EDWƐKƐ 19
EDWƐNE 6 Anwuma Da Nyamenle Anyunlunyia Ali
Sukoa Anwumabɔvolɛ Nɔhavoma Ne
“Bɛye Gyihova ayɛlɛ, bɛmɛ ye anwumabɔvolɛma kɔsɔɔti.”—EDW. 103:20.
BODANE
Mɔɔ yɛbahola yɛazukoa yɛavi anwumabɔvolɛ nɔhavoma ne neazo ne anu la.
1-2. (a) Ngakyile boni a wɔ yɛ nee anwumabɔvolɛ ne mɔ avinli a? (b) Kɛzi yɛ nee anwumabɔvolɛ ne mɔ zɔho yɛ nwo ɛ?
MƆƆ Gyihova hwenle wɔ rale nɔhalɛ ne anu la, ɔvale wɔ ɔrabokale abusua mɔɔ menli ngakyile mɔɔ bɛlɛ ɛlɔlɛ nee anwumabɔvolɛma a wɔ nu la anwo, na bɛ muala bɛsonle ye. (Dan. 7:9, 10) Saa yɛdwenle anwumabɔvolɛ ne mɔ anwo a, bie a mɔɔ ɔbara yɛ ti anu la a le kɛzi bɛle ngakyile bɛfi yɛ nwo la. Kɛ neazo la, bɛbɔle anwumabɔvolɛ ne mɔ mekɛ tendenle kolaa na bɛabɔ alesama. (Dwobu 38:4, 7) Bɛlɛ tumi bɛtɛla yɛ. Yɛɛ kɛzi bɛle nwuanzanwuanza nee tenlene la, alesama mɔɔ yɛnli munli la ɛnrɛhola ɛnrɛyɛ zɔ.—Luku 9:26.
2 Noko ɔnva nwo kɛ yɛle ngakyile la, eza yɛzɔho yɛ nwo wɔ ndenle bie mɔ azo. Kɛ neazo la, yɛkola yɛda Gyihova subane ngɛnlɛma ne mɔ bie ali kɛ anwumabɔvolɛ ne mɔ la. Yɛ nee anwumabɔvolɛ ne mɔ amuala lɛ adenle kpa mɔɔ yɛkulo nee mɔɔ yɛngulo la. Ko biala lɛ ye duma nee ye subane yɛɛ ye ɛzonlelilɛ kɛ yɛdayɛ ala la. Eza ninyɛne mɔɔ alesama hyia nwo kpalɛ la anu ko a le kɛ bɛbazonle bɛ Bɔvolɛ ne, na zɔhane ala a ɔde wɔ anwumabɔvolɛ ne mɔ afoa nu a.—1 Pita 1:12.
3. Duzu a yɛbahola yɛazukoa yɛavi anwumabɔvolɛ nɔhavoma ne ɛkɛ a?
3 Kɛmɔ yɛzɔho anwumabɔvolɛ ne mɔ wɔ ndenle dɔɔnwo azo la ati, bɛ neazo kpalɛ ne bahola amaa yɛ anwosesebɛ na yeahilehile yɛ. Nɔhalɛ nu, yɛbahola yɛazukoa ninyɛne ngɛnlɛma dɔɔnwo yɛavi bɛ ɛkɛ. Wɔ edwɛkɛ ɛhye anu, yɛbazuzu kɛzi yɛbazukoa anwumabɔvolɛ nɔhavoma ne mɛlɛbɛnwoaze, menli nwo ɛlɔlɛ mɔɔ bɛlɛ, bɛ kpundiigyinlanlɛ ne nee mɔdenle mɔɔ bɛbɔ kɛ bɛbamaa asafo ne anwo ade la anwo.
