KƐ̄ KPOOGE pio Watchtower ONLINE
Watchtower
KƐ̄ KPOOGE PIO KPA ONLINE
Khana
  • BAIBOL
  • KPA
  • MEETINGS
  • w21 O’oo Enɔɔ̄ naɛsī 26-30
  • “M Enɔā Gbɛnɛ-edo Nu Aāloo Pya Dɔɔ̄na!”

No video available for this selection.

Sorry, there was an error loading the video.

  • “M Enɔā Gbɛnɛ-edo Nu Aāloo Pya Dɔɔ̄na!”
  • Tɔ Baɛloo Gaa Zue Buɛ̄-mɛnɛ Jɛhova (Nɔ)—2021
  • Gbagbara ekobee ue
  • Dɔɔ̄na Kpa a aara lo Yere Ue
  • PYA NU M BEE NƆ AĀBAH NA TƐ
  • M BEE BƆĀTƐ̄ EKƐƐRƐ NU AKIILOO DUM KAĀNA
  • M BEE NƆ GBƐNƐ-EDO NU AĀLOO PYA NƐƐ A SUĀNU LO BA ETƐ̄NA BU NU
  • M BEE NƆ GBƐNƐ-EDO NU AĀBAH NA WA
  • Tɔɔ̄dum A Kpeloo Bu Esiatam Nɛ Jɛhova
    Tɔ Baɛloo Gaa Zue Buɛ̄-mɛnɛ Jɛhova (Nɔ)—2024
  • M E’ɛrɛ Biī Aāloo Nɔnɔ Le Tɔtɔgɛ Nu Akiiloo Jɛhova
    Tɔ Baɛloo Gaa Zue Buɛ̄-mɛnɛ Jɛhova (Nɔ)—2022
Tɔ Baɛloo Gaa Zue Buɛ̄-mɛnɛ Jɛhova (Nɔ)—2021
w21 O’oo Enɔɔ̄ naɛsī 26-30
Louis Breine.

NU A BEE SIRA

“M Enɔā Gbɛnɛ-edo Nu Aāloo Pya Dɔɔ̄na!”

NU LOUIS BREINE BEE KƆ

A BEE le bu zii sɔ̄ edɛɛ̄ bie yɛɛ pya egu a le Algeria, kɛ̄ pya gbo nɔ̄ a kɔ muɛ̄ ue French m le yɛɛ bee tɔɔ̄, sɔ̄ ebea nɔ̄ li Algeria bee sikɛ̄ agabah kaāna. Gbɛnɛ naa a kura machine gun bee mɛ le bah, sa m bee le eyira kɛ̄ nɛɛ baɛloo wee tɔɔ̄ kɛ̄ alu elɛ bɛrɛ bɛrɛ esaā. Bu bugia, m bee dā muɛ ekaɛtɔ pya aa kiā lu. M bee yira bia ziī dɔ bu bɔɔ. M bee lege bu na tup zua, sa mm bee gbī efɛ lɔgɔ nɛɛ ale kɔ alu efɛ mɛ. M bee to kɔ: “Bari ee! Aa na Bari!”

Siranu a yere bɔɔ ama bee nyaana na dum nyɔnɛbee a bee le sɔ̄ maa bee bɔātɛ̄ esuāloo Bari. Mɛ lɛɛ m gae kɔ nu a bee sira lo uunɛ, m dasī kɔ nu a bee mɛ siraloo sɔ̄ m bee lege nwiī lo a bee mɛ zū sa doo kɔ m ɛrɛ ekɛɛrɛ lo egbī Bari.

PYA NU M BEE NƆ AĀBAH NA TƐ

M bee mɛā bu zua 1937 bie Guesnain, buɛ̄ a wee lu edɔɔra pya dɛm a si gbɛnɛ du li northern France. Na tɛ wee si tam dɔ coal, sa m emɔna kɔ a bɔloo esi e’aga tam. M bee nɔ kɛ̄ ewereloo kaāna biaɛ ye aāloo doo, e lo ama bee mɛ zū kɔ m yerebah nɛ pya a wee dɔ coal lo ba aa egerebu si e’aga tam bu e’aga kɛ̄tɔɔ̄. Lo edoo kɔ lo kɛ̄tɔɔ̄ a lee, na tɛ bee yii yɛɛ eku a wee kɔ ue bee pya dɔ coal. Dum baɛsī a bee muɛ yɛɛ pya zaāsī tɔbari a le lo kɛ̄ bee ye biirebu. Gbɛnɛ-edo aba bee le pya mɛnɛ; kerewo ba wee bip nuede le kpugi aābah pya dɔ coal alu kporo sa aa tɔga. Dogo pya zaāsī tɔbari bee bɛā na tɛ mmɛ kɛ̄ a naa bee mɛ tɔgɛ lɔgɔ nu akiiloo taāŋabah Bari. Kaka na bee, ii wee kɔ lɔgɔ nu akiiloo Bari.

