49 EKOBEE UE ENƆ
Ekɔ Jɛhova Edāge Na Kara Ni?
“Bui gaa le kue na bee sa lu wee taāŋa mɛ bah, e m gaa le gbaɛ̄ i tɔ̄loo.”—JER 29:12.
YƆƆ 41 Soosoo Dā Na Bara
DASĪ TƐƐ̄NYƆƆa
1-2. Ena anua i dap kɛɛrɛ kɔ Jɛhova naa agara pya i kara a?
“ƐRƐ ɛɛbu loo Jɛhova, e a enɛ a dɛ̄dɛɛ̄ nu o beenyiɛ gbī.” (Yɔɔ 37:4) Nyɛŋia yii sɛh! Mɛ i ɛmagedɛɛ̄ kɔ Jɛhova enɛ i dɛ̄dɛɛ̄ nu i gbī aba sɔ̄ ni? Ena anua i dap bip ebip ama a? Naa kɛɛrɛbu pya kɛ̄tɔɔ̄ ama. Ziī wuga nɛɛwa a le aba ɛɛ yere kara akiiloo sisi Tɔkpa Pya Zue Ue Buɛ̄-mɛnɛ. Mɛ gbɛnɛ-edo zua tɛɛ̄ sa a naa lu ekue ye. Ziī zege wuga nɛɛdam bara Jɛhova kɔ a doo kɔ ziī gbɛnɛ dumɛloo a ye le loo a kiikɛ̄ lokwa a dabe si pio tam bu bɔŋanaloo. Mɛ loo ye naa nwaɛ̄. Pya tɛ le ka alu Nɛɛ Kraist yere kara kɔ wa nwiī a bia bu dee kaka. Mɛ lo nwiī biaɛfii lo e’ɔbɛ taāŋabah Jɛhova.
2 Naadaba ɛrɛ pio nu o edaba bip aābah Jɛhova, mɛ o sii ɛrɛ. Nyɔɔwo, o dap kɛɛrɛ kɔ Jɛhova agara kara pio nɛɛ, mɛ a naa agara olo. Ale bee o dap kɛɛrɛ kɔ o esiae ziī pɔrɔ naa e. Kɛ̄ a bee tɔɔ̄ loo ziī wuga nɛɛwa a kura Janiceb doo lo. Ye dam le ɛɛ bee yere kara kumaloo taɛ ba ɛrɛ lo esitam Bɛtɛl. A kɔ: “M bee kɛɛrɛ kɔ sɔ̄ naale etɛɛ̄ loo gbɛnɛ sɔ̄ i bɔātɛ̄ si tam Bɛtɛl.” Mɛ pio zua bee tɛɛ̄, e a naa bee lu ekue lo dam le wa kɔ ba a si tam Bɛtɛl. Janice kɔ: “Bu mɛ bee biira sa m kwɔa. M bee kɛɛrɛ sɛh m ebiirebu Jɛhova naa e. M bee yere kara kaāna kiiloo si tam Bɛtɛl. Ena anua a sii agarage na kara a?”
3. Ena i nɔ bu ekobee ue ama?
3 Pio sɔ̄, i dap kɛɛrɛ lo a le Jɛhova gaa gbaɛ̄ge tɔ̄ loo pya i kara. Kere pio pya nɛɛ a bee taāŋabah Bari leere a dee kere bee ɛrɛnage dua ekɛɛrɛ ama. (Job 30:20; Yɔɔ 22:2; Hab 1:2) Ena edap doo kɔ o suā leere kɔ Jɛhova egbaɛ̄tɔ̄ pya o kara a? (Yɔɔ 65:2) Lo eture ebip ama, lu ebɛɛ̄ kɔ i dasī agara pya ebip a nyɔɔnɛ ama: (1) Ena i dap ɛmadɛɛ̄ aābah Jɛhova a? (2) Ena Jɛhova i ɛmadɛɛ̄ aābah a? (3) Ena anua a dap lu ebɛɛ̄ kɔ i kwabaloo pio nu i yere kara kumaloo a?
ENA I DAP ƐMADƐƐ̄ AĀBAH JƐHOVA A?
