Puku ya Beibele ya bo-40 Mateo

Mongwadi: Mateo

Lefelo Leo e Ngwadilwego go Lona: Palestina

Go Fetšwa ga go Ngwalwa ga Yona: mo e ka bago ka 41 C.E.

Nako Yeo e Akareditšwego: 2 B.C.E.-33 C.E.

1. (a) Ke kholofelo efe yeo Jehofa a e beilego pele ga batho go tloga Edene go ya pele? (b) Go holofela Mesia go ile gwa hlongwa bjang ka go tia gare ga ba-Juda?

GO TLOGA nakong ya borabele kua Edene, Jehofa o ile a nea batho kholofetšo yeo e homotšago ya gore o tla nea barati ka moka ba go loka topollo ka Peu ya “mosadi” wa gagwe. O be a rerile go ntšha Peu ye goba Mesia setšhabeng sa Isiraele. Ge nywaga-kgolo e dutše e e-ya, o ile a dira gore go ngwalwe diporofeto tše dintši ka bangwadi bao ba buduletšwego ba ba-Hebere, di bontšha gore Peu e be e tla ba Mmuši Mmušong wa Modimo le gore e be e tla gata mogato bakeng sa go kgethagatšwa ga leina la Jehofa, e tlošetše sa ruri kgobošo yeo e kgobetšwego go lona. Ditaba tše dintši di ile tša neelwa ka baporofeta ba mabapi le yena yo, yo e bego e tla ba mofenyi wa Jehofa le yo a bego a tla tliša topollo poifong, kgatelelong, sebeng le lehung. Ge go phethwa Mangwalo a Sehebere, kholofelo ya Mesia e be e theilwe ka go tia gare ga ba-Juda.

2. Go tšweleleng ga Mesia, maemo e be e le a swanelago bjang bakeng sa go gašwa ga ditaba tše di lokilego?

² Ka nako e swanago sebopego sa lefase se be se dutše se fetoga. Modimo o be a rulagantše ditšhaba e le gore a lokišetše go tšwelela ga Mesia, gomme maemo e be e le a swanetšego bakeng sa go gaša ditaba tša tiragalo yeo ka gohle. Mmušo wa bohlano wa lefase, e lego Gerika, o be o lokišeditše leleme le le bolelwago gohle, tsela ya lefase ka moka ya go boledišana gare ga ditšhaba. Roma, e lego mmušo wa botshelela wa lefase, e be e kopantše ditšhaba tšeo e lego balata ba yona mmušong o tee wa lefase gomme e dirile ditsela gore dikarolo ka moka tša mmušo di fihlelelwe. Ba-Juda ba bantši ba be ba phatlaladitšwe mmušong wo mo e lego gore ba bangwe ba ile ba tseba ka tebelelo ya ba-Juda ya go tla ga Mesia. Mo nakong ye, nywaga e fetago 4000 ka morago ga kholofetšo ya Edene, Mesia o tšweletše! Peu e holofeditšwego yeo e ilego ya letelwa ka nako e telele e tlile! Go fihla ga bjale ditiragalo tše bohlokwa kudu historing ya motho di ile tša utologa ge Mesia a phetha thato ya Tat’agwe ka potego gona mo lefaseng.

3. (a) Jehofa o ile a nea eng bakeng sa go ngwalwa ga ditaba ka botlalo tša bophelo bja Jesu? (b) Ke’ng se se fapanego ka e nngwe le e nngwe ya Diebangedi, gomme ke ka baka la’ng di le bohlokwa ka bone bja tšona?

³ E be e le nako e nngwe gape ya gore mengwalo e buduletšwego e ngwalwe e le gore go begwe ditiragalo tše tša bohlokwa. Moya wa Jehofa o ile wa budulela banna ba bane ba botegago gore ba ngwale dipego tše di ikemetšego, ka go rialo ba nea dikarolo tše nne tša bohlatse bja gore Jesu e be e le Mesia, Peu e holofeditšwego le Kgoši, ba nea ditaba ka botlalo mabapi le bophelo bja gagwe, bodiredi bja gagwe, lehu la gagwe le tsogo ya gagwe. Dipego tše di bitšwa Diebangedi, lentšu “ebangedi” leo le bolelago “ditaba tše di lokilego.” Lege tše nne tše di swana gomme gantši di akaretša ditiragalo tše di swanago, le gatee ga e fo ba dikopi tša e nngwe le e nngwe ya tšona. Diebangedi tše tharo tša pele gantši di bitšwa “synoptic,” yeo e bolelago “kgopolo e swanago” ka ge di latela tsela e swanago ya go anega bophelo bja Jesu lefaseng. Eupja o mongwe le o mongwe wa bangwadi ba bane—Mateo, Mareka, Luka le Johane—o anega taba ya gagwe ka noši ka Kriste. O mongwe le o mongwe o na le sehlogo se itšego se e lego sa gagwe ka noši le morero, o bontšha semelo sa gagwe ka noši le go nagana ka babadi ba gagwe ba kgaufsi. Ge re nyakišiša mengwalo ya bona kudu, ke moo re lemogago dibopego tše di fapanego tša o mongwe le o mongwe le gore dipuku tše tše nne tše di buduletšwego tša Beibele di bopa dipego tše di ikemetšego, tše di tlatšanago le tšeo di dumelelanago tša bophelo bja Jesu Kriste.

4. Ke’ng se se tsebjago ka mongwadi wa Ebangedi ya mathomo?

⁴ Wa pele yo a ilego a ngwala ditaba tše di lokilego mabapi le Kriste e bile Mateo. Mohlomongwe leina la gagwe ke sebopego sa khutsufatšo ya Sehebere ya “Mattithiah” yeo e bolelago “Mpho ya Jehofa.” E be e le o mongwe wa baapostola ba 12 bao ba kgethilwego ke Jesu. Mehleng ya ge Mong wa gagwe a sepela nageng ya Palestina ka moka a bolela le go ruta ka Mmušo wa Modimo, Mateo o be a e-na le tswalano ya kgaufsi-ufsi le yena. Pele Mateo a e-ba morutiwa wa Jesu e be e le molekgetho, e lego modiro woo ba-Juda ba bego ba tloga ba o hlaswa ka ge o be o ba gopotša ka mehla gore ba be ba se ba lokologa eupja ba le ka tlase ga mmušo wa Roma. Mateo gape o be a tsebja e le Lefi gomme e le morwa wa Alifeo. O ile a arabela ka go se dika-dike taletšong ya Jesu ya gore a mo latele.—Mat. 9:9; Mar. 2:14; Luka 5:27-32.

