“Vena Ehambu Limwe Enene Veyulwa Nomphepo Ikola”

1, 2. Otyilinga patyi ovo Mbalanambee na Paulu vapelwe, ya oñgeni ankho matyikwatesako okufwisapo etyi tyipopia Ovilinga 1:8?

ANKHO onthiki imwe ihambukiswa unene kovewaneno lyo Andiokiya. Ovo Mbalanambee na Saulu ankho vaholovonwa nomphepo ikola povalongesi novauli, opo vakalongese ovanthu vokovilongo viokokule.a (Ovil. 13:1, 2) Ovalume vamwe ankho vena ovituwa oviwa kumbi vatuminwale vakaivise oviwa ovipe kovilongo viokokule, mahi ngwe ankho kuna-le omawaneno. (Ovil. 8:14; 11:22) Mahi pahe okuti o Mbalanambee o Saulu o Swau Maluku, una ankho ukevekwatesako, avatumwa umwe oku kweheneiviswe oviwa ovipe.

² Omanima 14 konyima, Sesusi wapopilile ovalongwa vae okuti: “Mamukalinga onombangi mbange mo Selusalei no mo Sundeya no mo Samaliya, amwii atee konohika mbokokule-kule kombanda yohi.” (Ovil. 1:8) Ovo Mbalanambee okwatumwa kovilongo oko, ankho matyikwatesako okuhahanesa oviwa ovipe, ngeetyi tyapopile Sesusi!b

Vakoywa “Valinge Otyilinga” (Ovilinga 13:1-12)

3. Omokonda yatyi kohale ankho tyipwiyila unene okulinga oungendi?

³ Mokonda ovanthu hono vaenda nono aviau nomatuku-tuku, venda umwe kokule mahi mokamuvo kehehi. Mahi kohale ovanthu ankho vaenda umwe vala pohi, ngwe onondyila mbatyo ankho kambaviukile-ale. Monthiki omunthu ankho upondola okweenda onokilometulu 30. Ankho tyipwiya unene okulinga oungendi ngoo!c Namphila ovo Mbalanambee na Saulu ankho vahambukwa mokonda yovilinga mavakalinga, mahi nongootyo ankho vetyii okuti mavelikwatehila umwe unene opo vevilinge nawa. — Mat. 16:24.

4. (a) Ovo Mbalanambee na Saulu vakoyelwe ñgeni, ya vakwavo avakala ñgeni? (b) Oityi tuna okulinga tyina vakwetu vapewa ovilinga mewaneno?

⁴ Omokonda yatyi ononkhono mba Huku mbakoyelele vala ovo Mbalanambee na Saulu vakalinge “otyilinga”? (Ovil. 13:2) Ombimbiliya kaityipopi, mahi etyi twii okuti tyili vakoyelwe umwe nononkhono mba Huku. Tupu Ombimbiliya kaipopi okuti ovalongesi novauli vomo Andiokiya vanumanene etyi ovo Mbalanambee na Saulu vakoywa. Mahi vevekwatesileko, ya mokutala ovo Mbalanambee na Saulu vahambukilwe unene etyi vakwavo vehevelwile onkhi, mahi ‘avakala tyahali otyo velikwambela, aveveyambeka omavoko, avevetumu vaye.’ (Ovil. 13:3) Noonthwe otyo tuna okulinga, tuna okukwatesako vana vapewa ovilinga mewaneno, okukutikinyamo vana vapewa ovilinga vakale ovakulu vewaneno. Tyina vakwetu vamapewa ovilinga, twehevelwei onkhi, mahi tuvelingei “onthilo unene tyokuvehole mokonda yovilinga valinga.” — 1 Tes. 5:13.

5. Popia otyilinga tyakalele-po pokwava oumbangi mo Sipele.

⁵ Etyi vehika mo Seleusia, motyilongo tyitalamena onombapolo tyili popepi no Andiokiya, ovo Mbalanambee na Saulu avalondo mombapolo avaende noko Sipele kweendwa onokilometulu 200.d Mokutala Mbalanambee ankho wahambukwa unene okukapopila voko Sipele oviwa ovipe, mokonda oko atyitilwa. Vati vala hikee ko Salamina ovilinga avevikwate, “avahimbika okupopia ondaka ya Huku, ankho vapopila monondywo mbokufendela mbova Sundaa.”e (Ovil. 13:5) Ovo Mbalanambee na Saulu vaendaile motyilongo atyiho tyo Sipele, ya mokutala momapunda-umbo ankho vakwata, valongesa ovanthu. Katwii nawa ondyila vakwatele mahi tyipondola ovalume ovo vaendele onokilometulu 160!

6, 7. (a) Selesiu Paulu ankho olie, ya omokonda yatyi Mbala-Sesusi ankho ahandela okumutyika? (b) Oityi Saulu alingile?