ANWUMABƆVOLƐ NE MƆ BƐLƐ BƐ NWO AZE
4. (a) Kɛzi anwumabɔvolɛ ne mɔ da mɛlɛbɛnwoaze ali ɛ? (b) Duzu ati a bɛbɛlɛ bɛ nwo aze a? (Edwɛne 89:7)
4 Anwumabɔvolɛ nɔhavoma bɛlɛ bɛ nwo aze. Bɛlɛ anwubielɛ, tumi yɛɛ bɛze nrɛlɛbɛ ɛdeɛ, noko bɛdi Gyihova adehilelɛ ne mɔ azo. (Edw. 103:20) Saa bɛlɛyɛ bɛ gyimalilɛ ne mɔ a, bɛnva mɔɔ bɛhola bɛyɛ anzɛɛ tumi mɔɔ bɛlɛ la bɛndu bɛ nloa anu. Bɛfa anyelielɛ bɛyɛ Nyamenle ɛhulolɛdeɛ saa bɔbɔ bɛambɔ bɛ duma wɔ nwolɛ a.a (Gyn. 32:24, 29; 2 Arl. 19:35) Bɛnlie anyunlunyia mɔɔ le Gyihova ɛdeɛ la bɛmmaa bɛ nwo. Duzu ati a bɛbɛlɛ bɛ nwo aze kpole zɛhae a? Ɔluakɛ bɛkulo Gyihova yɛɛ bɛbu ye kpole kpalɛ.—Kenga Edwɛne 89:7.
5. Mɔɔ anwumabɔvolɛ bie ɛlɛtenrɛdenrɛ ɛzoanvolɛ Dwɔn la, kɛzi ɔbɛlɛle ɔ nwo aze ɛ? (Eza nea nvoninli ne.)
5 Suzu neazo ko mɔɔ kile kɛzi anwumabɔvolɛ ne mɔ bɛlɛ bɛ nwo aze la anwo. Wɔ kɛyɛ 96 Y.M., anwumabɔvolɛ bie mɔɔ bɛambɔ ye duma la yele ninyɛne mɔɔ yɛ nwanwane la hilele ɛzoanvolɛ Dwɔn wɔ ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ nu. (Yek. 1:1) Duzu a Dwɔn yɛle wɔ nwo a? Ɔyɛle kɛ ɔsonle anwumabɔvolɛ ne. Noko anwumabɔvolɛ nɔhavo zɔhane zile ye adenle ndɛndɛ, ɔhanle kɛ: ‘Nea boɛ! Mmayɛ zɔ! Mele akɛlɛ kɛ ɛdawɔ nee ɛ mediema [ne mɔ] la. Sonle Nyamenle!’ (Yek. 19:10) Mɛlɛbɛnwoaze boni ɛne! Ɛnee tɛ anyunlunyia anzɛɛ nganvolɛ a ɔkpondɛ a. Ɔhwenle Dwɔn adwenle ɔhɔle Gyihova Nyamenle anwo zo ndɛndɛ. Mekɛ ko ne ala, yeambu Dwɔn kɛ ɔ nwo ɛngyia. Ɛnee yeva ɛvolɛ dɔɔnwo yezonle Gyihova yedɛla Dwɔn yɛɛ ɔlɛ tumi ɔtɛla ye ɛdeɛ, noko ɔbɛlɛle ɔ nwo aze na ɔhanle kɛ ɔle akɛlɛ kɛ Dwɔn la. Yɛɛ ɛnee ɔwɔ kɛ ɔtenrɛdenrɛ Dwɔn ɛdeɛ, noko yeandeɛdea ɛzoanvolɛ ne mɔɔ ɛnee ɛyɛ ɛrelera la nu yɛɛ yeammaa ɔ ti anzi aze. Emomu ɔdendɛle kɛnlɛma ɔhilele ye. Ɔbayɛ kɛ ɔnwunle kɛ edwɛkɛ ne ɛzi Dwɔn anwo kpole la ati a ɔlɛyɛ zɔ a.
Anwumabɔvolɛ ne bɛlɛle ɔ nwo aze wɔ ɔ nee Dwɔn edwɛkɛ ne anu (Nea ɛdendɛkpunli 5)
6. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛazukoa anwumabɔvolɛ ne mɔ mɛlɛbɛnwoaze ne ɛ?
