Oñgeni Mokala Nombunga Ina Ehambu

Longa Ovana Vove Ovituwa Oviwa

Loida,a ina umwe ukala ko Mexico, wati: “Kosikola vehole okuava ovikamisinya, moluotyo ovana vasoka okuti okulinga otyihola tyaviuka, mokonda vena ovikamisinya.”

Nobus, he umwe ukala ko Japau, wati: “Ame napula omona wange omukuendye oityi malingi inkha oe nomphunga yae vakala aveke. Oe ankhumbulula okuti, ‘hityii.’”

ETYI omona wove ankho omututu, ankho kumulave kuvina vipondola okumulinga omapita meumbo? Tyafuile ankho umulava kotupia, nokuholeka onongoi mbolusu novipuka viteta. Ankho utyilinga opo uyakulile omona wove.

Inkha tyetavelele okuveyunga ngotyo na tyina vekula, ñgeno hahe! Mahi, pahe una otyiho otyinene, pamwe ulipula: ‘Okuti omona wange utala omikanda no nosinema mbovanthu vemuhoyo?’ ‘Okuti omona wange ulipola omalutalatu tyihavalele eetumisa vakuavo mo telefone?’ Epulo lietesa vali owoma olieli: ‘Okuti omona wange uhandale ovalume ine ovahikuena?’

Onkhalelo Ihaviukile Yokuyunga

Ovohe vamwe valava unene ovana vavo otyitenya notyinthiki, okutala kese oku vaya nako, netyi valinga. Konyima, ovanyingi puvo vaimbuka okuti okulinga ngotyo, ovana vakala onomphuki. Iya otyo tyiveavela vali ounongo wokuholeka ovivi valinga.

Tyayandyuluka nawa, okuti okulava unene hatyoko matyivetyilika. Jeova Huku kalave ngotyo ovanthu opo vemutavele, no vohe hatyiwa okulinga ngotyo. (Deuteronômio 30:19) Ngotyo, oñgeni upondola okuvatela ovana vove okulinga omatokolo onondunge?—Provérbios 27:11.

Otyipuka tyaviuka okuhimbika okutomphola novana vove konthele yotyo tyina nkhele ovatutu.b (Provérbios 22:6) Iya tyina vekahi nokukula, tualako okutomphola navo. Mokonda onwe vohe, muesukisa okulongesa tete ovana venyi. Alicia omuhikuena umwe ko Gra-Bretanha, wati: “Ovanthu ovanyingi vasoka okuti hahe vali okutomphola nomapanga konthele yotyihola. Mahi, otyo hatyiliko. Onthue tupandula unene tyina tulongwa no votate konthele yotyo. Tuna onthumbi muetyi vapopia.”

Tyesukisa Onondonga Onongwa

Tyina ovana vekahi nokukula, vesukisa okupopilwa vali nawa konthele yotyihola. Tupu vesukisa okukuatesuako ‘okukala nounongo wokupunga otyiwa notyivi.’ (Hebreus 5:14) Ovana vesukisa onondonga mbuvevatela okukakatela muetyi tyaviuka konthele yotyihola, nokulandula onondonga ombo. Oñgeni onwe mupondola okuavela ovana venyi onondonga onongwa?

Tete soka konondonga ove muene utavela. Mongeleka, ove utavela unene okuti oundalelapo—okulala na una uhelinepele nae—otyivi. (1 Tessalonicenses 4:3) Tupu ovana vove vei etyi ove usoka konthele yotyo. Tyafuile vei onotestu mbo Mbimbiliya mbupopia konthele oyo. Tyina vapulwa, vafuapo pala okukumbulula okuti okulinga oundalelapo otyivi.

Mahi, vesukisa vali tyipona otyo. Omukanda Sex Smart, upopia oityi ovakuendye vamwe novahikuena pamwe vetavelela etyi ovohe vapopia konthele yotyihola. Wati: “Ovana kavetyivili okutokola nawa ovo muene. Tyina vavasiwa notyitateka tyimwe konthele yetyi tyaviuka netyi tyapenga, vanguanguana, avakala notyitateka otyinene.” Otyo tyesukisila okulonga nawa ovana. Oñgeni upondola okulonga ovana vove onondonga ombo?

Yandyulula nawa onondonga mbove. Ove utavela okuti otyihola tyina okulingwa vala motyinepo? Moluotyo tyipopila apeho ovana vove, nokutyiyandyulula nawa. Omukanda Beyond the Big Talk, ulekesa nawa okuti, “tyina meumbo ovohe vapopila nawa ovana vavo okuti kavahande ovana valinge otyihola tyina ovatutu, ovana ovo, vaseta okulinga otyihola.”

Tyotyili, ngetyi tyapopiwa pombanda, okupopia vala onondonga ove ulandula, katyilekesa okuti omona wove malandula onondonga ombo. Mahi, tyina ovohe valandula onondonga onongwa, matyikuatesako ovana navo okukala nonondunge. Iya tyihole okumoneka okuti ovakuendye ovanyingi novahikuena valongwa nawa, valandula onondonga vapewa novohe alo umwe tyina tyivepuiya.

HETEKELA ETYI: Tyina pamamoneka otyipuka otyimwe himbikilako okutomphola nokulonga ovana vove. Mongeleka, inkha weiva umwe walala nomukai kononkhono, upondola okuhimbika okuti: “Ame ndyina owoma nonkhalelo omu ovalume vamwe vaovola okukuata ovakai. Ove usoka okuti ovanthu ovo vapola pi omalusoke oo?”