⁶ Potyita tyo tete ovanthu vomo Sipele ankho vafenda unene ono huku mbomatutu. Etyi ovo Mbalanambee na Saulu vehika ko Pafu, otyipuka otyo atyimoneka umwe nawa. Vakati vala ñga, “omulume umwe omu Sundaa ankho utiwa o Mbala-Sesusi watambula, otyo tupu omuuli womatutu. Omulume oo ankho vena omutumini Selesiu Paulu, omulume umwe ankho omunongo.”f Potyita tyo tete ova Loma, ovimbali viatyo umwe ngeetyi o Selesiu Paulu ‘omunthu umwe ankho omunongo’, tyina ankho vena etyi vahanda okulinga venda umwe kovitapi. Mahi nongootyo, etyi Selesiu Paulu eiva oviwa ovipe Viouhamba “esuku nokutehela ondaka ya Huku.” Mbala-Sesusi tupu utiwa o Elima, enyina lipopia etambu, anumana unene. — Ovil. 13:6-8.

⁷ Mbala-Sesusi ankho kahande oviwa ovipe Viouhamba. Ankho utyii okuti opo atwaleko okupakelamo omutumini Selesiu Paulu ankho una ‘okumutyika ehetavele.’ (Ovil. 13:8) Mahi Saulu ahayeke omunthu oo atyopole mukwavo. Oityi alingile? Ombimbiliya yati: “Saulu ou vati o Paulu eyulwa nomphepo ikola, emutale okapanena, ati: ‘Mulume, ove momutwe wove mweyula vala omatutu, mweyula umwe ovivi viatyo aviho, mona w’Eliapu, undyale yovipuka aviho viaviuka, otyo mokalaila vala etyi tyokupengesa onondyila mbaviuka mba Siovaa? Tala! Okuvoko kwa Siovaa kuli kombanda yove, molingi omumphoki, mokala ononthiki tyahamono otyitei tyekumbi.’ Kuna akuti umwe puki akala vala menthiki, ahimbika okuhihita aovola ou memukwate mokuvoko.”g Pahe omutumini Selesiu akala-vo ñgeni? Ombimbiliya yati: “Omutumini etyi etyimona, etavela, ngwe ondongeso ya Siovaa ankho yemuhuvisa.” — Ovil. 13:9-12.

8. Oñgeni tupondola okuhetekela Paulu?

⁸ Paulu katilile owoma Mbala-Sesusi. Noonthwe katutili owoma tyina ovanthu vetuyele vahongiliya ovanthu okwehetavela oviwa ovipe Viouhamba. Mahi nongootyo pokupopia, onondaka mbetu tuhanda “mbulinge onongwa, mbahingwa nawa omongwa.” (Kolo. 4:6) Tyihe-otyo vala, onthwe katuyeke-po okulongesa omunthu wesuka notyili mokonda vala ovanthu vetuyele. Tupu katutili owoma okupopia ovipuka ovivi vonongeleya valinga, ‘vapengese onondyila mbaviuka mba Siovaa’ ngeetyi tyahandele okulinga Mbala-Sesusi. (Ovil. 13:10) Noonthwe tulingei nga Paulu, pokwivisa tukolei omutima, atukwatesako ovanthu vena omutima omuwa. Namphila Siovaa kamalingi ngeetyi alingile monthiki ina pu Paulu, mahi nongootyo tupondola okukala nonthumbi yokuti Siovaa maeta motyili ovanthu vena omutima omuwa. — Swau 6:44.

“Ondaka Ipameka” (Ovilinga 13:13-43)

9. Oñgeni vana vakalela vakwavo komutwe mewaneno, vapondola okuhetekela ovo Mbalanambee na Paulu?

⁹ Etyi ovalume ovo pahe vatunda ku Pafu, avaviuku ko Pelenga ko Asiya Menor paendwa onokilometulu 250 nombapolo, ovipuka avipiluluka katutu. Omukanda Ovilinga 13:13, wati Paulu ankho ‘una ava aenda navo.’ Onondaka ombo, mbulekesa okuti, Paulu ankho oe wevekalela komutwe. Mahi petupu natyike tyilekesa okuti Mbalanambee wemulwile onkhi. Mahi watwaileko okuundapela kumwe na Saulu valinge nawa otyilinga vapewa na Huku. Otyipuka tyalingile ovo Paulu na Mbalanambee tyituhinangelesa etyi vokwakalela komutwe vakwavo mewaneno vena okulinga. Kavapondola okulilolela, vatale olie omunene vali puvo. Vena okuhinangela onondaka mba Sesusi, watile: “Onwe amuho muvakulu nonondenge.” Tupu ati vali: “Vana velipakako vakakondolwa pohi, velipaka koututu vakapakwa kounene.” — Mat. 23:8, 12.

