Omikanda Viokulilongesa Omukanda Wovilinga Omuenyo Wetu Woukilisitau
4-10 YA MAIO
OLUMONO LUKAHI MONDAKA YA HUKU | GÊNESIS 36-37
“Suse Vemulwa Onkhi”
(Gênesis 37:3, 4) Isilayeli ankho uhole vali unene Suse, tyipona ovakulu va Suse, mokonda ankho omona akutula etyi akulupa; atumu okumulingila otyikutu tyimwe otyiwa. 4 Etyi ovakulu vae vamona okuti Sako uhole vali Suse tyipona-vo, avahimbika okumulwa onkhi iya ankho kavapopi vali nae nombembwa.
Omutala Womulavi 01/08/2014 pefo 12 §§ 3-4
“Mbambavo Tehelelei Ondyoi Nalota”
Ombimbiliya ikumbulula okuti: “Etyi ovakulu vae vamona okuti Sako uhole vali Suse tyipona-vo, avahimbika okumulwa onkhi iya ankho kavapopi vali nae nombembwa.” (Gênesis 37:4) Hamwe ankho vena ehunga liokukala nonkhi, mahi ovakulu va Suse ankho kavesukisa okukala notyituwa otyo otyivi. (Provérbios 14:30; 27:4) Okuti nove uhole okukala nonkhi tyina umwe ahumbwa vali ine wapewa etyi ove uhanda? Hinangela ovakulu va Suse. Mokonda yonkhi avalingi otyipuka tyimwe otyivi, iya konyima avelivele unene. Ongeleka yavo ihinangelesa Ovakilisitau aveho okuti otyiwa ‘okuhambukwa na vana vahambukwa.’ — Ova Loma 12:15.
Tyotyili Suse ankho utyii okuti ovakulu vae vemuyele. Ngotyo, okuti ankho upondola okuholeka otyikutu tyae tyina ovakulu vae vekahi popepi? Hamwe ankho upondola okusoka okulinga ngotyo. Mahi, hinangela okuti Sako ankho uhanda otyikutu tyina tyikale enyingilikilo liokuti wemupanda nokumuhole. Suse ankho uhanda okulekesa okuti wetavela okuyumbwa onthumbi na tate yae, mokutualako okuvala otyikutu otyo. Ongeleka yae ongwa pala onthue. Namphila tate yetu wokeulu ahalingi okapungulula, mahi ulekesa oukuatyili kovaumbili vae nokuvehumba. Tupu, ukevela ovaumbili vae vakale tyelikalela nouye uno wovivi muhena ovituwa oviwa. Ngotyikutu tyelikalela tya Suse, ovituwa Viovakilisitau votyotyili vielikalela no vya vana vekahi mouye uno. Ovituwa ovio oviwa, pamwe vietesa onkhi noundyale. (1 Petulu 4:4) Okuti Ovakilisitau vaholeka kovanthu okuti vaumbila Huku? Au, nga Suse katuhande okuholeka otyikutu otyo. — Luka 11:33.
(Gênesis 37:5-9) Konyima Suse aloto ondyoi eipopila ovakulu vae, otyo atyiyawisa konkhi ankho vena nae. 6 Evepopila okuti: “Mbambavo tehelelei ondyoi nalota. 7 Ankho tukahi nokukuta ovipandi viotiliku mokati kepia, iya otyipandi tyange atyikatuka iya ovipandi vienyi avilisete notyipandi tyange.” 8 Ovakulu vae avemupopila okuti: “Ove ñgana tyotyili mokala ohamba yetu otutumina?” Ngotyo avemuyale vali unene mokonda yonondyoi mbae evepopila. 9 Konyima yotyo Suse aloto vali ondyoi, eipopila ovakulu vae, okuti: “Nalota vali ondyoi onkhuavo. Mahi motyikando etyi ekumbi nohanyi nononthungulu 11 mbelipetamena ku ame.”
(Gênesis 37:11) Ovakulu vae avakala nonkhi nae mahi tate yae apake nawa momutima onondaka ombo.
Omutala Womulavi 01/08/2014 pefo 13 §§ 2-4
“Mbambavo Tehelelei Ondyoi Nalota”
Onondyoi ombo ankho mbatunda ku Siovaa Huku. Onondyoi ombo ankho eulo iya Huku menyina lya Suse walekesa etyi mbulekesa. Tyotyili, Suse walinga ngetyi ovauli aveho veya okulinga tyina vamapopilua onondaka mba Huku nekoyeso Liae pala ovanthu vehetavela.
Suse nounkhengela wapopila ovakulu vae okuti: “Mbambavo tehelelei ondyoi nalota.” Ovakulu vae vanoñgonokele ondyoi, mahi ankho kaveihandele. Avati: “Ove ñgana tyotyili mokala ohamba yetu otutumina?” Ehipululo liati: “Ngotyo avemuyale vali unene mokonda yonondyoi mbae evepopila.” Etyi Suse apopia ondyoi yavali ku tate yae no kovakulu vae, avahahande vali okumutehelela. Ombimbiliya yati: “Tate yae wahimbika okumuviyula nokumupula okuti: ‘Onondyoi ombu mbuhangununa-tyi? Ame na nyoko, novakulu vove, tyilityili matuya kuove atulinyongamena?’” Mahi Sako watuaileko okusoka kuotyo. Okuti ankho Siovaa ukahi nokupopia nomukuendye oo? — Gênesis 37:6, 8, 10, 11.
Suse hamunthu wotete ine wahulililako povaumbili va Siovaa vapelwe onondaka mbokuula ankho mbeheiwe, alo mbueta oundyale. Sesusi ankho oe wavilapo kokupopia onondaka ngombo, apopila ovalanduli vae, okuti: “Inkha ame vamonesa ononkhumbi, no onwe mavemumonesa ononkhumbi.” (Suau 15:20) Ovakilisitau aveho vapondola okulilongesila unene kekolelo, nomutima wakola womukuendye Suse.
(Gênesis 37:23, 24) Ngotyo etyi Suse ehika, ovakulu vae avemululu otyikutu tyae, otyikutu otyiwa ankho avala, 24 avemukuate avemuyumbu monyombo. Pomuvo opo monyombo oyo ankho mutupu omaande.
(Gênesis 37:28) Iya etyi ononthunda-vilongo, ova Midiaa ankho vekahi nokulamba, ovakulu va Suse avemupolo monyombo, avemulandesa kova Isimayeli onombongo 20 mbopalata. Ovanthu ovo avemutuala ko Isitu.
