Pya Kanɛɛ—Nɔaā Edoba Gidiɔn

1. Dɛɛa nyɔɔ 1 Pita 5:2, amunu dee na a kpaānɛ pya kanɛɛ a?

JƐHOVA enɛa tam pya kanɛɛ ba lu Nɛɛ Kraist kɔ ba a kuūdɛɛ̄loo pya ye naana pee a ye kuī loo. Bu pya nɛɛ a su loo nɛ ama ɛɛ loo dee a wa kpaānɛ lo esitam nɛ pya wa wuga nɛɛdam le nɛɛwa, sa su mɛm siātam lo elu kaāna “pya tɔɔ̄loo naana . . . pya a gaa le ɛp wa leere.” (Jer 23:4; buū 1 Pita 5:2.) Naa ɛp kɛ̄ bu i ɛɛ doo lo e’ɛrɛ dua pya nɛɛ ama bu i bɔŋanaloo a!

2. Pya amunu nu finiabah na pio pya kanɛɛ dap kpesī a?

² Pya kanɛɛ wee kpesī keekee nu finiabah sɔ̄ ba gaa si tam alu enɛ wa ama. Nyɔnɛbee ba gaa si gbɛnɛ-edo tam lo ekuūdɛɛ̄loo bɔŋanaloo. Tony alu nɛɛ kanɛɛ a tɔɔ̄ United States enɔā lo ekuūnadɛɛ̄ kiiloo pya tam eyiga lo esi. A bee baatɛ̄ kɔ: “Sɔ̄ eyɔloo COVID-19 bee bɔātɛ̄, m bee si pya dɔɔ̄na dɔɔ̄na tam gbaāloo lo a mɛ le bah lokwa m nɔɔ enɔānu bu bɔŋanaloo le tam zue ue. Mɛ kaɛlɛɛ kɛ̄ m bee piiga doo, pya dɔɔ̄na tam esi bee lege kɛ̄. Sɔ̄ sɔ̄ aa kiisī, mm bee dapna ɛrɛ sɔ̄ lo ebuū Baibol, yere kara sa nɔ nu nyɔɔ na loo.” Ilir, alu ziī nɛɛ kanɛɛ a tɔɔ̄ Kosovo, bee kpesī nu finiabah alu kee. A bee ye agabah lo enyɔɔnɛ leredee a aabah bɔŋanaloo sɔ̄ a bee le kɛ̄ nɔ gaa dɔ. A kɔ: “Na tɔɔ̄ agara bee lu edoā-ɛp sɔ̄ tɔ-naatam bee kɔ m yerebah nɛ pya wuga nɛɛdam le nɛɛwa ba le ziī kɛ̄ nɔ gaa dɔ. Bɔɔ bee mɛ aa, e a bee bee kɔ suānu naa le bu nu ba kɔ m doo ama.” A bee agaloo Tim a wee si tam zue ue dɔɔ̄na edo li Asia lo edoo pya nu alu ebɛɛ̄ kɔ a doo aā ziī dee yii ziī. A kɔ: “Pio sɔ̄ loo mɛ wee ɔ kaāna lo ekuūdɛɛ̄loo pya wuga nɛɛdam le nɛɛwa.” Ena edap yerebah nɛ pya kanɛɛ lo ba gaa kpesī dua nu finiabah ama a?

