Rha Nya Uvuẹn “Izede Ọfuanfon” na

1-2. Orhienbro ọghoghanren ọgo yẹ itu i Jew re rhirhiẹ i Babylon ine bru? (Ezra 1:2-4)

NE GHWOGHWO ẹmro na phia! E tiobọnu itu i Jew ri ha erhirhiẹ evrẹn uvuẹn Babylon emrẹ ẹgbukpe 70 ne, nẹ aye ghwẹrioma riẹ ẹkwotọre aye ro rhiẹ Israel. (Se Ezra 1:2-4.) Jehova ọvo yọ nọ sabu ruẹ oborẹ o te omaran. Mesoriẹ ana sabu ta omaran? Itu Babylon i vwe tiobọnu evrẹn aye-e. (Isa. 14:4, 17) Ọrẹn, e fiẹ Babylon kparobọ ne, orodje ọkpokpọ na nọ ta rẹn itu i Jew na taghene aye ina sabu nẹ ẹkwotọre na. Omarana, itu i Jew ephian, maido urhomu ekrun o vwo orhienbro: ono nẹ Babylon gbinẹ ọnọ daji. Orhienbro ọrana ọ ghwai rhiẹ oborẹ ọ lọhọre-e. Mesoriẹ?

² Ọho ọnọ sabu lẹrhẹ onya na rhiẹ emru imwofẹn rẹn ihworho buebun. Ra mẹriẹn taghene uvuẹn Babylon ye vwiẹ buebun itu i Jew na, Babylon ọvo yẹ oghwa aye i rheri. Harẹn aye, ẹkwotọre Israel amwa ese aye ride. Itiọrurhomẹmro, itu i Jew na ezẹko i feri uvuẹn Babylon, omarana, ọnọ sabu bẹn aye ina nyaji eghwa irhorhomu ọrhẹ eyi aye vwo riẹ ẹkwotọre aye i vwe rhe.

3. Ebrurhọ ọgo yọ hẹrhẹ itu i Jew ri hẹrhẹre ri na rharhumu riẹ Israel?

³ Uvuẹn ẹhẹn itu i Jew ri fuevwan, erere ra na rharhumu riẹ Israel ọ ghwẹ ekwakwa aye ina kpariroro vrẹn. Ebrurhọ rọmaido ọ sekpahen ogame aye. Dedevwo o vwo eghwa ehọ ri vrẹn 50 ri ha Babylon, o vwo oghwa ẹga i Jehova owuorowu uvuẹn amwa na-a. O vwo agbarha izobo emọ Israel ina sabu ha ze izobo rẹ Urhi Moses o jurhie-e, habaye o ji vwo unuoghwa irheren owuorowu rọ nọ sabu ze izobo erana-a. Riobarorhọ, ihworho Jehova e bun te ehworhare ọrhẹ emẹse ra ga ehọ-ọ, ri vwa ji damerhọ i Jehova yanghene irhi enẹye-en. Omarana, uriusionrin buebun itu i Jew ra ga i Jehova, a tẹnrovi ọke aye ine riẹ ẹkwotọre aye, ji rharhumu ha ẹga urhomẹmro mwu.

4. Userhumu ọgo yi Jehova o ve rẹn itu i Jew ra rharhumu riẹ Israel?

⁴ Ugbo onya ọgbogbanhon aye ina nya nẹ Babylon riẹ Israel ọnọ sabu ha ibiamo ẹne, ọrẹn Jehova o veri taghene egbanrhọ ri na sabu jaghwẹrhọ onya na, ọye ono tiẹ aye nie. Isaiah nọ yare: “Are i ruẹ izede i Jehova fiotọre! Ruie no rhiẹ izede rọ nya ato vrẹn harẹn Osolobrugwẹ ọwan. . . . Izede ro vwo rhomu ono fiotọre, izede ro gunuru ọnọ phiọn.” (Isa. 40:3, 4) Ha ẹhẹn roro erhirhiẹ na: izede rọ nya ato vrẹn, izede rọ dabu phiọn. Izede ọrana ọ merhoma ọke ra nya ye! Ọnọ phẹrẹ aye ina nya uvuẹn izede ọphiọnphiọn, ukperẹ ono rhiẹ igbenu ri rierun yanghene riotọre. Ọrana ọnọ ji phẹrẹ omamọ.

5. Me yẹ odẹ ra ha se izede ra ha dje udje ro nẹ Babylon riẹ Israel?

⁵ Inyenana, o vwo edẹ yanghene ikekele ra ha se izede buebun. Izede ra ha dje udje rẹ Isaiah ọ ya kpahen na o ji vwo odẹ. Orho se: “Izede ono rhirhiẹ avwaye, ee, odẹ izede na yẹ Izede Ọfuanfon. Ohworho rọ vwọ fon ọ nya uvuie-en.” (Isa. 35:8) Me yẹ ive ọnana o mevirhọ rẹn emọ Israel ọke ọrana? Me yo ji mevirhọ rẹn ọwan inyenana?

