Ge e ba Lenyalo le le Kgaufsi le go Phumega

1, 2. Ge lenyalo le le ka tlase ga kgateletšo, ke potšišo efe yeo e swanetšego go botšišwa?

KA 1988 mosadi wa Motaliana yo a bitšwago Lucia o be a gateletšegile kudu.a Ka morago ga nywaga e lesome lenyalo la gagwe le be le fela. Ka makga a mantši o ile a leka go dira poelano le monna wa gagwe, eupša seo ga se sa ka sa šoma. Ka gona ba ile ba arogana ka baka la go se swanelane gomme mo nakong ye o lebane le go godiša barwedi ba babedi a nnoši. Ge a lebelela morago nakong yeo, Lucia o a gopola: “Ke be ke kgodišegile gore go be go se selo seo se bego se ka phološa lenyalo la rena.”

² Ge e ba o e-na le mathata a lenyalo, mo gongwe o ka kgona go ipea maemong a Lucia. Lenyalo la gago mo gongwe le ka ba le hlasetšwe ke mathata gomme mo gongwe o ka ba o ipotšiša ge e ba le sa dutše le ka phološwa. Ge e ba boemo bo le bjalo, o tla hwetša e le mo go holago go naganela potšišo ye: Na ke latetše keletšo ka moka e botse yeo Modimo a e neilego ka Beibeleng bakeng sa go thuša go dira gore lenyalo le atlege?—Psalme 119:105.

3. Gaešita le ge tlhalo e thomile go ba e atilego, ke karabelo efe yeo e begwago gare ga batho ba bantši bao ba hlalanego gotee le malapa a bona?

³ Ge boemo bo ngangegile kudu magareng ga monna le mosadi, go fediša lenyalo go ka bonala e le tsela e bonolo kudu yeo e ka latelwago. Eupša gaešita le ge dinaga tše dintši di bile le koketšego e tšhošago ya malapa a phumegilego, fela dinyakišišo tša morago bjale di bontšha gore karolo e kgolo ya banna le basadi ba ba hladilego ba a itshola bakeng sa go phumega mo. Ba bantši ba tlaišwa ke mathata a oketšegilego a tša maphelo, bobedi a mmele le a monagano go feta kamoo go dirago bao ba kgomarelago lenyalo la bona. Kgakanego le go se thabe ga bana ba batswadi ba hlalanego gantši di tšea lebaka la nywaga e mentši. Batswadi le bagwera ba lapa le le phumegilego le bona ba a tlaišega. Le gona, go thwe’ng ka tsela yeo Modimo, e lego Mothomi wa lenyalo a lebelelago boemo ka yona?

4. Mathata lenyalong a swanetše go lokišwa bjang?

⁴ Bjalo ka ge go bontšhitšwe dikgaolong tše di fetilego, Modimo o rerile gore lenyalo e swanetše go ba tlemo ya bophelo ka moka. (Genesi 2:24) Ka gona, ke ka baka la’ng manyalo a mantši gakaakaa a phumega? Se mo gongwe se ka no se direge ka bošego bjo tee. Gantši go na le ditšhupo tša temošo. Mathata a manyenyane lenyalong a ka gola ya ba a magolo ganyenyane-ganyenyane go fihlela a bonala e le a sa fenyegego. Eupša ge e ba mathata a a lokišwa gatee-tee ka thušo ya Beibele, go phumega ga manyalo a mantši go ka phengwa.