3. Bu mɛ sīdee na dɛ̄dɛɛ̄ ii dap ɛrɛ biī aāloo edoba Gidiɔn a bee lu nɛɛ biaɛ a?

³ Pya kanɛɛ dap nɔ nu aāloo edoba Gidiɔn a bee lu nɛɛ biaɛ. (Hib 6:12; 11:32) A bee kpega pya nɛɛ Bari sa wa kuūdɛɛ̄loo. (Biaɛ 2:16; 1 Edoo 17:6) Doodoo Gidiɔn, ebee lu etubobaloo pya kanɛɛ kɔ ba a kuūdɛɛ̄loo pya nɛɛ Bari bu sɔ̄ etɛɛrɛloo. (Doonu 20:28; 2 Tim 3:1) I dap nɔ nu aāloo kɛ̄ Gidiɔn bee kuūnadɛɛ̄, kumaloo kɛ̄, sa gbaɛ̄tɔ̄loo doo. Bee lu edoā-ɛp ye tɔɔ̄ agara sɔ̄ aa bee si pya tam a bee lu enɛ ye. Kere i aa si tam doodoo nɛɛ kanɛɛ ale ii lu nɛɛ kanɛɛ, i dap nɔ lo etɔgɛ nia loo pya kanɛɛ eekɛ̄ i wee doo. I dap yerekpotɛ̄ pya nɛɛdam ba gaa su mɛm siātam lo ekuūdɛɛ̄loo dɛ̄dɛɛ̄ ii i le bu bɔŋanaloo ama.—Hib 13:17.

SƆ̄ ALU EDOĀ-ƐP KƐ̄ O KUŪNADƐƐ̄ SA KUMALOO KƐ̄ DOO

4. Bu mɛ sīdee na Gidiɔn bee kuūnadɛɛ̄ sa kumaloo kɛ̄ a?

⁴ Gidiɔn bee lu nɛɛ a kuūnadɛɛ̄ sa kumaloo kɛ̄.b Sɔ̄ ɛnjɛl Jɛhova bee kɔ nɛ Gidiɔn kɔ esagɛe ye nua nɛɛ e’agara pya Izrɛl lɛɛ kɛ̄ bah pya Midia ba bee ɛrɛ gbɛnɛ ekpo, gbara a kumaloo kɛ̄ ama bee kɔ: “Mdaa edo ɔloo ee dɛ̄dɛɛ̄ edo Manase, e mda lu gbagbara ee dɛ̄dɛɛ̄ pya na bua.” (Biaɛ 6:15) A bee ye tɔɔ̄loo kɔ a naa nyim e tura lo esi lo tam, mɛ Jɛhova bee suā kɔ edap si. Tɛ̄maloo yerebah Jɛhova, Gidiɔn bee si tam a bee lu enɛ ye mmɛɛ.

5. Bu mɛ sīdee na a dap lu edoā-ɛp kɛ̄ nɛɛ kanɛɛ kuūnadɛɛ̄ sa kumaloo kɛ̄ doo a?

⁵ Pya kanɛɛ wee piiga kaāna lo ekuūnadɛɛ̄ sa kumaloo kɛ̄ bu dɛ̄dɛɛ̄ nu ba doo. (Maika 6:8; Doonu 20:18, 19) Ba naa kaaga loo pya nu ba dap doo ale pya nu ba edoora; e sɔ̄ ba tɛɛ̄ ekwɔ, ba naa ɛp aba aba nua pya a naale dɛɛ̄ lɔgɔ nu. Kaɛlɛɛ wo, nɛɛ kanɛɛ dap kpesī keekee doā-ɛp. Bu edoba, ziī nɛɛ kanɛɛ dap yiga kɔ esie pio tam alu enɛ ye sa a sikɛ̄ ye agabah esi dɛ̄dɛɛ̄ ɛɛ lɛɛ. A dap lu ekaɛgɛ ye loo kɛ̄ a aabaloo ziī nu edoo leere doo, ale a dap lu egbɛ ye loo kɛ̄ a naa aabaloo lo nu edoo leere doo. Ena pya kanɛɛ dap nɔ aāloo edoba Gidiɔn lo eyerebah wa nɛ bu pya kɛ̄tɔɔ̄ ama a?

