Хъахъхъӕнӕн мӕсыджы ОНЛАЙН-БИБЛИОТЕКӔ
Хъахъхъӕнӕн мӕсыджы
ОНЛАЙН-БИБЛИОТЕКӔ
Ирон
ӕ
  • ӕ
  • БИБЛИ
  • ПУБЛИКАЦИТӔ
  • ФЕМБӔЛДТӔ
  • bsi05 3–11 фф.
  • 4-ӕм урок – Библи ӕмӕ йӕ канон

Ацы ӕрмӕгмӕ видео нӕй.

Бахатыр кӕн, видео рафыссын нӕ рауад.

  • 4-ӕм урок – Библи ӕмӕ йӕ канон
  • Фыстад ӕнӕхъӕнӕй дӕр у раст ӕмӕ пайда. 13 хай
  • Сӕргӕндтӕ
  • ХУЫЦАУЫ ЧИНЫГДОН
  • ДЗУТТАГ ФЫСТЫТӔ
  • ДЗУТТАГ ФЫСТЫТЫ АПОКРИФОН ЧИНГУЫТӔ
  • ЧЫРЫСТОН ГРЕКЪАГ ФЫСТЫТӔ
Фыстад ӕнӕхъӕнӕй дӕр у раст ӕмӕ пайда. 13 хай
bsi05 3–11 фф.

4-ӕм урок – Библи ӕмӕ йӕ канон

Дзырд «Библи»-йы равзӕрд; чингуытӕй ӕцӕгдӕр Хуыцауы чиныгдонмӕ чи хауы, уыдон сбӕлвырд кӕнын; апокрифтӕ аиуварс кӕнын.

ХУЫЦАУЫ разамындӕй фыст Сыгъдӕг Фыстад фылдӕр хатт Библи кӕй фӕхонынц, уымӕ гӕсгӕ хорз уаид раиртасын дзырд «Библи»-йӕн йӕ равзӕрд ӕмӕ йӕ нысаниуӕг. Уый равзӕрд грекъаг дзырд библи́а-йӕ, ӕмӕ нысан кӕны «гыццыл чингуытӕ». Ацы дзырд йӕхӕдӕг та равзӕрд дзырд би́блос-ӕй ӕмӕ у, рагзаманты фыссынӕн «гӕххӕтт» цӕмӕй арӕзтой, уыцы папирусӕн (зайӕгойӕн) йӕ мидӕггаг хай. (Египетӕй папирус ластой финикийаг наулӕууӕн сахар Гебалы уылты, ӕмӕ Гречъы уыцы сахар хуыдтой Библa.) Папирусыл цы фыстой, уыдон иууылдӕр райдыдтой хонын библи́а. Уӕдӕ дзырд библи́а ахӕссӕн уыд алыхуызон фыстӕджытӕ, тыхтӕттӕ, чингуытӕ, хъуыддаджы гӕххӕттытӕ, къухфыстытӕ кӕнӕ ма суанг гыццыл чингуыты ӕмбырдгӕндтӕм дӕр.

2 Диссаг уый у, ӕмӕ Сыгъдӕг Фыстад фыццаг цы ӕвзӕгтӕм тӕлмац кодтой, уым дзырд «Библи» не ’мбӕлд. Фӕлӕ н. э. агъоммӕ II ӕнусы онг Хуыцауы фӕндӕй фыст Дзуттаг Фыстыты ӕмбырдгонд грекъагау райдыдтой хонын – та библи́а. Данелы 9:2 пехуымпар ныффыста: «Ӕз, Данел, чингуытӕм гӕсгӕ хъуыдыты аныгъуылдтӕн...». Ам Септуагинтӕйы ӕмбӕлы дзырд би́блоис – би́блос-ӕй арӕзт дзырд дӕттынон хауӕны, бирӕуон нымӕцы. 2 Тимофеймӕ 4:13 Павел ныффыста: «Куы ацӕуай, ӕрбахӕсс... чингуытӕ [«тыхтӕттӕ», НД; грекъагау библи́а]». Грекъаг дзырдты библи́он ӕмӕ би́блос-ы алыхуызон грамматикон формӕтӕ Чырыстон Грекъаг Фыстыты ӕмбӕлынц 40 хаттӕй фылдӕр ӕмӕ арӕхдӕр тӕлмац цӕуынц куыд тыхтон (тыхтӕттӕ) кӕнӕ чиныг (чингуытӕ). Фӕстӕдӕр дзырд библи́а-йӕ пайда кӕнын райдыдтой латинаг ӕвзаджы иууон нымӕцы ӕмӕ ирон ӕвзагмӕ дӕр, ӕвӕццӕгӕн, уырдыгӕй ӕрбафтыд.

3 Хуыцауы Ныхас. Кӕд Хуыцауы сыгъдӕг удӕй райгуыргӕ чингуытӕ адӕм фыстой ӕмӕ сӕ кӕд рагон ӕвзӕгтӕй нырыккон ӕвзӕгтӕм дӕр адӕм тӕлмац кӕнынц, уӕддӕр, Библи у Хуыцауы Ныхас, йӕхӕдӕг кӕй ныффысын кодта, ахӕм раргомад адӕмӕн. Хуыцауы хъуыдытӕ чи фыста, уыцы нӕлгоймӕгтӕ дӕр разы уыдысты уыимӕ ӕмӕ уымӕ гӕсгӕ пайда кодтой ахӕм дзырдбӕстытӕй, зӕгъӕм: «Иегъовӕйы дзыхӕй цӕуӕг алы дзырд» (Дык. з 8:3); «Иегъовӕйы ныхӕстӕ» (Йес. Н. 24:27); «Иегъовӕйы амындтӕ» (Езд. 7:11); «Хицауы закъон» (Пс. 18:8); «Иегъовӕйы ныхас» (Ис. 38:4); «Хуыцауы... дзырд» (Матф. 4:4); «Хицауы дзырд» (1 Фес. 4:15).

ХУЫЦАУЫ ЧИНЫГДОН

4 Абон Библи кӕй хонӕм, уыцы чиныг у Хуыцауы разамындӕй фыст рагон къухфыстыты ӕмбырдгонд. Сӕ ныффыссынӕн ӕмӕ сӕ ӕрӕмбырд кӕнынӕн бахъуыд 16 ӕнусӕй фылдӕр. Ацы ӕмбырдгонд Иероним латинаг ӕвзагыл раст схуыдта Bibliotheca Divina, ома Хуыцауы чиныгдон. Ацы чиныгдонӕн ис йӕхи каталог, кӕнӕ йӕхи чингуыты номхыгъд, ӕмӕ се ’ппӕты дӕр ис, уыцы иу хъуыдыйыл дзырд кӕм цӕуы, ӕрмӕстдӕр ахӕм чингуытӕ. Ӕмӕ бӕрӕг домӕнтӕн дзуапп чи нӕ дӕтты, ахӕм чингуытӕн та дзы бынат нӕй. Иегъовӕ Хуыцау – Номдзыд Чиныгдонгӕс – йӕхӕдӕг скъуыддзаг кӕны, йӕ чиныгдоны цавӕр къухфыстытӕ хъуамӕ уа, уый. Уымӕ гӕсгӕ Библийы ис ӕрмӕстдӕр 66 чиныджы ӕмӕ иууылдӕр фыст ӕрцыдысты Хуыцауы разамындӕй.