Ovola Olumono Lwa Huku
(Gênesis 36:1) Eli ehipululo lya Esau tupu utiwa o Endoo.
Perspicaz Vol. 1 pefo 752 § 1
Endoo
Endoo [Otyinkhuhu], Ova Endoo.
Endoo enyina ekuavo lialukilwe Esau, vatyitilwe omapaha na Sako. (Gên. 36:1) Walukwa enyina olio mokonda yetyi akumana ouveli wae nelonga liokulia kuakuhukila. (Gên. 25:30-34) Tyelifwa notyo, Esau etyi atyitwa nae ankho ukuhukila. (Gên. 25:25) Tupu konohika mbumwe mbotyilongo ankho Esau novana vae vakala, ankho eheke liatyo enkhuhu.
(Gênesis 37:29-32) Etyi Lumbee akondoka akatala monyombo, amono okuti Suse kemo, atandula ovikutu viae. 30 Etyi akondoka kovakulu vae eliyavela ati: “Omona kemo! Iya pahe ame oityi mandyilingi?” 31 Ngotyo avapolo otyikutu tya Suse, avaipaa otyinkhombo, avetyipake mohonde. 32 Avatumu otyikutu ku tate yavo nonondaka ombu mbati: “Tuavasa etyi. Tyitala-vo nawa, oimbuka ankho otyo mona wove.”
Perspicaz Vol. 1 pefo 628 § 3; no pefo 629 § 1
Okukuatwa
Tyina ankho omunthita amati mandyiyungu ovipako viove, ongatyina ankho ati, ovipako ovio vitei kwe. Otyo tyilekesa okuti ovipako ovio, oe una okuvilisa avihavakwa mphoko ufeta. Mahi ankho tyina akalisa, otyipako tyimwe atyiliwa-po notyinyama, ankho kapondola okufeta. Opo ahafete una okutuala tyimwe, tyilekesa okuti tyili otyipako tyaliwa-po. Mongeleka ankho upondola okutyinda ekola liatyo, ine oseta ine ombandwa yatyo. Hekulu yovipako tyina amatale etyi omunthita aeta, ankho kapondola okumukuata.
Tupu ankho ongotyo tyilingwa tyina omunthu umwe amapewa tyimwe opo etyiyunge. Mongeleka otyiveli, ankho oe una okuyunga onondenge mbae nonomphange mbae. Mokonda yotyo tupondola okunoñgonoka okuti Lumbee ankho mokonda oe otyiveli, otyo asukalalela unene nomuenyo wa Suse. Ngetyi tyipopia omukanda Gênesis 37:18-30, etyi onondenge mbae mbuhanda okuipaa Suse, “Lumbee ati: ‘Tuhemuipaei.’ . . . ‘Muhanengulei ohonde. . . . Tuhemuvetei.’ Ankho uhanda okumuyovola opo emutuale ku tate yae.” Etyi Lumbee amona okuti Suse kemo, asukalala unene, iya ‘atandula ovikutu viae, ati: “Omona kemo! Iya pahe ame oityi mandyilingi?” Lumbee ankho utyii okuti oe mavelwa onombei mokonda yononkhia mba Suse. Opo ahavelwe onombei, onondenge mba Lumbee avasoko okukemba okuti Suse waliwa notyinyama. Avakuate otyikutu tya Suse avetyipake mohonde yotyinkhombo. Pahe avatuala otyikutu tya Suse ku he Sako. Mokonda valekesa otyikutu tya Suse ku Sako, tyalekesa okuti waliwa notyinyama, Lumbee ahavelwa onombei. Sako etavela okuti Suse waliwa umwe notyinyama. — Gên. 37:31-33.
Okutanga Ombimbiliya
(Gênesis 36:1-19) Eli ehipululo lya Esau tupu utiwa o Endoo. 2 Esau anepe povahikuena voko Kanaa: Anda, omona wa Eloo, omu hitita; na Oolimbama, omona wa Anaa, omutekula wa Simbeau, omu heveu; 3 na Mbasemate, omona wa Isimayeli omphange ya Nembaiote. 4 Anda akutula na Esau omona utiwa Elifasi, Mbasemate akutula Leuele, 5 iya Oolimbama akutula Seusi, na Salau na Kolaa. Ava ovana va Esau, vatyitilwa ko Kanaa. 6 Esau ailukila kotyilongo otyikuavo, kokule na Sako ondenge yae, kumwe novakai vae, novana vae, novanthu aveho vomeumbo liae, novipako viae, nolumono aluho akalele nalo ko Kanaa. 7 Mokonda ovipako viae viakala ovinyingi, atyihetavela okukala vali kumwe, ngwe ohika ankho onthutu pala-vo mokonda yovipako ankho vena. 8 Esau akakala motyilongo tyo nomphunda ko Seile. Esau o Endoo. 9 Eli ehipululo lya Esau, he yo va Endoo, motyilongo tyo nomphunda mo Seile. 10 Ava ovana va Esau: Elifasi, omona wa Anda, tembwa Esau; Leuele, omona wa Mbasemate tembwa Esau. 11 Ovana va Elifasi ankho o Temaa, Omale, Sefoo, Ngataa na Kenasi. 12 Timina akala onthawa ya Elifasi, omona wa Esau; akutulila Elifasi omona utiwa Amaleke. Ava ovatekula va Anda tembwa Esau. 13 Ava ovana va Leuele: Naate, Selaa, Samaa na Misaa. Ankho ovatekula va Mbasemate tembwa Esau. 14 Ava ovana Oolimbama, omona wa Anaa omutekula wa Simbeau, tembwa Esau, emukutulila: Seusi, Salau na Kolaa. 15 Ombo onohongoi mbomuhoko wa Esau. Ovana va Elifasi, otyiveli tya Esau: ohongoi Temaa, nohongoi Omale, nohongoi Sefoo, nohongoi Kenasi, 16 nohongoi Kolaa, nohongoi Ngataa nohongoi Amaleke. Ava onohongoi mbovana va Elifasi, ko Endoo. Ava ovana va Anda. 17 Ava ovana va Leuele, omona wa Esau: ohongoi Naate, ohongoi Selaa, nohongoi Samaa nohongoi Misaa. Ava ankho onohongoi mbovana va Leuele, ko Endoo. Ava ovana va Mbasemate, tembwa Esau. 18 Okuhulililako ava ovana va Oolimbama, tembwa Esau: ohongoi Seusi, nohongoi Salau nohongoi Kolaa. Ava onohongoi mbovana va Oolimbama, omona wa Anaa, tembwa Esau. 19 Ava ovana va Esau, iya ava onohongoi mbavo. Ngwe utiwa o Endoo.