6. Ena pya kanɛɛ dap nɔ aāloo kɛ̄ Gidiɔn bee kuūnadɛɛ̄ doo a? (Ɛpnage foto.)

⁶ Bara yerebah. Nɛɛ a kuūnadɛɛ̄ wee suā kɔ a ɛrɛ pya nu a naale edap doo nyɔɔ ye loo. Gidiɔn bee lu nɛɛ a kuūnadɛɛ̄, nyɔɔbee a bee kpɛ̄naloo egbī yerebah aābah pya dɔɔ̄na. (Biaɛ 6:27, 35; 7:24) Pya kanɛɛ a suānu wee doonage wo. Tony i bee kue bee tua sɔ̄ a baatɛ̄ kɔ: “Aāloo kɛ̄ a bee lu ekpɔā mɛ aākɛ̄ doo, m wee wereloo esu pya tam lo mm le edap si dɛ̄dɛɛ̄ ɛɛ lɛɛ. Nyɔɔwo m bee biaɛfii lo esu ekobee ue a kɔ nu akiiloo kuūnadɛɛ̄ yere yɛɛ pya nu i nɔ bu i enɔānu butɔ, e m bee kɔ na wa a kɔ nu alɛ kɛɛrɛ kumaloo. E m bee ɛpnage vidio a kura: Kpɔā, Dɛrɛ Nyiɛ Nyɔɔ, Sa Nɛ Ekpo Pya Dɔɔ̄na Dookɛ̄ Jisus Bee Doo nyɔɔ jw.org.” Tony bee bɔātɛ̄ kue pya dɔɔ̄na kɔ ba a yerebah ye nɛ loo ye esiatam. Ena a bee sira aabu a? Tony kɔ: “Bee lu e’aabaloo pya lo tam bu bɔŋanaloo leere, e m bee ɛrɛ sɔ̄ lo e’agɛrɛtɛ̄ na gbanialoo kumaloo Jɛhova.”

7. Sɔ̄ alu ebege ue pya kanɛɛ, bu mɛ sīdee na ba edap nɔ edoba Gidiɔn a? (Jemes 3:13)

⁷ Doo dogo bu sīdee alu fɛgɛ sɔ̄ alu ebege a ue. Dɔɔ̄na doā-ɛp a wee lu loo pya kanɛɛ na sɔ̄ alu ebege wa ue. Edoba Gidiɔn dapnage wa yerebah nɛ. Baɛbaɛ beenyiɛ naale loo kɔ a bee suā kɔ a naa mmanae, e sɔ̄ pya nɛɛ Efraim bee ye dɛrɛ ue, a naa bee si saŋ. (Biaɛ 8:1-3) Gidiɔn naa bee agara ue bu saŋ. A bee tɔgɛ kumaloo kɛ̄ bu beenyiɛ tɛ̄maloo egbaɛ̄tɔ̄loo kɛ̄ nu wa tɔɔ̄loo doo, e a bee su kari aābaloo lo e’aga kɛ̄tɔɔ̄ sa doo kɔ efɛɛloo a le. Pya kanɛɛ a suānu wee nɔ edoba Gidiɔn tɛ̄maloo egbaɛ̄tɔ̄loo sa naa agara ue bu biirabu sɔ̄ alu ebege wa ue. (Buū Jemes 3:13.) Nyɔɔwo ba yerebah doo kɔ efɛɛloo a le bu bɔŋanaloo.