5. Mateo o hlatselwa bjang e le mongwadi wa Ebangedi ya mathomo?

⁵ Gaešita lege Ebangedi yeo e bitšwago ka Mateo e sa mmolele e le mongwadi wa yona, bohlatse bjo bogolo bja bo-ra-dihistori ba pele ba kereke bo tiišetša gore ke mongwadi wa yona. Mohlomongwe ga go na puku lege e le efe ya kgale yeo mongwadi wa yona a hlatselwago ka mo go kwalago le ka go dumelelana ka ntle le puku ya Mateo. Go tloga morago kua go Papias wa Hierapolis (mathomong a lekgolo la bobedi la nywaga C.E.) go ya pele, re na le molokeloke wa dihlatse tša pele tša therešo ya gore Mateo o ngwadile Ebangedi ye le gore ke karolo e nepagetšego ya Lentšu la Modimo. Cyclopedia ya McClintock le Strong e re: “Ditemana tšeo di tšwago go Mateo di tsopolwa ke Justin Martyr, ke mongwadi wa lengwalo leo le yago go Diognetus (bona ka go Justin Martyr ya Otto, vol. ii), ke Hegesippus, Irenæus, Tatian, Athenagoras, Theophilus, Clement, Tertullian le Origen. Ga re go lebelele e le mo go hlatsetšwego gore puku yeo re nago le yona ga se ya ka ya dirwa phetogo lege e le efe ya kapejana feela ka baka la taba, eupja ka baka la mokgwa wo e tsopotšwego ka wona, go ipiletša ge e le ka go nepagala ga kgonthe le go se be gona ga dikgopolo ka moka tša pelaelo.”a Therešo feela ya gore Mateo e be e le moapostola, ka go rialo a e-na le moya wa Modimo go yena e kgonthiša gore seo a se ngwadilego ke pego e botegago.

6, 7. (a) Ebangedi ya Mateo e ngwadilwe neng la mathomo gomme ka leleme lefe? (b) Ke’ng se se bontšhago gore e be e ngwaletšwe ba-Juda kudu-kudu? (c) Leina la Jehofa le tšwelela ka makga a makae ka go New World Translation Ebangeding ye, gomme ka baka la’ng?

⁶ Mateo o ngwadile pego ya gagwe a le Palestina. Ngwaga wo o lebanego ga o tsebje, eupja bohlatse bjo bo lego mafelelong a mangwalo a mangwe (ao ka moka ga ona e lego a ka morago ga ngwaga-kgolo wa bo-lesome C.E.) bo bolela gore e be e le ka 41 C.E. Go na le bohlatse bjo bo bontšhago gore Mateo o ngwadile Ebangedi ya gagwe la mathomo ka Sehebere se se tumilego sa mehleng yeo gomme ka morago a e fetolelela Segerikeng. Pukung ya gagwe ya De viris inlustribus (Mabapi le Banna ba Bagolo), kgaolo III, Jerome o re: “Mateo yo e bilego e le Lefi le yo a tlogilego go go ba molekgetho a ba moapostola, o thomile ka go hlama Ebangedi ya Kriste a le Judea ka leleme le mongwalelo wa Sehebere bakeng sa go hola ba lebollo bao ba dumetšego.”b Jerome o oketša ka gore lengwalo la Sehebere la Ebangedi ye le ile la bolokwa mehleng ya gagwe (ngwaga-kgolo wa bone le wa bohlano C.E.) ka bokgoba-pukung bjoo Pamphilus a bo dirilego Kesarea.

⁷ Mathomong a ngwaga-kgolo wa boraro, Origen o tsopolwa ke Eusebius a ahla-ahla Diebangedi, a bolela gore “ya pele yeo e ngwadilwego . . . ke Mateo, . . . yo a e ngwaletšego ba ba tšwago Bojudeng, bao ba ilego ba dumela e be e hlamilwe ka leleme la Sehebere.”c Gore e be e ngwadilwe go naganwa ka ba-Juda go bontšhwa ke pego ya yona ya lešika, yeo e bontšhago ba lešika labo Jesu la molao go tloga ka Aborahama le ka ditšhupetšo tša yona tše dintši Mangwalong a Sehebere, tšeo di bontšhago gore di be di šupile pele go Mesia yo a tlago. Ke mo go kwagalago gore Mateo o dirišitše leina la Modimo Jehofa ka sebopego sa Tetragrammaton ge a be a tsopola dikarolong tša Mangwalo a Sehebere tšeo di bego di e-na le leina leo. Ke ka baka leo puku ya Mateo ka go New World Translation e nago le leina la Jehofa ka makga a 18 go etša ge phetolelo ya Sehebere ya Mateo yeo e tšweleditšwego mathomong ke F. Delitzsch lekgolong la bo-19 la nywaga e e-na le lona. Mateo o swanetše go ba a be a e-na le kgopolo e swanago le ya Jesu ka leina la Modimo, gomme o be a ka se ke a šitišwa ke tumela-khwele yeo e apareditšego ya Sejuda mabapi le go se diriše leina leo.—Mat. 6:9; Joh. 17:6, 26.