E-BA YO A LEKANETŠAGO

5. Ke boemo bofe bja kgonthe bjo go swanetšego go lebeletšanwa le bjona lenyalong le ge e le lefe?

⁵ Selo seo ka dinako tše dingwe se lebišago mathateng ke ditebelelo tše e sego tša kgonthe tšeo o tee goba bobedi bja balekane ba lenyalo ba ka bago ba e-na le tšona. Dipadi tša ditaba tša lerato, dimakasine tše di tumilego, mananeo a thelebišene le difilimi di ka bopa dikholofelo le ditoro tšeo di lego kgole kudu le bophelo bja kgonthe. Ge ditoro tše di sa phethagale, motho a ka ikwa a hlalefeditšwe, a se a kgotsofala e bile a befetšwe. Lega go le bjalo, batho ba babedi ba ba sa phethagalago ba ka hwetša bjang lethabo lenyalong? Go fihlelela tswalano e atlegago go nyaka boiteko.

6. (a) Beibele e nea pono efe e leka-lekanego ka lenyalo? (b) A mangwe a mabaka a tlwaelegilego a go se dumelelane lenyalong ke afe?

⁶ Beibele ke e holago. E dumela mathabo a lenyalo, eupša e bile e lemoša gore bao ba tsenago lenyalong “ba tlo rwala bothata nameng.” (1 Ba-Korinthe 7:28) Bjalo ka ge go šetše go etšwe hloko, balekane ka bobedi ga se ba phethagala gomme ba sekametše go direng sebe. Kagego ya monagano le ya maikwelo le tsela yeo molekane yo mongwe le yo mongwe a godišitšwego ka yona di fapane. Banyalani ka dinako tše dingwe ba ngangišana ka tšhelete, bana le ka ba bogwe le ba bogadi. Nako e sa lekanago ya go dira dilo gotee le mathata a kopano ya botona le botshadi le tšona e ka ba mothopo wa kgohlano.b Go tšea nako go swaragana le ditaba tše bjalo, eupša tia matla! Banyalani ba bantši ba kgona go lebana le mathata a bjalo gomme ba kgona go fihlelela ditharollo tšeo di amogelegago go bobedi bja bona.

BOLEDIŠANANG KA DIPHAPANO

7, 8. Ge e ba go e-na le maikwelo a go kgopišega goba go se kwešišane magareng ga balekane ba lenyalo, tsela ya Mangwalo ya go swaragana le ona ke efe?

⁷ Ba bantši ba hwetša go le thata go dula ba fodile ge ba bolela ka maikwelo a kwelego bohloko, go se kwešišane goba diphošo tša motho ka noši. Go e na le go bolela ka go lebanya gore: “Ke nagana gore ke kwetšwe thoko,” molekane a ka huduega maikwelong gomme a feteletša bothata. Ba bantši ba re: “O fo ba le taba le wena o nnoši,” goba, “Ga o nthate.” Molekane yo mongwe ka go se nyake go tsena ngangišanong a ka gana go arabela.

⁸ Tsela e kaone yeo e ka latelwago ke go ela hloko keletšo ya Beibele e rego: “Xe Le xalefa Le se kê la senya; a letšatši le se dikêlê Lè sa xalefile.” (Ba-Efeso 4:26) Banyalani ba bangwe ba ba thabilego ge ba fihla ngwageng wa bona wa bo-60 ba nyalane, ba ile ba botšišwa sephiri sa lenyalo la bona le le atlegilego. Monna o itše: “Re ile ra ithuta go se ye go robala pele re lokiša diphapano, go sa šetšwe gore e be e le tše nyenyane gakaakang.”

9. (a) Ke’ng seo se hlaolwago ka Mangwalong e le karolo e bohlokwa ya poledišano? (b) Ke’ng seo balekane ba lenyalo gantši ba swanelwago ke go se dira, gaešita le ge se gantši se nyaka sebete le boikokobetšo?