6 Kɛ ɔkɛyɛ na yɛazukoa anwumabɔvolɛ ne mɔ mɛlɛbɛnwoaze ne ɛ? Yɛdayɛ noko yɛlɛyɛ yɛ gyimalilɛ ngakyile ne mɔ a yɛndu yɛ nloa anu anzɛɛ yɛmbɔ mɔdenle kɛ yɛbalie mɔɔ yɛhola yɛyɛ la anwo nganvolɛ. (1 Kɔl. 4:7) Eza saa yɛva ɛvolɛ dɔɔnwo yɛzonle Gyihova yɛdɛla awie mɔ anzɛɛ yɛlɛ ɛzonlenlɛ nwo adenle bie mɔ mɔɔ bɛnlɛ bie la a, ɔnle kɛ yɛte nganeɛ kɛ yɛ nwo hyia tɛla bɛ. Nɔhalɛ nu, saa yɛlɛ ɛzonlelilɛ dɔɔnwo wɔ asafo ne anu a, yemɔ bɔbɔ a ɔwɔ kɛ yɛbɛlɛ yɛ nwo aze kpalɛ a. (Luku 9:48) Yɛkulo kɛ yɛsonle awie mɔ kɛ mɔɔ anwumabɔvolɛ ne mɔ yɛ ye la. Yɛngulo kɛ yɛmaa menli te nganeɛ kɛ yɛ nwo hyia tɛla bɛ.
7. Saa ɔwɔ kɛ yɛtenrɛdenrɛ awie anzɛɛ yɛtu ye folɛ a, kɛ ɔkɛyɛ na yɛala mɛlɛbɛnwoaze ali ɛ?
7 Eza saa ɔwɔ kɛ yɛtenrɛdenrɛ awie—bie a adiema diedinli anzɛɛ yɛ ra bie—anzɛɛ yɛtu ye folɛ a, ɔwɔ kɛ yɛda mɛlɛbɛnwoaze ali. Saa yɛlɛtu folɛ a, ɔwɔ kɛ yɛsi yɛ gyakɛ aze. Noko kɛ mɔɔ anwumabɔvolɛ ne mɔɔ denrɛdenrɛle Dwɔn wɔ atiakunlukɛnlɛma nu la yɛle la, yɛbahola yɛazi yɛ gyakɛ aze yɛadu awie folɛ noko ɔnle kɛ yɛgua ɔ nyunlu aze. Saa yɛambu yɛ nwo kɛ yɛ nwo hyia tɛla ahenle a, ɔbaboa yɛ yeamaa yɛagyinla Baebolo ne azo yɛadu ahenle folɛ wɔ ɛbulɛ nee ɛlɔlɛ nu.—Kɔl. 4:6.
ANWUMABƆVOLƐ NE MƆ KULO MENLI
8. (a) Kɛ mɔɔ Luku 15:10 kile la, kɛzi anwumabɔvolɛ ne mɔ da ye ali kɛ bɛkulo menli ɛ? (b) Duzu a anwumabɔvolɛ ne mɔ yɛ boa edwɛkɛhanlɛ gyima ne a? (Eza nea nvoninli ne.)