8. Taba ya gore Mateo e be e le molekgetho e bontšhwa bjang dikagareng tša Ebangedi ya gagwe?

⁸ Ka ge Mateo e be e le molekgetho, ruri e be e tla ba ga tlhago gore go bolela ga gagwe ka tšhelete, dipalo-palo le matla a tšhelete e be mo go nepagetšego. (Mat. 17:27; 26:15; 27:3) O be a leboga ka phišego kgaugelo ya Modimo ya ge a dumeletše yena molekgetho yo a nyatšegago gore e be modiredi wa ditaba tše di lokilego le mogwera wa kgaufsi wa Jesu. Ka gona, re hwetša e le Mateo a nnoši gare ga bangwadi ba Ebangedi yo a re neago go gatelela ga Jesu leboelela gore kgaugelo e nyakega gotee le sehlabelo. (9:9-13; 12:7; 18:21-35) Mateo o ile a kgothatšwa kudu ke botho bja Jehofa bjo bo sa swanelago, gomme o bega ka mo go swanetšego a mangwe a mantšu ao a homotšago kudu ao a boletšwego ke Jesu: “Tlang xo Nna bohle ba Le lapišitšwexo, ba Le imêlwaxo; Nna ke tlo Le khutšiša. Le ithwešê yoko ya-ka, Le rutwê ke Nna; xobane ke yo boló le wa pelo e kokobetšexo; ’me Le tlo hwetša khutšô ya meôya ya lena. Xobane yoko ya-ka xa e robe, morwalô wa-ka ké o bohwêfê.” (11:28-30) Mantšu a a borutho e bile ao a lapološago gakaakang go yo, yo e bego e le molekgetho, yoo go sego pelaelo ya gore magagabo a be a mo nyatša!

9. Ke sehlogo sefe le mokgwa wa go hlalosa tšeo di hlaolago Mateo?

⁹ Mateo o gateletše ka mo go kgethegilego gore sehlogo sa thuto ya Jesu e be e le “mmušô wa maxodimo.” (4:17) Go yena, Jesu e be e le Mmoledi yo e bilego e le Kgoši. O dirišitše lentšu “mmušô” gantši kudu (ka makga a fetago a 50) mo e lego gore Ebangedi ya gagwe e ka bitšwa Ebangedi ya Mmušo. Mateo o be a tshwenyegile kudu ka go neelwa ka tlhaloganyo ga dipolelo le dithero tša Jesu tša phatlalatša go e na le thulaganyo e tsepamego ya tatelano ya mabaka. Dikgaolong tše 18 tša mathomo, go gatelela ga Mateo sehlogo sa Mmušo go mo dirile gore a tlogele thulaganyo ya tatelano ya mabaka. Lega go le bjalo, dikgaolo tše lesome tša mafelelo (19 go ya go 28) ka kakaretšo di latela thulaganyo ya tatelano ya mabaka gotee le go tšwela pele di gatelela Mmušo.

10. Ke karolo e kaaka’ng ya dikagare yeo e ka hwetšwago go Mateo feela, gomme Ebangedi e akareditše lebaka le lekaaka’ng?

¹⁰ Karolo ya 42 lekgolong ya pego ya Ebangedi ya Mateo ga e hwetšagale go Ebangedi lege e le efe ya Diebangedi tše dingwe tše tharo.d Se se akaretša bonyenyane diswantšho tše lesome: mefoka tšhemong (13:24-30), lehumo le le fihlilwego (13:44), pheta ya theko e kgolo (13:45, 46), lelokwa (13:47-50), mohlanka yo a se nago kgaugelo (18:23-35), bašomi le denarius (20:1-16, NW), tate le barwa ba babedi (21:28-32), lenyalo la morwa wa kgoši (22:1-14), dikgarebe tše lesome (25:1-13) le diponto (25:14-30). Ka kakaretšo puku e nea pego go tloga matswalong a Jesu, ka 2 B.C.E., go fihla go kopaneng ga gagwe le barutiwa ba gagwe pejana ga thotogelo ya gagwe, ka 33 C.E.

DIKAGARE TŠA MATEO

11. (a) Ebangedi e thoma bjang ka mo go kwalago gomme go hlaloswa ditiragalo dife tša pejana? (b) Ke diphethagalo dife tše dingwe tša boporofeta tšeo Mateo a lebišago tlhokomelo ya rena go tšona?

¹¹ Go tsebatša Jesu le ditaba tša “mmušô wa maxodimo.” (1:1–4:25) Ka mo go kwalago, Mateo o thoma ka lešika labo Jesu, a hlatsela tshwanelo ya Jesu ya molao e le moja-bohwa wa Aborahama le Dafida. Ka go rialo, tlhokomelo ya mmadi wa mo-Juda e a tanywa. Ka morago re bala pego ya go ingwa ga Jesu ka mohlolo, matswalo a gagwe Betlehema, ketelo ya balepi ba dinaledi, go bolaya ga Heroda ka pefelo bašemane ka moka bao ba lego ka tlase ga nywaga e mebedi Betlehema, go tšhabela ga Josefa le Maria Egipita ba e-na le ngwana o monyenyane le go boa ga bona ka morago go tla go dula Natsaretha. Mateo o ela hloko gore a gogele tlhokomelo go phethagatšweng ga boporofeta bakeng sa go hlatsela Jesu e le Mesia yo a boletšwego e sa le pele.—Mat. 1:23—Jes. 7:14; Mat. 2:1-6—Mika 5:2; Mat. 2:13-18 (NW)—Hos. 11:1 le Jer. 31:15; Mat. 2:23—Jes. 11:1, mongwalo wa ka tlase wa NW.