10. Popia oñgeni ankho tyikahi ondyila itunda ko Pelenga okwenda ko Andiokiya yoko Pisindia.

¹⁰ Etyi pahe vehika ko Pelenga, Swau Maluku, asi-po ovo Paulu na Mbalanambee akondoka ko Selusalei. Ombimbiliya kaipopi oityi akondokela. Mahi nongootyo ovo Paulu avatwala-ko nondyila yavo, avaende noko Andiokiya yoko Pisindia epunda-umbo liomo Ngalasiya. Okweenda kepunda-umbo olio ankho tyalema, mokonda onondyila mbatyo mbukwata monomphunda, mbapenga, tupu muna omakongombanda. Tupu pomuvo watyo oo, Paulu tyafwa ankho uvela.h

11, 12. Etyi Paulu ankho eli mondywo yokufendela mo Andiokiya yoko Pisindia, oityi apopile ovanthu vemutehelele?

¹¹ Etyi ovo Paulu na Mbalanambee pahe veli mo Andiokiya yo Pisindia, Motyasapalo avaende mondywo yokufendela. Ombimbiliya yati: “Etyi patangwa Ovitumino, apatangwa Ovauli, ovakulu vo mondywo yokufendela pahe aveveyumbu, avati: ‘Vanthu vetu, ine muna ondaka ipameka ovanthu, ipopiei.’” (Ovil. 13:15) Paulu pahe ahimbika okupopia.

¹² Pokuhimbika Paulu ati: “Onwe va Isilayeli noonwe amuho mutila Huku, tehelei kuno.” (Ovil. 13:16) Onondaka ombo mbulekesa okuti, povanthu pana ankho pati opo pena ova Sundaa opo pena ava vehe va Sundaa. Pahe oñgeni ankho Paulu makwatesako ovanthu ovo okunoñgonoka otyilinga Sesusi ali natyo? Tete, Paulu wapopile ovipuka viaenda-ile nova Isilayeli. Apopi oñgeni Siovaa alingile ova Isilayeli, avakala “ovanthu vamwe vankhimana pweetyi veli kotyilongo tyehe-tyavo ko Isitu,” noñgeni evepolele-ko nokuvoko kwae “aliatela vala kovivi valinga moluhandya omu vali” omanima 40. Tupu Paulu apopi etyi ova Isilayeli valingile vanyingile motyilongo Tyatolelwe noñgeni Siovaa ‘evetetailile otyilongo tyilinge tyavo.’ (Ovil. 13:17-19) Ovanthu vamwe vapopia okuti, Paulu tupu wapopile onotesitu mbatangelwe ankho mbupopia etyi ovanthu valinga motyasapalo. Inkha otyo Paulu alingile, naina ‘walinga umwe lwovanthu aveho, movanthu vatyo aveho omu velikalailila.’ — 1 Kol. 9:22.

13. Oityi matyitukwatesako okupopia ovipuka ovanthu vesuka navio?

¹³ Noonthwe movilinga viokwivisa twesukisa okupopia ovipuka ovanthu mavesuku navio. Etyi tyipondola okutukwatesako okupopia ovipuka mavesuku navio, okunoñgonoka ovongeleya patyi. Pahe atuvelekesa ono tesitu vei-ale, mwene avembutange mono Mbimbiliya mbavo. Soka kovipuka ovikwavo, mavilingisa ovanthu okusuka netyi upopia movilinga viokwivisa.

14. (a) Oityi Paulu apopile tyayemba ku Sesusi, ya evelondola kutyi? (b) Ovanthu vakalele ñgeni?

¹⁴ Mokutwalako okupopia, Paulu apopi onohamba mwatukile “omuyovoli Sesusi,” wapendyelelwe ondyila na Swau Mbatisita. Konyima apopi oñgeni Sesusi aipawa, neetyi atutiliswa. (Ovil. 13:20-37) Pahe Paulu eveti: “Noonwe tyinoñgonokei vakulu vange, muli tupu nokutyipopilwa etyi tyokweevelwa ononkhali, oyoo yatyo, . . . pahe ou utavela kavelwa vali onombei.” Pahe evelondola eveti: “Mahi onwe lungukei, tyatolele Ovauli tyahalinge onwe: ‘Tala vala, onwe vomukwele, huvei umwe amwoombo-ko, mokonda ndyili nokulinga otyilinga tyimwe pononthiki mbenyi, otyilinga onwe mwahametavela-le ngamutyitolelwa umwe nawa.’” Ovanthu vati vala ivee onondaka ombo avahambukwa, avati: “Mbaa haa endywei vali mupopie ovipuka ovio Motyasapalo etyi tyiya.” Etyi pahe ovaunyingi ankho veli mondywo yokufendela vapita-pita, atyiti “nova Sundaa vamwe ovanyingi no vokwetavela pahe vafenda Huku, avalandula ovo Paulu na Mbalanambee.” — Ovil. 13:38-43.