“IZEDE ỌFUANFON” NA ​—ỌKE AHWANREN ỌRHẸ INYENANA

6. Mesoriẹ e se izede na ọfuanfon?

⁶ “Izede Ọfuanfon”​—ọrana omamọ odẹ ra na ha se izede! Mesoriẹ e se yi ọfuanfon? A ha uphẹn rẹn ohworho ro ruẹ irueruo ijẹfuọn, ehọ ẹgọ, yanghene edandan eghwaghwa erọrọ no rhirhiẹ agbamwa Israel re ru kpokpọ na-a. Itu i Jew na nẹ “ihworho efuanfon” rẹn Jehova. (Deut. 7:6) Ọrẹn, ọrana o mevirhọ taghene eri nẹ Babylon rhe na, i rhe ruẹ ewene neneyo aye i sabu ga i Jehova-a.

7. Ewene ego yo fori nẹ itu i Jew ezẹko i ru? Dje udje yi.

⁷ Jerẹ oborẹ a hunute ọtonrhọ, e vwiẹ buebun itu i Jew na uvuẹn Babylon, omarana buebun ni vwo uruemru ọrhẹ iroro itu i Babylon. Ẹgbukpe buebun ọke itu i Jew na a ghwẹrioma riẹ Israel, Ezra nọ mẹrẹnvwrurhe taghene itu i Jew ezẹko, i rọnmọ emẹse igehọ ne. (Ex. 34:15, 16; Ezra 9:1, 2) Ọke oru, nọ gbe igọvunọ Nehemiah unu taghene emọ ezẹko re vwiẹre uvuẹn Israel, i vwa sabu djẹ edjadjẹ itu i Jew na-a. (Deut. 6:6, 7; Neh. 13:23, 24) Marhẹ emọ erana ine ru vwo ẹguọlọ kpahen Jehova ji ga ye, orhianẹ aye i sabu djẹ edjadjẹ i Hebrew​—ro rhiẹ edjadjẹ ra mai ha ya Ẹmro Osolobrugwẹ-ẹ? (Ezra 10:3, 44) Omarana, o fori nẹ itu i Jew erana i ruẹ ewene kirighwo, ọrẹn, ọnọ phẹrẹ re ne ruẹ ewene ọnana uvuẹn Israel, ro rhiẹ ekete ra ha ẹga urhomẹmro mwu bibiesuọn bibiesuọn.​—Neh. 8:8, 9.

8. Mesoriẹ irueruo rọ phiare ẹgbukpe buebun ri vrẹnren na o rhiẹ emru ọdamẹ rẹn ọwan inyenana? (Ni ifoto obaro ọbe na.)

⁸ Ihworho ezẹko ina sabu ta, ‘Ọrana omamọ emru, ọrẹn obọre ọ phia rẹn aye na o sekpahen ọwan inyenana?’ Ee, fọkime ọwan a ji nya uvuẹn “Izede Ọfuanfon” na. Sẹ ọwan ihworho ra ha ẹhẹn ọfuanfon djẹha, yanghene “igegede ereva,” o fori na daji “Izede Ọfuanfon” na, ro suẹn riẹ paradais ọrẹ ẹhẹn ọrhẹ ebrurhọ Uvie ra sa obaro na.b (John 10:16) Avwẹ ẹgbukpe 1919 C.E., iduduru ehworhare, emẹse, ọrhẹ emọvwerhe, i nẹ Babylon Ọrode na ne, ro rhiẹ okugbe ẹga efian akpọ ephian, aye na nya uvuẹn “Izede Ọfuanfon” na. Ọkezẹko wu ha usuẹn aye. Dedevwo e rhie izede na firhọ ẹgbukpe 100 ezẹko ri vrẹnren, ọrẹn owian egbemwuo fọkiẹ izede na ọ tonrhọ ẹgbukpe buebun o ki te ọke ọrana.