8 Anwumabɔvolɛ ne mɔ dwenle edwɛkɛ mɔɔ to alesama la anwo yɛɛ bɛmbu yɛ kɛ yɛ nwo ɛngyia. Emomu, bɛlɛ menli nwo ɛlɔlɛ. Saa ɛtanevolɛ ko nu ɔ nwo—mɔɔ kile kɛ saa boane ko mɔɔ baminli la sia ba Gyihova ɛkɛ anzɛɛ saa awie kakyi ye ndenle na ɔsia ɔba nɔhalɛ ne anu a, bɛdi fɛlɛko. (Kenga Luku 15:10.) Eza anwumabɔvolɛ ne mɔ boa yɛ kpalɛ wɔ Belemgbunlililɛ edwɛkɛhanlɛ gyima ne anu. (Yek. 14:6) Bɛdabɛ mumua ne bɛnli menli daselɛ ɛdeɛ, noko bɛkola bɛkile nolobɔlɛnli bie adenle bɛmaa ɔkɔ awie mɔɔ ɔkulo kɛ ɔsukoa Gyihova anwo debie la ɛkɛ. Yɛnrɛhola yɛnrɛha ye wienyi kɛ awie biala mɔɔ yɛbahɔ ye ɛkɛ la ɔkile kɛ bɛdabɛ a bɛhilele yɛ adenle a. Ɔluakɛ Gyihova bahola alua ndenle gyɛne le kɛ ye sunsum nwuanzanwuanza ne azo aboa ye menli anzɛɛ ahile ye azonvolɛ adenle. (Gyi. 16:6, 7) Noko ɔmaa ye anwumabɔvolɛ ne mɔ boa yɛ wɔ ndenle dɔɔnwo azo. Ɔti saa yɛlɛbɔ edwɛkpa ne nolo a, yɛbahola yɛanyia anwodozo kɛ anwumabɔvolɛ ne mɔ baboa yɛ.—Nea ɛlɛka, “Bɛbuale Bɛ Asɔneyɛlɛ.”b
Agyalɛma bie ɛkpɔne bagua nu daselɛlilɛ. Mɔɔ bɛlɛkɔ sua nu la, adiema raalɛ ne nwunle raalɛ bie mɔɔ ɔzɔho kɛ ɔ rɛle ɛbɔ la. Adiema raalɛ ne nwunle kɛ anwumabɔvolɛ ne mɔ kola kile yɛ adenle kɔ menli mɔɔ bie a bɛlɛkpondɛ nɔhalɛ ne la ɛkɛ. Ɔti ɔmaanle ɔkyekyele raalɛ ne arɛle (Nea ɛdendɛkpunli 8)
9. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛazukoa kɛzi anwumabɔvolɛ ne mɔ kulo menli la ɛ?
9 Kɛ ɔkɛyɛ na yɛazukoa kɛzi anwumabɔvolɛ ne mɔ kulo menli la ɛ? Saa yɛte nolobɔlɛ bie kɛ bɛzia bɛlie adiema bie a, yɛbahola yɛali fɛlɛko kɛ anwumabɔvolɛ ne mɔ la. Yɛbahola yɛavi yɛ ahonle nu yɛalie adiema ne na yɛamaa yeanwu kɛ yɛkulo ye. (Luku 15:4-7; 2 Kɔl. 2:6-8) Eza yɛbahola yɛayɛ biala mɔɔ yɛbahola la yɛaha edwɛkɛ ne yɛava yɛazukoa anwumabɔvolɛ ne mɔ. (Nol. 11:6) Na kɛ mɔɔ anwumabɔvolɛ ne mɔ boa yɛ wɔ edwɛkpa ne nolobɔlɛ nu la, zɔhane ala a yɛbahola yɛakpondɛ ndenle yɛalua zo yɛaboa yɛ mediema wɔ ɛzonlenlɛ gyima ne anu a. Kɛ neazo la, yɛbahola yɛ nee nolobɔlɛnli fofolɛ bie ayɛ ngyehyɛleɛ ahɔ daselɛlilɛ ɔ? Yɛbahola yɛaboa mediema mɔɔ bɛyɛ mgbanyinli anzɛɛ bɛnde kpɔkɛ la yɛamaa bɛayɛ daselɛlilɛ gyima ne bie ɔ?