12. Go direga’ng kolobetšong ya Jesu le kapejana ka morago ga moo?

¹² Pego ya Mateo bjale e taboga mo e nyakilego go ba nywaga e 30. Johane Mokolobetši o bolela lešokeng la Judea: “Sokoloxang, xobane mmušô wa maxodimo o batametše.” (Mat. 3:2) O kolobetša ba-Juda bao ba sokologilego nokeng ya Jorodane le go lemoša Bafarisei le Basadutsei ka bogale bjo bo tlago. Jesu o tla a e-tšwa Galilea gomme o a kolobetšwa. Kapejana moya wa Modimo o theogela go yena, gomme lentšu leo le tšwago legodimong le re: “Yêna-yó ké Yêna Morwa-moratwa wa-ka, yo ke kxahlwaxo ke Yêna.” (3:17) Jesu ka morago o išwa lešokeng, moo ka morago ga go ikona ka matšatši a 40 a lekwago ke Sathane Diabolo. O bušetša Sathane morago ka makga a mararo ka ditsopolo tše di tšwago Lentšung la Modimo, gomme mafelelong o re: “Ntloxêlê, Sathane, xobane xo ngwadilwe xwa thwe: O khunamêlê Morêna Modimo wa xaxo, O dirêlê Yêna a nnoši!”—4:10.

13. Ke lesolo lefe leo le tutuetšago maikwelo leo ga bjale le tšwelago pele Galilea?

¹³ “Sokoloxang xobane mmušô wa maxodimo o batametše.” Mantšu a a šišinyago maikwelo bjale a bolelwa Galilea ke Jesu yo a tloditšwego. O bitša barei ba bane ba dihlapi malokweng a bona gore ba mo latele gomme ba be “barei ba xo phutha batho,” o sepela le bona “le naxa ya Galilea ka moka, a fêla a ruta diphuthexong tša bôná, a tsebatša Ebangedi ya mmušô wa maxodimong, a fodiša malwetši ka moka le mefôkôlô ka moka mo bathong.”—4:17, 19, 23.

14. Thutong ya gagwe ya Thabeng, ke mahlogonolo afe ao Jesu a a bolelago, gomme o bolela’ng ka go loka?

¹⁴ Thuto Thabeng (5:1–7:29). Ge mašaba a thoma go mo latela, Jesu o rotogela thabeng, o dula fase gomme o thoma go ruta barutiwa ba gagwe. O thoma polelo ye e thabišago ka ‘mahlogonolo’ a senyane: Ba lehlogonolo ke bao ba lemogago dinyakwa tša bona tša moya, bao ba llago, ba bonolo, ba ba swerwego ke tlala le go nyorela go loka, bagaugedi, ba dipelo tše di sekilego, badira-khutšo, ba ba tlaišetšwago go loka le bao ba gobošwago le go pharwa ka maaka. “Thabang Le hlalalê, xobane moputsô wa lena ké o moxolo maxodimong.” O bitša barutiwa ba gagwe “letswai la lefase” le “seetša sa lefase” gomme o hlalosa go loka mo go nyakegago bakeng sa go tsena Mmušong wa magodimo e lego seo se fapanego kudu le thuto e kgomaretšwego ka go tia ya ba-mangwalo le Bafarisei. “Bang ba-boló-ka-tlalô, byalo ka Tata-weno wa maxodimong è le Yo boló-ka-tlalô.”—5:12-14, 48.

15. Jesu o boletše’ng ka thapelo le ka Mmušo?

¹⁵ Jesu o lemoša malebana le dimpho le dithapelo tša boikaketši. O ruta barutiwa ba gagwe go rapelela go kgethagatšwa ga leina la Tate, gore Mmušo wa Gagwe o tle le dijo tša bona tša letšatši le letšatši. Thuthong ya gagwe ka moka Jesu o etiša Mmušo pele. O eletša bao ba mo latelago gore ba se ke ba belaela goba go fo šomela mahumo a dilo tše di bonagalago, ka gobane Tate o tseba dilo tšeo ba di nyakago e le ka kgonthe. O re: “Eupja sa pele le tsome mmušo wa Modimo le go loka ga gagwe, gomme le tlo ekeletšwa ka tše ka moka.”—6:33, PK.

16. (a) Keletšo ya Jesu ke efe mabapi le tswalano ya rena le ba bangwe, gomme o bolela’ng ka bao ba dumelelanago le thato ya Modimo le bao ba sa e dirego? (b) Thuto ya gagwe e ba le mafelelo afe?

¹⁶ Morena o eletša mabapi le ditswalano le ba bangwe ka gore: “Tšohle tše Le rataxo xore batho ba Le dirêlê tšôna, le lena Le ba dirêlê tšôna-tšeo.” Ba sego kae bao ba hwetšago tsela e išago bophelong e tla ba bao ba dirago thato ya Tatagwe. Badiri ba bokgopo ba tla tsebja ka dienywa tša bona gomme ba tla ganwa. Jesu o swantšha motho yo a kwago dipolelo tša gagwe le “monna yo bohlale, e a axilexo ngwakô wa xaxwe lwaleng.” Polelo ye e kgoma bjang mašaba ao a theeditšego? A “tlabya ke thutô ya xaxwe,” ka gobane o ruta “bo-ka E a naxo le matla, e sexo byalo ka ba-mangwalô.”—7:12, 24-29.

17. Jesu o bontšha bjang matla a gagwe e le Mesia, gomme o bontšha go kgomega ka lerato ka eng?

¹⁷ Go bolela ka Mmušo go a katološwa (8:1–11:30). Jesu o dira mehlolo e mentši—o fodiša balephera, ba ba rephilego ditho le bao ba nago le meoya e mebe. O bile o laola diphefo le maphoto ka go homotša ledimo, gomme o tsoša mosetsana bahung. A kwelobohloko yeo Jesu a nago le yona ge a bona kamoo mašaba a hlobotšwego ka gona le go lahlwa “wa dinku tše di se naxo modiši”! Go bjalo ka ge a botša barutiwa ba gagwe gore “punô ke e ntši; ’me badiri xa ba nene. Ké xôna kxopêlang Mong wa punô a romêlê badiri punong ya xaxwe.”—9:36-38.

18. (a) Ke taelo le keletšo dife tšeo Jesu a di neago baapostola? (b) Ke ka baka la’ng “ba mehla yeno” e le ba madi-mabe?