RE MWUEGBE IZEDE NA

9. Lele oborẹ ọ ha Isaiah 57:14, mesoriẹ ana sabu ta taghene a kwaphiẹ “Izede Ọfuanfon” na ne?

⁹ Jehova o rurie nẹ egbanrhọ i nie rẹn itu i Jew re ni ẹkwotọre Babylon. (Se Isaiah 57:14.) Nẹ “Izede Ọfuanfon” ọrẹ inyenana vwo? Ẹgbukpe buebun a ki mẹrẹn 1919, Jehova ọ ha ihworho ra zofẹn yen ruẹ izede na fiotọre, na sabu nẹ Babylon Orode na. (Haye vwanvwọn Isaiah 40:3.) Aye i dabu wian owian egbemwuo ra guọlọre, neneyo ihworho ri vwo omamọ ẹhẹn ri guọlọ nẹ Babylon Orode na i sabu ru te omaran, ji ruẹ paradais ọrẹ ẹhẹn ro rhiẹ ẹga ro fiotọre ra rharhumu ha mwu na. Me yẹ “owian egbemwuo” ọnana o surhobọmwu? Jene yono kpahen owian egbemwuo ezẹko re ruru.

10-11. Marhẹ owian ẹbe efomu ọrhẹ erhianrhian i Baibol na o ru ha userhumu phia kerabọ irherhe i Baibol na? (Ni ifoto na.)

¹⁰ Ẹbe efomu. Bọmọke e ki te ẹgbukpe 1450, obọ ya ha ya i Baibol na. Owian na ọ ha ọke jijiri, a vwa ji mẹrẹn ọbe i Baibol na phẹphẹre-e, ọ ji ghanren. Ọke re ru imashini rọ sabu fomu ẹbe, nọ phẹrẹre ra sabu fomu i Baibol na ji tiobọnu aye.

¹¹ Erhianrhian. Uvwre ẹgbukpe buebun, Baibol uvuẹn edjadjẹ i Latin yọ havwiẹ, ro rhiẹ edjadjẹ rẹ ihworho ri riẹ isukuru kodo a sabu vwẹruọ ye. Ọke imashini re fomu ẹbe e buẹnrhọ, ihworho ra zofẹn Osolobrugwẹ ni dabu rhian i Baibol na rhẹ edjadjẹ erọrọ ihworho ghemeghe i dabu rhe. Vwana, ere se i Baibol na, ina sabu ha oborẹ ilori ẹga e yono vwanvwọn oborẹ Baibol na o ghini yono.

12-13. Dje udje oborẹ emọ uyono i Baibol na uvuẹn ẹgbukpe 1835 i ru ghwolo iyono ogame efian phia.

¹² Ẹbe ra ha yono i Baibol na. Emọ uyono i Baibol na i dabu mẹrẹn erere nẹ oborẹ aye i yono nẹ Ẹmro Osolobrugwẹ. Oma ọ vwọ merhen ilori ẹga na kpahiẹ-ẹn, fọkime emọ uyono i Baibol na e ghwoghwo oborẹ aye i yonorin. Jerẹ udje, uvwre 1835, emọ uyono i Baibol na ezẹko ni ghwolo iyono efian rẹ ishọshi na e yono phia.

¹³ Uvwre ẹgbukpe 1835, ọhworhare owu re se Henry Grew rọ zofẹn Osolobrugwẹ, no fomu ọbe ọphophẹghẹ rọ ta kpahen erhirhiẹ ihworho ri hwuru na. Uvuẹn ọbe ọrana, no dje kpahen uyono i Baibol na taghene erhirhiẹ ijehwuo ẹghẹlẹ ro nẹ obẹ Osolobrugwẹ rhe, e vwe vwo yi ọke re vwiẹ ọwa-an, jerẹ oborẹ ishọshi buebun e yono ọke ọrana. Uvuẹn ẹgbukpe 1837, oghwoghwẹmro owu re se George Storrs nọ mẹrẹn ọbe ọphophẹghẹ owu ọke rọ ha itreni. No serie ji vwo imwẹro taghene ọ mẹrẹn urhomẹmro ọghoghanren owu ne. No brorhiẹn ro no ghwoghwo oborẹ o yonorin na. Uvuẹn 1842, nọ tẹmro otu sansan kpahen urhomu-ẹmro na: “An Inquiry​—Are the Wicked Immortal?” Eyaya i George Storrs, ọ dabu hobọte idama owu re se Charles Taze Russell.

14. Izede ego yẹ Omizu Russell ọrhẹ ereva ye, i ru mẹrẹn erere nẹ ẹkwaphiẹrhotọre uyono re ru vrẹn ne? (Ni ifoto na.)

¹⁴ Izede ọgo yẹ Omizu Russell ọrhẹ ereva ye, i ru mẹrẹn erere nẹ ẹkwaphiẹrhotọre uyono re ru vrẹn ne? Uvwre ọke aye yono, aye sabu guọlọ otọre ẹmro nẹ ẹbe eduado ra rhian ikerẹmro i Baibol, ra dabu mwuegbe yi rhotọre bọmọke owian aye ọ ki tonrhọ. Aye i ji mẹrẹn erere nẹ ẹmro i Baibol ra guọlọ otọre aye ne, jerẹ ewian Henry Grew, George Storrs, ọrhẹ awọrọ. Omizu Russell ọrhẹ ereva ye, i toroba owian egbemwuo “Izede Ọfuanfon” na, nyoma aye fomu ẹbe eduado ọrhẹ ẹbe ephophẹghẹ buebun ri tẹmro kpahen iyono ri ha i Baibol na.