4. Dookɛ̄ kpa Jeremia 29:12 kɔ doo, ena Jɛhova yira yii lo edoo a?
4 Jɛhova yira yii kɔ egbaɛ̄tɔ̄ pya i kara. (Buū Jeremia 29:12.) Jɛhova wereloo pya a ye taāŋabah bu bɔ ture nyiɛ loo, nyɔɔwo a naale e’ɛp wa kara tɛrɛ. (Yɔɔ 10:17; 37:28) Kerewo, lo ama naa kura kɔ a gaa le nɛ i dɛ̄dɛɛ̄ nu i ye bara. A dap lu kɔ i yira mmɛ bu aā nyɔuwe lɛɛ i gae ɛrɛ dɛ̄dɛɛ̄ nu i bara.
5. Ena Jɛhova wee kɛɛrɛbu loo sɔ̄ a gaa gbaɛ̄tɔ̄ pya i kara a? Naa baatɛ̄.
5 Jɛhova kɛɛrɛbu loo kɛ̄ i bara gbaaloo dɛ̄dɛɛ̄ ye ekɛɛrɛ doo. (Ais 55:8, 9) Ziī yɛɛ pya nu alu ye ekɛɛrɛ ama na dodoo kɔ pya nɛɛdam le nɛɛwa a mma bu nyɔuwe sa le bu ɛɛbu le gbaaloo kɛɛ̄ ye bɛbɛɛ. Mɛ Setan kɔ pya miɔŋɔ nɛɛ ekiisī leere lo ba bɛɛ aba aba. (Jɛn 3:1-5) Lo etɔgɛ kɔ ue Setan kɔ ama lu esah, Jɛhova elɛrabaloo kɔ pya nɛɛ a bɛɛ aba aba. Kerewo, bɛbɛɛ miɔŋɔ nɛɛ edora kɔ i ɛrɛ gbɛnɛkpo taāŋa anii’ee. (Eklis 8:9) I suā kɔ Jɛhova naale elɛɛ dɛ̄dɛɛ̄ lo taāŋa anyaawo. Lo a doo wo, ebee kɔ bɛbɛɛ miɔŋɔ nɛɛ lee sa dap kwa dɛ̄dɛɛ̄ taāŋa pya nɛɛ.
6. Ena anua alu ebɛɛ̄ kɔ i suā leere kɔ Jɛhova ekiisī lo edoo nu bu sīdee wereloo le loo sa kaāna a?
6 Sɔ̄ alu ebara ziī nu, Jɛhova dap agara bu keekee sīdee. Bu edoba, sɔ̄ nu bee dumɛ Mɛnɛ Hezikaia bu e’agabah, a bee bara Jɛhova kɔ a doo kɔ loo ye a nwaɛ̄. Jɛhova bee agara ye kara tɛ̄maloo ebo ye. (2 Mɛnɛ 20:1-6) Bu dɔɔ̄na kɛ̄tɔɔ̄, sɔ̄ nɛɛ lɛɛratam Pɔɔl bee bara Jɛhova kɔ a lɛɛ ye “suu bu namloo,” lo a dap lu dumɛloo, Jɛhova naa bee lɛɛ lo taāŋa. (2 Kɔr 12:7-9) Naa kɛɛrɛnage bu edoba nɛɛ lɛɛratam Jems le Pita. Mɛnɛ Hɛrod bee gbī efɛ baɛ aba. Pya wuga bu bɔŋanaloo bee yere kara bee Pita sa pio sɔ̄ ba bee yerenage kara bee Jems. Kerewo, a bee lu efɛ Jems, mɛ a bee lu ekpɔā Pita bu nyɛŋia sīdee. (Doonu 12:1-11) I dap bura kɔ, ‘Ena anua Jɛhova bee kpɔā Pita sa a naa kpɔā Jems a?’ Baibol naa kɔ.c Nu i suā leere na bee kɛ̄ Jɛhova doo nu doo “era.” (Deut 32:4) E i suā kɔ bu Jɛhova bee ɛɛ loo Pita le Jems. (Mum 21:14) Pio sɔ̄, i dap kpesī nu ii aa bee ɛmadɛɛ̄. Mɛ nyɔɔbee i dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ Jɛhova kɔ e’agara i kara bu sīdee a lee sa kaāna a, ii le e’ɛrɛ baɛbaɛ beenyiɛ loo sīdee Jɛhova agara i kara.—Job 33:13.
