Библийы 14 чиныг – 2 Паралипоменон
Фыссӕг: Ездрӕ
Кӕм ӕрцыд фыст: Иерусалимы (?)
Фыст фӕцис: н. э. агъоммӕ 460 азмӕ ӕв.
Цы рӕстӕгыл дзы цӕуы дзырд: н. э. агъоммӕ 1037–537 азтӕ
БӔРӔГ куыд у, афтӕмӕй Паралипоме́ноны 1-аг ӕмӕ 2-аг чингуытӕ раздӕр иу чиныг уыдысты, ӕмӕ уымӕ гӕсгӕ раззаг сӕры ӕрхастам бӕлвырдгӕнӕнтӕ, куыд цыд фыст, чи йӕ ныффыста, цавӕр рӕстӕджы тыххӕй дзы дзырдӕуыд, уыимӕ ма уыцы чиныг Библийы хай ӕмӕ ӕууӕнчы аккаг кӕй у, уый тыххӕй, ӕмӕ уыдон хауынц дыууӕ чиныгмӕ дӕр. Бӕлвырдгӕнӕнтӕм гӕсгӕ Ездрӕ Паралипоме́ноны 2-аг чиныг фыст фӕци н. э. агъоммӕ 460 азмӕ ӕввахс, ӕвӕццӕгӕн, Иерусалимы. Ездрӕйы фӕндыд, фесӕфынӕй тас кӕмӕн уыд, уыцы историон документтӕ бахъахъхъӕнын. Хуыцауы сыгъдӕг уды ӕххуысы руаджы ӕмӕ ма Ездрӕ йӕхӕдӕг куыд историк, афтӕ арӕхстджын кӕй уыд лыстӕг хабӕрттӕ базонынмӕ ӕмӕ сӕ фӕд-фӕдыл равӕрынмӕ, уый руаджы дӕр ныффыста, ӕцӕг цаутӕ кӕм ис ӕмӕ ӕнустӕм чи баззад, ахӕм чиныг. Уым уый ныффыста ӕмӕ ӕнустӕм бахъахъхъӕдта, ӕцӕг историон цаутыл кӕй нымадта, уыдон. Ездрӕ йӕ куыст райдыдта йӕ тӕккӕ афоныл, уымӕн ӕмӕ уыцы рӕстӕджы хъуыд, ӕнусты дӕргъы чи ӕрцыд фыст, уыцы рагон дзуттаг сыгъдӕг фыстытӕ ӕрӕмбырд кӕнын.
2 Ездрӕйы рӕстӕджы цӕрӕг иудейтӕн Хуыцауы удцырын азгайфыст тынг баххуыс кодта. Уый уыд фыст уыдонӕн зонд амонынӕн ӕмӕ сӕ разӕнгард кодта, цӕмӕй уыдаиккой фӕразон. Фыстытӕй цы ӕнцойдзинад истой, уый сын сӕ ныфс фидар кодта. Уыдон Паралипоме́нон нымадтой Библийы хайыл ӕмӕ зыдтой, ӕууӕнчы аккаг кӕй у, уый. Сӕ бон уыд уыцы чиныг, Хуыцауы удцырын фыстытӕй ма сӕм цы уыд, уыдонимӕ абарын, стӕй ма Ездрӕ кӕмӕ амыдта, уыцы историон куыстытимӕ дӕр. Кӕд ӕмӕ-иу, Хуыцауы удцырынӕй фыст чи нӕ уыд, уыцы чингуытӕй бирӕтӕ фӕстагмӕ фесӕфтысты, уӕд-иу иудейтӕ та сӕ хъус лӕмбынӕг дардтой, цӕмӕй Паралипоме́нон ма фесӕфтаид. Септуагинтӕйы тӕлмацгӕнджытӕ Паралипоме́нон бахастой Дзуттаг Фыстытӕм.
3 Йесо Чырысти ӕмӕ Чырыстон Грекъаг Фыстыты фысджытӕ зыдтой, Паралипоме́нон кӕй у, ӕцӕг хабӕрттӕ кӕм ис ӕмӕ Хуыцауы удцырынӕй фыст чи у, ахӕм чиныг. Иерусалим Иегъовӕйы пехуымпартӕ ӕмӕ лӕггадгӕнджыты кӕй мардта ӕмӕ сӕ дуртӕй кӕй хоста, уый тыххӕй йӕ Йесо куы аххосджын кодта, уӕд ӕнӕмӕнг йӕ хъуыдыйы уыд, 2 Паралипоме́нон 24:21-ӕм стихы цы хабӕрттӕ фыст ис, уыдон ӕмӕ ма ӕндӕр ахӕм хабӕрттӕ (Матф. 23:35; 5:12; 2 Пар. 36:16). Иаков та Авраамы «Иегъовӕйы хӕлар» куы схуыдта, уӕд, ӕвӕццӕгӕн, ӕрхаста Ездрӕйы ныхӕстӕ 2 Паралипоменон 20:7-ӕм стихӕй (Иак. 2:23, НД). Чиныджы ма ис, фыст куыд уыдысты, растдӕр афтӕ чи сӕххӕст, ахӕм пехуымпарӕдтӕ дӕр (2 Пар. 20:17, 24; 21:14–19; 34:23–28; 36:17–20).