5 Ӕцӕг чи у ӕмӕ Хуыцауы комытӕфӕй фыст чи ’рцыд, уыцы чингуыты ӕмбырдгонд, кӕнӕ номхыгъд, ма хонынц Библийы канон дӕр. Рагзаманты-иу истӕй дӕргъ куы барстой, ӕмӕ-иу сӕм лӕдзӕг куы нӕ уыд, уӕд-иу барӕн хъилӕн райстой хъӕз (дзуттагау кане́). Апостол Павел грекъаг дзырд кано́н раивта «фӕтк»-ӕй, афтӕ ма дзырд «арӕнтӕй» дӕр – Хуыцау ын кусынӕн цы зӕххытӕ сбарста ӕмӕ рахицӕн кодта, уыдон (Гал. 6:16, НФ; 2 Кор. 10:13, НФ). Уӕдӕ канонмӕ цы чингуытӕ хауы, уыдон сты раст ӕмӕ Хуыцауы фӕндӕй фыст. Райсӕн сӕ ис «барӕн хъилӕн», раст дин ӕмӕ раст ахуырӕдтӕ ссарынӕн, стӕй хидарыны уагӕвӕрдтӕ базонынӕн. Уырдыгбарӕнӕн (отвесӕн) «раст» чингуытӕй куы нӕ пайда кӕнӕм, уӕд нӕ «агъуыст» рауайдзӕн «зылын-мылын» ӕмӕ нын ӕй Сӕйраг Аразӕг рафаудзӕн.

6 Куыд ис сбӕлвырд кӕнӕн, канонмӕ хауынц ӕви нӕ. Библийы 66 чиныджы иууылдӕр канонмӕ кӕй хауынц, уый куыд ис сбӕлвырд кӕнӕн? Фыццаджыдӕр, ахӕм чингуытӕ хъуамӕ дзурой, Иегъовӕ зӕххыл цы сарӕзта, ууыл. Хъуамӕ адӕмы ахӕм зондыл аразой, ӕмӕ сӕ фӕнда уымӕн кувын, сӕ зӕрдӕты сын гуырын кӕной аргъуыцы ӕнкъарӕн йӕ номмӕ, йӕ хъуыддӕгтӕм, ӕмӕ йӕм зӕххы тыххӕй цы фӕнд ис, уымӕ. Афтӕ ма хъуамӕ уа бӕлвырдгӕнӕнтӕ Хуыцауы разамындӕй фыст кӕй сты, уымӕн дӕр (2 Пет. 1:21). Уыдон хъуамӕ мӕнгуырнындзинӕдтӕ ӕмӕ гуымирытӕн кувынмӕ ма амидин кӕной, фӕлӕ Хуыцауы уарзынмӕ ӕмӕ йын лӕггад кӕнынмӕ. Библийы кӕрӕй-кӕронмӕ ис иу хъуыды, ӕмӕ йӕ чингуытӕй иу дӕр уыцы хъуыдыйы ныхмӕ хъуамӕ ма уа. Уый нӕ, фӕлӕ ма дзы алы чиныг дӕр хъуамӕ иннӕтимӕ ӕмдзырд кӕна, йӕ иунӕг Автор Иегъовӕ Хуыцау кӕй у. Уымӕй уӕлдай ма ахӕм чингуытӕ суанг лыстӕг хабӕртты онг дӕр хъуамӕ уой раст. Алы чиныджы мидис дӕр Хуыцауы сыгъдӕг удӕй фыст кӕй у, ома канонмӕ кӕй хауы, уымӕн ма ацы сӕйраг бӕлвырдгӕнӕнтӕй уӕлдай ис ӕндӕртӕ дӕр (дзырд сыл цыди, раздӕры брошюрӕты, Библийы алы чиныгмӕ дӕр дзы цы разныхас ис, уым). Библийы канон сбӕлвырд кӕнынӕн ма ӕххуыс кӕнынц, Дзуттаг Фыстытӕ ӕмӕ Чырыстон Грекъаг Фыстытӕ цы сӕрмагонд уавӕрты ӕрцыдысты фыст, уыдон дӕр.

ДЗУТТАГ ФЫСТЫТӔ

7 Цӕмӕй искӕцы чиныг Сыгъдӕг Фыстады хайыл нымад ӕрцыдаид, уый тыххӕй н. э. агъоммӕ V ӕнусмӕ ӕнхъӕлмӕ кӕсын нӕ хъуыди, ома Дзуттаг канон кӕронмӕ куы сарӕзтой, уӕдмӕ. Хуыцауы разамындӕй Моисей цы ныффыста, уыдон израилӕгтӕ иууыл райдианӕй дӕр нымадтой Хуыцауы ныхӕстыл. Фондз чиныджы фыст куы ’рцыдысты, уӕд уыцы рӕстӕджы сӕхӕдӕг уыдысты канон. Фӕстӕдӕр Иегъовӕ адӕмӕн цы фӕндтӕ ӕргом кодта, уыдон хъуамӕ, Фондз чиныджы раст дины тыххӕй цы сӕйраг уагӕвӕрдтӕ уыд, уыдоны ныхмӕ ма уыдаиккой, фӕлӕ сӕ ӕххӕст кодтаиккой. Уый раст кӕй у, уый базонӕн ис Библийы хицӕн чингуытӕм ӕркӕсгӕйӕ, уӕлдайдӕр та, Библийы сӕйраг хъуыдыйы тыххӕй комкоммӕ кӕм дзырдӕуы, уым. Уыцы сӕйраг хъуыды – Иегъовӕ йӕ ном кӕй срухс кӕндзӕн ӕмӕ Дун-дунейы ӕххӕстбарджын Хицау кӕй у, уый Чырыстийы, зӕрдӕвӕрд Мыггаджы, бӕрны цы Паддзахад бакодта, уый руаджы кӕй сбӕлвырд кӕндзӕн.

8 Дзуттаг Фыстыты ис тынг бирӕ пехуымпарӕдтӕ. Иегъовӕ йӕхӕдӕг Моисейы уылты бацамыдта, пехуымпарад Хуыцауӕй у ӕви нӕ, уый куыд сбӕрӕг кӕнӕн ис. Ӕмӕ уый фӕрцы базонӕн ис, пехуымпарадон чиныг канонмӕ хауы ӕви нӕ (Дык. з 13:1–3; 18:20–22). Дзуттаг Фыстыты пехуымпарадон чингуытӕй алкӕцыдӕр хицӕнӕй куы раиртасӕм, уыимӕ Библи ӕнӕхъӕнӕй дӕр, ӕмӕ ма историон цаутӕм дӕр куы ’ркӕсӕм, уӕд ӕппындӕр нӕ дызӕрдыг кӕндзыстӕм, цы «дзырд» дзы ис, уый Иегъовӕйы номӕй кӕй уыд. Уыцы «дзырд» раст разынд ӕмӕ сӕххӕст кӕнӕ ӕгасӕй дӕр кӕнӕ, кӕд фидӕны цаутӕм хауы, уӕд та – йӕ иуӕй-иу хӕйттӕ. Ӕмӕ уый фӕрцы бирӕтӕ Хуыцаумӕ ӕрцыдысты. Ацы бӕлвырдгӕнӕнтӕй ирдӕй зыны, пехуымпарӕдтӕ ӕцӕг ӕмӕ Хуыцауы сыгъдӕг удӕй фыст кӕй сты.

