OKUTI WAHIWAPO?
Oityi Una Okukevelela?
Munthu na munthu mwene una etyi akala nga asiwapo, tyati umwe ou ukala ñga ou ukala ñga. Okuti otyo tyilekesa okuti omunthu umwe uli vali nokumona ononkhumbi tyipona mukuavo? Au. Mahi tyina omunthu alila umwe eheliholeka tyina ahiwapo, matyimukuatesako okuhahitakana tupu metyivili umwe okutavela okuti mukwavo wanyima. Opo omunthu alile tyitei komunthu watyo, apa ekulila, novipuka viaenda-enda momwenyo wae, tupu tyitei komunthu watyo wokuanyima.
OKUTI PAHE OVIPUKA MAVIVILIPO UMWE?
Omunthu wokuanyimisa ou ehole pamwe ketyii vali netyi malingi. Mahi ine ulila o hamwe anumana otyipuka otyo atyimusoyesa, omo umwe katyapengele. Nkhele tutalei ñgo:
Omunthu ukala vala otyipuka ñga. Omunthu wokuasipo pamwe ukati vala ñga, ankho uli umwe nawa ukatalako ulila, pamwe ukati vala ñga wanumana, etyi tupu amalingi ukati vala ñga weivaluka unene ou wokuanyima. Tupu pamwe ketavela okuti omunthu oo tyili wanyima umwe. Ovipuka ovio vivilapo umwe vali tyina amate onondyoi omunthu oo wokuanyima. Tina wasiwapo nomulume wae Timo, wanyima vala okuuhuluka, wapopia okuti: “Nkhele potete nii vala halingile natyike. Nii vala okulila halilile. Mahi tyendyihamene umwe unene, nokufima ankho hityivili. Tupu ankho nii vala hityitavela umwe okuti omulume wange wanyima umwe.”
Omunthu ukala notyiho, elivele onombei, anumana. Omukulu umwe utiwa o Ivan wati: “Omona wetu Eric etyi anyima ankho una omanima 24, ame nomukai wange Yolanda, atunumana umwe unene. Otyipuka otyo tyetutumphululile umwe unene mokonda katuetyityiliyile tupu katuvanthuko ankho vokunumana. Tupu atulivele onombei mokonda ankho tusoka okuti ñgeno tuna etyi tualingile hamwe omona wetu ñgeno wahupa.” Alejandro nae wanyimisa omukai wae wavelele ehimbwe, wati: “Potete nasokele okuti Huku uli nokundyekela ovitateka ovio mokonda himunthu-ko ukahi nawa. Mahi pahe konyima andyilivele mokonda ankho ongatyina ndyili nokuvela onombei Huku.” Ya Kostas, tuapopia-le, wati: “Pamwe ankho ndyinumanena umwe Sophia mokonda yetyi anyima. Konyima oku pahe andyilivele onombei oityi ankho ndyisokela ngotyo, mokonda ankho ina utupu etyi alinga.”
Omunthu usoka vala ovipuka ovinyingi. Pamwe omunthu wokuahiwapo usoka vala ovipuka viehevio. Omunthu wokuahiwapo upondola okukala ngoti weete ou wokuanyima, umuivite, ovipuka uvilimbwa vala. Tina wati: “Pamwe tukahi nokutomphola na vakuetu tyina ndyikati vala ñga etyi veli nokupopia nii hityiivite-ale! Ankho ndyisoka vala ku mukwetu etyi anyima. Ankho hityivili okutunda filuu tyehemusoko ya otyo ankho tyinumanesa.”
Omunthu pahe uhanda vala okukala aike. Pamwe omunthu wokuahiwapo okukala povanthu tyimunumanesa vali. Kostas wati: “Tyina ndyina vakuetu vanepa hikala nawa. Mahi tupu hikala nawa tyina ndyili vala pu vakuetu vahanepele.” Yolanda omukai wa Ivan wati: “Ankho hihande okukala novanthu vapopia vala ovitateka viavo ngwe ankho havitateka-ko ovinene! Tupu tyina ankho vakuetu vatomphola etyi ovana vavo vekahi, ankho katyinkhala nawa. Tyina ankho vapopia ñga ndyiyola umwe, mahi momutima otyo nehetyihandele. Ame nomulume wange ankho tutyii umwe okuti omona wetu wanyima, tuna umwe vala okulikuatehila, mahi omokonda ankho katuli nokutyivila, atuponwa umwe.”