M bee baaloo pɔrɔ biaɛ aā na dee nwiī kiisī. Ziī lo pɔrɔ biaɛ na pɔrɔ sīdee a bee lu e’aara pya a naale pya France a bee tɔɔ̄ lo kɛ̄. M wee nyɔɔnɛ miɔŋɔ a aa dɔɔ̄na edo bira ekɔ sa bu mɛ wee wa ɛɛ loo. Kaɛlɛɛ wo, na ka naa lu France, mɛ alu Poland. Wee mɛ taɛ kɔ pya a aa dɛ̄dɛɛ̄ edo a gbaa le bu efɛɛloo sa aara dɛ̄dɛɛ̄ nɛɛ bu aba sīdee.

M BEE BƆĀTƐ̄ EKƐƐRƐ NU AKIILOO DUM KAĀNA

Sɔ̄ Louis le eyaa bɛloo pya nɔ̄.

Sɔ̄ m bee le bu nɔ̄

Pya bɛbɛɛ bee mɛ su bah ekpo yeā bu nɔ̄ bu zua 1957. Kɛ̄ m bee tɛɛ̄ doo ina yɛɛ pya egu li Algeria lo uunɛ m bee kɔ a lo. Sɔ̄ m ewirakpā kɔ “Bari ee! Aa na Bari!” Nu m bee muɛ naa bee le dɔɔ̄na eku nɔ̄ ba lu pya i baa, mɛ enyanya-toora-to kuɛ! Naa ɛp kɛ̄ loo mɛ bee sukɛ̄ doo a! Kerewo, nu a bee sira ama, le lo ebea nɔ̄ bee doo kɔ m kɛɛrɛ nu dum lu. E na anua i le akɛ̄ama a? Ekɔ Bari kuūge i dɛɛ̄ loo ni? I sigekɛ̄ ɛrɛ biakɛ̄ efɛɛloo ni?

Sɔ̄ pio sɔ̄ etɛ̄na, sɔ̄ m bee dasī le wee seea kpaɛ̄ na tɛ le ka, m bee zɔ̄ŋia ziī nɛɛ Ekeebee Jɛhova. A bee mɛ nɛ ziī ekpo La Sainte Bible, lo a le tatap Baibol pya tɔbari Fada a le bu muɛ̄ ue French, sa m bee bɔātɛ̄ ebuū. Taɛ dɔ a bee mɛ tɔaloo kaāna na kpa Mumuuna 21:​3, 4. Lo a kɔ: ʻTɔ-kpo lo Bari le loo pya nɛɛ . . . E a esiŋana dɛ̄dɛɛ̄ maā-to wa lɛɛ dɛɛ̄, e luh naale elena, ale ekiɛ̄nu, ale to, ale ezialoo.ʼa Pya ue ama bee mɛ ɔbɛ. M bee bip aba mm kɔ, ‘dapge sira doo wo ni? M sii bee suā lɔgɔ nu akiiloo Bari le Baibol taɛ lo sɔ̄.

Sɔ̄ m aabu nɔ̄ a bu zua 1959, m bee zɔ̄ŋia ziī nɛɛ Ekeebee ye bee kura François, lo a bee mɛ tɔgɛ gbɛnɛ-edo nu a aabu Baibol. Bu edoba, a bee mɛ tɔgɛ aābu Baibol kɔ bee Bari kura Jɛhova. (Yɔɔ 83:18) François bee baanage tɛ̄ kɔ Jɛhova edoo kɔ kaāna biaɛ a le a kɛnɛkɛ̄, nyaana nyɔuwe nua paradais, sa doo gbɔ̄mɛɛ̄ nu a le bu kpa Mumuuna 21:​3, 4.

Kɛ̄ kaāna suānu le bu pya tɔgɛnu ama doo bee mɛ tɔa loo. Mɛ bu mɛ bee biiraloo pya zaāsī yigabari mmɛ kɛ̄ m gbī egbɛ wa nyɔɔbee ba naa tɔgɛnu a aabu Baibol! M bee lege aa doo dogo bee na tɛ sa gbī ebe pɔrɔ biaɛ, e mm gbī epee sɔ̄. M bee gbī edoo dogo aba sɔ̄!