⁹ Ge monna le mosadi ba sa dumelelane, yo mongwe le yo mongwe wa bona o swanetše gore “a akxofišê xo kwa, a diêxê xo bolêla, a diêxê xo xalefa.” (Jakobo 1:19) Ka morago ga go theetša ka kelohloko, balekane ka bobedi mo gongwe ba ka bona go nyakega ga go kgopela tshwarelo. (Jakobo 5:16) Go bolela go tšwa pelong gore, “Tshwarelo bakeng sa go go kweša bohloko,” go nyaka boikokobetšo le sebete. Eupša go lokiša diphapano ka mokgwa wo e tla ba mo go holago kudu tabeng ya go thuša banyalani e sego feela go rarolla mathata a bona, eupša gape le go hlagolela borutho le tswalano ya kgaufsi tšeo di tlago go ba dira gore ba hwetše lethabo le le oketšegilego ge ba le gotee.

GO NEA TSHWANELO YA LENYALO

10. Ke tšhireletšo efe yeo e boleletšwego ke Paulo go Bakriste ba Korinthe yeo e ka šomago go Mokriste lehono?

¹⁰ Ge moapostola Paulo a be a ngwalela ba-Korinthe, o ile a bolelela lenyalo ‘ka baka la go ata ga bootswa.’ (1 Ba-Korinthe 7:2, NW) Lefase lehono ke le lebe go swana le Korinthe ya bogologolo goba ke le lebe gaešita le go e feta. Dipolelo tše di gobogilego tšeo batho ba lefase ba di bolelago phatlalatša, tsela yeo e sego ya bothakga yeo ba aparago ka yona, le dikanegelo tše di tsošago kganyogo ya botona le botshadi tšeo di tšweletšwago ka dimakasineng le ka dipukung, thelebišeneng le difiliming, ka moka ga tšona di kopana bakeng sa go tsoša dikganyogo tša kopano ya botona le botshadi yeo e sa dumelelwago. Go ba-Korinthe bao ba bego ba phela tikologong e swanago, moapostola Paulo o itše: “Xo tšea xo kaone, xo phala xo fišêxa.”—1 Ba-Korinthe 7:9.

11, 12. (a) Ke’ng seo monna le mosadi ba se kolotanago, gomme se swanetše go newa ka moya ofe? (b) Boemo bo swanetše go swarwa bjang ge e ba tshwanelo ya lenyalo e swanelwa ke go fegwa ka nakwana?

¹¹ Ka baka leo, Beibele e laela Bakriste ba ba nyalanego gore: “Monna a neê mosadi tše di mo swanetšexo ka thokô ya leratô; le mosadi a dirê monna wa xaxwe ka mokxwa woo.” (1 Ba-Korinthe 7:3) Ela hloko gore go gatelelwa go nea—e sego go nyaka ka šiši. Tswalano ya botona le botshadi lenyalong ke yeo e kgotsofatšago e le ka kgonthe ge feela molekane yo mongwe le yo mongwe a kgomegile ka seo se holago yo mongwe. Ka mohlala, Beibele e laela banna gore ba dirišane le basadi ba bona “go ya ka tsebo.” (1 Petro 3:7, NW) Se ke therešo kudu-kudu go neeng le go amogeleng tshwanelo ya lenyalo. Ge e ba mosadi a sa swarwe ka lerato, a ka hwetša go le thata go thabela karolo ye ya lenyalo.

¹² Go na le dinako tšeo ka tšona balekane ba lenyalo ba ka swanelwago ke go timana tshwanelo ya lenyalo. Se e ka ba sa therešo ka mosadi ka dinako tše itšego tša kgwedi goba ge a ikwa a lapile kudu. (Bapiša le Lefitiko 18:19.) Se e ka ba sa therešo ka monna ge a swaragane le bothata bjo bogolo modirong gomme a ikwa a lapile maikwelong. Dinako tše bjalo tša go fega ka nakwana go nea tshwanelo ya lenyalo di swarwa gabotse kudu ge e ba balekane ka bobedi ba boledišana ka boemo ka go lebanya gomme ba dumelelana “ka xo kwana.” (1 Ba-Korinthe 7:5) Se se tla thibela yo mongwe le yo mongwe wa balekane go fihlelela diphetho tše fošagetšego. Lega go le bjalo, ge e ba mosadi ka boomo a tima monna wa gagwe goba ge e ba monna ka go ikemišetša a palelwa ke go nea tshwanelo ya lenyalo ka tsela e lerato, molekane a ka tlogelwa a le kotsing ya go wela molekong. Boemong bjo bjalo, mathata a ka rotoga lenyalong.

