Omukuatate Rutherford ukahi nokulinga elongomona motyonge tyalingwa mo 1919 ko Cedar Point, Ohio

1919 Omanima Otyita Okualamba

MO 1919, Ovilwa Vyo Tete Viouye Auho ankho viapwa-le; ovilwa ovio viakalele omanima ekuana. Mo 1918, ovilongo aviyekepo okulwa iya ovatumini avalingi otyonge tyahimbika mu 18 ya Janeiro yo 1919. Otyonge otyo ankho tyina osapi yati: Conferência de Paz de París (Otyonge Tyombembwa mo Paris). Motyonge otyo, ovatumini avahoneka omukanda ankho upopia okuti o Alemanha kamailu vali novilongo ovikuavo. Omukanda oo wihanwa okuti Tratado de Versalles iya wahonekua mu 28 ya Junho yo 1919.

Tupu motyonge otyo avahindi eongano limwe litiwa Liga das Nações. Vahinda eongano olio “opo ovilongo aviho viundapele kumwe avavasi ombembwa yotyotyili nepamo.” Onongeleya ononyingi mbuliti Ovakilisitau, nambo ambukuatesako eongano olio. Mbumwe ambupopi okuti eongano olio otyilekeso Tyouhamba wa Huku pano pohi. Iya alo umwe ambutumu ovanthu motyonge otyo opo valekese okuti ankho vekahi nokukuatesako eongano olio. Umwe puvo apopi okuti: “Pahe ovipuka mouye mavipiluluka unene.”

Tyotyili ovipuka ankho mavipiluluka unene mouye, mahi hamokonda yetyi ovatumini velipakailamo motyonge otyo. Mo 1919 onkhalelo tuivisa aipiluluka unene. Siovaa waavelele ovanthu vae ononkhono mbokuivisa vali unene tyipona kohale. Mahi tyina otyo tyihenemoneke-po, Ovalilongesi vo Mbimbiliya valambelele momapiluluko omanyingi.

ETOKOLO LIEPUIYA UNENE

Pomuvo opo, ononkhalamutwe mbeongano ankho mbuholovonwa novakuatate. Iya ovakuatate avelipakelamo opo vaholovone ononkhalamutwe mbeongano Motyasapalo 4 ya Janeiro yo 1919. Pomuvo opo, onkhalamutwe yeongano ankho Omukuatate Joseph F. Rutherford. Mahi Omukuatate Joseph Rutherford novakuatate ovakuavo epandu-vali, ankho vekahi mokaleya mepunda-umbo lyo Atlanta, Georgia, ko Estados Unidos. Pahe ovakuatate ankho velipula okuti: ‘Okuti matuholovona ovakuatate vekahi mokaleya opo vatualeko okukala ononkhalamutwe ine matupingiya-po vakuavo?’

Omukuatate Rutherford ankho wasukalala unene netyi matyimonekela eongano. Ankho utyii okuti ovakuatate vamwe ankho vahanda eongano lihongolelwe nomunthu omukuavo. Iya mokonda yotyo, ahonekela omukanda ovakuatate ankho veliongiya iya evepopila opo vaholovone Omukuatate Evander J. Coward. Momukanda oo, Omukuatate Rutherford apopi okuti Evander ankho “wahiliya,” “walunguka” iya ankho “omukuatyili ku Tatekulu.” Mahi ovakuatate ovanyingi avapopi okuti hahe vali okuholovona onkhalamutwe yeongano tyina pamalambe onohanyi epandu. Ovakuatate ankho vahula ku vana veli mokaleya avetavela. Iya vamwe vanumanene mokonda ankho vekahi nokulinana-nana.

Omukuatate Richard H. Barber, wali peliongiyo olio, wapopia okuti konyima apamoneka omunthu umwe wanyima otupia. Omukuatate umwe wakatuka ati: “Ame hii nawa ovitumino mahi ndyityii nawa oityi tyihangununa okukala omukuatyili. Huku uhanda onthue tukale ovakuatyili. Iya onkhalelo yokulekesa okuti tuvakuatyili ku Huku, okuholovona Omukuatate Rutherford opo atualeko okukala onkhalamutwe yeongano.” — Sal. 18:25.