François le dɔɔ̄na Pya Ekeebee ba lu na gbo bee mɛ yerebah nɛ kɔ m kuma nyiɛ kɛ̄. Ba baatɛ̄ kɔ doodoo pya Nɛɛ Kraist, i tam naale lo ebiaɛ pya nɛɛ mɛ lo enɛ wa bɛābu tɛ̄maloo ekɔ le yereue akiiloo Buɛ̄-mɛnɛ Bari wa nɛ. Tam Jizɔs bee si sa nɛnage pya a ye nyɔɔnɛ dumɛ kɔ ba a si lo. (Mat 24:14; Luk 4:43) M bee nɔnage lo esu kari le ziīnɛloo kɔāue nɛ pya nɛɛ kaɛlɛɛ nu ba yiga. Baibol kɔ: “Nɛɛtam Nɛɛ-a-i-ɛrɛ naale ekana kana, mɛ e’ɛrɛ efɛɛloo kumaloo dɛ̄dɛɛ̄ nɛɛ.”​—⁠2 Tim 2:⁠24.

M bee kwabaloo gbɛnɛ-edo nu bu na dum sa liamaā doodoo ziī Nɛɛ Ekeebee Jɛhova bu zua 1959 bie sɛkiut asɛmbli. Lo kɛ̄ na m bee zɔ̄ŋia ziī zege wuga nɛɛwa a kura Angèle, lo bu mɛ bee ye ɛɛ loo a. M bee bɔātɛ̄ esi wa enɔānu pio dee, sa i bee iya ziī bu zua 1960. Alu nɛɛwa a suānu, kaāna le wa, sa lu le dɔɔ̄nu a aaba Jɛhova.​—⁠Kam 19:⁠14.

Dee Louis le Angèle bee iya ziī.

Dee i bee iya ziī

M BEE NƆ GBƐNƐ-EDO NU AĀLOO PYA NƐƐ A SUĀNU LO BA ETƐ̄NA BU NU

Bu gbɛnɛ-edo zua lo, m enɔā booboo nu aābah pya wuga ba etɛ̄na bu nu sa suānu. Pio yɛɛ pya nu m enɔā na: Lokwa i kiisī leere bu ɛrɛgeba tam a aga, i ɛrɛ ekumalookɛ̄ sa su suānu a le bu kpa Kam 15:22 daānu, a kɔ: “Tɛ̄maloo booboo pya zuurabahtɔ̄ ba kiisī leere.”

Sɔ̄ Louis le Angèle aa bee si tam kuūdɛɛ̄loo sɛkiut.

Sɔ̄ i bee le bu tam kuūdɛɛ̄loo sɛkiut li France bu zua 1965

Bu zua 1964, m bee bɔātɛ̄ emuɛ kaka a le bu pya ue a aabah Bari ama. M bee bɔātɛ̄ esitam doodoo nɛɛ kuūdɛɛ̄loo sɛkiut bu lo zua, si loo pya wuga bu gbɛnɛ-edo bɔŋanaloo sa wa yere mɛm loo bu edɔɔ̄. M ebee lu 27 zua lo sɔ̄, Kerewo m sii bee suā gbɛnɛkpo nu. Nyɔɔwo m wee tɛɛ̄gi ekwɔ. Mɛ m bee piiga lo enɔnu wa aāloo. Eetɔɔ̄ na bee, m bee nɔ lele nu aābah “booboo pya zuurabahtɔ̄.”

M nyɛŋiabu nu a bee sira tua sɔ̄ m bɔātɛ̄ tam kuūdɛɛ̄loo sɛkiut. Sɔ̄ m bee siloo ziī bɔŋanaloo a le Paris, ziī wuga nɛɛdam e’agaloo bu edɔɔ̄ bee mɛ bip kɔ edabege mɛ nyɔɔnɛ kɔnia ue naa e. E m bee doo “Aii.”

A bip mɛ kɔ, “Louis, sɔ̄ nɛɛ dambie si ziī be, mɛɛ na a wee gbī a?”

M agara kɔ “Nɛɛ dumɛloo.”

A kɔ: “O kɔ kaka. Mɛ m emɔna kɔ o bia loo su sɔ̄ tɔma kpaɛ pya nɛɛ ba e’agaloo bu edɔɔ̄, doodoo pya kanɛɛ bu bɔŋanaloo. Gbɛnɛ-edo pya wuga nɛɛdam le nɛɛwa a ɛrɛ e’ɔaloo, ba lu aā, sa ɛrɛ kɛɛ le bu i bɔŋanaloo. E ɛɛrɛ wa bu gbɛnɛ lo o ɛrɛ sɔ̄ wa nɛ sa wa nyɔɔnɛ denu bie wa be.”