13. Bakriste ba ka katanela bjang go boloka monagano wa bona o hlwekile?

¹³ Ka go swana le Bakriste ka moka, bahlanka ba lego lenyalong ba Modimo ba swanetše go phema diswantšho tša bootswa, tšeo di ka bopago dikganyogo tše di sa hlwekago le tše e sego tša tlhago. (Ba-Kolose 3:5) Ba bile ba swanetše go diša dikgopolo le ditiro tša bona ge ba dirišana le batho ka moka ba bong bjo bo sa swanego le bja bona. Jesu o ile a lemoša ka gore: “Mang le mang e a lebêlêlaxo [“yo a tšwelago pele a lebelela,” NW] mosadi à mo kxanyoxa, ó šetše a otswitše pelong ya xaxwe.” (Mateo 5:28) Ka go diriša keletšo ya Beibele mabapi le kopano ya botona le botshadi, banyalani ba swanetše go kgona go phema go wela molekong wa go dira bohlotlolo. Ba ka tšwela pele ba thabela tswalano e thabišago lenyalong yeo go yona kopano ya botona le botshadi e lebelelwago e le ya bohlokwa bjalo ka mpho e botse e tšwago go Mothomi wa lenyalo, Jehofa.—Diema 5:15-19.

MABAKA A BEIBELE A TLHALO

14. Ke boemo bofe bjo bo nyamišago bjo ka dinako tše dingwe bo itšweletšago? Ka baka la’ng?

¹⁴ Ka mo go thabišago, manyalong a mantši a Bokriste, mathata le ge e le afe ao a rotogago a ka rarollwa. Lega go le bjalo, ka dinako tše dingwe se ga se bjalo. Ka ge batho ba se ba phethagala gomme ba phela lefaseng la sebe leo le lego ka tlase ga taolo ya Sathane, manyalo a mangwe a fihla boemong bja go phumega. (1 Johane 5:19) Bakriste ba swanetše go lebeletšana bjang le boemo bjo bjalo bjo bo lekago?

15. (a) Lebaka le nnoši la Mangwalo la tlhalo yeo e nago le kgonagalo ya go nyala gape ke lefe? (b) Ke ka baka la’ng ba bangwe ba ile ba dira phetho ya go se hlale molekane wa lenyalo yo a sa botegego?

¹⁵ Go etša ge go boletšwe go Kgaolo 2 ya puku ye, bootswa ke lebaka le nnoši la Mangwalo bakeng sa go hlala ka kgonagalo ya go nyala gape.c (Mateo 19:9) Ge e ba o e-na le bohlatse bjo bo tiilego bja gore molekane wa gago wa lenyalo e bile yo a sa botegego, gona o lebane le phetho e thata. Na o tla tšwela pele lenyalong goba wa hwetša tlhalo? Ga go na melao. Bakriste ba bangwe ba ile ba lebalela molekane yo a itsholago e le ka kgonthe gomme lenyalo le le šireleditšwego le ile la atlega. Ba bangwe ba ile ba dira phetho ya go se hlale ka baka la bana.

16. (a) Mabaka a mangwe ao a ilego a tutueletša ba bangwe go hlala molekane wa bona yo a dirilego phošo ke afe? (b) Ge molekane yo a se nago molato a dira phetho ya go hlala goba go se hlale, ke ka baka la’ng go se motho yo a swanetšego go nyatša phetho ya motho yoo?