15. Ewene eghoghanren ego yi homaphia uvuẹn ẹgbukpe 1919?

¹⁵ Uvuẹn ẹgbukpe 1919, ihworho i Jehova ni vabọ i Babylon Ọrode na. Ẹgbukpe ọrana, na ha “ọvrẹn ra hẹrosua ro ji vwo ẹghwanren na” mwu rhẹ ọke ro serhọ, re ne dede ihworho ri vwo omamọ ẹhẹn rhiẹ “Izede Ọfuanfon” na, re rhie firhọ obọ na. (Matt. 24:45-47) Oma ọ merheren ọwan kpahen ihworho ri fuevwan ruẹ ẹkwaphiẹrhotọre uyono ra guọlọre ọke rọ vrẹnren na, neneyo ihworho i sabu nya uvuẹn izede na, rọ nọ lẹrhẹ irherhe aye kpahen egbemwuo i Jehova kodorhọ. (Prov. 4:18) Aye ina ji sabu nyerẹn akpọ aye lele irhi Jehova. Jehova o fiẹrorhọ taghene idibo yi ine ruẹ ewene enana ukwọgbọ-ọ. Ukpomaran, bibiesuọn bibiesuọn yo ruẹ idibo yi fon uvwre ọke. (Se ekpeti na “Jehova o Ruẹ Ihworho yi Fon Bibiesuọn.”) Oma ọ merhen ọwan ọke ra nyalele ọhọre Osolobrugwẹ uvuẹn kemru kemru re ruẹ!​—Col. 1:10.

“IZEDE ỌFUANFON” NA O JI RHIE FIRHỌ

16. Avwẹ 1919 rhe na, owian ẹruete ọgo ye ru kpahen “Izede Ọfuanfon” na ne? (Isaiah 48:17; 60:17)

¹⁶ Kizede kizede i guọlọ ẹruete ọke ephian. Avwẹ 1919 rhe na, a ji hẹrote “Izede Ọfuanfon” na, neneyo awọrọ i sabu nẹ Babylon Ọrode na. Ọvrẹn ra hẹrosua ro ji vwo ẹghwanren na ni tuẹn owian rhọ, uvuẹn ẹgbukpe 1921, aye ni fomu ọbe ra bọn kpahen i Baibol ra na ha tuẹn uyono i Baibol rhọ rhẹ ihworho. E fomu ọbe ọrana re se The Harp of God, phia uvuẹn edjadjẹ ri te 36, a ji ghalẹ uchunu rọ joma te iduduru erhan, ihworho buebun ni nyoma ọbe na yono kpahen urhomẹmro na. Ro vwo jijiri na, e vwo ọbe ọkpokpọ ra ha ruẹ uyono i Baibol, Riamerhen Akpenyerẹn Bẹmẹdẹ! Uvuẹn ọke oba na, Jehova ọ ha ukoko yi tiobọnu uyono rẹn ọwan ọke ephian, rọ ha userhumu rẹn ọwan nya uvuẹn “Izede Ọfuanfon” na.​—Se Isaiah 48:17; 60:17.

17-18. Bọgo yẹ “Izede Ọfuanfon” na o suẹn nya?

¹⁷ Ana sabu ta taghene ohworho orho kwerhọ uyono i Baibol, o vwo uphẹn rọ nọ nya uvuẹn “Izede Ọfuanfon” na. Ezẹko i nyaren ibiọke, ọrẹn aye ni nẹ izede na. Ọrẹn, awọrọ i vwo omwemẹ aye ina nya vwọ ye bọmọke aye ine te ekete aye a nya. Bọgo ya nya na?

¹⁸ Ihworho ri vwo ifiẹrorhọ aye ine riẹ odjuwu, “Izede Ọfuanfon” na o suẹn aye riẹ “paradais ọrẹ Osolobrugwẹ” obẹ odjuwu. (Rev. 2:7) Harẹn eri vwo ifiẹrorhọ aye ine rhirhiẹ otọrakpọ na, izede ọrana o suẹn riẹ akpenyerẹn ọgbagba uvuẹn obẹta ẹgbukpe 1,000 na. Orhianẹ wa nya uvuẹn izede ọfuanfon na, wu vwe ni oberhumu-u. Wu vwe ji beghe nie-e, bọmọke wu na nya te akpọ ọkpokpọ na! Ame i jiririe nẹ are i nya ọrẹ “ẹfẹrọvo.”