Omuenyo Wetu Ukahi Motyiponga

“Ovanthu vomuvo uno vanoñgonoka ovipuka ovinyingi ankho viheiwe . . . No ngotyo ovanthu ovo vekahi nokupaka ouye motyiponga.” — Relatório de Riscos Globais de 2018, Fórum Econômico Mundial.

OMOKONDA YATYI OVANTHU VANOÑGONOKA NAWA OVIPUKA VASUKALALA NETYI MATYIKAMONEKA NOVANTHU NOHI KOMUTWE WANDYILA? TALA OMAHUNGA AMWE.

• 

  OKUVAKELA MO INTERNET: Omukanda umwe woko Australia wapopia okuti: “O internet ikahi nokukala omphangu imwe yoviponga ovinene. Omo muholama vana valala novana, vakemba, novanthu valinga vakuavo omukuele.” Wayawisako okuti: “Okuundapesa omanyina avakuavo otyitateka tyimwe tyitualako okuvilapo mouye. . . . O internet ilekesa oñgeni ovanthu tyili-tyili vekahi — ovakalavi.” Osapi yo omukanda: The Australian.

• 

  VAMWE VAHEPA VAMWE VAMONA: Ngetyi tyapopia omukanda umwe walingwa no Oxfam Internacional, olumono luna ovanthu etyinana vamona vali mouye, ankho opala ovanthu vena 3,6 yo nombiliau, vahepa ouye auho. Omukanda oo wati: Onombongo mbetu mbuvasiwa pomafo ovanthu vokuamona vali ouye auho. Otyo tyimoneka novanthu vokuahepa, haunene ovakai.” Vamwe vena owoma wokuti hamwe mokonda yotyo, ovanthu vapondola okuliluisa.

• 

  OVILWA NOKUMONESWA ONONKHUMBI: Eovololo limwe lyo mo 2017 lialingwa no Agência yo ONU pala onongendi liati: “Onthue tukahi nokumona okuti ovanthu hono vekahi nokuilukila movilongo ovinyingi.” Ovanthu valamba ponomiliau 65 vekahi nokuiluka monondyuo mbavo mokonda yovilwa, nokumoneswa ononkhumbi. Auyawisako okuti: mominutu ike ovanthu vehungi pomakwi evali vatunda momaumbo avo.”

• 

  OUYE UKAHI MOTYIPONGA: Omukanda Riscos Globais wo 2018 wati: “Ovinyama ovinyingi nomiti vikahi nokupuapo liwa-liwa . . . omphepo nomaande omelunga vikahi nokupaka ekongoko liovanthu motyiponga.” Tupu ponomphangu mbumwe ounyama umwe ukahi nokutepuluka. Mokonda ounyama oo ulinga nawa omiti, ovanongo vamwe vapopia okuti mokonda yotyo ouye upondola okuhanyuka. Onomphangu ononyingi mbukala ovinyama vyo melunga mbukahi nokuhanyuako. Ovanongo vapopia okuti onomphango ononyingi mbahanyauka mokueenda kuomanima 30 okualamba.

Okuti hamwe tyitavela okulinga omapiluluko opo ouye ukale vali nawa? Vamwe vasoka okuti okulongeswa tyikuatesako. Inkha otyo otyili, ondongeso patyi? Ononthele mbulandula mambukumbulula omapulo oo.