¹⁸ Jesu o kgetha le go roma baapostola ba 12. O ba nea ditaelo tše di lebanego mabapi le kamoo ba ka dirago modiro wa bona ka gona gomme o gatelela kgopolo ya motheo ya thuto ya bona: “Le sepelê Le tšamê Lè re: Mmušô wa maxodimo o batametše.” O ba nea keletšo e bohlale le e lerato: “Le filwe fêla; le lena fang fêla.” “Le hlalefê wa dinôxa, Lè ila bomenetša byalo ka maeba.” Ba tlo hloiwa le go tlaišwa, gaešita le ke metswalo ya kgaufsi, eupja Jesu o a ba gopotša: “E a ikhweletšaxo bophelô bya xaxwe, ó tlo bo timetša; e a timêlêlwaxo ke byôna ka ’baka la-ka, ó tlo bo hwetša.” (10:7, 8, 16, 39) Ba wela tsela go ya go ruta le go bolela metseng yeo ba e abetšwego! Jesu o hlaola Johane Mokolobetši e le motseta yo a romilwego pele ga gagwe, e lego “Eliya” yo a holofeditšwego, eupja “ba mehla yeno” ga ba amogele Johane le ge e le yena, Morwa wa Motho. (11:14, 16) Ka gona go madi-mabe moloko wo le metse yeo e sa kago ya sokologa ge e bona mediro ya gagwe e matla! Eupja bao ba fetogago barutiwa ba gagwe ba tla hweletša meoya ya bona tapologo.

19. Ge Bafarisei ba mmotšiša ka boitshwaro bja gagwe ka Sabatha, Jesu o ba sola bjang?

¹⁹ Bafarisei ba a solwa le go bewa molato (12:1-50). Bafarisei ba leka go bea Jesu molato ka taba ya Sabatha, eupja o sola go mmea ga bona molato gomme o thoma go sola o šoro boikaketši bja bona. O ba botša gore: “Lena matswinyana a dinôxa, Le ka kxôna bya’ng xo bolêla tše di botse mola Lè le ba babe? Xobane molomo o bolêla tše pelo e di falatšaxo.” (12:34) Ga go na pontšho yeo ba tlago go e newa ge e se yela ya Jona moporofeta: Morwa-motho o tla ba mpeng ya lefase ka matšatši a mararo le mašego a ona.

20. (a) Ke ka baka la’ng Jesu a bolela ka diswantšho? (b) Bjale o nea diswantšho dife tša Mmušo?

²⁰ Diswantšho tše šupago tša Mmušo (13:1-58). Ke ka baka la’ng Jesu a bolela ka diswantšho? O hlalosetša barutiwa ba gagwe gore: “Lena Le neilwe xo hlatha thopa tša mmušô wa maxodimo; bôná xa ba ka ba newa.” O bolela barutiwa ba gagwe e le ba ba thabilego ka gobane ba bona ebile ba e-kwa. Bjale o ba nea taelo e lapološago gakaakang! Ka morago ga go hlalosa seswantšho sa mobjadi, Jesu o nea diswantšho tša mefoka tšhemong, thorwana ya lehloko, komelo, lehumo le le fihliwego, pheta ya theko e kgolo le lelokwa—ka moka ga tšona di swantšhetša se sengwe seo se tswalanago le “mmušô wa maxodimo.” Lega go le bjalo, batho ba kgopišwa ke Jesu, gomme yena o re go bona: “Moporofeta xa a ke a nyatšêxa xe a se motseng wa xabô le lapeng la xabô.”—13:11, 57.

21. (a) Ke mohlolo ofe woo Jesu a o dirago, gomme ba mo hlaola e le mang? (b) Go newa pono efe mabapi le go tla ga Morwa-motho Mmušong wa gagwe?

²¹ Bodiredi bjo bo oketšegilego le mehlolo ya “Kriste” (14:1–17:27). Jesu o kgomilwe kudu ke pego ya go kgaolwa ga Johane Mokolobetši hlogo ka taelo ya Heroda Antipase yo a sa naganego. O khoriša ka mohlolo lešaba la ba 5000 le go feta moo; o sepela godimo ga lewatle; o lwantšha go ntšha diphošo mo gongwe mo go dirwago ke Bafarisei bao a bolelago gore ba ‘tshela molao wa Modimo ka baka la meetlo ya bona’; o fodiša bao ba nago le meoya e mebe, “dihlotša, le difofu le dimuma, le dixôle le ba bangwê ba bantši”; gape o khoriša ba ba fetago 4000 ka dinkgwa tše šupago le dihlapi tše sego kae tše dinyenyane. (15:3, 30) Ge a araba potšišo yeo e botšišitšwego ke Jesu, Petro o a mo hlaola, o re: “Ke wena Kriste, Morwa wa Modimo e a phelago.” Jesu o reta Petro gomme o re: “Godimo ga lebje le ke tlo aga phuthego ya-ka.” (16:16, 18, PK) Bjale Jesu o thoma go bolela ka lehu la gagwe leo le batamelago le ka tsogo ya gagwe ka letšatši la boraro. Eupja gape o holofetša gore ba bangwe ba barutiwa ba gagwe ‘ba tla bona Morwa-motho a e-tla ka mmušo wa gagwe, bona ba sešo ba kwa lehu.’ (16:28) Matšatšing a tshelelago ka morago Jesu o ya le Petro, Jakobo le Johane thabeng e telele gore ba mmone ge a fetošwa lebopo letagong. Ponong, ba ile ba bona Moše le Eliya ba bolela le yena, gomme ba kwa lentšu le le tšwago legodimong le re: “Yó ké Yêna Morwa-moratwa wa-ka, yo ke kxahlwaxo ke Yêna; Le mo kwê.” Ka morago ga ge ba fologile thabeng, Jesu o ba botša gore “Eliya” yo a holofeditšwego o šetše a tlile, gomme ba lemoga gore o bolela ka Johane Mokolobetši.—17:5, 12.