11-17 YA MAIO
OLUMONO LUKAHI MONDAKA YA HUKU | GÊNESIS 38-39
“Siovaa Nalumwe Ayekelepo Suse”
(Gênesis 39:1) Suse atualwa ko Isitu, iya omu Isitu umwe utiwa o Potifale, ankho onkhalamutwe yomafualali a Falao, aimulande kova Isimayeli vemutuaile-ko.
Omutala Womulavi 01/11/2014 pefo 12 §§ 4-5
Oñgeni Mandyilingi Onkhali Onene Ngoyo?
“Suse atualwa ko Isitu, iya omu Isitu umwe utiwa o Potifale, ankho onkhalamutwe yomafualali a Falao, aimulande kova Isimayeli vemutuaile-ko. (Gênesis 39:1) Nonondaka ombo, Ombimbiliya itukuatesako okusoka onkhalelo ikundisa omukuendye oo ankho ekahi, etyi alandeswa vali. Ankho ukahi vala ngovityuma! Pahe tusokei Suse ukahi nokulandula omuhona wae omukuavo, omu Isitu ohongoi yombala. Otyo valamba onovenda nokutauluka omatapalo, okueenda no keumbo oku Suse makakala.
Onondyuo, ankho mbelikalela unene nombu Suse ankho etyiliya. Suse wekulila mombunga ihena omphangu. Ankho vakala vala momakaka, nokuilauka okuyunga ovipako. Pahe, ukahi meumbo liomuhona omu Isitu utiwa o Potifale ukala mo nondyuo onongwa nokualombwa nawa. Ovanthu vokuheya omatunthu vapopia okuti ova Isitu kohale ankho vena onondyuo onongwa, mbuna omaiva omaande okuyoa, na pana patuikwa eholi, nomiti, nononthemo, nomiti omikuavo vikala momaande. Omaumbo amwe ankho ekahi pokati komiti vina ononthemo, nokuna onombalanda mbokuombela ine omaombelo, no nondyanena ononene opo mufile omphepo, nokuna ono kualutu ononyingi, no nondyuo mbokulila no mbokukala ovaundapi.
(Gênesis 39:12-14) Emukuate movikutu iya ati: “Lala na ame!” Mahi asipo ovikutu viae pomaoko ae, akahateka no pondye. 13 Etyi amona okuti wesala notyikutu tyae pomavoko, iya Suse wakahateka no pondye, 14 ahimbika okuliyavela, okuihana ovanthu vomeumbo. Okuti: “Talei! Omu Hembeleu omulume wange aeta muno uhanda okundinga otyipuka otyivi. Weya opo andyame kolutu mahi andyihimbika okuliyavela nondaka yakaluluka.
(Gênesis 39:20) Akuate Suse emutuala mokaleya, momphangu ankho mukala ononkhuatwa mbohamba, atualako okukala mokaleya.
Omutala Womulavi 01/11/2014 pefo 14 § 7; no pefo 15 §§ 1-2
“Oñgeni Mandyilingi Onkhali Onene Ngoyo?”
Katwii nawa oñgeni ankho tyikahi ovikalavoso vyo mo Isitu kohale. Vokuheya omatunthu vavasa ovimato vionondyuo ankho mbuna omaleva nomatoto. Konyima Suse wapopia omphangu oyo nonondaka mbuhangununa okuti “etoto,” tyilekesa okuti ankho mutupu otyimimi nokuhena ekevelo. (Gênesis 40:15, okatoi) Omukanda wa Salmo, utulongesa okuti Suse ankho wamona ononkhumbi, wati: “Vemukuta konomphai nomalienge, avemukutu nomalienge momunyino.” (Salmo 105:17, 18) Ova Isitu ankho ononkhuatwa vembukuta nomalienge tyapikulwa omaoko konyima avakutila pononkhokolwa; otyivela otyikuavo atyikutwa momunyino. Tyotyili Suse wamonesilwe unene ononkhumbi, ngwe ankho utupu etyi alinga otyivi!
Haunene, kakalele-mo omuvo wehehi. Ehipululo liati Suse “watuaileko okukala mokaleya.” Suse wakalele omanima omanyingi momphangu oyo ombi! Iya Suse ankho ketyii okuti nthiki imwe matundu-mo. Ononthiki ombo onombi mbakala onosimanu alo onohanyi, oñgeni Suse elikuatehila ahakala tyasoya nokunumana?
Ehipululo lituavela ekumbululo ewa liati: “Siovaa ankho ukahi na Suse iya emulekesa oluembia olunene.” (Gênesis 39:21) Kutupu ovimato viokaleya, nii omalienge, nii enthiki, lipondola okutyika oluembia olunene lwa Siovaa, okuhika kovaumbili vae. (Ova Loma 8:38, 39) Tupondola okusoka Suse nokuaihamenwa ukahi nokulikuambela ku Tate yae woluembia keulu iya apewa ombembwa netuliyo vitunda ku Huku “utupameka mononkhumbi mbetu.” (2 Ova Kolindu 1:3, 4; Ova Filipu 4:6, 7) Oityi vali Siovaa alingila Suse? Ehipululo liati Suse watuaileko ‘nokupandwa nonkhalamutwe yononkhuatwa.’
(Gênesis 39:21-23) Mahi Siovaa atualako okukala na Suse, iya akala nae nohole yae yotyotyili, tupu ankho onkhalamutwe yononkhuatwa ankho umutala nawa. 22 Ngotyo onkhalamutwe yononkhuatwa, aiyaavela Suse otyilinga tyokuyunga ononkhuatwa mbukahi mokaleya iya ankho oe utumina atyiho tyilingwa-mo. 23 Onkhalamutwe yononkhuatwa ankho utupu otyiho notyipuka natyike, tyiyungwa na Suse mokonda ankho Siovaa una Suse iya Siovaa ayambe atyiho ankho alinga.
Omutala Womulavi 01/11/2014 pefo 15 § 3
“Oñgeni Mandyilingi Onkhali Onene Ngoyo?”