Omukuatate Alexander Macmillan nae wali mokaleya nomukuatate Rutherford. Wapopia okuti monthiki onkhuavo (5 ya Janeiro yo 1919), Omukuatate Rutherford emuihana, emupopila opo aete enkhanya iya emutambeka okamukanda. Omukuatate Macmillan atange okamukanda oko iya anoñgonoka liwa etyi ankho tyilipo. Ankho wahonekwa ñgana: “RUTHERFORD WISE VAN BARBER ANDERSON BULLY NA SPILL ONONKHALAMUTWE MBOTETE ONONTHATU OHOLE NA AVEHO.” Onondaka ombo ankho mbuhangununa okuti Joseph Rutherford na William Van Amburgh vaholovonwa opo vatualeko okuhongolela eongano. Otyo ankho tyilekesa okuti Omukuatate Rutherford matualako okukala onkhalamutwe yeongano.

VAYOVOKA MOKALEYA!

Pomuvo opo, Ovalilongesi vo Mbimbiliya avahimbika okuita ovanthu vahoneke omanyina avo momukanda umwe ankho wiita ovatumini vayovole ovakuatate etyive ankho vekahi mokaleya. Ovalilongesi vo Mbimbiliya ankho vakola omutima mokonda otyo ankho katyapepukile. Iya ovanthu vena 700.000 avetavela okuhoneka omanyina avo. Mahi Mutatu 26 ya Março yo 1919, puetyi Ovalilongesi vo Mbimbiliya veheneavele omukanda ovatumini, ovakuatate ovo etyive avatundu mokaleya.

Etyi akondoka keumbo, Omukuatate Rutherford apopila vana veile okumuliepesa okuti: “Ndyina onthumbi yokuti ovipuka evi tualambela vietufuika opo tukoleleye movitateka maviya komutwe wandyila. . . . Onwe mualinga ononkhono mbokuyovola ovakuatate venyi mokaleya. Mahi hatyoko vala. Ononkhono mualinga mbaava oumbangi Wotyili iya vana valinga ononkhono ombo vayambwa unene.”

Ovipuka viaendelepo puetyi omphela yovakuatate vetu ankho ikahi nokukoyeswa vialekesa nawa okuti Siovaa ankho ukahi nokuvekuatesako. Mu 14 ya Maio yo 1919, ovakoyesi vapopia okuti: “Ovanthu ava kavakoyesilwe nawa. Iya mokonda yotyo, vena okutunda mokaleya.” Ovakuatate vetu ankho vatendeleyua okuti valinga ovipuka ovivi. Ankho vapondola okutepululwa komanima mavakala mokaleya ine okupolwa umwe mokaleya, mahi no ngotyo ankho pena ovipuka vahapondola vali okulinga mokonda yokuasiliswa. Mahi oityi tyaendelepo? Ombonge aitokola okuti ovakuatate ovo ankho mavakala ngatyina nalumwe vaile mokaleya avahailikwa okulinga natyike. Iya mokonda yotyo, Omukuatate Rutherford atualako okukala notyilinga tyae tyomukoyesi. Iya etyi atunda mokaleya, ayakulila ovaumbili va Siovaa ovikando ovinyingi Mombonge Onene yo ko Estados Unidos.

VATOKOLA OKUIVISA NOMBILI

Omukuatate Macmillan wati: “Onthue ankho katupondola okukevelela Tatekulu etutuale keulu tyipumphi vala. Ankho tuna okulinga otyipuka tyimwe opo tunoñgonoke oityi Tatekulu ankho ahanda tulinge.”

Mahi ankho katyapepukile kovakuatate vaundapa mo Mbetele okukondoka kovilinga valingile mokueenda kuomanima omanyingi. Mokonda yatyi? Omokonda etyi ovakuatate etyinana ankho veli mokaleya, onomakina mbokulinga omikanda mbahanyenue-po. Otyo tyasoyesile unene ovakuatate iya alo umwe vamwe avasoko okuti hamwe ovilinga viokuivisa viapuila opo.

Mahi okuti ankho nkhele kuna ovanthu vesuka nonondaka onongwa? Opo Ovalilongesi vo Mbimbiliya vanoñgonoke ekumbululo liepulo olio, Omukuatate Rutherford atokola okulinga elongomona. Iya ovanthu aveho ankho vapondola okuya. Omukuatate Macmillan wati: “Inkha ankho peliongiyo olio kapeya omunthu nawike opo ovilinga viokuivisa viapwa.”