4 Уымӕй уӕлдай ма археологи дӕр бӕлвырд кӕны, Паралипоме́ноны 2-аг чиныджы ӕцӕг цаутӕ кӕй ис фыст, уый. Цӕвиттон, рагон Вавилон кӕм уыд, уым къӕхтыты рӕстӕджы ссардтой, Навуходоно́соры паддзахиуӕгады рӕстӕгӕй чи баззад, ахӕм ӕлыгӕй конд табличкӕтӕ, ӕмӕ дзы иуыл фыст ис, «Йаукин, Йахуды бӕстӕйы паддзах», зӕгъгӕ, ома, «Иехони, Иудейы бӕстӕйы паддзах»a. Хъуыддаг уый мидӕг ис, ӕмӕ Библи дӕр дзуры, Навуходоно́соры паддзахиуӕгады ӕвдӕм аз Иехонийы Вавилонмӕ уацары кӕй акодтой, уый тыххӕй.
5 Паралипоменоны 2-аг чиныджы дзырд цӕуы, Иудейы паддзахады Соломоны хицауиуӕгады рӕстӕгӕй, н. э. агъоммӕ 1037 азӕй райдайгӕйӕ ӕмӕ Кир куы радта Иерусалимы Иегъовӕйы хӕдзар ногӕй рацаразыны бардзырд, уыцы азы онг – н. э. агъоммӕ 537 аз,– цы цаутӕ цыд, уыдоныл. Фондз ӕнусы дӕргъы цы истори фыстӕуыд, уым дӕсфӕлтӕрон паддзахады кой цӕуы, ӕрмӕстдӕр ын Иудейы паддзахадимӕ цавӕрдӕр иумӕйаг хъуыддӕгтӕ кӕй уыд, уый тыххӕй, ӕмӕ дзы уыцы цӕгатаг паддзахады куынӕгдзинады тыххӕй та н. э. агъоммӕ 740 азы ӕппындӕр ницы дзырдӕуы. Цымӕ цӕуылнӕ? Уымӕн ӕмӕ сауджын Ездрӕ йӕ хъус фылдӕр дардта Иегъовӕйы кувынадмӕ, кӕм ын ӕмбӕлд, уыцы бынаты, йӕ хӕдзары Иерусалимы, ӕмӕ Иегъовӕ цӕдис кӕимӕ сарӕзта, уыцы Давиды паддзӕхты хӕдзарвӕндагмӕ. Афтӕмӕй Ездрӕ йӕ хъус фылдӕр хуссар паддзахадмӕ кӕй дары, уымӕй фидар кӕны раст кувынад ӕмӕ хицауиуӕггӕнӕг Иудӕйы фӕлтӕрӕй кӕй фӕзындзӕн, уый ныфс (Уӕв. 49:10).
6 Ездрӕйы радзырд у ныфсдӕттӕг. Паралипоме́ноны 2-аг чиныджы 36 сӕрӕй фыццаг 9 сӕры дзырдӕуы Соломоны хицауиуӕгадыл, ӕмӕ уыдонӕй 6 сӕры дзырд цӕуы, Иегъовӕйы хӕдзар куыд арӕзтой ӕмӕ йӕ куыд снывонд кодтой, ӕрмӕстдӕр ууыл. Фыссӕг ницы дзуры, Соломон раст кувынадӕй куыд аздӕхт, уый тыххӕй. Цы 27 сӕры ма дзы баззад, уыдонӕй 14 ис бакӕсӕн, Давидау Иегъовӕйы кувынадыл иузӕрдион чи уыд, уыцы фондз паддзахы тыххӕй: Асӕ, Иосафат, Иоафам, Езеки ӕмӕ Иоси. Фӕстаг 13 сӕры та Ездрӕ архайы суанг мӕнгард паддзӕхты хорз миниуджытӕ равдисыныл. Уый ӕдзухдӕр дзуры, раст кувынад сфидар кӕныны ӕмӕ йӕ фарс лӕууыны хъуыддагимӕ цы цаутӕ баст сты, уыдоныл. Уый нӕ куыд тынг фидар кӕны!