7. Ena ii le edoo a, e ena anua a?
7 I ɔbɛ esu i kɛ̄tɔɔ̄ dooreloo lo pya dɔɔ̄na. Bu edoba, pio sɔ̄ i dap bara Jɛhova kɔ a yerebah i nɛ loo ziī nu sa a naale e’agara. Mɛ sɔ̄ esaa, i sikɛ̄ muɛ kɔ a ɛrɛ dɔɔ̄na nɛɛ a bee baranage dua lo nu sa a bee kɔ Jɛhova e’agara ye nɛ. Nu ama bee siraloo ziī wuga nɛɛwa a kura Anna. A bee yere kara bara kɔ loo ye dam a kura Matthew lo kansa aa bee dumɛ a nwaɛ̄. Bu aba lo sɔ̄, baɛ wuga nɛɛwa a nama ye dam bee ɛrɛnage dumɛloo kansa. Anna bee yere kara bee Matthew le baɛ wuga nɛɛwa ama bu e’agabah. Loo baɛ lo wuga nɛɛwa bee nwaɛ̄, mɛ Matthew bee u. Tua sɔ̄, Anna bee kɛɛrɛ kɔ a dap lu Jɛhova na a doo kɔ loo pya lo wuga gbobia a nwaɛ̄ a. E a bee kɛɛrɛ kɔ lo a le wo, ena anua a naa agara lo a bee yere kɔ loo ye dam a nwaɛ̄ a? Kɛādoo, ii dap suā nu anua loo baɛ wuga nɛɛwa ama nwaɛ̄. Mɛ nu i suā na bee Jɛhova gaa le doo kɔ dɛ̄dɛɛ̄ tɔga a ina kuma, e i suā kɔ a taɛ ye lo elɛɛ pya ye gbo ba u kɛ̄ bu luh.—Job 14:15.
8. (a) Dookɛ̄ kpa Aisaia 43:2 kɔ doo, bu mɛ sīdee na Jɛhova i yerebah nɛ a? (b) Mɛ sīdee na kara i yerebah nɛ sɔ̄ i gaa kpesī taāŋa a? (Ɛp vidio a kura Prayer Helps Us to Cope.)
8 Jɛhova eyere i kpotɛ̄ dɛ̄dɛɛ̄ sɔ̄. Jɛhova lu Tɛ a i wereloo, e a naa nia ye sɔ̄ a i muɛ i gaa tɔga. (Ais 63:9) Kerewo, a naa kpaɛ̄ dɛ̄dɛɛ̄ taāŋa i lɛɛloo, lo i dap dooreloo booboo maā ale miā. (Buū Aisaia 43:2.) Kerewo, a yira yii i nɛ kɔ eyereebah i nɛ kɔ i “tɛɛ̄ bu.” E a naale elɛɛbaloo kɔ pya taāŋa i gaa tɛɛ̄bu anyaawo a kpoora i ye lɛɛloo. Jɛhova nɛnage i ye kaɛ edɔɔ̄ a si ekpo lo eyerebah i nɛ kɔ i egerebu. (Luk 11:13; Fil 4:13) Nyɔɔwo, i suā leere kɔ i ɛrɛ taɛ pya nu a i bɛɛ̄ lokwa i dap egerebu sa kiisī lo etɔɔ̄ agara ye nɛ.d
ENA JƐHOVA I ƐMADƐƐ̄ AĀBAH A?
9. Dookɛ̄ Jemes 1:6, 7 kɔ doo, ena anua alu ebɛɛ̄ kɔ i dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ Jɛhova kɔ eyerebah i nɛ a?
9 Jɛhova ɛmadɛɛ̄ kɔ i dɛrɛ ye nyiɛ nyɔɔ. (Hib 11:6) Pio sɔ̄ i dap ɛmadɛɛ̄ kɔ pya i taāŋa ee i bee. I dapnage bɔātɛ̄ e’ɛrɛ baɛbaɛ beenyiɛ lo a le Jɛhova eyeregebah i nɛ naa e. Mɛ Baibol doo kɔ i suā leere kɔ tɛ̄maloo ekpo Bari i dap “pɛɛ yee ekpa-daɛ̄.” (Yɔɔ 18:29) Taā i doo kɔ dua baɛbaɛ ekɛɛrɛ ama a nyim i bu, i yere kara bu yira sa dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ kɔ Jɛhova e’agara i kara.—Buū Jemes 1:6, 7.