Longesa ovana otyili konthele yotyihola. Tyesukisa okuvelondola. (1 Coríntios 6:18; Tiago 1:14, 15) Anthi, Ombimbiliya tete ipopia okuti otyihola otyali tya Huku, helivako lia Satanasi. (Provérbios 5:18, 19; Cântico de Salomão 1:2) Okupopila vala ovana vove okuti otyihola otyiponga, tyipondola okuvekalesa nolusoke luapenga konthele yotyo. Omuhikuena utiwa o Corrina ko França, wati: “Ovotate vapopia omapita unene konthele youndalelapo, iya otyo atyindyetela omalusoke omavi konthele yotyihola.”

Longa ovana vove vanoñgonoke otyili konthele yotyihola. Nadia ina umwe ko Mexico wati: “Ame apeho ndyilonga ovana vange okuti otyihola otyiwa, nokuti Jeova Huku wetyiavela ovanthu opo tyiveetele ehambu. Mahi, tyilingwa vala na vana velinepa. Tyipondola okutuetela ehambu ine ononkhumbi, tyitei oñgeni tutyilinga.”

HETEKELA ETYI: Onthiki mopopi vali novana vove konthele yotyihola, manuhula etompho lienyi nonondaka onongwa. Uhakale nowoma okulekesa okuti otyihola otyali otyiwa tya Huku ovana vapondola okuhambukilwa tyina vamanepe. Velekesa okuti alo vehika pomuvo wokunepa, vena okulandula ovitumino via Huku.

Kuatesako ovana vove okusoka koviponga vitundililako. Opo ovana valinge omatokolo omawa mu kese tyimwe, vesukisa okunoñgonoka oñgeni mavaimbuka etyi tyaviuka netyi tyapenga, nouwa ine ovivi vitundililako. Uhasoke okuti okunoñgonoka etyi tyaviuka netyi tyapenga tyatuuka. Emma omukai umwe Omukristau ko Australia, wati: “Tyina ndyisoka koviponyo nalingile pouhikuena, ndyipondola okuti okunoñgonoka vala ovitumino via Huku, katyilekesa okuti uvitavela. Okunoñgonoka ouwa wovitumino ovio, nemone litundilila kokuhevitavela, tyakolela unene.”

Ombimbiliya ivatela, mokonda ovitumino viayo ovinyingi, vitonekwa nonondaka mbulekesa emone liokulinga ovivi. Mongeleka, Provérbios 5:8, 9 ilondola ovakuendye okulityilika oundalelapo okuti: “Uhaave ehumbilo liove ku vakuenyi.” Ngetyi tyilekesa onoversikulu ombo, vokulinga otyihola tyina vehenenepe, vanyona ovituwa viavo oviwa, noupanga wavo na Huku, tupu kavelihumbu. Moluotyo, kavapandwa na vana velinepa navo vena ovituwa oviwa. Okusokolola okuti okutauluka ovitumino via Huku tyinyona oupanga wavo nae, nokueta ovitateka molutu no momutima, tyivatela ovana okutokola okuhalingi otyivi otyo.c

HETEKELA ETYI: Undapesa onongeleka mbukuatesako ovana okutala ounongo wokuendela movitumino via Huku. Mongeleka, upondola okuti: “Tyina tuteleka otupia otuwa, mahi tyina tuyoka ofika otuvi. Oityi tyelikalela puovio vivali, iya oñgeni ekumbululo liove liundapeswa konthele yonondimbu Huku aava konthele yotyihola?” Undapesa onondonga mba Provérbios 5:3-14 opo uvatele ovana vove okunoñgonoka okuti oundalelapo weeta oviponga.

Takao womanima 18 ko Japau, wati: “Ame ndyityii okuti nesukisa okulinga etyi tyaviuka, mahi ndyina ovilwa ovinene viomahando olutu.” Ovakuendye velitehelela ngotyo vapondola okuvasa eungumano tyina vamanoñgonoka okuti havoko vala. Alo umwe Apostolu Paulu, Omukristau ankho wapama, wati: “Tyina ndyihanda okulinga etyi tyaviuka, muame muna otyivi.”—Romanos 7:21.

Ovana vesukisa okuimbuka okuti okulinga ononkhono ononene hapeho tyapepuka. Otyo tyivekuatesako okusoka ovanthu patyi vahanda okukala. Tupu, tyivevatela okutala nawa epulo liati: ‘Okuti ame nahanda okutyinda omuenyo omuwa nokunoñgonokwa okuti ndyina ovituwa oviwa noukuatyili, ine nahanda okunoñgonokwa okuti ndyimunthu wanama wokulandula omahando ange muene?’ Tyina omona alongwa nawa, matyimukuatesako okukumbulula epulo olio nonondunge.

[Onondaka Poutoi]

[Ehangununo liolutalatu pefo 21]

Ombimbiliya Apeho Yava Ehongolelo Liavilapo

“Onondonga mbo Mbimbiliya konthele yotyihola mbavilapo tunde kohale. Hono ovakuendye ovanyingi vamona ononkhumbi mokonda yokulinga otyihola tyihanepele, nokutumba omaimo vahahandele, nokunkhia no SIDA, nomauvela omakuavo atuka kotyihola. Omalondolo Ovihonekwa akolela unene . . . konthele yokulinga vala otyihola motyinepo, otyo vala tyaviuka nokutuyakulila.”—Parenting Teens With Love and Logic.

[Ehangununo liolutalatu pefo 21]

LIPULA OVE MUENE OKUTI . . .

▪ Oityi tyindekesa okuti ovana vange vena ovituwa oviwa?

▪ Tyina ndyipopia novana vange konthele yotyihola, ndyityipopia ngatyina otyali tya Huku ine ongatyina eliva lia Satanasi?