10. Duzu a yɛsukoa yɛfi Sara anwubielɛ ne anu a?
10 Na saa yɛ tɛnlabelɛ ne ɛmmaa yɛngola yɛnyɛ dɔɔnwo ɛ? Yɛbahola yɛakpondɛ ndenle fofolɛ yɛalua zo yɛ nee anwumabɔvolɛ ne mɔ ayɛ gyima wɔ edwɛkɛhanlɛ gyima ne anu. Fa adiema raalɛ Sarac mɔɔ wɔ India la kɛ neazo. Sara yɛle adekpakyelɛ gyima ne bie too kɛyɛ ɛvolɛ 20, noko ɔ nwo dole ye na ɔhale ɛkpa zo wɔ sua nu. Ɛhye maanle ɔ rɛle bɔle kpalɛ. Noko ɔlua Sara amediema diedima moalɛ nee Baebolo ne mɔɔ ɔkenga ye dahuu la azo, ngyikyingyikyi ɔ nye liele bieko. Nɔhalɛ nu, ɛnee ɔwɔ kɛ ye tɛnlabelɛ ne ati ɔdua adenle gyɛne zo ɔdi daselɛ. Kɛmɔ ɛnee ɔngola ɔndɛnla aze bɔbɔ ɔngɛlɛ ngɛlata la ati, ɛnee fonu zo ala a ɔdi daselɛ a. Ɔti ɔvɛlɛle menli mɔɔ ɔ nee bɛ ɛbɔ adawu dɛba la na bɛdabɛ noko bɛhanle menli mɔɔ bɛ nye balie nwo kɛ bɛbazukoa Baebolo ne la bɛhilele ye. Boni a vile nu rale a? Wɔ siane ekyii anu, Sara nyianle Baebolo sukoavoma 70 na ɛnee ɔngola ɔ nee bɛ muala ɛnzukoa debie! Ɔti ɔvale bie ɔmaanle mediema mɔɔ wɔ asafo ne anu la. Kɛkala ye Baebolo sukoavoma ne anu dɔɔnwo ba debiezukoalɛ. Nea kɛzi anwumabɔvolɛ ne mɔ anye die kɛ bɛ nee mediema le kɛ Sara mɔɔ yɛ biala mɔɔ bɛbahola wɔ edwɛkɛhanlɛ gyima ne nu la bayɛ gyima a!
ANWUMABƆVOLƐ NE MƆ GYINLA KPUNDII
11. Kɛzi anwumabɔvolɛ nɔhavoma ne ɛla kpundiigyinlanlɛ kpole ali ɛ?
11 Anwumabɔvolɛ nɔhavoma ne yɛ kpundiigyinlanlɛ nwo neazo kɛnlɛma. Bɛgyinla nzisi nee amumuyɛyɛlɛ nloa wɔ ɛvolɛ apenle dɔɔnwo anu. Bɛnwunle kɛ Seetan nee anwumabɔvolɛma gyɛne dɔɔnwo mɔɔ ɛnee bɛ nee bɛ bɔ nu yɛ gyima la ɛdwazo ɛtia Gyihova. (Gyn. 3:1; 6:1, 2; Dwu. 6) Baebolo ne ka anwumabɔvolɛ nɔhavo ko mɔɔ sunsum ɛtane bie mɔɔ lɛ tumi kpole la zile ye adenle la anwo edwɛkɛ. (Dan. 10:13) Bieko, wɔ alesama ɛbɛlabɔlɛ kɔsɔɔti anu, anwumabɔvolɛ ne mɔ ɛnwu kɛ menli ekyi bie ala a bɛli nɔhalɛ ɛzonlenlɛ nzi a. Ɛhye mɔ amuala anu, anwumabɔvolɛ nɔhavoma ne kɔ zo fa anyelielɛ nee mɔdenlebɔlɛ sonle Gyihova. Bɛze kɛ wɔ mekɛ kpalɛ nu, Nyamenle baye nzisi kɔsɔɔti avi ɛkɛ.
12. Duzu a baboa yɛ yeamaa yɛagyinla kpundii a?
12 Kɛ ɔkɛyɛ na yɛazukoa anwumabɔvolɛ ne mɔ kpundiigyinlanlɛ ne ɛ? Kɛ mɔɔ ɔdole anwumabɔvolɛ ne mɔ la, bie a yɛbayia nzisi anzɛɛ dwazotia. Noko kɛ anwumabɔvolɛ ne mɔ la, yɛdie yɛdi kɛ mekɛ kpalɛ nu, Nyamenle baye amumuyɛyɛlɛ kɔsɔɔti avi ɛkɛ. Ɔti le kɛ anwumabɔvolɛ nɔhavoma ne la, yɛmkpo “aze wɔ kpalɛyɛlɛ nu.” (Gal. 6:9) Na Nyamenle ɛbɔ ɛwɔkɛ kɛ ɔbaboa yɛ yeamaa yɛagyinla kpundii. (1 Kɔl. 10:13) Yɛbahola yɛayɛ asɔne kɛ Gyihova ɛva ye sunsum ne mɔɔ maa yɛnyia abotane nee anyelielɛ la ɛmaa yɛ. (Gal. 5:22; Kɔl. 1:11) Na saa ɛyia dwazotia ɛ? Nyia Gyihova anu anwodozo bɔkɔɔ na mmamaa wɔ ahonle tu. Gyihova baboa wɔ na yeamaa wɔ anwosesebɛ dahuu.—Hib. 13:6.
