DISWANTŠHO TŠA KGALE
Galileo
Magareng a lekgolo la bo-14 le la bo-16 la nywaga, borathutamahlale le boradifilosofi ba Yuropa ba ile ba thoma go kwešiša legohle ka tsela yeo e bego e thulana le dithuto tša Kereke ya Katholika. Monna yo mongwe yo a ilego a hlahloba legohle ka lefsa ke Galileo Galilei.
PELE ga mehla ya Galileo, batho ba bantši ba be ba dumela gore letšatši, dipolanete le dinaledi di be di dikologa lefase. Tumelo yeo e be e le karolo ya thuto ya semolao ya Kereke ya Katholika.
Lega go le bjalo, a diriša thelesekopo ya gagwe, Galileo o ile a hwetša bohlatse bjo bo bego bo sa dumelelane le dithuto tšeo di bego di rutwa ke thutamahlale. Ka mohlala, ge a be a lebeletše dipatso tšeo di lego letšatšing, di be di bonagala di šutha, ka gona o ile a lemoga gore letšatši le dikologa mothalading (axis). Dinyakišišo tše bjalo di ile tša oketša tsebo ya batho ka legohle, eupša gape di be di dira gore Galileo a lwantšhane le Kereke ya Katholika ka go lebanya.
THUTAMAHLALE LE BODUMEDI
Nywagasomeng pejana, setsebi sa dinaledi sa Mopolishi e lego Nicolaus Copernicus se ile sa tla le thuto ya gore lefase le dikologa letšatši. Galileo o ile a ithuta dipuku tša Copernicus mabapi le dilo tšeo di lego legohleng ke moka a kopanya bohlatse bjoo bo dumelelanago le thuto yeo. Mathomong, Galileo o be a dikadika go phatlalatša tše dingwe tša dinyakišišo tša gagwe, a boifa gore di be di tla kwerwa le go ganetšwa. Ka ge a be a palelwa ke go itshwara ka baka la seo a se bonego ka thelesekopo, mafelelong o ile a phatlalatša dinyakišišo tša gagwe. Borathutamahlale ba bangwe ba ile ba galefišwa ke dinyakišišo tšeo, gomme go se go ye kae ke ge baruti ba thoma go ganetša dikgopolo tša Galileo pele ga ditho tša bona tša bodumedi.
Ka 1616, Mokadinale Bellarmine, “e lego setsebi sa thutatumelo sa mehleng yeo,” o ile a tsebiša Galileo ka taelo e mpsha ya Katholika yeo e bego e thulana le dikgopolo tša Copernicus. O ile a botša Galileo tsebe-go-kwa gore a dire ka go dumelelana le taelo yeo, gomme go fetile nywaga e mentši Galileo a se sa hlwa a ganetša phatlalatša gore lefase le dikologa letšatši.
Ka 1623, Mopapa Urban VIII, e lego mogwera wa Galileo, o ile a thoma go buša. Ka gona ka 1624, Galileo o ile a kgopela mopapa gore a phumole taelo yeo e ilego ya tšwa ka 1616. Go e na le moo, Urban o ile a kgopela Galileo gore a hlalose dikgopolo tšeo di bego di thulana tša Copernicus le Aristotle ka tsela yeo e bego e ka se bontšhe gore o tšea lehlakore.
Ke moka Galileo o ile a ngwala puku ya sehlogo se se rego Dialogue on the Great World Systems. Le ge mopapa a ile a laela Galileo gore a se tšee lehlakore, go bonagala puku yeo e be e thekga dikgopolo tša Copernicus. Go se go ye kae ke ge manaba a Galileo a bolela gore puku yeo e be e kwera mopapa. Galileo o ile a gapeletšega go gana dithuto tša Copernicus ka ge a be a latofatšwa ka mabarebare le go tšhošetšwa ka gore o tla tlaišwa. Ka 1633, Lekgotla la Kereke ya Roma Katholika le ile la mo ahlolela sa ruri gore a golegwe ka ntlong gomme la thibela dipuku tša gagwe. Galileo o hwetše motseng wa Arcetri, kgauswi le Florence, ka January 8, 1642.
Mopapa John Paul II o ile a dumela gore Kereke ya Katholika ga se ya ahlola Galileo ka toka
Ka nywaga e makgolo, tše dingwe tša dingwalwa tša Galileo di ile tša ba tlhatlamanong ya dipuku tšeo Makatholika a bego a sa swanela go di bala. Eupša ka 1979, kereke e ile ya hlahloba lefsa phetho yeo e dirilwego ke Lekgotla la Kereke ya Roma nywageng e 300 pele ga moo. Mafelelong, ka 1992, Mopapa John Paul II o ile a dumela gore Kereke ya Katholika ga se ya ahlola Galileo ka toka.