8. Pya kanɛɛ edoo dogo doodoo wa sɔ̄ alu eka wa? Naa nɛ edoba.

⁸ Su dɛ̄dɛɛ̄ ka nɛ Jɛhova. Sɔ̄ pya nɛɛ bee leera Gidiɔn sɔ̄ a bee be eebah pya Midia, a bee kue wa ekɛɛrɛ kumaloo Jɛhova. (Biaɛ 8:22, 23) Bu mɛ sīdee na pya alu etubobaloo edap nɔ edoba Gidiɔn a? Ba dap su ka nua loo Jɛhova bu nu ba doo. (1 Kɔr 4:6, 7) Bu edoba, lo alu ekaɛgɛ ziī nɛɛ kanɛɛ loo kɛ̄ a para tɔgɛ nu doo, a dap kue ekɛɛrɛ pya nɛɛ kumaloo kɛ̄ lo suānu aa, lo a le Muɛ̄ Ue Bari, ale kumaloo kpɔā i ɛrɛ aābu bɔŋanaloo Jɛhova. Pio sɔ̄, pya kanɛɛ dap ɛp lo a le ba aa kue ekɛɛrɛ pya nɛɛ kumaloo aba aba naa e. Naa kɛɛrɛbu edoba ziī nɛɛ kanɛɛ ye bee kura Timothy. Sɔ̄ a bee lu etubo ye baloo aā nua nɛɛ kanɛɛ, a wee wereloo enɛ ekɔaue taɛkɛ̄. A bee kɔ: “M wee bɔātɛ̄ tɛ̄maloo pya edoba alu keebee sa nyɔɔ dɛɛ̄. Lo ama wee doo kɔ pya nɛɛ a ka mɛ. Ewo bee kue ekɛɛrɛ pya nɛɛ mɛ kumaloo taā ba sere ekɛɛrɛ nyɔɔ Baibol ale Jɛhova.” Sɔ̄ sɔ̄ aa kiisī, Timothy bee muɛ kɔ alu ebɛɛ̄ kɔ a nyaana baloo ye sīdee tɔgɛnu lokwa a naa kuena ekɛɛrɛ pya nɛɛ kumaloo aba ɛɛ. (Kam 27:21) E ena a bee sira aabu a? A baatɛ̄ kɔ: “Pya wuga bee mɛ kɔ nɛ kɛ̄ na ekɔaue eyerebah wa nɛ kɔ ba a tama taāŋa ba gaa kpesī, egerebu kɛ̄bah doā-ɛp ale tɔɔ̄ waɛloo Jɛhova doo. M ɛrɛ kaāna ɛɛbu sɔ̄ m dā pya ue ama eekɛ̄ m wee doo sɔ̄ m wee kue ekɛɛrɛ kumaloo aba mm.”

SƆ̄ ALU EDOĀ-ƐP KƐ̄ O GBAƐ̄TƆ̄LOO ALE KƐ̄ O ƐRƐ E’AGALOO DOO

9. Bu mɛ sīdee na a bee lu edoā-ɛp kɛ̄ Gidiɔn bee gbaɛ̄tɔ̄loo sa tɔɔ̄ agara doo a? (Ɛp foto a le nyɔɔ eko.)

⁹ Bee lu edoā-ɛp kɛ̄ Gidiɔn gbaɛ̄tɔ̄loo sa ɛrɛ e’agaloo doo sɔ̄ elua etubo ye baloo nua nɛɛ baiɛ sah. A bee lu enɛ ye ziī tam a yere bɔɔ lo egbeesī da wɔp zɔɔ Baal lo ye tɛ bee kwa. (Biaɛ 6:25, 26) Sɔ̄ sɔ̄ etɛ̄na, sɔ̄ Gidiɔn bee bɔŋɛnɛloo pya nɔ̄ lo ebe nɔ̄, Jɛhova bee ye kɔ nɛ baɛ sɔ̄ kɔ a lɛɛ siga nɛɛ loo. (Biaɛ 7:2-7) Bu kpɛdumɛ, bee lu ekɔ ye nɛ kɔ a be be loo pya ye nɛɛ baa bie kɛ̄ ba bee wu wa tɔkpo taɛ bu edɛɛ̄.—Biaɛ 7:9-11.

10. Mɛ sīdee na a dap lu edoā-ɛp kɛ̄ nɛɛ kanɛɛ gbaɛ̄tɔ̄loo doo a?

¹⁰ Pya kanɛɛ a ‘kpɛ̄naloo egbaɛ̄tɔ̄.’ (Jem 3:17) Nɛɛ kanɛɛ a kumalookɛ̄ esu nu Baibol kɔ le leredeebah a aabah bɔŋanaloo. Bu lo sīdee, a sere le edoba kɛ̄ nɛ pya dɔɔ̄na. Mɛ a dapnage ye agabah lo egbaɛ̄tɔ̄. Bu edoba a dap lu enɛ ye gbɛnɛ-edo leredeebah, ale a aga ye bah lo enyɔɔnɛ sɔ̄ alu enwaabah nyaana baloo nu. Pio sɔ̄, a dap kɛɛrɛ lo a le pya lo zuurabahtɔ̄ luge lo suānu le loo naa e. Ale a dap lu ekɔ a si tam lo edap doo kɔ ba a aa ye yere kpɔgɔrɔ. Bu mɛ sīdee na pya kanɛɛ edap nɔ nu aāloo kɛ̄ Gidiɔn bee gbaɛ̄tɔ̄loo doo bu pya kɛ̄tɔɔ̄ ama a?