22. Jesu o eletša bjang ka tebalelo?

²² Jesu o eletša barutiwa ba gagwe (18:1-35). Ge ba le Kaperenaume Jesu o bolela le barutiwa ka boikokobetšo, lethabo le legolo la go hwetša gape nku yeo e timetšego le go lokiša dikgopišo magareng ga barwarre. Petro o a botšiša: ‘Ke swanetše go lebalela ngwanešo gakae?’ gomme Jesu o araba ka gore: “Nna xa ke re xa-šupa; a e bê masome a šupaxo xe a balwa xa-šupa.” Gore a oketše matla a taba ye, Jesu o nea seswantšho sa mohlanka yoo mong wa gagwe a ilego a mo lebalela molato wa di-denarius tše dimilione tše 60. Ka morago mohlanka yo o ile a lahlela mohlanka-gotee le yena kgolegong ka baka la molato wa di-denarius tše 100 feela, ka baka leo, mohlanka yo a se nago kgaugelo a gafelwa bahlapetši ba kgolego ka mo go swanago.e Jesu o a hlalosa: “Le Tate wa maxodimong ó tlo Le dira ka mokxwa woo xe Le sa lebalele, xe motho a sa lebalele ngwan’abô . . . ka pelo.”—18:21, 22, 35, bapiša le NW.

23. Jesu o hlalosa bjang ka tlhalo le ka tsela e išago bophelong?

²³ Matšatši a mafelelo a bodiredi bja Jesu (19:1–22:46). Lebelo la ditiragalo le a akgofa gomme poifo e a oketšega ge ba-mangwalo le Bafarisei ba e-ba le lehloyo le le oketšegilego bodireding bja Jesu. Ba tla go mo rea ka taba ya tlhalo eupja ba a palelwa; Jesu o bontšha gore motheo o nnoši wa Mangwalo bakeng sa tlhalo ke bootswa. Lesogana la mohumi le tla go Jesu le botšiša ka tsela e išago bophelong bjo bo sa felego, eupja le sepela le nyamile ge le lemoga gore le swanetše go rekiša tšohle tšeo le nago le tšona gomme le be molatedi wa Jesu. Ka morago ga go nea seswantšho sa badiri le di-denarius, Jesu o bolela gape ka lehu la gagwe le tsogo, gomme o re: ‘Morwa-motho ga a tlela go direlwa, o tlile go direla le go neela bophelo bja gagwe gore e be topollo ya ba bantši.’—20:28.

24. Ge Jesu a tsena bekeng ya mafelelo ya bophelo bja gagwe e le motho, o ba le ntwa efe le baganetši ba bodumedi, gomme o araba bjang dipotšišo tša bona?

²⁴ Jesu bjale o tsena bekeng ya mafelelo ya bophelo bja gagwe e le motho. O tsena Jerusalema ka phenyo e le ‘Kgoši, ye e nametšego pokolwana namane ya pokolo.’ (21:4, 5) O hlwekiša tempele ka go leleka baananyi ba ditšhelete le barekiši ba bangwe gomme lehloyo la manaba a gagwe le a gola ge a ba botša gore: “Ba lekxêthô le diotswa ba Le šia ba tsêna mmušong wa Modimo.” (21:31) Diswantšho tša gagwe tše di lebanyago, sa morara le sa lenyalo di bea taba molaleng. O araba ka bohlale potšišo ya Bafarisei mabapi le lekgetho ka go ba botša gore ba ntšhetše ‘Kesara tše e lego tša Kesara, gomme Modimo ba mo ntšhetše tša Modimo.’ (22:21) Ka yona tsela yeo o lebana le potšišo ya Basadutsei gomme o phagamiša kholofelo ya tsogo. Bafarisei ba tla go yena gape ka potšišo e lego mabapi le Molao, gomme Jesu o ba botša gore molao o mogolo ke wa go rata Jehofa ka mo go feletšego, gomme wa bobedi ke wa go rata wa gabo motho bjalo ka ge a ithata. Bjale Jesu o a ba botšiša, ‘Jesu Kriste a ka ba bjang morwa wa Dafida mola e bile e le Morena wa gagwe?’ Ga go yo a kgonago go araba, gomme ka morago ga moo ga go le o tee yo a lekago go mmotšiša.—22:45, 46.

25. Jesu o sola bjang ba-mangwalo le Bafarisei ka matla?

²⁵ ‘Le ba madi-mabe lena baikaketši’ (23:1–24:2). Ge a bolela le mašaba tempeleng, Jesu o kgalema ba-mangwalo le Bafarisei gape. Ga se feela gore ba itirile bao ba sa swanelegelego go tsena Mmušong, eupja ba diriša maano a bona ka moka go thibela ba bangwe go tsena. Go fo swana le mabitla ao a takilwego, ba bonala e le ba babotse ka ntle mola ka gare ba tletše kgobogo le go bola. Jesu o phetha ka kahlolo ya gagwe malebana le Jerusalema ka gore: “Ngwakô wa lena o tlo Le tloxêlêlwa è le lešope.” (23:38) Ge a tloga tempeleng, Jesu o porofeta ka go senywa ga yona.

26. Ke pontšho efe ya boporofeta yeo Jesu a e neago mabapi le go ba gona ga gagwe a le letagong la bogoši?

²⁶ Jesu o nea ‘pontšho ya go ba gona ga gagwe’ (24:3–25:46). Thabeng ya Mehlware, barutiwa ba gagwe ba mmotšiša mabapi le ‘pontšho ya go ba gona ga gagwe le ya bofelo bja tshepedišo ya dilo.’ (NW) Ge a araba, Jesu o šupa pele nakong ya dintwa, ‘setšhaba se tsogela setšhaba gomme mmušo o tsogela mmušo,’ tlhaelelo ya dijo, ditšhišinyego, go oketšega ga bokgopo, go bolelwa ga “Ebangedi . . . ya mmušô wa magodimong” lefaseng ka bophara, go bewa ga ‘molaki e a botegago yo bohlale . . . gore a lake dilo tša gagwe ka moka’ le dibopego tše dingwe tše dintši tša pontšho e kopanego yeo e swayago ‘go tla ga Morwa-motho ka letago la gagwe ge a tlo dula sedulong sa gagwe sa bogoši sa letago.’ (24:3, 7, 14, 45-47; 25:31) Jesu o phetha boporofeta bjo bjo bohlokwa ka seswantšho sa dikgarebe tše lesome le sa diponto, tšeo di swaretšego ba ba phafogilego le ba botegago meputso e thabišago, gotee le seswantšho sa dinku le dipudi seo se bontšhago batho ba ba swanago le dipudi ba e-ya “tlhokofatšong ye e sa felexo; baloki bôná ba [e-ya] bophelong byo bo sa felexo.”—25:46.