Zuurabahtɔ̄ lo wuga nɛɛdam mɛ nɛ bee mɛ nia. Wereloo a ɛrɛ loo Jɛhova le ye naana pee bee mɛ tɔaloo. M bee kumalookɛ̄ sa su pya nu a bee kɔ yere bu dogo aba lo sɔ̄. M doo yaa Jɛhova loo dua pya wuga nɛɛdam ama.

Bee lu etubo mɛ bahloo kɔ m baɛbee Tɔtam A Kuūdɛɛ̄loo Nuede bu baɛ international convention a bee lu e’ɛrɛ bie Colombes li Paris bu zua 1969 le 1973. Bie lo kɔnvensɔn, a bee lu e’ɛrɛ bu zua 1973 a, i bee ɛrɛ enɛ nuede nu a luge 60,000 nɛɛ loo o’oo biradee! Lo tam bee mɛ eeloo dɛɛ̄. Dɔɔ̄na sɔ̄, dɔ kpa kaɛ a bee mɛ yerebah nɛ bee le kpa kam 15:​22, a kɔ i bip aānu pya nɛɛ a suānu. M bee gbī zuurabahtɔ̄ a aabah pya wuga nɛɛdam ba e’agaloo bu edɔɔ̄ ba ɛrɛ suānu bu betam a wee kuūdɛɛ̄loo nuede. Lo ba bee le pya kee nam, pya foh nu, pya bui nu, le pya yaɛ nu. I bee gbaa si lo e’agatam lɛɛ.

Bu zua 1973, bee lu ekue na wa le mm kɔ i si tam Bɛtɛl li France. Tua tam a bee lu enɛ mɛ bee lunage dɔɔ̄na nu finiabah. M bee ɛrɛ egbī sīdee eyere kpa ma pya wuga a le Cameroon li Africa, kɛ̄ a bee lu ekpaɛ̄ i tam aābu zua 1970 mmɛ bu zua 1993. A bee mɛ aganage loo dɔɔ̄na sɔ̄. Naa daba sɔ̄ a muɛ doo wo a, wuga nɛɛdam aa bee kuūdɛɛ̄loo Tɔ naatam li France bee mɛ yere mɛm loo kɔ: “Pya i wuga li Cameroon le bu gbɛnɛ ebɛɛ̄ loo nuede bu edɔɔ̄. I nɛ wa nuede!” E taɛ nu i bee doo lo.

Bie ziī zɔ̄zɔ̄ŋia i bee yɔ pya Ekeebee a aa Cameroon ɛrɛ li Nigeria bu zua 1973

M bee sigara pya edo a le kpaɛ̄ cameroon wee zɔ̄ŋia pya kanɛɛ ba aa lo edo. Pya wuga nɛɛdam ba agaloo sa suānu ama bee mɛ yerebah nɛ kɔ m nɔɔ lo esu nuede bu edɔɔ̄ ma pya a le Cameroon. Jɛhova bee nɛ leelee i epiaga. Bu kaka, bu nu alu tup zua, pya ye nɛɛ a le lo edo naa bee peere kunɛ ziī ekpo Watchtower lo a wee lu e’ɛm bu ziī ziī enɔɔ̄ le lo ba wee kue Our Kingdom Service lo sɔ̄.

Louis and Angèle posing for a photo with a group of circuit overseers and their wives from Cameroon.

Wee nia Angèle le mm lo e’inaloo pya kuūdɛɛ̄loo sɛkiut le wa wa ba aa Cameroon bie Nigeria bu zua 1977

M BEE NƆ GBƐNƐ-EDO NU AĀBAH NA WA

Aā sɔ̄ i bee bɔātɛ̄ ebira loo iya ziī, m bee muɛ kɔ Angèle ɛrɛ lele elap dogo. Pya lo le elap bee sikɛ̄ sira yiiloo sɔ̄ i e’iya ziī. Sira kɔ, loo uunɛ dee i bee iya ziī, a bee mɛ kɔ nɛ kɔ i bara Jɛhova kɔ a yerebah i nɛ kɔ i taāŋa ye bah doodoo dam le wa. E Jɛhova bee dā lo kara.