Ehipululo lituavela ekumbululo ewa liati: “Siovaa ankho ukahi na Suse iya emulekesa oluembia olunene.” (Gênesis 39:21) Kutupu ovimato viokaleya, nii omalienge, nii enthiki, lipondola okutyika oluembia olunene lwa Siovaa, okuhika kovaumbili vae. (Ova Loma 8:38, 39) Tupondola okusoka Suse nokuaihamenwa ukahi nokulikuambela ku Tate yae woluembia keulu iya apewa ombembwa netuliyo vitunda ku Huku “utupameka mononkhumbi mbetu.” (2 Ova Kolindu 1:3, 4; Ova Filipu 4:6, 7) Oityi vali Siovaa alingila Suse? Ehipululo liati Suse watuaileko ‘nokupandwa nonkhalamutwe yononkhuatwa.’
Ovola Olumono Lwa Huku
(Gênesis 38:9, 10) Mahi Onaa ankho utyii okuti omona kamavaluliwa kenyina liae. Etyi alala nomukai womukulu wae, eehu liae ahimbika okulimomehila pohi, opo omukai ahakale omulemi. 10 Etyi Onaa ankho alinga otyivi komaiho a Siovaa, mokonda yotyo nae emupolo omuenyo.
Perspicaz Vol. 3 pefo 133 § 1
Onaa
Onaa [tyihangununa okuti “ononkhono mbokukala novana.”]
Omona wa Sunda, wa vali vakutula nomukai omu Kananeu, ankho omona wa Suwaa. (Gên. 38:2-4; 1Crô. 2:3) Etyi Ele, omukulu wa Onaa anyima tyihena ovana, Sundaa apopila Onaa opo anepe Tamale, omukai womukulu wae. Inkha Onaa vakalele nomona na Tamale, ankho ñgeno kakalele ohongoi yombunga iya epingo liae ñgeno liaya noku Ele. Etyi alala na Tamale, “eehu liae ahimbika okulimomehila pohi.” Otyo katyikahi ngomunthu uliseketa kononguvo opo akale nehando liokulala nomukai, mokonda ehipululo lipopia okuti “etyi alala nomukai womukulu wae,” eehu liae elimomehila pohi. Onaa ankho kekahi nokumomehila eehu liae mu Tamale. Mokonda yokuhetavelele ku tate yae, nokuakala nelungavi nepongiyo lya Huku konthele yotyinepo, Onaa, nae ahakala novana iya aipawa na Siovaa. — Gên. 38:6-10; 46:12; Núm. 26:19.
(Gênesis 38:15-18) Etyi Sundaa emumona asoko okuti ekunga, mokonda ankho welihika motyipala. 16 Aende no kwe ponthele petapalo, emupopisa ati: “Endyu, nthavele-vo ndyilale no ove,” mokonda ankho ketyi okuti omukuekai wae. Tamale ati: “Oityi momphe opo tulale atuho?” 17 Sundaa akumbulula okuti: “Mankhutumu otyinkhombo mandyipolo motyinyongo tyange.” Mahi Tamale apulu okuti: “Tyina ndyikevelela otyinkhombo, monthyila-tyi?” 18 Ngwe ati: “Oityi ndyikusila?” Tamale ati: “Nthyile onela yove, notyilanda tyove tyo pomunyino, nomphangoti yove, vikahi peke liove.” Emuavela-vio, avalala kumwe, Tamale akala omulemi.
A Sentinela 15/01/2004 pefo 30 §§ 4-5
Omapulo Ovatangi
Etyi Sundaa ahayekele Selaa anepe Tamale, walingile otyipuka tyapenga. Walalele nomukai ankho asoka okuti ekunga. Otyo tyelikalela unene netyi Huku ankho apanga, tyokuti otyinepo tyopoula tyilingwa vala na ava velinepa; Mahi Sundaa ketyitavelele. (Gênesis 2:24) Sunda kalalale nekunga. Tyihetyii, walalele na Tamale ankho una okukala omukai wa Selaa omona wae. Sunda na Tamale avakala novana.
Etyi Tamale alingile ankho katyapengele. Ovana vae omapaha kavatalelwe ngatyina ovana voundalelapo. Otyo tyaelekwa netyi Mboasi woko Mbelei alinga etyi anepa omukai woko moabe Lute. Ovakulu voko Mbelei avaeleka etyi tyalingile omona wa Tamale Pelesi, avetyipopila Mboasi okuti: “Eumbo liove likale ngo lya Pelesi, una Tamale akutulila Sundaa, movana Siovaa mekuavela nomufikuena ou.” (Rute 4:12) Pelesi nae o umwe po vakuaukulu va Sesusi Kilisitu. — Mateusi 1:1-3; Luka 3:23-33.