10. Naa nɛ edoba kɛ̄ i dap doo dogo kumaloo kara i yere doo.
10 Jɛhova ɛmadɛɛ̄ kɔ i doo dogo a gbaaloo pya kara i ye yere nɛ. Bu edoba, ziī wuga nɛɛdam dap yere kara nɛ Jɛhova kɔ a yereebah ye nɛ sɔ̄ a gaa bara sɔ̄ aā kɛ̄tam lo esiā kɔnvɛnsɔn a wee lu e’ɛrɛ bie ziī ziī barasī. Bu mɛ sīdee na Jɛhova dap agara kara ama a? A dap nɛ e’agaloo lo wuga lo ekɔ ue nɛ ye tɛtam. Mɛ alu ebɛɛ̄ kɔ lo wuga a doo dogo nyɔɔnɛ tɛ̄maloo ebara sɔ̄. Dap lu ebɛɛ̄ kɔ a si wee ye ebara gbɛnɛkpo sɔ̄. A dapnage bara kɔ esie lo tam dɔɔ̄na sɔ̄. E lo a waɛ, a dap kɔ aa lu ekpɛe ye kpugi loo kuma lo sɔ̄ a naale ele kɛ̄tam a.
11. Ena anua i yere kara gbɛnɛkpo sɔ̄ kumaloo i ebɛɛ̄ a?
11 Jɛhova ɛmadɛɛ̄ kɔ i yere kara loo i ebɛɛ̄ gbɛnɛkpo sɔ̄ ye nɛ. (1 Tɛs 5:17) Jizɔs bee tɔgɛ tɛ̄maloo pya ye ue kɔ a naale elu e’agara pio i bara aba sɔ̄. (Luk 11:9) Nyɔɔwo, o aa pee beenyiɛ! Su gbɛnɛkpo sɔ̄ yeā kara aā taɛ bu o beenyiɛ. (Luk 18:1-7) Sɔ̄ i kiisī lo eyere kara kumaloo ziī nu, i tɔgɛ Jɛhova kɔ nu i gaa bara bara kumaloo a kuī i loo kaāna. I tɔgɛnage kɔ i ɛrɛ yira bu ye ekpo lo eyerebah i nɛ.
ENA ANUA A DAP LU EBƐƐ̄ KƆ I NYAANA PIO NU I YERE KARA KUMALOO A?
12. (a) Ziī amunu ebip na i bip kiiloo pya nu i yere kara kumaloo a, e ena anua a? (b) Bu mɛ sīdee na i tɔgɛ kɔ i nɛe enwadɛɛ̄ Jɛhova tɛ̄maloo pya nu i ye bara a? (Ɛp ekpo a kura “Ekɔ Pya Na Bara Tɔgɛge Kɔ M Nwadɛɛ̄ Jɛhova Ni?”)
12 Lo a naa lu enɛ i nu i bee bara bu kara, i dap bip aba ii taa ebip ama. Lo tuatua na: ‘Ekɔ nu m gaa yere kara kumaloo ama bɔgeloo ni?’ Gbɛnɛkpo sɔ̄, i wee kɛɛrɛ kɔ i suāe nu elee i loo. Kerewo, nu i bara dap lu nu a naale edɔ kaāna biī i nɛ. Lo i gaa yere kara kumaloo ziī taāŋa, a dap ɛrɛ dɔɔ̄na sīdee ekwaā lo taāŋa lo a lee ee lo sīdee ili gaa bara tɛ̄ma a. E pio sɔ̄, pio nu i bara naale egbaaloo nu alu ekɛɛrɛ Jɛhova. (1 Jɔn 5:14) Bu edoba, naa kɛɛrɛbu loo tɛ le ka i bee kɔ nu akiiloo tua sɔ̄ a. Ba bee bara kɔ Jɛhova a yerebah nɛ pya wa miɔŋɔ kɔ ba a kiisī lo ebia bu kaka. Bara ama dap bee kɔ a lee. Kerewo, Jɛhova naale esu bah ekpo aā lɔgɔ nɛɛ kɔ a taāŋa ye bah. A gbī kɔ dɛ̄dɛɛ̄ ii, gbaāloo pya i miɔŋɔ i biaɛfii nyɔɔ i loo lo etaāŋa ye bah. (Deut 10:12, 13; 30:19, 20) Nyɔɔwo tɛ le ka dap bara Jɛhova kɔ a yereebah wa nɛ lokwa ba dap ina bu beenyiɛ pya wa miɔŋɔ sa doo kɔ ba a wereloo Jɛhova sa lu Ye gbo.—Kam 22:6; Ɛfɛs 6:4.