Angèle eyerenage bah mɛ nɛ kɔ m taāŋa bah Jɛhova mmɛɛ̄. Bu edoba: M bee zutɛ̄ nɛ dumɛ sɔ̄ a bee lu ekue i kɔ i si tam Bɛtɛl bu zua 1973 nyɔɔbee tam kuūdɛɛ̄loo sɛkiut bee mɛ nia. Mɛ Angèle bee mɛ nyɛŋiabu kɔ i ebee kiī i loo nɛ Jɛhova. Ekɔ ii le edoo ɛrɛgeba nu ye bɔŋanaloo kɔ i doo ni? (Hib 13:17) E na enua m amkɛ̄ a! Nyɔɔwo i bee kii Bɛtɛl. Bu nyɔɔnyɔɔ sɔ̄ na wa le mm i etɔna kpaɛ ziī ama, ye suānu, buābee le ye kaāna gbanialoo a ɛrɛ loo Jɛhova eyere mɛm loo i iya dam le wa sa i yerebah nɛ kɔ i ɛrɛ kaāna biaɛfii.

Angèle le mm bie kɛ̄ a lu efoh ekpe-ekpedɛɛ̄ te li Bɛtɛl a le France

Bu i dee ana ama, Angèle kiisī lo elu kaāna wa a mɛ yerekpotɛ̄. Bu edoba, lokwa i dap si pya tɔkpa Buɛ̄-mɛnɛ, lo a wee lu e’ɛrɛ gbɛnɛ-edo ɛɛ bu Beke, Angèle le mm bɔātɛ̄ agɛrɛbah si tam lo enyimɛ i edaābeeloo bu lo muɛ̄ ue. Nu a le bu lo ama na kɔ i gbaaloo bɔŋanaloo ba kɔ Beke, kere sɔ̄ i ebee lu 70 le dɛrɛ zua lo sɔ̄. Nyɔɔbee na tam doodoo ziī nɛɛ a le yɛɛ Kɔmitii A Kuūdɛɛ̄loo Tɔnaatam France, nɔnɔ dɔɔ̄na muɛ̄ ue bee lu dɔɔ̄na nu finiabah. Mɛ Angèle le mm i eyerebah nɛ ziī. Nyaawo kere i elua 80 zua le dɛrɛ, i kiisī lo ekpɛ̄naloo enɔānu bu Beke le French. I piiganage gbɛnɛ-edo sɔ̄ lo e’ɛrɛ epoo bu enɔānu le tam zue ue bu i bɔŋanaloo. Jɛhova enɛa leelee i epiaga lo enɔ Beke.

I bee ɛrɛ ziī gbɛnɛ leelee bu zua 2017. Dee bee kpaā nɛ Angèle le mm lo esi Tɔkpa Kɔmitii a le bee Tɔ naatam le wa wa, a wee lu e’ɛrɛ bie kɛ̄ Pya Ekeebee wee tɔgɛnu a kura Watchtower Educational Center li Patterson, New York.

Bu kaka, Jɛhova na lo Gbɛnɛ Nɛɛ Tɔgɛnu a. (Ais 30:20) Nyɔɔwo a naa lu i nyɛŋialoo kɔ pya ye nɛɛ kinanwiī ale kanɛɛ ɛrɛ le tɔgɛnu a lee eera! (Deut 4:​5-8) M emɔna kaāna kɔ pya zege ba gbaɛ̄tɔ̄loo Jɛhova le pya wuga nɛɛdam le nɛɛwa ba edaābeeloo nu agaloo bu edɔɔ̄ sa kiisī leere sɔ̄ ba elua gbɛnɛ nɛɛ. Kpa Kam 9:9 kɔ i nɛ kɔ; “Tɔgɛ nu nɛɛ suānu, e a gaa le ɛrɛ suānu eenyɔɔ; tɔgɛ nu nɛɛ kaāna dogo e a gaa le nyim bu ye suānu.”

Siga sɔ̄, m wee kɛɛrɛbu edɛɛ̄ sɔ̄ m bee ɛrɛ bɔɔ bie yɛɛ egu li Algeria 60 zua akii adumɛ. Mm bee suā kɔ leelee le sī aa lu. M enɔā gbɛnɛ-edo nu aāloo pya dɔɔ̄na! Jɛhova enɛa kaāna dum a ɛrɛ nu a kura Angèle le mm. Nyɔɔwo i ebiaɛrafii kɔ lɔgɔ nu naale edap i ɔbɛ lɛɛ loo enɔnu akiiloo i Tɛ a le li bunyɔɔ, sa nɔnu aāloo pya wuga nɛɛdam le nɛɛwa ba edaābeeloo nu sa suānu lo ba wereloo Jɛhova.

a New World Translation of the Holy Scriptures.

    Pya Kpa alu E’ɛm bu Khana (1987-2025)
    Log Out
    Log In
    • Khana
    • Share
    • Kɛ̄ enia a doo
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Kɛ̄ elu Esu Daānu Doo
    • Lok Pya a Ɛrɛ Nɛ
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Share