9 Дзуттаг Фыстыты чингуытӕй бирӕтӕ канонмӕ кӕй хауынц, уый сӕйраджыдӕр сбӕрӕг, Йесо ӕмӕ Хуыцауы фӕндӕй Чырыстон Грекъаг Фыстытӕ чи фыста, уыдон дзы стихтӕ кӕй хастой, уымӕй. Фӕлӕ зӕгъын хъӕуы, ӕмӕ ӕппӕт чингуытӕ, дзырдӕн Есфир ӕмӕ Екклесиаст, нӕй афтӕмӕй сбӕрӕг кӕнӕн. Искӕцы чиныг канонмӕ хауы ӕви нӕ, уый иртасгӕйӕ зӕрдыл дарын хъӕуы иу ахсджиаг хъуыддаг, ӕмӕ уый ахӕссӕн ис Библийы канонмӕ ӕнӕхъӕнӕй дӕр. Иегъовӕ йӕ амындтӕ адӕмӕн ныффыссын кодта, цӕмӕй сын зондзонӕн уой, фидар сӕ кӕной ӕмӕ сын сӕ ныфсыл ныфс ӕфтауой. Ӕмӕ Хуыцау хъуамӕ йӕ хъус дардтаид ӕмӕ разамынд лӕвӕрдтаид сыгъдӕг удӕй фыст ӕрмӕг ӕмбырд кӕнынмӕ ӕмӕ Библийы канон сфидар кӕнынмӕ. Уый хъуамӕ бацархайдтаид, цӕмӕй йӕ Ныхасмӕ чи хауы ӕмӕ раст динӕн «барӕн хъил» чи у, уыцы чингуытӕ ӕнцон базонӕн уыдаиккой. Ӕрмӕстдӕр афтӕмӕй суыдаид зӕххон адӕмы бон «ноггуырд фестын... Хуыцауы Дзырдӕй» ӕмӕ хъусын кӕнын, «Хуыцауы Дзырд... ӕнусмӕ» кӕй у (1 Пет. 1:23, 25, НФ).

10 Куыд сфидар Дзуттаг канон. Иудейтӕ куыд дзурынц, афтӕмӕй Дзуттаг Фыстыты канон ӕмбырд кӕнын ӕмӕ аразын райдыдта Ездрӕ, кӕронмӕ та йӕ фӕци Нееми. Ездрӕйы хуызӕн уыцы куыст ничи бакодтаид – Хуыцауы Ныхас фысджытӕй иу уыд йӕхӕдӕг, стӕй ма уыд сауджын, ахуыргонд ӕмӕ Сыгъдӕг Фыстыты фӕлтӕрд рафыссӕг дӕр (Езд. 7:1–11). Уӕдӕ бирӕты хъуыдымӕ гӕсгӕ, Дзуттаг Фыстыты канон н. э. агъоммӕ V ӕнусы кӕронмӕ кӕй сфидар, ууыл дызӕрдыг кӕнын нӕ хъӕуы.

11 Абон Дзуттаг Фыстыты ис 39 чиныджы. Уыцы чингуытӕ рагӕй фӕстӕмӕ дӕр хауынц Дзуттаг канонмӕ, фӕлӕ сӕ нымӕц уым у 24. Иуӕй-иу зындгонд куыстыты дзырд цӕуы 22 чиныгыл, фӕлӕ уыдон дӕр сты, канонмӕ чи хауы, уыцы иу фыстытӕ – ӕрмӕст дзы Руф ӕмӕ Тӕрхонгӕджыты чингуытӕ, Иеремийы хъарӕг ӕмӕ Иеремийы чиныг баиу кодтойb. Афтӕ та уымӕн сарӕзтой, цӕмӕй сыгъдӕг чингуыты нымӕц уа, дзуттаг алфавиты цал дамгъӕ ис, уыйбӕрц. Дӕлдӕр ис Дзуттаг канонмӕ чи хауы, уыцы 24 чиныджы номхыгъд:

Фыстытӕ (Фондз чиныджы)

1. Уӕвынад

2. Рацыд

3. Левит

4. Нымӕцтӕ

5. Дыккаг закъон

Пехуымпартӕ

6. Йесо Навин

7. Тӕрхонгӕнджытӕ

8. Самуил (1-аг ӕмӕ 2-аг иумӕ уыдысты иу чиныг)

9. Паддзӕхтӕ (1-аг ӕмӕ 2-аг иумӕ уыдысты иу чиныг)

10. Исай

11. Иереми

12. Иезекил

13. Дыууадӕс пехуымпары (Оси, Иоил, Амос, Авди, Ионӕ, Михей, Наум, Аввакум, Софони, Аггей, Захари ӕмӕ Малахи уыдысты иу чиныг)

Закъон (Агиографӕтӕ)

14. Псалтир

15. Ӕмбисӕндтӕ

16. Иов

17. Соломоны зарӕг

18. Руф

19. Иеремийы хъарӕг

20. Екклесиаст

21. Есфир

22. Данел

23. Ездрӕ (Нееми уыдис Ездрӕйы чиныгимӕ)

24. Паралипоменон (1-аг ӕмӕ 2-аг иумӕ уыдысты иу чиныг)

12 Ацы номхыгъд, кӕнӕ канон, Йесо Чырысти ӕмӕ фыццаг чырыстон ӕмбырд нымадтой Сыгъдӕг Фыстадыл. Хуыцауы фӕндӕй Чырыстон Грекъаг Фыстытӕ чи фыста, уыдон ӕрмӕстдӕр ацы чингуытӕй хастой хъуыдытӕ. Сӕ ныхас-иу райдыдтой, «фыст куыд у», зӕгъгӕ. Уый та ууыл дзурӕг уыд, ӕмӕ уыцы чингуытӕ нымадтой Хуыцауы Ныхасыл (Ром. 15:9). Йесо зӕххыл куы лӕггад кодта, уӕдмӕ Сыгъдӕг Фыстытӕй цыдӕриддӕр уыд, уыдоны кой кӕнгӕйӕ, цӕвиттонтӕ хаста «Моисейы закъон ӕмӕ пехуымпартӕ, ӕмӕ псаломтӕй» (Лук. 24:44). Ам «псаломтӕй», ӕмбарын хъӕуы Агиографӕтӕ ӕнӕхъӕнӕй, уымӕн ӕмӕ Псалтир у Дзуттаг Фыстыты ацы хайы фыццаг чиныг. Дзуттаг канонмӕ чи бахауд, уыцы историон чингуытӕй фӕстаг уыд Неемийы чиныг. Уыцы хабар, кӕй зӕгъын ӕй хъӕуы, ӕрцыд Хуыцауы разамындӕй. Уымӕн ӕмӕ ӕрмӕстдӕр ацы чиныджы ис, Данелы ахсджиаг пехуымпарады цы рӕстӕджы кой цӕуы, уый кӕцӕй райдайын хъӕуы нымайын, уый бӕлвырдгӕнӕн. Данелы пехуымпарады дзырдӕуы, зӕгъгӕ, «Иерусалим ногӕй... саразыны дзырд цы заманы рацӕуа», уӕдӕй Мессиайы фӕзындмӕ хъуамӕ рацӕуа 69 пехуымпарадон къуырийы (Дан. 9:25; Неем. 2:1–8; 6:15). Неемийы чиныджы ма фыст ис ахӕм цауты тыххӕй, Малахийы чиныджы дӕр – фӕстаг пехуымпарадон чиныджы – чи ӕмбӕлы. Малахийы чиныг та сыгъдӕг Фыстады канонмӕ кӕй хауы, уый дызӕрдыггаг уымӕн нӕу, ӕмӕ Йесо, Хуыцауы Фырт, уырдыгӕй цалдӕр хатты ӕрхаста хъуыдытӕ (Матф. 11:10, 14). Дзуттаг канонмӕ цы чингуытӕ хауы, уыдонӕн сӕ фылдӕрӕй – се ’ппӕт дӕр фыст ӕрцыдысты Нееми ӕмӕ Малахийы размӕ – бирӕ хъуыдытӕ фӕлхат кӕнынц Чырыстон Грекъаг Фыстыты фысджытӕ. Фӕлӕ дзы, сыгъдӕг чингуытӕ кӕй хонынц, уӕвгӕ та ахӕмтӕ чи не сты, уырдыгӕй иу хъуыды дӕр нӕй. Уыцы чингуытӕ та фӕзындысты Нееми ӕмӕ Малахийы бонты фӕстӕ, фӕлӕ Чырыстийы агъоммӕ. Ацы хабар бӕлвырд кӕны, Дзуттаг канон растыл кӕй нымадтой, стӕй ма н. э. I ӕнусы чырыстон ӕмбырд дӕр кӕуыл ӕууӕндыд, уыцы хъуыды, зӕгъгӕ, Дзуттаг Фыстыты канон фӕуд кӕны Нееми ӕмӕ Малахийы чингуытыл.

