RAIBURARE Y'AHA INTANEETI eya Watchtower
Omunaara gw'Omurinzi
RAIBURARE Y'AHA INTANEETI
Runyankore
  • BAIBULI
  • EBITABO
  • ENTEERANE
  • ijwbq omutwe 193
  • Baibuli Neegamba ki Ahari Danieli?

Vidiyo ei waatoorana teriho.

Haine ekyashoba omu kutaho vidiyo.

  • Baibuli Neegamba ki Ahari Danieli?
  • Ebibuuzo Ebi Baibuli Erikugarukamu
  • Emitwe Emikye
  • Eki Baibuli erikugarukamu
  • Danieli akaba ari aho?
Ebibuuzo Ebi Baibuli Erikugarukamu
ijwbq omutwe 193
Nabi Danieli naashaba Ruhanga ari omu kiina ky’entare.

Baibuli Neegamba ki Ahari Danieli?

Eki Baibuli erikugarukamu

Danieli akaba ari nabi w’omutaano Omuyudaaya owaabaireho omu kyasha kya mushanju n’ekya mukaaga Y.A. Ruhanga akamubaasisa kushoboorora amakuru g’ebirooto, yaamuha okworekwa okw’eby’ebiro by’omumaisho, kandi yaamubaasisa n’okuhandiika ekitabo kya Baibuli ekirikwetererwa eiziina rye.—Danieli 1:17; 2:19.

Danieli akaba ari aho?

Danieli akakurira omuri Yuda, obugabe obwabaire nibutwariramu Yerusaalemu, na hekalu y’Ekiyudaaya. Omuri 617 Y.A., omugabe wa Babulooni, Nebukadeneeza, akakwata orurembo Yerusaalemu, kandi yaatwara “abakuru b’ensi” omu bukwatwa Babulooni. (2 Abagabe 24:15; Danieli 1:1) Danieli, obundi owaabaire ari omushogoyo obwire obwo, nawe bakamutwara.

Danieli n’abandi batsigazi barikutwara omu kikaari kya Babulooni.

Danieli n’eminyeeto abandi (otwariiremu Seduraaka, Mesaaki Abedeneego) bakatwara omu kikaari kya Babulooni kutunga okutendekwa kw’omutaano kuheereza omu gavumenti. Danieli na bagyenzi be n’obu baraabe baabaire nibagyemeserezibwa kureka enyikiriza zaabo, bakaguma bari abeesigwa ahari Ruhanga waabo Yehova. (Danieli 1:3-8) Ku baaherize kutendekwa kumara emyaka eshatu, Omugabe Nebukadeneeza akabasiima ahabw’obwengye n’oburyo ebi baabaire baine, yaagira ngu “nibakira abafumu n’abarogi boona, abaabaire bari omu bugabe bwe bwona emirundi ikumi.” Akatoorana Danieli na banywani be kuheereza omu kikaari kye.—Danieli 1:18-20.

Bwanyima y’emyaka, obundi obu Danieli yaabaire ari omu myaka ya 90, akeetwa kuhozesebwa omu kikaari. Omushaija orikwetwa Belishaza, owaabaire naategyeka omuri Babulooni obwire obwo, akashaba Danieli kumushoboororera amakuru g’omukono ogwahandiikire aha kisiika kitaraariire. Danieli arikuhwerwa Ruhanga, akagira ngu obutegyeki bwa Babulooni bukaba nibwija kwihwaho obwa Bumeedi na Buperesi. Obutegyeki bwa Babulooni bukahambwa ekiro ekyo kyenyini.—Danieli 5:1, 13-31.

Danieli arikushoboorora ebyahandiikwa omukono aha kisiika.

Obu Danieli yaabaire ariha ahansi y’obutegyeki bwa Bumeedi na Buperesi, akatooranwa kuba omutegyeki mukuru, kandi Omugabe Dario akaba ariyo naateekateeka kwongyera kumukuza. (Danieli 6:1-3) Abategyeki abandi bakagira eihari baakora orukwe rw’okwenda kumwita barikumureetera kunagwa omu kiina ky’entare. Kwonka Yehova akamujuna. (Danieli 6:4-23) Danieli ari haihi kufa, maraika akamweyoreka kabiri arikumuhamiza ngu akaba ari “omushaija orikukundwa munonga” nari ow’omuhendo munonga.—Danieli 10:11, 19.

Noobaasa kureeba ebi byona ebirikukwata ahari Danieli omu bicweka bibiri eby’omuzaano Danieli—Akaguma Aine Okwikiriza.

Ebyafaayo nibyoreka ki aha kitabo kya Danieli?