Okutanga Ombimbiliya
(Gênesis 38:1-19) Pomuvo pana, Sundaa elipungu pu ava elikuai navo, akala peumbo liomu adolomita utiwa Hila. 2 Kotyilongo otyo Sundaa amono omuhikuena omona wo mu Kananeia utiwa Suwaa. Emunepepo alala nae, 3 akuate eimo. Akutula omona womukuendye, he emuluku okuti o Ele. 4 Akala vali omulemi, akutula omona omukuendye, ina emuluku okuti o Onaa. 5 Akala vali omulemi, akutula omona omukuendye, emuluku okuti Selaa. Etyi emukutula ankho ukala ko Akisimbe. 6 Sundaa ataindyila Eli otyiveli tyae, omukai ankho utiwa Tamale. 7 Mahi Eli otyiveli tya Sundaa ankho ongangala, mokonda youngangala wae Siovaa emuipaa. 8 Mokonda yotyo Sundaa atolela Onaa okuti: “Lala nomuhepe womukulu wove, ngetyi tyipopia otyinepo tyounawa, opo upe omukulu wove ovana.” 9 Mahi Onaa ankho utyii okuti omona kamavaluliwa kenyina liae. Etyi alala nomukai womukulu wae, eehu liae ahimbika okulimomehila pohi, opo omukai ahakale omulemi. 10 Etyi Onaa ankho alinga otyivi komaiho a Siovaa, mokonda yotyo nae emupolo omuenyo. 11 Sundaa apopila Tamale omukuekai wae okuti: “Kakale ngomuhepe keumbo lya ho, omona wange Selaa mokukula.” Ankho wasoka okuti: ‘Nae upondola okunkhia ngovakulu vae.’ Tamale ailukila keumbo liahe. 12 Etyi palamba omuvo umwe, omona wa Suwaa omukai wa Sundaa, anyimi. Etyi Sundaa alinga otyikondola, aende ko Timina nepanga liae Hila, omu adulamita, opo akavase ovanthu vokuteta omainya onongi mbae. 13 Tamale apopilwa okuti: “Hoivi uhungi ko Timina, opo akatete omainya onongi mbae.” 14 Tamale elipolo ovikutu viouhepe, elihiki otyinyanga komutwe omaimbilisanthyima, apumphama pombundi yokunyingila mo Enaii, mondyila yoko Timina, mokonda yetyi Selaa ankho wekulale mahi kavemupele-e opo akale omulume wae. 15 Etyi Sundaa emumona asoko okuti ekunga, mokonda ankho welihika motyipala. 16 Aende no kwe ponthele petapalo, emupopisa ati: “Endyu, nthavele-vo ndyilale no ove,” mokonda ankho ketyi okuti omukuekai wae. Tamale ati: “Oityi momphe opo tulale atuho?” 17 Sundaa akumbulula okuti: “Mankhutumu otyinkhombo mandyipolo motyinyongo tyange.” Mahi Tamale apulu okuti: “Tyina ndyikevelela otyinkhombo, monthyila-tyi?” 18 Ngwe ati: “Oityi ndyikusila?” Tamale ati: “Nthyile onela yove, notyilanda tyove tyo pomunyino, nomphangoti yove, vikahi peke liove.” Emuavela-vio, avalala kumwe, Tamale akala omulemi. 19 Apindukapo aende elipolo otyinyanga ankho elihika komutwe, elivaleka ovikutu viae viouhepe.
18-24 YA MAIO
OLUMONO LUKAHI MONDAKA YA HUKU | GÊNESIS 40-41
“Siovaa Wayovola Suse”
(Gênesis 41:9-13) Pahe onkhalamutwe wovaavi vovikunwa apopila Falao okuti: “Hono ndyilipopia ononkhali mbange. 10 Falao ankho wanumana unene novaundapi. Anthumu okumphaka mokaleya ame nkhalamutwe yovayungi, kumwe nonkhalamutwe yovokuyoka onombolo. 11 Konyima atuho atute ondyoi monthiki tyike. Ame nae atute ondyoi, ondyoi nondyoi ankho ina etyi ilekesa. 12 Ankho tuna omukuendye umwe omu Hembeleu, omuundapi wonkhalamutwe yovayungi. Etyi tuemupopila onondyoi mbetu, ngwe etuhangununina etyi tyilekesa ondyoi ya wike wike. 13 Etyi ahangununa ngatyo umwe tyimoneka: ame andyikondolelwa ovilinga viange, mukuetu ayendyua.”
Omutala Womulavi 01/02/2015 pefo 14 §§ 3-4
“Ha Huku ko Utyivila Okuhangununa Ovipuka?”
Wokuava ovikunwa ankho walimbua Suse, mahi Siovaa kemulimbuilwe. Onthiki imwe, Siovaa atumu Falao onondyoi onombali mbakolela unene. Tete, ohamba yamuene onongombe epandu-vali mbanina nawa mbutunda Mondongi Nilu, mbakuamwa no nongombe epandu-vali mbahoka. Mbokuahoka, ambunyinipo mbokuanina. Konyima, Falao amono ehinde like lyo tiliku lina omitwe epandu-vali viayela nawa. Mahi, ehinde ekuavo, lina omitwe epandu-vali vihayelele, iya avinyinipo viokuayela. Etyi kuatya, Falao apindukapo tyehulilwa unene mokonda yonondyoi ombo, aihana ovanthu vae aveho ovanongo, novitapi, opo vembuhangunune. Aveho avehetyivili. (Gênesis 41:1-8) Katutyii inkha tyevelingisa ngotyo ankho okuahuva unene ine omalusoke elikalaila. Mahi, Falao ankho wasoya unene iya ankho utupu ekevelelo liokuvasa ou mahangununa onondyoi mbae.
Okuhulililako, omuavi wovinyu ahinangela Suse! Apopila Falao konthele yomulume umwe uli mokaleya, wahangununine ondyoi yae, no yomulingi wo nombolo. Iya ankho palambale omanima evali. Liwa-liwa, Falao atumu okukapola Suse mokaleya. — Gênesis 41:9-13.
(Gênesis 41:16) Suse akumbulula Falao okuti: “Ame hityivili! Huku oe maavela ekumbululo ewa Falao.”
(Gênesis 41:29-32) “Makukala omanima epandu-vali ekuta mo Isitu. 30 Mahi konyima yomanima oo, makukala omanima epandu-vali ondyala, iya ovikulia aviho vyo Isitu mavilimbuwa, ondyala maikala motyilongo atyiho. 31 Ekuta liali motyilongo kamalihinangelwa mokonda ondyala mailandula-ko maikala onene. 32 Falao walekeswa onondyoi tuvali mokonda tyapopiwa na Huku yotyotyili, iya matyikafuisuapo.
Omutala Womulavi 01/02/2015 pefo 14 § 6
“Ha Huku ko Utyivila Okuhangununa Ovipuka?”
Siovaa uhole ovanthu veliola omutima, vena ekolelo, otyo akuatesilileko Suse okuhangununa etyi tyehevililwe novalume ovanongo, novanakwa. Suse ahangununina Falao okuti onondyoi mbae onombali, mbulekesa vala otyipuka tyike. Mokuetyilekesa tuvali, Siovaa ankho walekesa okuti otyipuka otyo “tyotyili matyikafuisuapo.” Onongombe mbokuanina — nehinde lyo tiliku liokuna omitwe viayela nawa, vilekesa omanima epandu-vali ekuta mo Isitu. Onongombe mbokuahoka, nehinde lyo tiliku liokuna omitwe vihayelele, vihangununa omanima epandu-vali ondyala mo Isitu. Omanima ondyala ankho maanyini-po omanima ekuta. — Gênesis 41:25-32.
(Gênesis 41:38-40) Falao apulu ovaundapi vae okuti: “Tupondola okuvasa omulume ngoo, una ononkhono mba Huku?” 39 Falao apopila Suse okuti: “Mokonda Huku wekunoñgonesa atyiho otyo, petupu vali omunthu oumunongo ngo ove. 40 Mokatumina meumbo liange, ovanthu aveho avaketavela kuove. Mandyikala vala omunene ku ove mokonda ndyihamba.”