ДЗУТТАГ ФЫСТЫТЫ АПОКРИФОН ЧИНГУЫТӔ

13 Цы сты апокрифон чингуытӕ? Уыдон сты, иуӕй-иу Библиты чи ӕмбӕлы, иннӕты та чи не ’мбӕлы, ахӕм чингуытӕ – уымӕн ӕмӕ Хуыцауы комытӕфӕй фыст кӕй уыдысты, уымӕн бӕлвырдгӕнӕнтӕ нӕй. Грекъаг дзырд апо́крифос нысан кӕны арф «ӕмбӕхст» (Маркы 4:22; Лук. 8:17; Кол. 2:3). Апокрифон схонӕн ис ахӕм чингуытӕ, ӕмӕ сӕ чи ныффыста, куыд фӕзындысты, уый бӕрӕг куы нӕ уа, стӕй ма дызӕрдыггаг куы уой, кӕнӕ кӕсынӕн цымыдисаг чи уа, фӕлӕ сӕм Хуыцауы сыгъдӕг уд кӕй хӕццӕ кӕны, уый куы ницӕмӕй уа сбӕлвырд кӕнӕн. Ахӕм чингуытӕ дардтой хицӕнӕй ӕмӕ сӕ адӕмы раз нӕ кастысты, «ӕмбӕхст» дӕр сӕ уымӕн схуыдтой. Н. э. 397 азы Карфагены уынаффӕмбырды рӕгъмӕ рахастой ахӕм хъуыды, зӕгъгӕ, дам, Дзуттаг Фыстытӕм бахӕссӕм авд апокрифы, стӕй ма канонмӕ чи хауы, уыцы чингуытӕм та – Есфир ӕмӕ Данелы чингуытӕм – уӕлӕмхасӕнтӕ. Фӕлӕ ацы уӕлӕмхасӕнтӕ Библийы чингуыты номхыгъдмӕ хаст ӕрцыдысты ӕрмӕст 1546 азы кӕрон, Ромаг-католикон аргъуан сыл Триденты уынаффӕмбырды куы сразы, уӕд. Уыцы уӕлӕмхасӕнтӕ сты: Товит, Юдиф, фиппаинӕгтӕ Есфиры чиныгмӕ, Соломоны зонды чиныг, Сирахы фырт Йесойы зонды чиныг, Варух, ӕртӕ фиппаинаджы Данелмӕ, Фыццаг ӕмӕ Дыккаг Маккавейты чингуытӕ.

14 Маккавейты фыццаг чиныг, Хуыцауы комытӕфӕй райгуыргӕ ницы хуызы ис схонӕн, фӕлӕ дзы ис цымыдисаг историон хабӕрттӕ. Уым дзырд цӕуы, н. э. агъоммӕ II ӕнусы дзуттӕгтӕ Маккавейты бинонты сӕргълӕудӕй (уыдысты сауджынтӕ) сӕ хӕдбардзинадыл куыд тох кодтой, ууыл. Иннӕ апокрифты ис бирӕ мифтӕ, мӕнгуырнындзинӕдтӕ ӕмӕ рӕдыд хъуыдытӕ. Йесо дӕр ӕмӕ, Чырыстон Грекъаг Фыстытӕ чи фыста, уыдон дӕр сӕ кой никуы кодтой.

15 Дзуттаг историк Иосиф Флавий н. э. I ӕнусы, йӕ куысты «Против Апиона» (уыр.) ранымадта, дзуттӕгтӕ сыгъдӕг чингуытыл кӕй нымадтой, уыдон иууылдӕр. Уый ныффыста: «Цы чингуытӕ нӕм ис, уыдон бирӕ не сты, ӕмӕ сӕ нӕй зӕгъӕн, зӕгъгӕ сӕ иу хъуыды нӕй ӕмӕ сты кӕрӕдзийы ныхмӕ. Нӕ чингуытӕ, рӕстӕй Хуыцауы фӕндӕй фыст чингуытыл кӕй нымайынц, уыдон сты ӕрмӕстдӕр дыууын дыууӕ [11 абзацӕй куыд базыдтам, афтӕмӕй нӕм абон цы 39 чиныджы ис, уыдон] ӕмӕ сӕ ис, историйы цыдӕриддӕр ӕрцыд, уыцы хабӕрттӕ. Адонӕй фондз сты Моисейы чингуытӕ, ис дзы закъӕттӕ ӕмӕ хабӕрттӕ адӕймаджы равзӕрдӕй Моисейы мӕлӕты онг. [...] Моисейы мӕлӕтӕй Артаксерксы онг, Ксерксы фӕстӕ Персы паддзах чи сси, уый онг, Моисейы фӕстӕ цӕрӕг пехуымпартӕ ӕртындӕс чиныджы мидӕг ныффыстой сӕ рӕстӕджы ӕрцӕуӕг цаутӕ. Иннӕ цыппар чиныджы ис кады зарджытӕ Хуыцауӕн ӕмӕ амындтӕ, адӕймаг йӕхи куыд хъуамӕ дара, уымӕн». Уӕдӕ Иосиф Флавийы ныхӕстӕй дӕр бӕрӕг у, Дзуттаг Фыстыты канон н. э. I ӕнусӕй бирӕ раздӕр кӕй сфидар.

16 Апокрифты тыххӕй йӕ хъуыды фидарӕй дзырдта библииртасӕг Иероним, Вульгатӕ чи сарӕзта, уый (Вульгатӕ у Библийы тӕлмац латинаг ӕвзагмӕ, ивд фӕцис н. э. 405 азмӕ ’ввахс). Иосиф Флавийау уый дӕр ӕрхаста Хуыцауы сыгъдӕг удӕй райгуыргӕ 22 чиныджы номхыгъд,– уырдӕм хаудтой Дзуттаг Фыстыты 39 сыгъдӕг чиныджы. Иероним Вульгатӕйы Самуилы ӕмӕ Паддзӕхты чингуытӕм разныхасы ныффыста: «Уӕдӕ ис дыууын дыууӕ чиныджы. [...] Дзуттаг ӕвзагӕй латинагмӕ цы чингуытӕ тӕлмац кӕнӕм, уыдонӕн гӕнӕн ис, ӕмӕ ацы разныхас уа, хъахъхъӕнӕн уарт; афтӕмӕй мах зондзыстӕм, адонӕй уӕлдай иннӕтӕ кӕй хъӕуы нымайын апокрифтыл».