Omunthu upondola okuvela. Pamwe omunthu kahande okulia, vamwe vahoka ava vamwe vavondoka, tupu pamwe omunthu kaeta otumphoki. Aaron wanyimisa tate yae wati: “Otumphoki ankho hitumono. Ononthiki ambuho ankho ndyina oola ndyipahuka, otyo ndyisoka vala ku tate.”
Etyi omukai wa Alejandro anyima, apakala omuvo umwe ahakala nawa, alingi vala ngoti wavela. Alejandro wati: “Andyikondauka kosipitali ndyikaovole ondotolo, ondotolo aiti ndyitupu-ale ouvela. Andyiti hamwe ndyili tupu ñga otyetyi nanyimisa omukai wange.” Etyi pakala, Alejandro akala nawa. Mahi Alejandro walingile wakaovolele onondotolo. Tyina twamanyimisa omunthu tuhole olutu kalukala nawa, upondola vala okukuata ouvela, okuti ankho una-le ouvela, aunkhinduka.
Omunthu ketyivili okulinga nawa ovilinga. Ivan wati: “Etyi omona wetu Eric anyima, ankho tuna okutyipopila onombunga mbetu, nomapanga etu nomapanga ae, tupu ankho tuna okutyipopia kovilinga oku aundapele, no ku hekulu yondyuo omu ankho akala. Tupu ankho tuna omikanda ominyingi tuna okulinga. Ankho tuna okupaka nawa ovipuka viae. Pala okulinga ovipuka ovio aviho ankho tyisukisa omutwe wapola nawa, mahi katyapepukile mokonda ankho tyetuihama unene, tupu ankho tyetuponeswa unene.”
Vamwe otyipuka tyimwe tyivepuiya, okulinga ovilinga ankho vilingwa no ou wokuanyima. Otyo umwe Tina aponenenwe. Ngwe wati: “Tyina ankho tuhanda okulingisa omukanda umwe mombango oo hamwe otyipuka otyikuavo, o Timo ankho uketyilinga. Mahi pahe etyi anyima, ame ndyina okutyilinga, otyo tyinumanesa umwe unene. Ankho ndyilipula ine mandyityivili umwe okulinga ovilinga Timo ankho alinga.”
Omunthu uli movitateka ngovio upondola okusoka okuti kemetyivili-ale okuvikoleleya. Otyili, okunyimisa omunthu tuhole tyiihama unene, mahi omunthu tyina amanoñgonoka etyi apondola okulinga tyina haa amalambela movitateka ovio, tyipondola okumuavela ononkhono. Mahi hinangela okuti havanthu-ko aveho valambela movitateka aviho tuapopia apa. Tupu omunthu okunoñgonoka okuti ongotyo umwe ovanthu vakala tyina vamahiwapo, una okulila, pamwe olutu aluihama, tyipondola okumukuatesako okunoñgonoka okuti etyi eli nokulinga katyapengele.
OKUTI NTHIKI IMWE MANDYIHAMBUKWA UMWE VALI?
Oityi una okukevelela: Oluihamo malulambe. Otyo hakuti pahe omunthu wokuanyima momulimbwa, kumemusoko vali. Mahi katutu katutu oluihamo malutepuluka. Otyili, mapakala omuvo umwe momuhinangela, ohinangela ovipuka oviwa ankho alinga, mahi ovanthu ovanyingi vakuata-kuata movitateka ovio vati vehole umwe okulimbuako katutu katutu, pahe ha avakala umwe nawa. Vehole tupu okukala umwe nawa putyina omapanga avo nonombunga mbavo veheveyekepo mahi avevekuatesako.
Mandyikala ñga atee nalupi? Ovanthu vamwe vakala onohanyi ononyingi tyeihamenwa, ava vamwe vakala enima oo omanima evali. Nkhele vamwe vakala umwe omuvo omunyingi-ale.a Alejandro wati: “Ame na ame otyo nakala ngotyo omanima etatu.”
Pwa elundo, wahalinge otyiho netyi matyiya muhuka. Wahanumane unene mokonda yetyi nkhele weihamenua, ha matyilambe-ale. Soka kovipuka vimwe upondola okulinga opo utepulule koluihamo.
Katyapengele okulila tyina wetu anyima
a Ovanthu vamwe vakala umwe tyanumana unene omuvo omunyingi tyina vena wavo wanyima. Omunthu ukahi ngotyo una okuenda kosipitali akaovole ondotolo.