ANWUMABƆVOLƐ NE MƆ BOA MAA ASAFO NE ANWO TE
13. Gyimalilɛ titili boni a anwumabɔvolɛ ne mɔ lɛ wɔ awieleɛ mekɛ ye anu a? (Mateyu 13:47-49)
13 Gyihova ɛmaa anwumabɔvolɛ ne mɔ gyimalilɛ titili bie wɔ awieleɛ mekɛ ye anu. (Kenga Mateyu 13:47-49.) Menli mgbe dɔɔnwo mɔɔ wɔ ewiade la anye die edwɛkpa ne anwo. Menli ɛhye mɔ bie yɛ nzenzaleɛ na bɛbayɛ nɔhalɛ Kilisienema, noko bie mɔ ɛnyɛ zɔ. Bɛmaa anwumabɔvolɛ ne mɔ gyima kɛ ‘bɛkpa ɛtanevolɛma bɛvi tenlenema anu.’ Ɛhye kile kɛ bɛmaa bɛ gyima kɛ bɛnlea bɛmaa asafo ne anwo ɛde. Yemɔ ɛngile kɛ awie biala mɔɔ ɔdaye ye debie bie ati ɔ nee yɛ ɛnzonle bieko la ɛnrɛhola ɛnrɛzia ɛnrɛra; yɛɛ eza ɔngile kɛ ngyegyelɛ ɛnrɛra asafo ne anu ɛlɛ. Noko yɛbahola yɛalie yɛali kɛ anwumabɔvolɛ ne mɔ ɛlɛyɛ gyima ɛsesebɛ aboa yɛ amaa yɛ asafo ne mɔ anwo ade.
14-15. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛazukoa kɛzi anwumabɔvolɛ ne mɔ kulo kɛ bɛmaa asafo ne anwo te la ɛ? (Eza nea nvoninli ne mɔ.)
14 Kɛ ɔkɛyɛ na yɛazukoa kɛzi anwumabɔvolɛ ne mɔ kulo kɛ bɛmaa asafo ne anwo te la ɛ? Yemɔ a le kɛ yɛbayɛ yɛ afoa nu ɛdeɛ yɛamaa yɛ asafo ne anwo ade wɔ ɛbɛlabɔlɛ nu nee sunsum nu. Amaa yɛayɛ ɛhye la, ɔwɔ kɛ yɛbɔ mɔdenle kɛ yɛbava agɔnwolɛ kpalɛ amaa yɛabɔ yɛ ahonle nwo bane na yɛahwe yɛ nwo yɛavi debie biala mɔɔ ɔbazɛkye yɛ nee Gyihova agɔnwolɛvalɛ ne la anwo. (Edw. 101:3) Eza yɛbahola yɛaboa yɛ mediema diedima yɛamaa bɛahɔ zo bɛali nɔhalɛ bɛamaa Gyihova. Kɛ neazo la, saa yɛnwu kɛ yɛ diema diedinli bie ɛyɛ ɛtane kpole a, duzu a ɔwɔ kɛ yɛyɛ a? Ɛlɔlɛ mɔɔ yɛlɛ yɛmaa yɛ diema diedinli ne la ati, yɛbamaa ye anwosesebɛ kɛ ɔha nwolɛ edwɛkɛ ɔhile asafo nu mgbanyima ne mɔ. Saa yeanyɛ a, yɛbaha edwɛkɛ ne yɛahile mgbanyima ne mɔ. Yɛkulo kɛ adiema diedinli biala mɔɔ ɛyɛ bɛtɛɛ wɔ sunsum nu la nyia moalɛ ndɛndɛ.—Gye. 5:14, 15.