ЧЫРЫСТОН ГРЕКЪАГ ФЫСТЫТӔ

17 Ромаг-католикон аргъуан йӕхицӕй бузныг у, Библийы канон арӕзт кӕй ӕрцыд, уымӕй. Ӕмӕ бӕлвырдгӕнӕнӕн хӕссы Карфагены уынаффӕмбырд (н. э. 397 азы). Уым фидаргонд ӕрцыд сыгъдӕг чингуыты номхыгъд. Фӕлӕ хабар афтӕ нӕу, уымӕн ӕмӕ канон, уыимӕ Чырыстон Грекъаг Фыстыты номхыгъд дӕр, уӕдмӕ уыдысты бӕрӕггонд, стӕй йӕ цавӕрдӕр уынаффӕмбырды уынаффӕйы фӕрцы не сбӕрӕг кодтой, фӕлӕ Хуыцауы сыгъдӕг уды разамынды фӕрцы – ацы чингуытӕ цы сыгъдӕг уды разамындӕй ӕрцыдысты фыст, уый фӕрцы. Хуыцауы сыгъдӕг уд кӕмӕ нӕ хӕццӕ кодта, уыцы канонфидаргӕнджыты ныхӕстӕ рӕгъмӕ хӕссинаг ӕрмӕстдӕр уымӕн сты, ӕмӕ ма ноджы иу хатт бӕлвырд кӕнынц Хуыцауы сыгъдӕг удӕй райгуыргӕ Библийы канон.

18 Рагон каталогтӕ. Уӕлӕмхасӕн таблицӕйӕ куыд зыны, афтӕмӕй н. э. IV ӕнусы каталогтӕй бирӕты Чырыстон Фыстыты чингуытӕ сты (Карфагены уынаффӕмбырды размӕ кӕй сфидар кодтой), абон канонмӕ цы чингуытӕ хауы, уыдоны бӕрц. Иуӕй-иу каталогты та нӕй ӕрмӕстдӕр Раргомады чиныг. Н. э. II ӕнусы кӕронмӕ алы ран дӕр растыл нымадтой цыппар Евангелийы, Куыстыты чиныг ӕмӕ апостол Павелы фыстӕджытӕй 12. Иуӕй-иу бӕстӕты гуырысхо кодтой ӕрмӕстдӕр гыццыл фыстӕджытӕй цалдӕрыл, уымӕн ӕмӕ сӕ фыццаг рӕстӕджы цӕйдӕр тыххӕй арӕх нӕ пайда кодтой, фӕлӕ сӕ стӕй уӕддӕр канонмӕ бахастой.

19 Рагон каталогтӕй ӕппӕты цымыдисаг дӕр у, Л. А. Муратори Миланы (Итали) Амброзианы чиныгдоны цы скъуыддзаг ссардта, уый. Мыхуыры йӕ рауагъта 1740 азы. Ацы документы райдиан фесӕфт, фӕлӕ скъуыддзаджы Лукайы Евангели ӕртыккаг кӕй схуындӕуыд, уымӕ гӕсгӕ зӕгъӕн ис, ӕмӕ дзы фыццаг дзырд цыдаид Матфейы ӕмӕ Маркы Евангелитыл. Мураторийы скъуыддзаг фыст ӕрцыд н. э. II ӕнусы дыккаг ӕмбисы латинаг ӕвзагыл. Уый у тынг цымыдисаг документ. Мӕнӕ дзы иу скъуыддзаджы тӕлмац: «Евангелийы ӕртыккаг чиныг у Лукайы. Лука у зындгонд хосгӕнӕг ӕмӕ ацы чиныг ныффыста йӕхи номӕй. [...] Евангелийы цыппӕрӕм чиныг у Иоанны, ахуыргӕнинӕгтӕй иуы. [...] Кӕд Евангелиты цавӕрдӕр хъуыддӕгтӕ иууылдӕр иухуызон фыст не сты, уӕддӕр уый чырыстӕтты уырнындзинадыл не ’ндавы, уымӕн ӕмӕ [Евангелиты] се ’ппӕты дӕр хабӕрттӕ иу Удӕй ӕрцыдысты хъуыстгонд: йӕ райгуырды хабар, йӕ ӕнувыддзинад, йӕ райгасы хабар ӕмӕ ахуыргӕнинӕгтимӕ куыд ныхас кодта. Стӕй ма йӕ дыууӕ ӕрцыды дӕр: фыццаг хатт – хъизӕмӕрттӕ бавзаргӕйӕ, ӕгады бынаты куы уыд, дыккаг хатт та – кадимӕ, паддзахы бартӕ райсгӕйӕ (уыдзӕн фидӕны). Банысан кӕнинаг ма у уый, ӕмӕ Иоанн ацы хабӕртты кой йӕ ӕрвыстыты дӕр кӕны, йӕхи тыххӕй дзургӕйӕ: „Нӕхи цӕстытӕй цы федтам, нӕхи хъустӕй цы фехъуыстам ӕмӕ нӕ къухтӕ цы басгӕрстой – уыдӕттӕ ныффыстам“. Афтӕмӕй уый ӕргом дзуры, Хицауы диссаг хъуыддӕгтӕ иууылдӕр куыд цыдысты, уый ӕрмӕст цӕстӕй кӕй нӕ федта, ӕрмӕст хъусӕй кӕй нӕ фехъуыста, фӕлӕ ма сӕ фысгӕ дӕр кӕй ныккодта. Уымӕй уӕлдай ма апостолты хъуыддӕгтӕ фыст ӕрцыдысты иу чиныджы. Лука [ма] хицӕн цаутӕ кадджын Феофилӕн ӕмбырд дӕр скодта. [...] Уӕдӕ ацы хабӕрттӕ базонын кӕй фӕнды, уыдонӕн Павелы ӕрвыстытӕ та сӕхӕдӕг ӕмбарын кӕнынц, цы сты, кӕцӕй сты, йе та цӕмӕн ӕрцыдысты фыст, уый. Фыццаджыдӕр, уый ныффыста Коринфӕгтӕм, цӕмӕй мӕнг ахуырӕдты ахоссӕй мауал дихтӕ кӕной; уый фӕстӕ Галатӕгтӕм сунӕт кӕныны [ныхмӕ]; ӕмӕ Ромӕгтӕм, бамбарын сын кодта Фыстады цы фӕтк ис ӕмӕ Чырысти сӕ бындур кӕй у. Мах хъӕуы уыдоныл фӕд-фӕдыл ӕрдзурын, уымӕн ӕмӕ арфӕгонд апостол Павел йӕхӕдӕг Иоаннау фыссы ӕрмӕстдӕр авд аргъуанмӕ ахӕм ӕгъдаумӕ гӕсгӕ: фыццаг Коринфӕгтӕм, дыккаг Ефесӕгтӕм, ӕртыккаг Филиппӕгтӕм, цыппӕрӕм Колоссӕгтӕм, фӕндзӕм Галатӕгтӕм, ӕхсӕзӕм Фессалоникӕгтӕм, ӕвдӕм Ромӕгтӕм. Уый ма ноджы иу хатт фыста Коринфӕгтӕм ӕмӕ Фессалоникӕгтӕм, цӕмӕй сын зонд бацамыдтаид, фӕлӕ, бӕрӕг куыд у, афтӕмӕй ис иу аргъуан, ӕгас зӕххыл чи ӕххӕссы [? ацы авд фыстӕгӕй куыд зыны]; ӕмӕ Иоанн дӕр Апокалипсисы кӕд авд аргъуанмӕ фыссы, уӕддӕр дзуры алкӕмӕ дӕр. Ӕнувыд сыл кӕй уыд ӕмӕ сӕ кӕй уарзта, уымӕ гӕсгӕ ма [Павел ныффыста] иу фыстӕг Филимонмӕ, иу Титмӕ, ӕмӕ дыууӕ Тимофеймӕ; [ӕмӕ адон] иууылдӕр кадджын Аргъуаны хъуыдымӕ гӕсгӕ нымад цӕуынц сыгъдӕг фыстытыл. [...] Уымӕй уӕлдай ма нымад цӕуынц Иудӕйы ӕрвыст ӕмӕ Иоанны ном чи хӕссы, дыууӕ ахӕм ӕрвысты... Мах нымайӕм ӕрмӕст Иоанны ӕмӕ Петры апокалипсис, фӕлӕ махӕй иуӕй-иуты нӕ фӕнды, цӕмӕй фӕстаг аргъуаны кӕсой» (Мецгер, «Канон Нового Завета», IV уӕлӕмхасӕн, 300–303 фф., уыр.).