11. Ena edap yerebah nɛ pya kanɛɛ kɔ ba alu pya a gbaɛ̄tɔ̄loo a?

¹¹ Gbaɛ̄tɔ̄loo zuurabahtɔ̄ leere sa su yere bu dogo. Bari bee kɔ nɛ Gidiɔn kɛ̄ egbeesī da wɔp zɔɔ ye tɛ bee kwa doo, kɛ̄ ewu aā kɛ̄ wɔp zɔɔ nɛ Jɛhova bie, le nam esu wɔma zɔɔ. Gidiɔn naa bee bɔātɛ̄ e’amkɛ̄ loo lo zuurabahtɔ̄ tɛ̄maloo ebip keekee ebip, mɛ a bee doo taɛ nu Jɛhova bee ye kɔ nɛ kɔ a doo. Nii’ee, bɔŋanaloo Jɛhova aa nɛ zuurabahtɔ̄ pya kanɛɛ tɛ̄maloo lɛta, keekee nɛmuɛ̄ le pya ue edoo kɔ i ɛrɛ kpega sa tɔɔ̄ waɛloo Jɛhova. Bu i ɛɛ loo pya kanɛɛ nyɔnɛbee ba kiisī lo enyɔɔnɛ zuurabahtɔ̄ bɔŋanaloo nɛ. Dɛ̄dɛɛ̄ pya nɛɛ a le bu bɔŋanaloo ɛrɛ biī aāloo.—Yɔɔ 119:112.

12. Bu mɛ sīdee na pya kanɛɛ edap su zuurabahtɔ̄ a le bu Pya Hibru 13:17 yere bu dogo sɔ̄ bɔŋanaloo nyaana baloo nu a?

¹² Kpɛ̄naloo ekwabaloo nu. Nyɛŋiabu kɔ Jɛhova bee kɔ nɛ Gidiɔn kɔ a obara nu a bia kina alu dɛ̄dɛɛ̄ pya nɛɛ a bee le yɛɛ pya ye gbo nɔ̄ ture be. (Biaɛ 7:8) Ebee dap kɛɛrɛ kɔ: ‘Lo kwabaloo nu ama luge ebɛɛ̄ ni? Ekiāge leere ni?’ Kaɛlɛɛ kɛ̄ a bee mɛa doo, Gidiɔn bee gbaɛ̄tɔ̄loo lo zuurabahtɔ̄. Nii’ee pya kanɛɛ gaa nɔ edoba Gidiɔn tɛ̄maloo egbaɛ̄tɔ̄loo sɔ̄ bɔŋanaloo kɔ ba a doo nu bu sīdee alu kee loo kɛ̄ a wee lu edoo doo. (Buū Pya Hibru 13:17.) Bu edoba, bu zua 2014 Eku A Baɛbee bee nyaana baloo kɛ̄ a wee lu e’aā kpugi sɔ̄ aa lu etop Tɔ Nɔnu Buɛ̄-mɛnɛ le Asɛmbli Hall. (2 Kɔr 8:12-14) Ziī ziī bɔŋanaloo naale esinakɛ̄ kpɛ kpugi alu ebɔgara. Taāwo dɛ̄dɛɛ̄ bɔŋanaloo a le tɛɛ̄ ɛŋɛnɛ nyɔuwe na ekpɛ kpugi loo tɔ aa lu etop a, kaɛlɛɛ kpugi a le bah pya bɔŋanaloo a le kɛ̄ aa lu etop lo tɔ. Sɔ̄ José bee dā nu akiiloo nyaana baloo nu ama, a bee kɛɛrɛ kɔ a naale edap dooa, sa kɛɛrɛ kɔ: ‘Naale edap lu etop kunɛ ziī ka Tɔ Nɔnu Buɛ̄-mɛnɛ. Naale kɛ̄ a wee lu edoo nu bu lo barasī nyɔuwe ama doolo.’ Ena a bee yerebah nɛ José kɔ a yerekpotɛ̄ zuurabahtɔ̄ a bee lu enɛ ama a? A kɔ: “Pya ue a le bu kpa Kam 3:5, 6 nyɛŋia mɛ bu kɔ m dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ Jɛhova. E nu esira aabu lee kaāna! Naale aba kɔ i aa top gbɛnɛ-edo Tɔ Nɔnu Buɛ̄-mɛnɛ, mɛ i enɔā lo etura nu bu keekee sīdee lokwa a gbɔɛ̄loo dɛ̄dɛɛ̄ barasī.”