ЦЫ ПАЙДА У
34 Н. э. агъоммӕ 1037–537 азты алыхуызон цауты тыххӕй цы бӕлвырдгӕнӕнтӕ ис, уыдонмӕ ма бафтыд Паралипоме́ноны 2-аг чиныг дӕр. Уымӕй уӕлдай ма уым ис, Библийы ӕндӕр чингуыты кӕй нӕй ссарӕн, ахӕм уӕлӕмхасӕн информаци (зӕгъӕм, Паралипоме́ноны 2-аг чиныджы 19, 20 ӕмӕ 29–31 сӕрты). Ездрӕ, ӕрмӕг ӕвзаргӕйӕ, сӕйраджыдӕр йӕ хъус ӕрдардта, Израилы адӕмы истори цӕуыл бындуриуӕг кодта ӕмӕ йӕ ӕнӕфӕхицӕнгӕнгӕ хай цы уыд, уымӕ: сауджынад ӕмӕ йӕ лӕггаддзинад, кувӕндон ӕмӕ Паддзахады цӕдис. Уый тынг ахъаз уыд адӕмы иудзинадӕн ӕмӕ сӕ иумӕйаг ныфсӕн Мессиайыл ӕмӕ йӕ Паддзахадыл.
35 Паралипоме́ноны 2-аг чиныджы фӕстаг стихтӕ (36:17–23) бӕлвырд кӕнынц, Иеремийы 25:12-ӕм стихы цы пехуымпарад ис, уый ӕцӕгӕйдӕр кӕй сӕххӕст, уый, ӕмӕ ма уымӕй уӕлдай ӕвдисынц, ӕххӕст 70 азы кӕй хъӕуы нымайын, бӕстӕ иууылдӕр куы ныггӕныстон, уыцы бонӕй ӕмӕ Иегъовӕйы кувынад Иерусалимы н. э. агъоммӕ 537 азы фӕстӕмӕ куы сфидар, уӕды онг. Уӕд уайы, бӕстӕйы гӕныстондзинад кӕй райдыдта н. э. агъоммӕ 607 азыb (Иер. 29:10; 4 Пад. 25:1–26; Ездрӕ 3:1–6).
36 Чырыстон фӕндагыл чи цӕуы, уыдонӕн Паралипоме́ноны 2-аг чиныджы ис ахсджиаг фӕдзӕхст. Иудейы цал паддзахы райдыдтой сӕ хицауиуӕгад хорз хъуыддӕгтӕй, фӕлӕ уый фӕстӕ фыддзинад йеддӕмӕ ницыуал арӕзтой! Ацы историон чиныг хорз ӕвдисы, адӕймаг царды ӕрмӕстдӕр уӕд кӕй уыдзӕн ӕнтыстджын, Хуыцауыл иузӕрдион куы уа. Уымӕ гӕсгӕ мах хъуамӕ нӕхимӕ кӕсӕм, цӕмӕй «ма уӕм, фӕстӕмӕ сӕфтмӕ чи цӕуы, уыдонӕй, фӕлӕ нӕм [цӕмӕй] уа уырнындзинад нӕ уд бахъахъхъӕнынӕн» (Дзут. 10:39, НД). Суанг ма иузӕрдион паддзах Езеки дӕр стырзӕрдӕ сси, йӕ низӕй куы адзӕбӕх, уӕд. Хорз уыд, ӕмӕ фӕтагъд кодта сӕрныллӕгдзинад равдисынмӕ, кӕннод Иегъовӕйы масты хай фӕуыдаид. Паралипоме́ноны 2-аг чиныг кадджын кӕны Иегъовӕйы диссаджы миниуджытӕ, йӕ ном ӕмӕ йӕ хицауиуӕгад. Ӕнӕхъӕн чиныджы сӕйраг хъуыды у, адӕймаг ӕрмӕст Иегъовӕйыл кӕй хъуамӕ уа иузӕрдион, уый. Чиныг уӕлдайдӕр Иудӕйы паддзӕхты хӕдзарвӕндагыл кӕй дзуры, уый тыххӕй нӕ тагъддӕр фӕнды фенын, Йесо Чырыстийы, «Давиды [иузӕрдион] Фырты» ӕнусон Паддзахады хицауиуӕгады рӕстӕджы раст кувынад куыд сбӕрзонд уыдзӕн, уый (Матф. 1:1; Ап. к. 15:16, 17).
[Фиппаинӕгтӕ]