¹⁶ Ka lehlakoreng le lengwe, tiro ya sebe mo gongwe e ka ba e ile ya feleletša ka go ima goba bolwetši bjo bo fetetšwago ka kopano ya botona le botshadi. Goba mohlomongwe bana ba nyaka go šireletšwa go motswadi yo a gobošago ka kopano ya botona le botshadi. Ka mo go kwagalago, go na le go gontši mo go swanetšego go naganelwa pele go dirwa phetho. Lega go le bjalo, ge e ba o tseba ka go se botege ga molekane wa gago wa lenyalo gomme ka morago o iša pele gape ka ditswalano tša botona le botshadi le molekane wa gago, ka go rialo o bontšha gore o lebaletše molekane wa gago le gore o na le kganyogo ya go tšwela pele lenyalong. Mabaka a tlhalo yeo go yona go nago le kgonagalo ya Mangwalo ya go ka nyala gape ga a sa hlwa a le gona. Ga go na motho yo e swanetšego go ba mpheane gomme a leka go tutuetša phetho ya gago, le gona ga go na motho yo a swanetšego go nyatša phetho ya gago ge o e dira. O tla swanelwa ke go phela le ditla-morago tša phetho yeo o e dirago. “Yo mongwe le yo mongwe o tlo rwala morwalo wa gagwe.”—Ba-Galatia 6:5, PK.

MABAKA BAKENG SA KAROGANO

17. Ge e ba go se na bootswa, ke dithibelo dife tšeo Mangwalo a di beago mabapi le karogano goba tlhalo?

¹⁷ Na go na le mabaka ao a ka lokafatšago karogano goba mohlomongwe go hlalana le molekane wa lenyalo gaešita le ge molekane yo a sa dira bootswa? Ee, eupša maemong a bjalo, Mokriste ga se a lokologa go ka tsoma motho yo mongwe ka tebelelo ya go nyala gape. (Mateo 5:32) Gaešita le ge Beibele e dumelela karogano e bjalo, fela e laetša gore motho yo a aroganago le molekane o swanetše gore “a itulêlê à sa tšewe, xoba a boêlanê le monna wa xaxwe.” (1 Ba-Korinthe 7:11) Ke maemo afe a feteletšego ao a ka dirago gore karogano e bonagale e swanela?

18, 19. A mangwe a maemo a feteletšego ao a ka lebišago molekane gore a naganele go swanelega ga karogano ya molao goba tlhalo ke afe, gaešita le ge go tsena lenyalong gape e se mo go kgonegago?

¹⁸ Ee, lapa mo gongwe le ka thoma go hloka ka baka la bobodu bjo bo feletšego le mekgwa e mebe ya monna.d Mo gongwe a ka ba a petšha ka tšhelete ya lapa goba a e dirišetša go thekga temalelo ya dihlare-tagi goba ya bjala. Beibele e re: “Xe motho a sa babalele . . . ba lapeng la xabô, ó latola tumêlô; ó phalwa ke e a sa dumelexo.” (1 Timotheo 5:8) Ge e ba monna yo bjalo a gana go fetola ditsela tša gagwe, mohlomongwe a bile a tšea le tšhelete yeo mosadi wa gagwe a e golago bakeng sa go lefelela mekgwa ya gagwe e mebe, mosadi mo gongwe a ka kgetha go šireletša katlego ya gagwe le ya bana ba gagwe ka go hwetša karogano ya molao.

¹⁹ Mogato o bjalo wa molao gape o ka naganelwa ge e ba molekane e le yo šoro ka mo go feteletšego go molekane wa gagwe, mohlomongwe a mmetha leboelela go fihla bokgoleng bjoo go bjona bophelo bjo bobotse gaešita le bophelo di lego kotsing. Go oketša moo, ge e ba molekane leboelela a leka go gapeletša molekane wa lenyalo go roba melao ya Modimo ka tsela e itšego, molekane yo a bewago kotsing le yena a ka naganela karogano, kudu-kudu ge ditaba di fihla boemong bjoo go bjona bophelo bja moya bo lego kotsing. Molekane yo a lego kotsing a ka phetha ka gore tsela e nnoši ya go “kwa Modimo e le mmuši go e na le batho” ke go hwetša karogano ya molao.—Ditiro 5:29, NW.