13. (a) Ena Gidiɔn bee suā leere a? (b) Bu mɛ sīdee na pya kanɛɛ dap nɔ edoba Gidiɔn a? (Ɛpnage foto.)

¹³ Su e’agaloo daānu alu ekɛɛrɛ Jɛhova. Gidiɔn bee gbaɛ̄tɔ̄loo Jɛhova kere bɔɔ bee ye aa sa tam alu enɛ ye bee lu gɛɛgɛɛloo. (Biaɛ 9:17) Sɔ̄ Jɛhova bee ye agɛrɛ nyiɛ sah, Gidiɔn bee suā leere kɔ Jɛhova eyerebah ye nɛ kɔ a dap kpega pya nɛɛ Bari. Pya kanɛɛ ba le barasīloo i tam lu ekpaɛ̄ gaa nɔ edoba Gidiɔn. Bu e’agaloo, ba kiisī lo ezaāsī enɔānu bu bɔŋanaloo le tam zue ue kaɛlɛɛ bɔɔ kɔ a dap lu e’aae wa, wa bip ebip lo edɛrɛ wa ue, sa ba dapnage peere wa tam, ale ba dap wa si bag loo.c Bu gbɛnɛ etɛɛrɛloo, elu ebɛɛ̄ kɔ pya kanɛɛ a ɛrɛ e’agaloo lokwa ba dap gbaɛ̄tɔ̄loo dɛ̄dɛɛ̄ zuurabahtɔ̄ lo ba e’ɛrɛ, kaɛlɛɛ kɛ̄ doo pya nu lo zuurabahtɔ̄ kɔ dap lu gɛɛgɛɛloo doo. Pya lo zuurabahtɔ̄ dap lu kɔkɔ yereue a tɔɔ̄dɔ bee bee maā le nu i doo lo etɛɛ̄ yeebah be a aabah Gɔg lo Magɔg.—Ezek 38:18; Mum 16:21.

SƆ̄ A AGA LO E’EGEREBU

14. Bee lu edoā-ɛp egerebu Gidiɔn doodoo wa?

¹⁴ Gidiɔn bee piiga kaāna lokwa a si ye tam biaɛ ue leere. Sɔ̄ pya Midia bee teera bu sɔ̄ aa bee lu ebe nɔ̄ bu edɛɛ̄, Gidiɔn bee wa kpo aā pɛɛkɛ̄ Jezreel mmɛ kpaɛ̄ pɛnɛ Jɔdan alu kɛ̄ kuɛ bee mma. (Biaɛ 7:22) Ekɔ Gidiɔn bee yira bia kpaɛ̄ pɛnɛ Jɔdan ni? Eeye! Kere loo ye le 300 pya nɛɛ ba bee ye le loo ebee ɔ, ba bee fia maā sa kiisī lo ekponia wa. Bu kpɛdumɛ, ba bee tura pya Midia sa wa be eebah.—Biaɛ 8:4-12.

15. Mɛ sɔ̄ na a dap lu edoā-ɛp kɛ̄ ziī nɛɛ kanɛɛ ɛrɛ egerebu doo a?

¹⁵ Ziī nɛɛ kanɛɛ dap ɛrɛ gbɛnɛ e’ɔaloo aāloo ekuūdɛɛ̄loo bɔŋanaloo le ye butɔ. Bu kɛ̄tɔɔ̄ a le doo wo, pya kanɛɛ edap nɔ edoba Gidiɔn doodoo wa?