Omutala Womulavi 01/02/2015 pefo 14 § 10
“Ha Huku ko Utyivila Okuhangununa Ovipuka?”
Falao alingi umwe ngetyi apopia. Pakala vala katutu, Suse avalekwa ovikutu oviwa. Falao wemuavela okalienge koolu, nonela, noutumini, netuku-tuku opo aende-ende motyilongo atyiho, na alinge etyi apopia. (Gênesis 41:42-44) Monthiki yatyo vala Suse atunda mokaleya, otyo akakala mombala yohamba. Wapindukapo onkhuatwa, mahi akalangalapo omutumini wa vali wo Isitu. Tyotyili, Suse ankho una ehunga liokukala nekolelo mu Siovaa Huku! Siovaa ankho weete ovivi aviho omuumbili wae ekahi nokulingwa mokueenda kuomanima omanyingi. Siovaa evitetulula momuvo waviuka, monkhalelo ikahi nawa. Siovaa ankho kahande vala okuyovola Suse kovipuka ovivi ankho ekahi nokulingwa, mahi tupu ankho uhanda okuhupisa elongo lyo Isilayeli. Matutyimono oñgeni otyo tyalingilwe, Momutala Womulavi omukuavo, monthele ngei.
Ovola Olumono Lwa Huku
(Gênesis 41:14) Falao atumu okuihana Suse, avemupolo liwa-liwa mokaleya. Elikulula onondyeli, avale ovikutu ovikuavo ekelilekesa ku Falao.
Omutala Womulavi 01/02/2015 pefo 9 §§ 1-3
Okuti Ankho Utyi-Ale?
Omokonda yatyi Suse elikululilile onondyeli etyi eheneende ku Falao?
Ngetyi tyipopia omukanda wa Genesis, Falao watumine okukapola liwa-liwa Suse omu Hembeleu mokaleya, opo ahangunune onondyoi mbae, mokonda ankho wasukalala unene. Pomuvo opo, Suse ankho una-le omanima omanyingi mokaleya. Namphila ankho Falao atumine vemuete liwa, mahi Suse nkhele welikululile onondyeli. (Gênesis 39:20-23; 41:1, 14) Otyo, omuhoneki wetyipopia vala ngatyina tyihasilivila, mahi tyilekesa okuti ankho wii nawa oviso vyo va Isitu.
Okuyeka onondyeli mbukule, ankho otyituwa tyovanthu vovilongo ovinyingi vyo kohale, kumwe no va Hembeleu. Ngetyi tyapopia omikanda vimwe, Koutundilo “ova Isitu vala, kohale ankho vehetavela ovalume vakulise onondyeli.”
Okuti ankho onondyeli vala velikulula? Omukanda umwe, ulekesa okuti poviso vimwe vyo va Isitu, tyina ankho vaya ku Falao ovalume vena okulipongiya monkhalelo valinga tyina vanyingila mondyuo yokufenda. Mononthiki mbatyo ngombo, Suse ankho wesukisa okulikulula onohuki ambuho komutwe no molutu.
(Gênesis 41:33) “Ngotyo, Falao aovole pahetyino omulume walunguka nokuna onondunge, emupake komutwe wotyilongo tyo Isitu.
Omutala Womulavi 01/11/2009 pefo 31 § 14
Tulekesei Ovituwa Oviwa Mokonda Tuvaumbili va Huku
14 Kohale, ovohe ankho valongesa ovana vavo meumbo, okukala novituwa oviwa. Tala ovituwa oviwa vya Ambalaiau na Isake omona wae, mu Gênesis 22:7. Onkhalelo imwe yokuimbuka okuti omona walongesua nawa, italelwa ku Suse. Puetyi ankho ekahi mokaleya, walekesile ovituwa oviwa kononkhuatwa ononkhuavo. (Gên. 40:8, 14) Onondaka apopilile Falao, mbalekesa okuti ankho walongesua oñgeni tyipopiwa na vana vekahi koutumini. — Gên. 41:16, 33, 34.
Okutanga Ombimbiliya
(Gênesis 40:1-23) Konyima yotyo onkhalamutwe yovokuava okunwa kuohamba yo Isitu nonkhalmutwe yovokuyoka onombolo avalingi etyi tyapenga ku Falao ohamba yo Isitu. 2 Falao anumanena ovaundapi ovo vevali, onkhalamutwe yovokuava okunwa, nonkhalmutwe yovokuyoka onombolo, 3 atumu vakutilwe meumbo lionkhalamutwe yononkhuatwa, mokaleya ankho Suse eli. 4 Onkhalamutwe yononkhuatwa apopila Suse opo akale navo eveyungu nawa, ovaundapi ovo avakala omuvo umwe mokaleya. 5 Konyima aveho avate onondyoi motyinthiki tyike. Avate onondyoi, ondyoi nondyoi ankho ina etyi ilekesa. 6 Komuhuka Suse etyi ekevetala, evevasi vasukalala vala. 7 Apulu kovaundapi va Falao, ankho tupu vakuatwa meumbo lya Tatekulu yavo, ati: “Omokonda yatyi muaunga-unga vala?” 8 Avakumbulula okuti: “Atuho tuata onondyoi mahi petupu ou utuhangunina-mbo.” Suse evepopila okuti: “Ha Huku-ko utyivila okuhangununa ovipuka? Mphopielei-vo onondyoi mbatyo.” 9 Onkhalamutwe yovokuava ovikunwa apopila ondyoi yae Suse; ati: “Mondyoi nata, namona omuvinyu, komutwe wange. 10 Komuvinyu ankho kuaima onompha ononthatu, ambuteme ononthemo; mbaeta ovindyengele vionouva mbapia. 11 Olufo lwa Falao ankho lukahi pomavoko ange, andyikuate onouva andyimbuhinina molufo lwa Falao. Pahe andyiavela olufwo Falao.” 12 Suse ati: “Eli ehangununo liondyoi: onompha ononthatu, ononthiki ononthatu. 13 Mononthiki ononthatu, Falao mekuyovola, ekupake vali potyilinga tyove, ngetyi ankho ulinga etyi umuavi wovikunwa. 14 Mahi tyina atyiho tyamaende nawa, nthyinangele-vo. Kala-vo noluembia luotyotyili na ame, popia na Falao konthele yange, nga amphole mondyuo muno. 15 Ame napolwa vala kotyilongo tyova Hembeleu, halingile natyike, andyipakwa mokaleya.” 16 Etyi onkhalamutwe yovokuyoka onombolo, yaimbuka okuti wahangununa nawa, apopila Suse okuti: “Ame tupu nata ondyoi, kombanda yomutwe wange ankho kuna oumbwe utatu wonombolo mbatuela, 17 okambwe ankho keli kombanda muna omungome nomakende a Falao ovayoki vonombolo ankho valinga, iya oviila ankho vikahi nokulia kokambwe, kekahi komutwe wange.” 18 Suse akumbulula okuti: “Ehangununo liondyoi yove olieli: Oumbwe utatu ononthiki ononthatu. 19 Pononthiki ononthatu, Falao mekutete omutwe, ekuyendye momuti, oviila avilipo ohitu yove.” 20 Onthiki yatatu ankho onthiki ya Falao yokuvetesa omanima okutyitwa, alingila otyipito ovaundapi vae; alupula pondye onkhalamutwe yovokuava okunwa, nonkhalamutwe yovokuyoka onombolo, avakala komutwe yovaundapi vae. 21 Onkhalamutwe yovokuava ovikunwa akondolelwa otyilinga tyae, tyokuavela olufwo peke lya Falao. 22 Mahi Falao ayendye momuti onkhalamutwe yovayoki vonombolo ngetyi Suse apopile mondyoi. 23 Onkhalamutwe yovokuava ovikunwa, ahahinangela Suse; emulimbwi.