13. Dookɛ̄ Pya Hibru 4:16 kɔ doo, mɛ sɔ̄ na Jɛhova eyerebah i nɛ a? Naa baatɛ̄.
13 Lo eree baɛ ebip na, ‘eluage sɔ̄ Jɛhova e’agara na bara ama ni?’ I dap gbī kɔ alu e’agara i kara aba sɔ̄. Bu kaka, Jɛhova suā taɛ sɔ̄ a bɔloo kɔ eyerebah. (Buū Pya Hibru 4:16.) Sɔ̄ ii ɛrɛ nu i bara aba sɔ̄, i dap kɛɛrɛ kɔ Jɛhova naa agara i kara. Mɛ bu kaka, a dap lu kɔ a sii ina sɔ̄ e’agara. Bu edoba, naa kɛɛrɛ nu akiiloo zege nɛɛdam a bee yere kara kɔ alu ebo ye a. Lo Jɛhova bee ye bo bu sīdee alu nyɛŋia, Setan ebee dap kɔ a kiisī lo etaāŋabah Jɛhova nyɔɔbee kɔ Jɛhova bo ye. (Job 1:9-11; 2:4) Gbaāloo wo, Jɛhova esere sɔ̄ e’mmɛ kuma loo dɛ̄dɛɛ̄ eyɔloo. (Ais 33:24; Mum 21:3, 4) Mɛ nyaawo, ii le e’ɛmadɛɛ̄ kɔ Jɛhova a bo i bu sīdee alu nyɛŋia. Nyɔɔwo, lo wuga dap bara Jɛhova kɔ a nɛ ye mɛm le efɛɛloo beenyiɛ lokwa a dap egerebu bu lo dumɛloo sa kiisī lo etaāŋa ye bah bu sīdee a gbī.—Yɔɔ 29:11.
14. Ena o nɔ aāloo nu a bee siraloo Janice a?
14 Naa kɛɛrɛbu loo nu a bee siraloo Janice lo a bee yere kara bara kɔ a gbī esietam Bɛtɛl. O’oo zua bee tɛɛ̄ lɛɛ a gae muɛ kɛ̄ Jɛhova agara ye kara doo. A kɔ: “Jɛhova bee su pya lo sɔ̄ ama mɛ tɔŋɛnu sa doo kɔ m nyim agaloo bu yira. A bee lu ebɛɛ̄ kɔ m sikɛ̄ ye agɛrɛbah dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ. A bee lunage ebɛɛ̄ kɔ m nyimɛ enɔānu nyɔɔ na loo yereloo. E a bee lu ebɛɛ̄ kɔ m ɛrɛ ɛɛbu dɛ̄dɛɛ̄ sɔ̄, e a naale aba sɔ̄ nu mɛ lee loo.” Sɔ̄ esaa, bee lu ekue Janice le ye dam kɔ ba alu wee si tam kuūdɛɛ̄loo sɛkiut. Sɔ̄ Janice sikɛ̄ kɛɛrɛbu a bee kɔ: “Jɛhova bee agara dɛ̄dɛɛ̄ na kara bu sīdee mm bee ɛmadɛɛ̄. A bee mɛ su sɔ̄ bah lo emuɛ kɛ̄ Jɛhova agara na kara leere doo, mɛ a ɛɛrɛ mɛ bu lo emuɛ kɛ̄ a mɛ tɔgɛ wereloo le fɛgɛ dogo kumaloo doo.”