Omukanda wokukonga ovanthu opo veye okutehelela elongomona lyo Mukuatate Rutherford ankho lina osapi yati: “Ekevelelo Pala Ovanthu.” Lialingilwa ko Los Angeles, California, mo 1919

Elongomona olio ankho malilingwa Tyalumingu 4 ya Maio yo 1919. Namphila Omukuatate Rutherford ankho avela unene, mahi no ngotyo alingi elongomona ko Los Angeles, California. Ankho lina osapi yati: “Ekevelelo Pala Ovanthu.” Peile ovanthu vena 3.500, iya ovanyingi avahanyingila mokonda ankho kavafuilemo. Avalingi vali elongomona olio Tyasikunda iya akuya ovanthu valamba po 1.500. Pahe atyiyandyuluka nawa okuti naina ovanthu ankho vesuka nonondaka onongwa.

Konyima yotyo, etokolo Ovalilongesi vo Mbimbiliya valinga lielikuata nonkhalelo tuivisa alo hono.

VAFUIKWA OPO VALINGE NAWA OVILINGA ANKHO MAVAPEWA KOMUTWE WANDYILA

Omutala Womulavi 1 ya Agosto yo 1919 wapopia okuti mu Setembro ankho makulingwa otyonge ko Cedar Point, Ohio. Omukuendye umwe ankho ukala ko Missouri utiwa Clarence B. Beaty wapopia okuti aveho ankho vahanda okuenda. Kueile ovakuatate no nomphange valamba po 6.000. Ankho kavasoko okuti makuya ovanthu ovanyingi ngovo. Iya otyipuka tyahambukisilwe unene okutala ovanthu valamba po 200 vambatisalelwa menyana lititwa Erie.

Mu 5 ya Setembro yo 1919, onthiki ya tano yotyonge, Omukuatate Rutherford alingi elongomona lina osapi yati: “Onondaka Pala Vana Tuundapa Navo.” Melongomona olio, Omukuatate Rutherford alekesa omukanda omupe ankho una osapi yati, A Idade de Ouro (Omanima Olu).a Omukanda oo, ankho walingwa “opo upopie konthele yovipuka viakolela vimoneka mouye, nokuhangununa no Mbimbiliya omokonda yatyi ovipuka ovio vimonekela.”

Ovalilongesi vo Mbimbiliya avapewa ondundo yokuivisa nomukanda oo omupe. Omukanda umwe ankho upopia oñgeni ovilinga viokuivisa vina okuonganekwa, wati: “Kese una wambatisalua ahinangele okuti elao limwe enene okuava oumbangi mouye auho iya akuate nawa omphitilo oyo.” Ovanthu ovanyingi avaendela monondaka ombo iya avaivisa onondaka onongwa. Mokonda yotyo, mohanyi ya Dezembro, ovanthu valamba po 50.000 avaiti omukanda oo omupe.

Efo lyo kondye liomukanda wo tete A Idade de Ouro; walingwa mu 1 ya Outubro yo 1919 — Ovakuatate ko Brooklyn, Nova York, vena etuku-tuku lieyula omikanda *A Idade de Ouro*

Konthyulilo yo 1919 pahe eongano lya Siovaa ankho liaonganekwa nawa iya ovakuatate ankho vena ombili. Omaulo omanyingi Ombimbiliya ankho apopia konthele yononthiki mbahulililako, ankho afuisuapo-ale. Ngetyi tyipopia Malaquias 3:1-4, ovaumbili va Siovaa valolelwe, avakangulwa iya avayovoka mo ‘Mbambilonia Onene.’Tupu Sesusi aholovona “omupika omukuatyili nokualunguka.”b (Ehol. 18:2, 4; Mat. 24:45) Pahe Ovalilongesi vo Mbimbiliya ankho vafuapo opo valinge otyilinga Siovaa ankho ahanda okuveavela.

a Mo 1937 omukanda oo awiihanwa okuti Consolação (Okuungumanesa), iya mo 1946 awiihanwa okuti Despertai! (Pahukei!).

b Tala Omutala Womulavi 15 ya Julho yo 2013, pomafo 10-12, 21-23; no Mutala Womulavi wa Março yo 2016, pomafo 29-31.