Danieli akagira ati: Nebukadeneeza akakora ekishushani rutaaba, yaaragiira abu yaabaire naategyeka kukiramya, kandi ngu abaraagome nibaija kunagwa omu muriro gurikwaka.—Danieli 3:1-6.

Eki ebyafaayo birikworeka: Nebukadeneeza akombeka ebintu bingi bihango omuri Babulooni “bitari by’okwehimbisa kyonka, beitu n’okuha baaruhanga ekitiinisa,” kurugiirira aha kitabo Encyclopædia Britannica. “Akeegambaho ngu ‘niwe yaareeteire abantu kuramya baaruhanga.’”

Aha bikwatiraine n’okwotsya abantu omu muriro nikigambwaho emirundi mingi omu byafaayo bya Babulooni, kandi obundi omugabe niwe yaabaire aragiira ngu kibeho. Ekihandiiko kimwe kya ira eky’omu butegyeki bwa Nebukadeneeza nikishoboorora aha kufubirwa kw’abategyeki abarikugambwa ngu bakagaya baaruhanga ba Babulooni. Nikigira kiti: “Mubacwekyereze, mubootsye, mubatarike, . . . omu mahega g’omuteeki . . . omuriro mugucumike gwotsye munonga, gugire omwika mwingi, kugira ngu bafe.”a

Danieli akahandiika ati: Omugabe Nebukadeneeza akaba naayehimbisa abw’ebyombeko ebi yaayombekire.—Danieli 4:29, 30.

Eki ebyafaayo birikworeka: “Ebi Nebukadeneeza yaayehandiikireho nibyoreka ngu akaba naateekateeka ngu akaba ari omugabe omutungi . . . owaabaire ahikiriire kandi aine amaani.”b Nk’eky’okureeberaho, ebyabaire bihandiikirwe aha kyombeko kimwe bikaba biri ebigambo by’okwehimbisa kwa Nebukadeneeza ebirikugira biti: “Nkombekyesa koroto n’amatafaari ekisiika ky’amaani, ekiri nk’orushozi ekitarikubaasa kutengyetsibwa . . . Nkahamya eminaara ya Esagila na Babulooni kugira ngu eiziina ryangye rimanywe omu kicweka kyangye ebiro byona.”c Amatafaari maingi gakazikuurwa omu itaka omuri Babulooni gahandiikirweho eiziina Nebukadeneeza.

Danieli akahandiika ati: Omugabe Belishaza akaraganisa Danieli ngu naija kuba “omutegyeki wa kashatu omu bugabe” bwa Babulooni.—Danieli 5:1, 13-16.

Ekihandiiko eki eky’omuri 550 Y.A. nikigamba ahari Nabonidasi n’omutabani, Belishaza

Ekihandiiko eki eky’omuri 550 Y.A. nikigamba ahari Nabonidasi n’omutabani, Belishaza

Eki ebyafaayo birikworeka: Omushaija orikweta Nabonidasi akaba ari omugabe obu ebiri omu Danieli eshuura 5 byabaho. Kwonka Nabonidasi obwire obwingi obu yaamazire ari omugabe, akaba atari Babulooni beitu Buharabu. N’oha owaabaire naategyeka Babulooni obu yaabaire atariyo? “Ebihandiiko bya ira nibigira ngu Nabonidasi obugabe bwe akabuha omutabani omukuru, orikwetwa Belishaza,” omunyabyafaayo orikweta Raymond Philip Dougherty nikwo yaashobooroire omu kitabo kye Nabonidus and Belshazzar. “Belishaza akaba naakora emikoro y’obugabe omu iziina rya ishe omugabe owaabaire atariho.” Ahabw’okugira ngu Nabonidasi na Belishaza nibo baabaire bari omu mwanya gw’okubanza n’ogwa kabiri omu bugabe, Belishaza akaha Danieli omwana gwa kashatu.

a Journal of Biblical Literature, Ekya 128, Namba 2, orupapura 279, 284.

b Babylon—City of Wonders, ekya Irving Finkel na Michael Seymour, orupapura 17.

c Archæology and the Bible, ekya George Barton, orupapura 479.

Eitafaari omu itaka omuri Babulooni, ririho eiziina rya Nebukadeneeza

    Ebitabo Ebiri omu Runyankore (1996-2025)
    Shohora
    Taahamu
    • Runyankore
    • Yoherereza ondiijjo
    • Ebi Orikukunda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ebiine Kukuratirwa
    • Okurinda Ebirikukukwataho
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Taahamu
    Yoherereza ondiijjo