Lo a tɔɔ̄ a loo kɔ Jɛhova sii agara o kara, yere kara kumaloo dɔɔ̄na nu (Ɛp 15 barakpaɛ̄)f
15. Ena anua i doo kɔ i kara a bɛɛasī a? (Ɛpnage foto.)
15 Lo eree taa ebip na, ‘Ekɔ m yere kara kumaloo dɔɔ̄na nu ni?’ Kere a lee kɔ i kue bee taɛ pya nu i gaa yere kara kumaloo, i dap suā nu alu ekɛɛrɛ Jɛhova i kumaloo tɛ̄maloo edoo kɔ i kara a bɛɛasī. Naa kɛɛrɛbu edoba lo wuga nɛɛwa a sii iya dam lo a bee le gaa yere kara kumaloo sisi Tɔkpa A Le Nɛ Pya Zue Ue Buɛ̄-mɛnɛ. A bee gbī esi lo tɔkpa lokwa a dap si tam kɛ̄ pya zue ue lu ebɛɛ̄. Nyɔɔwo, sɔ̄ a gaa bee kiisī lo eyere kara kɔ Jɛhova a doo kɔ alu ekue ye loo lo tɔkpa, e bee dapnage bara Jɛhova kɔ a yerebah ye nɛ kɔ a sikɛ̄ muɛ pya dɔɔ̄na dee esiatam. (Doonu 16:9, 10) Lo sɔ̄ ebee doo dogo nyɔɔnɛ lo kara tɛ̄maloo ebip wa nɛɛ kuūdɛɛ̄loo sɛkiut lo a ɛrɛ ziī bɔŋanaloo a le, lo ba gaa gbī gbɛnɛ-edo pya sɛmdee. Ale ebee dapnage ɛm kpa ture tɔ-naatam lo ebip nu akiiloo kɛ̄ ebɛɛ̄ pya zue ue le.e
16. Ena i suā leere a?
16 Dookɛ̄ i enɔā doo, i suā leere kɔ Jɛhova e’agara i kara bu sīdee wereloo le loo sa lu fɛgɛ. (Yɔɔ 4:3; Ais 30:18) Pio sɔ̄, Jɛhova naale e’agara i kara taɛ kɛ̄ i bee ɛmadɛɛ̄ doo. Mɛ Jɛhova naale e’ɛp i kara tɛrɛ. A were i loo kaāna. E a naale elɛɛ i baloo. (Yɔɔ 9:10) Nyɔɔwo kiisī lo eture “ye nyiɛ loo dɛ̄dɛɛ̄ sɔ̄,” sa egara o beenyiɛ ye kɛ̄ sī.—Yɔɔ 62:8.
YƆƆ 43 Kara Doo Yaa
a Ekobee ue ama ebaatɛ̄ nu anua i dap suā leere kɔ Jɛhova e’agara i kara dɛ̄dɛɛ̄ sɔ̄ bu sīdee alu fɛgɛ sa tɔgɛ wereloo.
b Elua enyaana pio bee ama.
c Buū ekobee ue a kura “O Dɛrɛge Nyiɛ Nyɔɔ Kɔ Jɛhova Wee Doo Nu Leere Dɛ̄dɛɛ̄ Sɔ̄ Ni?” a le bu Tɔ Baɛloo Baɛ Enɔɔ̄ 2022, 3-6 barakpaɛ̄.
d Lo egbītɛ̄ yereloo nyɔɔ kɛ̄ Jɛhova i yerebah nɛ kɔ i egerebu sɔ̄ i kpesī taāŋa doo, si ee vidio a kura Prayer Helps Us to Cope, a le nyɔɔ jw.org.
e Lo emuɛ kɛ̄ o dap kpɛ̄naloo doo lo esi tam kɛ̄ ebɛɛ̄ le, buū kpa a kura Organized to Do Jehovah’s Will, ye 10 ekobee, 6-9 barakpaɛ̄.
f UE A BAATƐ̄ FOTO : Baɛ wuga nɛɛwa a gaa yere kara lɛɛ ba gae yere bee lo esi Tɔkpa A Le Nɛ Pya Zue Ue Buɛ-mɛnɛ. Sɔ̄ esaa, bee lu ekue ziī aba, mɛ a naa bee lu ekue elua a. Taā elua wuga nɛɛwa a naa bee lu ekue a ɛrɛ gbɛnɛ biirabu, a bee yere kara bara Jɛhova kɔ a yereebah ye nɛ lokwa a muɛ pya dɔɔ̄na sīdee enyimɛ ye tam zue ue yereloo. Lɛɛ a ɛm kpa ture tɔ-naatam lo edoo kɔ ba a suā kɔ a gbī esie tam kɛ̄ ebɛɛ̄ le.