20 Зӕгъын ма хъӕуы уый дӕр, ӕмӕ Мураторийы скуыддзаджы кӕронӕй дзырдӕуы Иоанны ӕрвыстытӕй ӕрмӕстдӕр дыууӕйы тыххӕй. Фӕлӕ уый фӕдыл иу энциклопедийы дзырдӕуы, зӕгъгӕ, Иоанны ацы дыууӕ ӕрвысты «гӕнӕн ис ӕмӕ уой ӕрмӕстдӕр дыккаг ӕмӕ ӕртыккаг, цыран, чи сӕ фыста, уый йӕхи хоны „хистӕр“. Скъуыддзаджы автор фыццаг ӕрвысты кой раздӕр уӕлӕнгӕйтты скодта, Цыппӕрӕм Евангелийы тыххӕй дзургӕйӕ, ӕмӕ бамбарын кодта, Иоанн ӕй кӕй ныффыста, ууыл фидарӕй кӕй ӕууӕнды, ӕмӕ уымӕ гӕсгӕ ам ӕрдзырдта ӕрмӕстдӕр дыууӕ къаннӕг фыстӕгыл» («The New Schaff-Herzog Encyclopedia of Religious Knowledge», 1956 аз, VIII т., 55 ф., англ.). Петры фыццаг ӕрвысты кой та дзы ӕппындӕр кӕй нӕй, уый фӕдыл уыцы энциклопедийы дарддӕр фыст ис: «Фылдӕр хӕст сты ахӕм хъуыдыйыл, зӕгъгӕ, 1 Петры ӕмӕ Иоанны Апокалипсис кӕй райстой, уый цы цалдӕр дзырдӕй, йе та рӕнхъӕй зынди, уыдон сӕфт ӕрцыдысты». Уӕдӕ Мураторийы скъуыддзаджы цӕуыл цӕуы дзырд, уымӕ гӕсгӕ ацы энциклопедийы 56 фарсыл ис ахӕм хатдзӕг: «Ног Фӕдзӕхст конд у цыппар Евангелийӕ, Куыстытӕй, Павелы ӕртындӕс ӕрвыстӕй, Иоанны Апокалипсисӕй ӕмӕ, ӕвӕццӕгӕн, йӕ ӕртӕ ӕрвыстӕй, Иудӕйы ӕрвыстӕй, стӕй, ӕвӕццӕгӕн, 1 Петры ӕрвыст, кӕд дзы Петры иннӕ къухфыстыты ныхмӕ дзырдӕуы, уӕддӕр».

21 Н. э. 230 азмӕ ’ввахс Ориген сразы, сыгъдӕг удӕй райгуыргӕ Фыстытӕм Дзуттыты ӕмӕ Иаковы чингуытӕ дӕр кӕй хауынц (сӕ кой Мураторийы скъуыддзаджы нӕй). Ацы чингуытӕ канонмӕ хауынц ӕви нӕ, ууыл чидӕртӕ кӕй гуырысхо кодтой, уый Ориген ӕргом дзырдта. Фӕлӕ ма ацы хабарӕй ноджы бӕлвырд кодта, уыцы рӕстӕгмӕ Грекъаг Фыстытӕн сӕ фылдӕр канонмӕ хаст кӕй ӕрцыдысты ӕмӕ ӕрмӕстдӕр иуӕй-иутӕ кӕй гуырысхо кодтой, хорз зындгонд чи нӕ уыд, уыцы ӕрвыстытыл. Фӕстӕдӕр Александриаг Афанасий, Иероним ӕмӕ Августин раздӕры номхыгъдтӕ баххӕст кодтой ӕмӕ каноны сфидар кодтой, абон нӕм чи ис, уыцы 27 чиныджыc.

22 Таблицӕйы цы каталогтӕ ис, уыдонӕн сӕ фылдӕр сты, канонмӕ чи хауы, уыцы чингуыты сӕрмагонд номхыгъдтӕ. Лионаг Ириней, Александриаг Клименты, Тертуллианы ӕмӕ Оригены каталогтӕ арӕзт ӕрцыдысты, цы дзырдтой, уый бындурыл, ӕмӕ сӕ бӕрӕг уыди, цы чингуыты кой кодтой, уыдонмӕ цы цӕстӕй кастысты. Рагон историк Евсевийы фыстытӕй куыд зыны, афтӕмӕй уыцы каталогтӕ баххӕстчындӕуыд. Фӕлӕ кӕд ацы фысджытӕ, канонмӕ цы чингуытӕ хауы, уыдонӕй кӕцыдӕрты кой не скодтой, уӕд уый ууыл дзурӕг нӕу, ӕмӕ канонмӕ кӕй хауынц, уый гуырысхойаг у. Гӕнӕн ис, ӕмӕ сӕ куыстыты уыцы чингуыты кой не скодтой ӕнӕуи кӕнӕ та сӕ ныхасы сӕр ӕндӕр цыдӕр кӕй уыди, уый тыххӕй. Фӕлӕ Мураторийы скъуыддзӕгтӕй раздӕр арӕзт бӕлвырд номхыгъдтӕ цӕуылнӕ ссардӕуыд?

23 Уымӕн ӕмӕ чырыстӕтты цавӕр чингуытӕ хъӕуы нымайын, уыцы фарст никӕмӕ ӕвзӕрд, цалынмӕ н. э. II ӕнусы ӕмбисы нӕ фӕзындысты критиктӕ, зӕгъӕм Маркион. Маркион сарӕзта, йӕхи ахуырӕдты фарс чи хӕцыд, ахӕм канон ӕмӕ дзы бахаста ӕрмӕстдӕр апостол Павелы фыстӕджытӕй кӕцыдӕртӕ, стӕй Лукайы Евангели цыбыргондӕй. Маркионы канон кӕй фӕзынд, уыимӕ ма ӕгас дунейыл апокрифтӕ тынг кӕй парахат кодтой, уымӕ гӕсгӕ каталогаразджытӕ сӕхӕдӕг райдыдтой скъуыддзаг кӕнын, канонмӕ цы чингуытӕ исынц, уый.