25-31 YA MAIO
OLUMONO LUKAHI MONDAKA YA HUKU | GÊNESIS 42-43
“Suse Ankho Welikondola Omutima”
(Gênesis 42:5-7) Ovana va Isilayeli avende kumwe na ava ankho vakalanda ovikulia, mokonda mo Kanaa ankho muna ondyala. 6 Suse ankho omutumini wo motyilongo otyo, ankho oe ulandesa ovilia motyilongo atyiho. Etyi, ovakulu vae vehika, aveliyongamene kwe. 7 Etyi amona ovakulu vae, Suse eveimbuka liwa-liwa, mahi ehelitumbula. Evekandukila, ati: “Muatunda-pi?” Avakumbulula okuti: “Tuatunda ko Kanaa, tueya okulanda okulia.”
Omutala Womulavi 01/05/2015 pefo 13 § 5; no pefo 14 § 1
“Okuti Ame Ndyikahi Polukalo lwa Huku?”
Iya Suse? Waimbukile liwa ovakulu vae! Haunene, etyi evemona velipupika komutwe wae, ahinangela puetyi ankho omututu. Ombimbiliya ipopia okuti: “Liwa-liwa Suse ahinangela onondyoi” Siovaa emulotesile puetyi ankho omututu. Onondyoi ombo mbaulile okuti ovakulu vae mavekelinyongamena kwe. Iya pahe ankho otyo umwe vekahi nokulinga! (Gênesis 37:2, 5-9; 42:7, 9) Oityi ankho Suse malingi? Okuti mevekukunya avelipupula? Ine mevelingi ngetyi vemulingile?
Omutala Womulavi 01/05/2015 pefo 14 § 1
“Okuti Ame Ndyikahi Polukalo lwa Huku?”
Tyotyili, ove hamwe kunekale notyitateka ngotyo. Mahi, ovilwa, nokuliyapauka hono viakaka unene monombunga. Tyina tutumbukilwa novitateka ngovio, tupondola okutokola okulinga vala ngetyi omutima wetu omukuankhali uhanda. Otyiwa unene okuhetekela Suse, nokuovola okunoñgonoka etyi Huku ahanda tulinge tyina tuna ovitateka. (Provérbios 14:12) Hinangela okuti, ngetyi okukala nombembwa nombunga yetu tyakolela, okukala nombembwa na Siovaa, Nomona wae tyakolela vali unene. — Mateusi 10:37.
(Gênesis 42:14-17) Suse evepopila okuti: “Ongetyi-ale nemupopila okuti: ‘Onwe muvalavi!’ 15 Mamutalelwa muetyi: Natukaila umwe Falao una omuenyo, pano kamamutundu-po, ankho onkhelo yenyi keya kuno. 16 Tumei umwe po onwe akaete ondenge yenyi, ovakuavo avesala tyakuatwa. Opo tutale ankho muapopia umwe otyili. Ankho muakemba, natukaila umwe Falao una omuenyo, onwe tyotyili muvalavi.” 17 Evepake mokalavoso avakala-mo ononthiki ononthatu.
Omutala Womulavi 01/05/2015 pefo 14 § 2
“Okuti Ame Ndyikahi Polukalo lwa Huku?”
Suse walingile ovipuka ovinyingi viokulola ovakulu vae, opo atale oñgeni vekahi momitima viavo. Tete, wapopia navo nokuanumana melaka lyo va Isitu, otyo vapitiyilwa, evehungu okuti veya okulava otyilongo. Opo veliyakulile, avapopi konthele yombunga yavo. Tupu avapopi okuti ankho vena onkhelo vasapo keumbo. Suse alingi umwe ononkhono mbokuliholeka, ahalekesa okuti wahambukwa unene. Okuti ondenge yae ankho una umwe omuenyo? Pahe ankho Suse wii etyi malingi. Suse evepopila okuti: “Mamulolwa ñgaa.” Iya evepopila okuti uhanda okumona onkhelo yavo vapopia. Konyima, eveyeke vakondoke keumbo, opo vakapole onkhelo yavo. Mahi, ankho pena okusala wike. — Gênesis 42:9-20.
(Gênesis 42:21, 22) Avelipopila okuti: “Tyotyili tukahi nokukoyesua mokonda yetyi tualinga ondenge yetu, tukahi nokumona ononkhumbi mokonda yetyi elivondelele opo tukale nokankhenda nae, mahi atuhemutehelela. Otyo tuakalela novitateka evi.” 22 Lumbee evekumbululua okuti: “Ame napopile okuti: ‘Muahalingei omona’ omapita? Mahi onwe amuhenthavela. Pahe tukahi nokumoneswa ononkhumbi mokonda yohonde yae.”