“Matukondoka Kovanthu Vovilongo” (Ovilinga 13:44-52)

15. Oityi tyamonekele-po Motyasapalo tyalandula-ko?

¹⁵ Motyasapalo tyalandula-ko, “ovanthu aveho mepunda-umbo” avakongoloka-mo veye okutehelela Paulu. Ova Sundaa etyi vamona onthumbo yovanthu veya, “avahimbika okupopia nomutomba ovipuka Paulu eli nokupopia.” Ovo Paulu na Mbalanambee aveveti: “Onwe onwe umwe ankho ondaka ya Huku ina okupopilwa tete. Mahi etyi pahe muli nokuyaanya, ine mwene mwati kamuhiwa omwenyo wahapu, tala! onthwe pahe matukondoka kovanthu vovilongo. Siovaa wetutuma wati: ‘Ame nemunaka mulinge otyimimi tyovanthu vovilongo, mulinge eyovo liovanthu atee oku kwakaoyela ohi.’” — Ovil. 13:44-47; Isa. 49:6.

16. Etyi ova Sundaa veiva etyi tyapopia ovo Paulu avalingi-tyi? Ngwe ovo Paulu na Mbalanambee avalingi-tyi?

¹⁶ Ovanthu vovilongo etyi vetyiiva, ‘aveho ankho vesuka umwe natyo vahanda omwenyo wahapu avetavela.’ (Ovil. 13:48) Okutuka opo, ondaka ya Siovaa aihahana umwe motyilongo. Ngeetyi twamona, otyipuka otyo ova Sundaa kavetyihandele. Otyo ovo Paulu na Mbalanambee vevepopilile okuti, tyili ankho onwe umwe muna okupopilwa tete ondaka ya Huku, mahi mokonda mwaanya Kilisitu, etyi mamulingwa Huku oe utyii. Nongootyo “ova Sundaa avahindila ovakai vokwankhimana ankho vatila Huku, novanene vatyo vo mepunda-umbo, avankhindula umwe olwau, ovo Paulu na Mbalanambee avataatwa umwe motyilongo.” Ovo Paulu na Mbalanambee avalingi-tyi? Ombimbiliya yati: “Avelilaumuna ombuma konomphai vetyimone okuti mwene ombei ili kuvo, pahe avaende no ko Ikoniu.” Okuti ondaka ya Huku mo Andiokiya yoko Pisindia aihulila opo? Au! Mokonda ovalongwa vokwesalele-ko ankho “vena vala ehambu limwe enene, veyulwa nomphepo ikola.” — Ovil. 13:50-52.

17-19. Oñgeni tupondola okuhetekela ovo Paulu na Mbalanambee, ya oñgeni otyo matyitukwatesako atukala nehambu?

¹⁷ Otyipuka tyalingile ovalume ovo ankho vena eyumba-nthumbi, tyina etyi tyitulongesa. Tyitulongesa okuti katupondola okuyeka-po okwivisa tyina ovanthu vomouye ou vaovola okutalameka ovilinga vietu. Tupu tala okuti, etyi ovanthu vomo Andiokiya vehetavelele, ovo Paulu na Mbalanambee “avelilaumuna ombuma konomphai.” Hakuti ankho pahe vanumana, mahi tyilekesa okuti havoko mavavelwa onombei etyi ankho matyilingwa ovanthu vana. Ovo Paulu na Mbalanambee vetyimwene okuti ankho kavapondola vala okukuluminya ovanthu vevetavele. Otyipuka ankho vapondola okulinga, okutwalako okwivisa namphila ovanthu vehetavela. Ya etyi vehika ko Ikoniu, ngaatyo umwe valinga!

¹⁸ Ovalongwa va Sesusi voko Andiokiya avalingi ñgeni? Tyili ankho veyelwe umwe. Mahi ehambu liavo ankho kalitei kovanthu veñgapi vetavela otyili. Sesusi watile: “Vahambukwa ovava vatehelela ondaka ya Huku avalingi etyi veiva!” (Luka 11:28) Otyo umwe ovalongwa va Sesusi ko Andiokiya yoko Pisindia valingile.

¹⁹ Ngeetyi tyalingile ovo Paulu na Mbalanambee, noonthwe tuhinangelei okuti otyilinga twapewa, okupopila ovanthu oviwa ovipe Viouhamba. Pahe tyilinge ovanthu vetavela ine kavetavela otyo otyavo. Ine ovanthu tupopila kavetutavela tulilongesilei kovalanduli va Sesusi vo potyita tyo tete. Ine tuyeka ononkhono mba Huku mbutuhongolele, matukala nehambu namphila ovanthu vetuyele. — Ngal. 5:18, 22.