24 Апокрифон фыстытӕ. Чингуытӕн сӕ мидис бӕрӕг-бӕлвырдӕй ӕвдисы, Хуыцау йӕхӕдӕг кӕй ныффыссын кодта, уыцы чырыстон фыстытӕ кӕй хицӕн кӕнынц мӕнг, кӕнӕ Хуыцауы комытӕфӕй фыст чи нӕу, уыцы куыстытӕй. Апокрифон фыстытӕн се ’взаг вӕййы бирӕ ӕвзӕрдӕр, арӕх ӕрымысгӕ хабӕрттимӕ ӕмӕ аргъӕутты хуызӕн. Вӕййы дзы бирӕ рӕдыдтытӕd. Канонмӕ чи нӕ хауы, уыцы чингуыты тыххӕй иуӕй-иу ахуыргӕндтӕ мӕнӕ цы загътой:

«Никӕй бахъуыд адон Ног Фӕдзӕхстӕй исын: уыдон уый сӕхӕдӕг сарӕзтой» (М. Р. Джеймс, «The Apocryphal New Testament», XI, XII фф., англ.)

«Нӕ Ног Фӕдзӕхсты чингуытӕ ӕмӕ ӕндӕр ахӕм литературӕйы ’хсӕн цы стыр хицӕндзинад ис, уый цӕмӕй хуыздӕр базонӕм, уый тыххӕй сӕ хъӕуы ӕрмӕстдӕр сӕ кӕрӕдзиимӕ абарын. Куыд дзурынц, афтӕмӕй канонмӕ цы евангелитӕ нӕ хауынц, уыдон сӕхӕдӕг сты ӕппӕты хуыздӕр бӕлвырдгӕнӕн, канонмӕ чи хауы, уыцы Евангелитӕн» (Г. Миллиган, «The New Testament Documents», 228 ф., англ.).

«Рагон Аргъуаны замантӕй нӕм чи ӕрхӕццӕ ӕмӕ Ног Фӕдзӕхстмӕ чи нӕ хауы, уыцы фыстытӕй иу дӕр ахӕм нӕй, Канонмӕ кӕй ис бахӕссӕн» (К. Аланд, «The Problem of the New Testament Canon», 24 ф., англ.).

25 Хуыцауы сыгъдӕг уд кӕмӕ хӕццӕ кодта, уыцы фысджытӕ. Ацы хъуыдытӕ сты цымыдисаг. Чырыстон Грекъаг Фыстыты фысджытӕ иууылдӕр ӕнгом баст уыдысты фыццаг ӕнусы чырыстон ӕмбырды разамонӕг советимӕ; уырдӕм та хаудтой, Йесо йӕхӕдӕг кӕй равзӕрста, уыцы апостолтӕ. Матфей, Иоанн ӕмӕ Петр уыдысты фыццаг 12 апостолӕй, фӕстӕдӕр Павел дӕр апостолӕй ӕвзӕрст ӕрцыд, фӕлӕ уыцы 12-мӕ нӕ хаудe. Фӕндзайӕм бон сыгъдӕг уд чырыстӕттыл куы ’рцыд, уӕд Павел уым нӕ уыд, фӕлӕ дзы уыдысты Матфей, Иоанн ӕмӕ Петр, афтӕ ма Иаков ӕмӕ Иудӕ, стӕй, ӕвӕццӕгӕн, Марк дӕр (Ап. к. 1:13, 14). Петр Павелы фыстӕджытӕ нымайы «иннӕ Фыстыты хуызӕн» (2 Пет. 3:15, 16). Марк ӕмӕ Лука уыдысты Павел ӕмӕ Петры ӕввахс хӕлӕрттӕ ӕмӕ-иу семӕ балцы цыдысты (Ап. к. 12:25; 1 Пет. 5:13; Кол. 4:14; 2 Тим. 4:11). Ӕппӕт ацы фысджытӕн сӕ бон уыд диссӕгтӕ аразын, сыгъдӕг уд сыл куы ’рцыд, уый фӕстӕ: кӕуылдӕр ӕрцыд Фӕндзайӕм бон; кӕуылдӕр раст дин куы райста, уый фӕстӕ, зӕгъӕм Павелыл (Ап. к. 9:17, 18); кӕнӕ та сыл апостолтӕ сӕ къухтӕ куы ӕрӕвӕрдтой, уый фӕстӕ – растдӕр афтӕ райста сыгъдӕг уд Лука (Ап. к. 8:14–17). Чырыстон Грекъаг Фыстытӕ кӕронмӕ фыст ӕрцыдысты, сыгъдӕг уды сӕрмагонд лӕвӕрттӕ ма сӕ тыхы куы уыдысты, уӕд.

26 Ӕппӕтхъомысджын Хуыцауыл, йӕ Ныхас чи ныффыссын кодта ӕмӕ йӕ чи хъахъхъӕны, ууыл кӕй ӕууӕндӕм, уымӕ гӕсгӕ ӕппындӕр нӕ гуырысхо кӕнӕм, йӕ Ныхасы хицӕн хӕйттӕ ӕрӕмбырд кӕнынмӕ йӕ хъус йӕхӕдӕг кӕй дардта. Уымӕ гӕсгӕ мах ӕнӕдызӕрдыгӕй нымайӕм Чырыстон Грекъаг Фыстыты 27 чиныджы ӕмӕ Дзуттаг Фыстыты 39 чиныджы иу ӕнӕхъӕн Библийыл, йӕ Автор ӕрмӕстдӕр Иегъовӕ Хуыцау кӕмӕн у. Йӕ Ныхасы, йӕ 66 чиныджы, нын дӕтты разамынд ӕмӕ нын амоны зонд. Стӕй дзы сӕрӕй кӕронмӕ иу хъуыды кӕй ис, кӕрӕдзийы ныхмӕ дзы кӕй ницы ис, уый та ууыл дзурӕг у, ӕмӕ йӕм нал дӕр бафтауӕн ис, нал дӕр – аппарӕн. Ӕппӕт адӕмтӕ дӕр кадджын кӕнӕнт Иегъовӕ Хуыцауы! Уый нын радта, ӕмбал кӕмӕн нӕй, ахӕм чиныг. Уыцы чиныг нӕ алцӕмӕйдӕр ифтонг кӕны ӕмӕ нӕ ӕвӕры цардмӕгӕнӕг фӕндагыл. Цӕй ӕмӕ дзы алы хатт дӕр раст пайда кӕнӕм!

[Фиппаинӕгтӕ]

a Сахар Библы фыссынӕн гӕххӕтт папирусӕй кӕй кодтой, уымӕ гӕсгӕ йӕ ном дардыл айхъуыст. Рӕстӕг куыд цыд, афтӕ алыхуызон фыстӕджытӕ, тыхтӕттӕ, чингуытӕ ӕмӕ ӕппынфӕстаг та, Библи цы гыццыл чингуытӕй конд у, уыдон дӕр хонын райдыдтой библи́а.

b «Encyclopaedia Judaica», 1973 аз, 4 т., 826, 827 цӕджындзтӕ.

c Ф.Ф. Брюс, «The Books and the Parchments», 1963 аз, 112 ф., англ.

d «Фыстады ӕмбарынад», 1 т., 122–125 фф., англ.

e «Фыстады ӕмбарынад», 1 т., 129, 130 фф., англ.