15 Mɔɔ yɛ alɔbɔlɛ la a le kɛ, ɔdwu mekɛ ne bie a ɔwɔ kɛ bɛye menli bie mɔɔ bɛyɛ ɛtane mgbole la bɛfi asafo ne anu. Saa ɔba ye zɛhae a, yɛ nee bɛ ‘ɛndu.’d (1 Kɔl. 5:9-13) Ngyehyɛleɛ ɛhye boa maa asafo ne anwo te. Bieko, saa yɛkpa kɛ yɛ nee bɛdabɛ mɔɔ bɛye bɛ bɛvi asafo ne anu la ɛnrɛdu a, ɛnee yɛlɛda atiakunlukɛnlɛma ali yɛahile bɛ. Saa yɛsi yɛ gyakɛ aze a, ɔbamaa bɛ nye ara bɛ nwo zo. Saa bɛsia bɛba a, yɛ nee Gyihova nee anwumabɔvolɛ ne mɔ amuala anye die.—Luku 15:7.
Saa yɛnwu kɛ yɛ diema diedinli bie ɛyɛ ɛtane kpole a, duzu a ɔwɔ kɛ yɛyɛ a? (Nea ɛdendɛkpunli 14)e
16. Kɛzi ɛbazukoa anwumabɔvolɛ ne mɔ ɛ?
16 Ɔle nwolɛ adenle kpole kɛ Gyihova maa yɛsukoa anwumabɔvolɛ ne mɔ anwo debie na yɛ nee bɛ bɔ nu yɛ gyima la! Bɛmaa yɛzukoa bɛ subane ngɛnlɛma ɛhye mɔ: bɛ mɛlɛbɛnwoaze, ɛlɔlɛ mɔɔ bɛlɛ bɛmaa menli, bɛ kpundiigyinlanlɛ, yɛɛ kɛzi bɛkulo kɛ bɛmaa asafo ne anwo te wɔ ɛbɛlabɔlɛ nee sunsum nu la. Saa yɛsukoa anwumabɔvolɛ nɔhavoma ne a, yɛdayɛ noko yɛbaboka Gyihova abusua ne mɔɔ sonle ye la anwo dahuu.
EDWƐNE 123 Bɛlɛ Ɛ Nwo Aze Maa Teokelase Ngyehyɛleɛ
a Anwumabɔvolɛma mgbe ɛya dɔɔnwo a wɔ ɛkɛ a, noko nuhua nwiɔ ala a bɛbɔle bɛ aluma wɔ Baebolo ne anu a—bɛmɛ a le Maekeɛle nee Geebeleɛle.—Dan. 12:1; Luku 1:19.
b Ɛbahola wɔagenga anwubielɛ dɔɔnwo wɔ Watch Tower Publications Index ne anu; nea edwɛkɛtile ekyi “angelic direction (examples)” wɔ “Angels” abo.
c Bɛhakyi duma ne.
d Kɛ mɔɔ bɛhilehilele nu wɔ 2024 Neazo Eku Amaneɛbɔlɛ #2 ne anu la, nolobɔlɛnli bie bahola agyinla ye adwenle ne mɔɔ yeva Baebolo ne yetete ye la azo yeazi kpɔkɛ kɛ ɔbabiza ahenle mɔɔ bɛye ye bɛvi asafo ne anu la ahye sikalɛ na yeayɛ ye akoaba anzɛɛ ɔnrɛyɛ zɔ.
e NVONINLI NE ANWO NGILENU: Adiema raalɛ bie ɛlɛmaa ɔ gɔnwo bie anwosesebɛ kɛ ɔha ye ɛtane ne ɔhile asafo nu mgbanyima ne mɔ. Mekɛ bie guale nu mɔɔ ɔ gɔnwo ne anga la, adiema raalɛ ne mumua ne hanle edwɛkɛ ne hilele mgbanyima ne mɔ.