27. Ke ditiragalo dife tšeo di swayago letšatši la mafelelo la Jesu lefaseng?

²⁷ Ditiragalo tša letšatšing la Jesu la mafelelo (26:1–27:66). Ka morago ga ge a binne Paseka, Jesu o hloma selo se sengwe se sefsa a e-na le baapostola ba gagwe ba botegago, a ba laleletša go ja senkgwa seo se se nago komelo le go nwa beine e le diswantšhetšo tša mmele wa gagwe le madi a gagwe. Ka morago ba ya Getsemane, moo Jesu a rapelago. Gona moo Judase o tla a e-na le lešaba le le itlhamilego gomme o eka Jesu ka katlo ya boikaketši. Jesu o išwa go baperisita ba bagolo le baperisita ba ba phagamego le lekgotla ka moka la Sanhendrine ba nyaka dihlatse tša maaka malebana le Jesu. Ka go phethagatša boporofeta bja Jesu, Petro o a mo latola ge a lekwa. Judase ka go itshola o lahlela tšhelete ya gagwe ya boeki ka tempeleng, gomme o ya go iphega. Mesong Jesu o išwa pele ga mmušiši wa Roma, Pilato, yo a mo gafelago go kokotelwa koteng ka tlase ga kgateletšo ya bahlola-mpherefere bao ba hlohleleditšwego ke baperisita, bao ba goago ka gore: “Madi a xaxwe a a tlê xodimo xa rena le xodimo xa bana ba rena!” Madira a mmušiši a kwera bogoši bja Jesu gomme ka morago a mo iša Gologotha moo a kokotelago koteng gare ga disenyi tše pedi, go e-na le leswao leo le balegago ka gore, “Yó ké Jesu Kxoši ya Ba-Juda” ka godimo ga hlogo ya gagwe. (27:25, 37) Ka morago ga diiri tše dintši tša tlaišo, Jesu mafelelong o hwa mo e ka bago ka iri ya boraro thapama gomme ka morago o robatšwa lebitleng le lefsa la kgopotšo leo e lego la Josefa wa Arimathea. E bile letšatši la ditiragalo tše dikgolo historing ka moka!

28. Mateo o fihliša pego ya gagwe seremong ka ditaba dife tše di kgahlišago kudu, gomme o phetha ka thomo efe?

²⁸ Tsogo ya Jesu le ditaelo tša mafelelo (28:1-20). Mateo bjale o fihliša pego ya gagwe seremong ka ditaba tšeo e tlogago e le tše di lokilego. Jesu yo a hwilego o tsogile—o phela gape! E sa le mesong letšatšing la mathomo la beke, Maria Magdalena le “Maria yola o mongwê” ba tla lebitleng gomme ba kwa tsebišo ya morongwa ka taba ye e thabišago. (28:1) Go tiišetša se, Jesu ka boyena o tšwelela go bona. Manaba a bile a leka go lwantšha therešo ya tsogo ya gagwe, a nea bahlabani bao ba bego ba hlapeditše lebitleng pipa-molomo gore ba re: “Barutiwa ba xaxwe ba tlile bošexo ba mo utswa, rena rè robetše.” Ka morago, kua Galilea, Jesu o na le seboka se sengwe le barutiwa ba gagwe. Taelo ya gagwe ya mafelelo go bona ke efe? Ke ye: “Yang Le dirê dithšaba ka moka barutiwa ka xo ba kolobetša Leineng la Tate le la Morwa le la Môya o mokxêthwa.” Na ba be ba tla hwetša tlhahlo modirong wo wa boboledi? Polelo ya mafelelo ya Jesu yeo Mateo a e begago e ba kgonthišetša ka gore: “Tsebang, ke na le lena ka mehla xo fihla bofelong bya lefase.”—28:13, 19, 20.

LEBAKA LEO KA LONA E HOLAGO

29. (a) Mateo e dira moratho bjang go tloga Mangwalong a Sehebere go ya go a Segerika? (b) Ke tokelo efe yeo Jesu a bilego le yona yeo e sa dutšego e bulegetše Bakriste lehono?

²⁹ Puku ya Mateo, e lego ya mathomo ya Diebangedi tše nne, ruri e nea moratho o mobotse kudu wa go tloga Mangwalong a Sehebere go ya Mangwalong a Bakriste a Segerika. Ka ntle le pelaelo, e hlaola Mesia e le Kgoši ya Mmušo o holofeditšwego wa Modimo, e tsebatša tše di nyakegago bakeng sa go ba balatedi ba gagwe le go rulaganya modiro wo o ba letetšego mo lefaseng. Mathomong e bile Johane Mokolobetši, ka morago ya ba Jesu gomme mafelelong barutiwa ba gagwe ba ile ba ya go bolela gore, “Mmušô wa maxodimo o batametše.” Go feta moo, taelo ya Jesu ya gore: “Ebangedi yé ya mmušô wa maxodimong e tlo xoêlêlwa lefaseng ka moka xore e bê bohlatse mo xo dithšaba tšohle; ya tlo ba xôna bofêlô bo fihlaxo” e fihla bofelong bja tshepedišo ya dilo. Ruri e be e le tokelo e kgolo le e kgahlišago go ba le karolo modirong wo wa Mmušo, gomme e sa dutše e le yona, go akaretša le ‘go dira ditšhaba ka moka barutiwa,’ go latelwa mohlala wa Morena.—3:2; 4:17; 10:7; 24:14; 28:19.

