Omapulo Ovatangi
Okuti etyi ova Isilayeli veli moluhandya valile vala omanaa nohitu yoviila tyapwa?
Pweetyi ova Isilayeli vakala omanima 40 moluhandya, okulia valile vali unene omanaa. (Êxo. 16:35) Tupu tuvali Siovaa evepele oviila ngavio valia. (Êxo. 16:12-13; Núm. 11:31) Mahi ovipuka ovio havio vala valile-lile.
Ononthiki mbumwe Siovaa wevetwaile ‘vakapululukwe-po’ mohika mumwe muna omaande nokulia. (Núm. 10:33) Ohika imwe ikahi ngootyo evetwaile, omo Elim, ankho “muna onondyivi-ndyivi 12 mbomaande, nomiti omindende vina 70.” (Êxo. 15:27) Omukanda umwe utiwa Plants of the Bible (Omiti Viapopiwa m’Ombimbiliya), wati: “Omiti viatyo ovio viakaka unene momaluhandya. Viima ovinyango viati umwe ovio viliwa, ovio vilingwa omulela. Mahi tupu omiti viatyo ovio vina okahi kekahi nawa mwombela umwe ovanthu ovanyingi.”
Mokutala ova Isilayeli etyi vatunda ko Isitu nkhele vakalele ononthiki mohika imwe itiwa Feiran ili Kelola lyo Feiran.a Omukanda umwe utiwa Discovering the World of the Bible (Okunoñgonoka Ovilongo Viapopiwa m’Ombimbiliya), wati: “Elola liatyo olio liati umwe nomaande lina omaande, olio elaale lina onokilometulu 130, olio ewa, liankhimana unene mohika yo Sinai. Okutunda ko Feiran atee apa lianyingilila melunga pena onokilometulu mbukehika 45, lina onokilometulu mbukalamba pononkhwana mounthanda, ewa, lina omindende ominyingi. Ohika yatyo yo Feiran apa ili payeluka vali elunga lili unene mombwelo. Vamwe vati ohika yatyo ongwa uti vala otyitaka tyo Endene. Nkhele vala tyakohale ovanthu ovanyingi venda-mo vakatala onohika mbatyo ombo.”
Omindende melola lioko Feiran
Ova Isilayeli pokutunda ko Isitu, vatyindile omasa onombolo naapa amasalelwa, mokutala vatyindile novilia nomulela. Mahi ovipuka ovio kavevilile ehimbwe viapwile. Tupu vatundile-ko novipako ovinyingi, “onongi nonongombe.” (Êxo. 12:34-39) Ononthiki vakala moluhandya tyipondola mwankhilile ovipako ovinyingi mokonda yohika yatyo yehekahi nawa. Tyipondola vamwe ovipako viatyo valile umwe vala, vimwe veviavele povilikutila, ya vimwe veviavele umwe pokulingila ovilikutila onohuku mbomatutu.b (Ovil. 7:39-43) Mahi no ngootyo pahupile umwe ovipako kaviapwile-po aviho. Otyo tutyitalela konondaka Siovaa evepopilile etyi vehemutavelele. Etyi atile: “Ovana venyi mavalingi ovanthita moluhandya, omanima 40.” (Núm. 14:33) Mwaina, ine ova Isilayeli vali novipako, opo ankho valia umwe omavele nohitu. Mahi otyo ankho katyituuka-le pala ovanthu ovanyingi-nyingi vekehika ponomiliau ononthatu (3.000.000) momanima 40.c
Mahi pahe ovipako ankho vikalia-pi? Vikanwa-pi?d Mokutala pomuvo opo ombila ankho iloka nawa mohika yatyo omo, aiyovo nawa. Omukanda Estudo Perspicaz Volume 1, wapopia okuti: “Tyimoneka umwe nawa okuti, kohale mo Árabe ombila ankho iloka umwe nawa omaande aahateka, ha ngo pehepano. Muna omalola omanyingi aya kohi pahe pehepano akukuta vala, mahi tyina utala kohale ankho mweenda umwe omeva. Tyina utyitala ñgaa okohale, palamba-le omanima ekehika 3.500.” Mahi no ngootyo momaluhandya omo ankho ekongola vala mutilisa owoma. (Deut. 8:14-16) Ine hatyetyi Siovaa apele ova Isilayeli omeva komahuviso, ñgeno moluhandya omo vankhililile, navo novipako viavo. — Êxo. 15:22-25; 17:1-6; Núm. 20:2, 11.
Mwisesi watolelele ova Isilayeli okuti: “Siovaa wevepa omanaa, vanoñgonoke okuti hambolo vala ikalesa omunthu nomwenyo. Mahi tyikalesa omunthu nomwenyo ondaka aiho itunda momulungu wa Siovaa.” — Deut. 8:3.
b Ombimbiliya yapopia okuti, tuvali ova Isilayeli velipolele ovipako viavo valingile ovilikutila Siovaa pweetyi veli moluhandya. Lyo tete, opweetyi kwahimbika okukala ovanakwa, lya vali o Popasikwa. Atyiho otyo vetyilingile vala menima 1512 Pweetyi Kilisitu Eheneye, enima lya vali vakala moluhandya pokwatunda ko Isitu. — Lev. 8:14–9:24; Núm. 9:1-5.
c Etyi pahe ova Isilayeli vehungi umwe kokutuukisa omanima 40 moluhandya, avakala novipako ovinyingi vapolaile momapunda-umbo vahanyaine-po. (Núm. 31:32-34) Mahi omanaa vekeiyeka-po umwe vala okwiilia etyi vanyingila Motyilongo Tyalaelwe. — Jos. 5:10-12.
d Natyike tyilekesa okuti novipako ankho vilia omanaa mokonda Siovaa wapopilile ovanthu okuti, munthu na munthu una vala okukoya omanaa mali, kapapopilwe omanaa yovinyama. — Êxo. 16:15, 16.