Perspicaz Vol. 2 pefo 598 § 4
Suse
Mokonda yetyi tyaendapo, ovakulu va Suse avahimbika okusoka okuti vekahi nokuhitiswa na Huku mokonda yetyi valandesa Suse ngomupika. Avahimbika okulivela, otyo Suse opo eli, mahi ngwe ankho kavemuimbukile. Etyi Suse amona okuti velivela, Suse ahambukwa, ahondovoka po vo ahimbika okulila. Etyi akondoka, atumu okukuata Simeau, opo vakapole ondenge ya Suse Mbesamii. — Gên. 42:21-24.
Ovola Olumono Lwa Huku
(Gênesis 42:22) Lumbee evekumbulula okuti: “Ame napopile okuti: ‘Muahalingei omona’ omapita? Mahi onwe amuhenthavela. Pahe tukahi nokumoneswa ononkhumbi mokonda yohonde yae.”
(Gênesis 42:37) Mahi Lumbee apopila tate yae okuti: “Upondola okuipaa ovana vange vevali, ankho himukondola ku ove. Mumphe vala ame mandyikala nae alo ndyimukondola ku ove.”
Perspicaz Vol. 3 pefo 466 § 6
Lumbee
Ovituwa vimwe oviwa vya Lumbee viamoneka nawa, etyi Lumbee apopila onondenge mbae etyinana opo vahaipae Suse mahi apopi okuti hahe okumuyumba monyombo. Opo tyina vamatundu-po Lumbee akondoka emupolo-mo. (Gên. 37:18-30) Etyi palamba omanima 20, etyi Suse evemona ko Isitu evehungu okuti veya okulava otyilongo tyo Isitu. Ovakulu va Suse avasoko okuti vekahi nokumona ononkhumbi mokonda yetyi valandesile Suse. Lumbee ahinangelesa onondenge mbae okuti kahandele okulinga omapita Suse. (Gên. 42:9-14, 21, 22) Tupu etyi Sako aanya okuyeka omona wae Mbesamii aye novakulu vae ko Isitu, Lumbee ati ovana vae vevali vapondola okusala opinyolo, ati: “Upondola okuipaa ovana vange vevali, ankho himukondola ku ove.” — Gên. 42:37.
(Gênesis 43:32) Avapakela Suse okulia pamwe, tupu ovakulu vae avevepakela pamwe, iya ova Isitu avevepakela pokanthele pamwe, mokonda yetyi ova Isitu ankho kavapondola okulia nova Hembeleu. Ko va Isitu ankho tyapenga okulia kumwe.
A Sentinela 15/01/2004 pefo 29 § 1
Ononthele Mbavilapo Mbomukanda Gênesis — II
43:32 — Omokonda yatyi ko va Isitu okulia no va Hembeleu ankho tyapengela? Tyimwe hamwe omokonda ankho veyele efendelo lya vakuavo ine velimphanda mokonda yotyivala tyavo. Ova Isitu tupu ankho veyele ovanthita. (Gênesis 46:34) Omokonda yatyi? Omokonda ovanthita, mo Isitu ankho vahepa unene. Tupu tyipondola hamwe onohika mbokulima kambutuuka. Ova Isitu veyele vana vailauka opo vakaovole omalisilo ovipako viavo.
Okutanga Ombimbiliya
(Gênesis 42:1-20) Etyi Sako eiva okuti ko Isitu kuna ovilia apopila ovana vae okuti: “Omokonda yatyi muli vala nokulitala-tala?” 2 Tupu ati vali: “Neiva okuti ko Isitu kuna ovilia. Endeiko amutulandela ovilia opo tuhankhie nondyala mahi tukale nomuenyo.” 3 Ovakulu va Suse vena ekwii avalauka ko Isitu okukalanda ovilia. 4 Mahi Sako ahayeke Mbesamii ondenge ya Suse, aye novakulu vae mokonda ankho wasoka okuti: “Hamwe pena etyi matyimumonekela.” 5 Ovana va Isilayeli avaende kumwe na ava ankho vakalanda ovikulia, mokonda mo Kanaa ankho muna ondyala. 6 Suse ankho omutumini wo motyilongo otyo, ankho oe ulandesa ovilia motyilongo atyiho. Etyi, ovakulu vae vehika, aveliyongamena kwe. 7 Etyi amona ovakulu vae, Suse eveimbuka liwa-liwa, mahi ehelitumbula. Evekandukila, ati: “Muatunda-pi?” Avakumbulula okuti: “Tuatunda ko Kanaa, tueya okulanda okulia.” 8 Suse aimbuka ovakulu vae, ngwe avehemuimbuka. 9 Suse ahinangela konondyoi mbuna atele, mbupopia konthele yavo evepopila okuti: “Onwe muvalavi! Mueya okutala onohika mbuli vali nawa!” 10 Ngwe avati: “Au, tatekulu yetu, ovaundapi vove veya okulanda ovilia. 11 Onthue atuho tuvana vomunthu wike vala. Onthue tuvanthu ovawa. Katuvakalavi-ko.” 12 Suse ati: “Au! Mueya umwe okutala onohika mbuli vali nawa mbotyilongo!” 13 Ngwe, avakumbulula okuti: “Onthue vaundapi vove tuatyitwa 12 mokulikwai kuetu. Tate yetu wike vala, tukala kotyilongo tyo ko Kanaa; Onkhelo yetu wesala na tate yetu ko Kanaa, omukuavo tutupwe vali.” 14 Suse evepopila okuti: “Ongetyi-ale nemupopila okuti: ‘Onwe muvalavi!’ 15 Mamutalelwa muetyi: Natukaila umwe Falao una omuenyo, pano kamamutundu-po, ankho onkhelo yenyi keya kuno. 16 Tumei umwe po onwe akaete ondenge yenyi, ovakuavo avesala tyakuatwa. Opo tutale ankho muapopia umwe otyili. Ankho muakemba, natukaila umwe Falao una omuenyo, onwe tyotyili muvalavi.” 17 Evepake mokalavoso avakala-mo ononthiki ononthatu. 18 Monthiki yatatu, Suse eveti: “Ame ndyina onthilo na Huku. 19 Ankho muvanthu vekahi nawa, umwe pokati kenyi mesala tyakuatua; mahi ovakuavo vapondola okuenda vatuale ovilia keumbo. 20 Ndyetelei onkhelo yenyi, opo ndyitale ankho muapopia umwe otyili.” Ngwe avetavela iya avalingi umwe ngetyi vatumwa.