30. Ke karolo efe e kgethegilego ya Mateo yeo e ilego ya lemogwa kudu ka baka la bohlokwa bja yona bjo bo holago?

³⁰ Ka kgonthe ebangedi ya Mateo ke “ditaba tše di lokilego.” Molaetša wa yona wo o buduletšwego e be e le “ditaba tše di lokilego” go bao ba ilego ba di ela hloko lekgolong la pele la nywaga la Mehla e Tlwaetšwego, gomme Jehofa Modimo o dirile gore di bolokwe e le “ditaba tše di lokilego” go fihla le lehono. Gaešita le bao e sego Bakriste ba ile ba gapeletšega go amogela matla a Ebangedi ye, ka mohlala go swana le moetapele wa ma-Hindu Mohandas (Mahatma) Gandhi, yo go begilwego gore o itše go Lord Irwin yo e kilego ya ba mokgoma wa India: “Ge naga ya-ka le ya gago di ka ba gotee dithutong tše theilwego ke Kriste Thutong ye ya Thabeng, re tla ba re rarolotše e sego mathata a dinaga tša rena feela eupja le a lefase ka moka.”f Lebakeng le lengwe Gandhi o itše: “E-nwa ka mešego fela meetse a tšwago didibeng tšeo o di neilwego Thutong ya Thabeng . . . Ka gobane se se rutwago ke Thuto ye se reretšwe o mongwe le o mongwe wa rena.g

31. Ke bomang bao ba bontšhitšego tebogo ya kgonthe bakeng sa keletšo e lego go Mateo, gomme ke ka baka la’ng e le mo go putsago go ithuta Ebangedi ye leboelela?

³¹ Lega go le bjalo lefase ka moka, go akaretša le karolo e ipolelago e le ya Bokriste, le tšwela pele le mathata a lona. Thuto ya Thabeng e tlogeletšwe sehlopha se senyenyane sa Bakriste ba therešo gore se e lebelele e le ya bohlokwa, se ithute yona le go e diriša gotee le dikeletšo tše dingwe ka moka tše di kwalago tša ditaba tše di lokilego tše di begilwego ke Mateo, ka baka leo se hwetše mehola e sa lekanywego ka selo go tšona. Ke mo go holago go ithuta ka mehla dikeletšo tše botse tša Jesu mabapi le go hwetša lethabo la kgonthe le mabapi le boitshwaro bjo bobotse le lenyalo, matla a lerato, thapelo e amogelegago, mehola ya moya ge e bapetšwa le ya dilo tše di bonagalago, go nyaka Mmušo pele, go hlompha dilo tše kgethwa le go ba yo a phafogilego le go kwa. Mateo kgaolo 10 e nea ditaelo tša Jesu tša tirelo go bao ba thomago go dira boboledi bja ditaba tše di lokilego tša “mmušô wa maxodimo.” Diswantšho tše dintši tša Jesu di na le dithuto tše bohlokwa bakeng sa bohle bao ‘ba nago le ditsebe tša go kwa.’ Go feta moo, diporofeto tša Jesu tše bjalo ka go bolela ga gagwe e sa le pele ditaba ka botlalo tša ‘pontšho ya go ba gona ga gagwe’ di aga kholofelo le kgodišego tše matla bokamosong.—5:1–7:29; 10:5-42; 13:1-58; 18:1–20:16; 21:28–22:40; 24:3–25:46 bapiša le NW.

32. (a) Hlalosa kamoo boporofeta bjo bo phethagetšego bo hlatselago go ba ga Jesu Mesia ka gona. (b) Ke kgonthišetšo efe e matla yeo diphethagalo tše di re neago yona lehono?

³² Ebangedi ya Mateo e tletše diporofeto tše di phethagaditšwego. Bontši bja ditsopolo tša gagwe tše di tšwago Mangwalong a buduletšwego a Sehebere di dirilwe ka morero wa go bontšha diphethagalo tše. Di nea bohlatse bjo bo ka se ganetšwego bja gore Jesu ke Mesia, ka gobane e be e tla ba mo go tlogago go sa kgonege go rulaganya ditaba tše ka moka e sa le pele. Ka mohlala, bapiša Mateo 13:14, 15 le Jesaya 6:9, 10; Mateo 21:42 le Psalme 118:22, 23; le Mateo 26:31, 56 le Sakaria 13:7. Diphethagalo tše bjalo le tšona di re nea kgonthišetšo e matla ya gore dipolelo ka moka tša Jesu ka noši tša boporofeta tšeo di begilwego ke Mateo, di tla phethagala ka nako ya gona ge merero ya letago ya Jehofa mabapi le “mmušô wa maxodimo” e fihla seremong.

33. Ke tsebo le kholofelo dife tšeo barati ba go loka ba ka di hlalalelago mo nakong ye?

³³ Modimo o be a nepile gakaakang ka go bolela e sa le pele ka bophelo bja Kgoši ya Mmušo, gaešita le ditabeng tše e sego tša bohlokwa! Mateo yo a buduletšwego o be a nepile gakaakang ge a bega ka potego phethagalo ya diporofeto tše! Ge ba dutše ba naganišiša ka go phethagatšwa ga boporofeta le dikholofetšo ka moka tše di ngwadilwego pukung ya Mateo, ruri barati ba go loka ba ka hlalala tsebong le kholofelong ya “mmušô wa maxodimo” e le sedirišwa sa Jehofa sa go kgethagatša leina la gagwe. Ke Mmušo wona wo ka Jesu Kriste wo o tlišago ditšhegofatšo tše dintši tša bophelo le lethabo go ba boleta le bao ba swerwego ke tlala ya moya ‘mohlang woo go tlago go mpšhafala tšohle, ge Morwa-motho a dula sedulong sa gagwe sa letago.’ (Mat. 19:28) Tše ka moka di hwetšwa ditabeng tše di lokilego tšeo di tutuetšago “tše di begilwego ke Mateo.”

[Mengwalo ya ka tlase]