20. (a) Tabeng ya go phumega ga lapa, ke’ng seo bagwera ba ba godilego ka tsebo le bagolo ba ka se neago, ke’ng seo ba se ba swanelago go se nea? (b) Banyalani ga se ba swanela go diriša ditšhupetšo tša Beibele bakeng sa karogano le tlhalo e le lebaka la go iphahlela bakeng sa go dira’ng?

²⁰ Maemong ka moka a go gobošwa mo go feteletšego ga molekane, ga go na motho yo a swanetšego go gatelela molekane yo a se nago molato gore a arogane le molekane wa gagwe goba a dule le yena. Gaešita le ge bagwera ba ba godilego ka tsebo le bagolo ba ka nea thekgo le keletšo e theilwego Beibeleng, ba ba ka se tsebe ditaba ka moka tša mabapi le seo se diregago magareng ga monna le mosadi. Ke Jehofa feela yo a ka bonago seo. Go ba gona, mosadi wa Mokriste o tla be a sa godiše thulaganyo ya Modimo ya lenyalo ge e ba a diriša mabaka a fokolago gore a tšwe lenyalong. Eupša ge e ba boemo bjo kotsi ka mo go feteletšego bo phegelela, ga go na motho yo a swanetšego go mo sola ge a kgetha karogano. Dilo tše di swanago tlwa di ka bolelwa mabapi le monna wa Mokriste yo a tsomago karogano. “Ka moka re tlo êma rè lebane le sedulô sa kahlolô sa [Modimo, NW]!”—Ba-Roma 14:10.

KAMOO LENYALO LE LE PHUMEGILEGO LE ILEGO LA PHOLOŠWA KA GONA

21. Ke phihlelo efe yeo e bontšhago gore keletšo ya Beibele mabapi le lenyalo e a šoma?

²¹ Dikgwedi tše tharo ka morago ga gore Lucia yo go boletšwego ka yena pejana a arogane le monna wa gagwe, Lucia o ile a kopana le Dihlatse tša Jehofa gomme a thoma go ithuta Beibele le tšona. O a hlalosa: “Seo se ilego sa mmakatša kudu ke gore Beibele e ile ya nea ditharollo tše di holago bothateng bja-ka. Ka morago ga beke e tee feela ya go ithuta, kapejana ke ile ka nyaka go boelana le monna wa-ka. Lehono nka bolela gore Jehofa o tseba go phološa manyalo ao a lego mathateng ka gobane dithuto tša gagwe di thuša balekane go ithuta mokgwa wa go hlomphana. Ga se therešo gore Dihlatse tša Jehofa di aroganya malapa go etša ge ba bangwe ba bolela. Tabeng ya-ka seo se fapanego e ile ya ba sa therešo.” Lucia o ile a ithuta go diriša melao ya motheo ya Beibele bophelong bja gagwe.

22. Banyalani ka moka ba swanetše go ba le kholofelo go eng?

²² Lucia ga se yena learogi. Lenyalo e swanetše go ba tšhegofatšo, e sego morwalo. Gore go fihlelelwe seo, Jehofa o lokišeditše mothopo o mobotse kudu wa keletšo ya lenyalo yeo e kilego ya ngwalwa—Lentšu la gagwe le bohlokwa. Beibele e ka “hlalefiša [e] a se naxo maanô.” (Psalme 19:7-11) E ile ya phološa manyalo a mantši ao a bego a le kgaufsi le go phumega gomme ya kaonefatša a mangwe a mantši ao a bego a e-na le mathata a magolo. Eka banyalani ka moka ba ka ba le kholofelo e tletšego keletšong ya lenyalo yeo Jehofa Modimo a e neago. E šoma e le ka kgonthe!