16-17. Ena a bee yerebah nɛ Gidiɔn kɔ a dap egerebu a, e ena pya kanɛɛ dap suā leere a? (Aisaia 40:28-31) (Ɛpnage foto.)

¹⁶ Dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ kɔ Jɛhova enɛ a ekpo. Gidiɔn bee dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ kɔ Jɛhova gaa le nɛ ye ekpo, e a naa bee lu elɔgara ye. (Biaɛ 6:14, 34) A ɛrɛ sɔ̄ Gidiɔn le pya ye nɛɛ bee teā tɔ kponia baɛ pya mɛnɛ Midia sɔ̄ baɛ pya lo mɛnɛ aa bee teera nyɔɔ enyanya toora toh. (Biaɛ 8:12, 21) Kerewo, tɛ̄maloo yerebah Jɛhova, ba bee be eebah. Bu aba lo sīdee, pya kanɛɛ dapnage dɛɛa nyɔɔ Jɛhova alu nɛɛ “loo ye naa ɔɔ, e ekpo naa tah ye loo.” Enɛ wa ekpo sɔ̄ alu ebɛɛ̄.—Buū Aisaia 40:28-31.

¹⁷ Naa kɛɛrɛbu nu a bee siraloo Matthew a le yɛɛ Hospital Liaison Committee. Ena a bee ye yerebah nɛ kɔ a egerebu a? Matthew kɔ: “M bee muɛ kɛ̄ ue a le bu Pya Filipai 4:13 lu kaka doo. Gbɛnɛkpo sɔ̄ loo mɛ ɔ, m wee yere kara nɛ Jɛhova kɔ a nɛ mɛ ekpo lokwa m dap yerebah nɛ pya na wuga nɛɛdam le nɛɛwa. Bu pya lo sɔ̄ ama, m bee muɛ kɛ̄ kaɛ edɔɔ̄ Jɛhova mɛ nɛ ekpo sa mɛ yerebah nɛ kɔ m dap egerebu doo.” Doodoo Gidiɔn, pya kanɛɛ wee kpesī keekee gbanasī sɔ̄ ba aa su ɛɛ beenyiɛ wiibu naale loo kuādɛɛ̄loo naana pee a wa le kɛ̄ bah. Bu kaka, alu ebɛɛ̄ kɔ ba a suā kɛ̄ wa ekpo ina yira sa doo kumakɛ̄ wa ekpo toora doo. Kerewo, ba dap suā leere kɔ Jɛhova edā dɛ̄dɛɛ̄ wa bara loo yerebah sa wa nɛnage ekpo lo e’egerebu.—Yɔɔ 116:1; Fil 2:13.

18. Lo esikɛ̄ tɛɛ̄nyɔɔ, bu mɛ sīdee na pya kanɛɛ dap nɔ edoba Gidiɔn a?

¹⁸ A ɛrɛ gbɛnɛ-edo nu enɔ a bɔloo lo pya kanɛɛ dap nɔ aāloo Gidiɔn. Pya kanɛɛ ɛrɛ ekuūnadɛɛ̄ sa kumaloo kɛ̄ bu pya tam ba biaɛfii lo esi le kɛ̄ ba doo dogo doo sɔ̄ alu eleera wa ale sɔ̄ alu ebegee wa ue. Ba ɛrɛ egbaɛ̄tɔ̄loo sa ɛrɛ e’agaloo eetɔɔ̄ na sɔ̄ kuma nyɔuwe ama gaa tɔɔ̄ waɛloo kɛ̄ a. E ba ɛrɛ edɛrɛ nyiɛ nyɔɔ kɔ kaɛlɛɛ pya nu finiabah ba kpesī, Bari enɛ wa ekpo. Bu kaka, bu i ɛɛ loo pya nɛɛ a gaa piiga lo ekuū i dɛɛ̄ loo ama kaāna, sa i kiisī lo enɛ “enwadɛɛ̄ dua pya nɛɛ ama.”—Fil 2:29.