[Таблицӕ 7 фарсыл]

Чырыстон Грекъаг Фыстыты зындгонд рагон каталогтӕ

Н – Ӕнӕдызӕрдыгӕй нымад ӕрцыд Фыстады ӕмӕ каноны хайыл

Д – Иуӕй-иутӕ йыл дызӕрдыг кодтой

ДН – Иуӕй-иутӕ йыл дызӕрдыг кодтой, фӕлӕ йӕ каталогаразӕг нымадта

Фыстады ӕмӕ каноны хайыл

?- Ахуыргӕндтӕ бӕлвырд нӕ зонынц текст куыд кӕсын хъӕуы кӕнӕ

ацы чиныгмӕ цы цӕстӕй кӕсын хъӕуы

– афтид бынат нысан кӕны, ацы каталогы чиныджы кой кӕй нӕй

кӕнӕ дзы кӕй нӕ пайда кодтой

Ном ӕмӕ бынат

Мураторийы Ириней, Александриаг Тертуллиан,

скъуыддзаг, Къаннӕг Ази Климент Ц. Африкӕ

Итали

Н. э.

[...] азмӕ ’ввахс 170 180 190 207

Матфейы Н Н Н Н

Маркы Н Н Н Н

Лукайы Н Н Н Н

Иоанны Н Н Н Н

Куыстытӕ Н Н Н Н

Ромӕгтӕм Н Н Н Н

1 Коринфӕгтӕм Н Н Н Н

2 Коринфӕгтӕм Н Н Н Н

Галатӕгтӕм Н Н Н Н

Ефесӕгтӕм Н Н Н Н

Филиппӕгтӕм Н Н Н Н

Колоссӕгтӕм Н Н Н Н

1 Фессалоникӕгтӕм Н Н Н Н

2 Фессалоникӕгтӕм Н Н Н Н

1 Тимофеймӕ Н Н Н Н

2 Тимофеймӕ Н Н Н Н

Титмӕ Н Н Н Н

Филимонмӕ Н Н

Дзуттытӕм Д ДН ДН

Иаковы ?

1 Петры Н? Н Н Н

2 Петры Д? Н

1 Иоанны Н Н ДН Н

2 Иоанны Н Н ДН

3 Иоанны Н?

Иудӕйы Н ДН Н

Раргомад Н Н Н Н

Ном ӕмӕ бынат

Ориген, Евсевий, Иерусалимаг Челтнэмаг

Александрия Палестинӕ Кирилл номхыгъд,

Ц. Африкӕ

Н. э.

[...] азмӕ ’ввахс 230 320 348 365

Матфейы Н Н Н Н

Маркы Н Н Н Н

Лукайы Н Н Н Н

Иоанны Н Н Н Н

Куыстытӕ Н Н Н Н

Ромӕгтӕм Н Н Н Н

1 Коринфӕгтӕм Н Н Н Н

2 Коринфӕгтӕм Н Н Н Н

Галатӕгтӕм Н Н Н Н

Ефесӕгтӕм Н Н Н Н

Филиппӕгтӕм Н Н Н Н

Колоссӕгтӕм Н Н Н Н

1 Фессалоникӕгтӕм Н Н Н Н

2 Фессалоникӕгтӕм Н Н Н Н

1 Тимофеймӕ Н Н Н Н

2 Тимофеймӕ Н Н Н Н

Титмӕ Н Н Н Н

Филимонмӕ Н Н Н Н

Дзуттытӕм ДН ДН Н

Иаковы ДН ДН Н

1 Петры Н Н Н Н

2 Петры ДН ДН Н Д

1 Иоанны Н Н Н Н

2 Иоанны ДН ДН Н Д

3 Иоанны ДН ДН Н Д

Иудӕйы ДН ДН Н

Раргомад Н ДН Н

Ном ӕмӕ бынат

Афанасий, Епифаний, Григорий Амфилохий,

Александрия Палестинӕ Назианзин, Къаннӕг Ази

Къаннӕг Ази

Н. э.

[...] азмӕ ’ввахс 367 368 370 370

Матфейы Н Н Н Н

Маркы Н Н Н Н

Лукайы Н Н Н Н

Иоанны Н Н Н Н

Куыстытӕ Н Н Н Н

Ромӕгтӕм Н Н Н Н

1 Коринфӕгтӕм Н Н Н Н

2 Коринфӕгтӕм Н Н Н Н

Галатӕгтӕм Н Н Н Н

Ефесӕгтӕм Н Н Н Н

Филиппӕгтӕм Н Н Н Н

Колоссӕгтӕм Н Н Н Н

1 Фессалоникӕгтӕм Н Н Н Н

2 Фессалоникӕгтӕм Н Н Н Н

1 Тимофеймӕ Н Н Н Н

2 Тимофеймӕ Н Н Н Н

Титмӕ Н Н Н Н

Филимонмӕ Н Н Н Н

Дзуттытӕм Н Н Н ДН

Иаковы Н Н Н Н

1 Петры Н Н Н Н

2 Петры Н Н Н Д

1 Иоанны Н Н Н Н

2 Иоанны Н Н Н Д

3 Иоанны Н Н Н Д

Иудӕйы Н Н Н Д

Раргомад Н ДН Д

Ном ӕмӕ бынат

Филастер, Иероним, Августин, Карфагены

Итали Итали Ц. Африкӕ ӕртыккаг

уынаффӕмбырд,

Ц. Африкӕ

Н. э.

[...] азмӕ ’ввахс 383 394 397 397

Матфейы Н Н Н Н

Маркы Н Н Н Н

Лукайы Н Н Н Н

Иоанны Н Н Н Н

Куыстытӕ Н Н Н Н

Ромӕгтӕм Н Н Н Н

1 Коринфӕгтӕм Н Н Н Н

2 Коринфӕгтӕм Н Н Н Н

Галатӕгтӕм Н Н Н Н

Ефесӕгтӕм Н Н Н Н

Филиппӕгтӕм Н Н Н Н

Колоссӕгтӕм Н Н Н Н

1 Фессалоникӕгтӕм Н Н Н Н

2 Фессалоникӕгтӕм Н Н Н Н

1 Тимофеймӕ Н Н Н Н

2 Тимофеймӕ Н Н Н Н

Титмӕ Н Н Н Н

Филимонмӕ Н Н Н Н

Дзуттытӕм ДН ДН Н Н

Иаковы Н ДН Н Н

1 Петры Н Н Н Н

2 Петры Н ДН Н Н

1 Иоанны Н Н Н Н

2 Иоанны Н ДН Н Н

3 Иоанны Н ДН Н Н

Иудӕйы Н ДН Н Н

Раргомад ДН ДН Н Н

[Таблицӕ 10, 11 фарсыл]

БИБЛИЙЫ ЧИНГУЫТЫ ТАБЛИЦӔ

[Иуӕй-иу чингуытӕ кӕд ӕмӕ кӕм ӕрцыдысты фыст, уый бӕлвырд нӕу; цыбыргонд ф. нысан кӕны «фӕстӕ»; р. – «размӕ»; ӕв. – «ӕввахс».]

Дзуттаг Фыстыты чингуытӕ, фыст ӕрцыдысты нӕ эрӕйы агъоммӕ (н. э. агъ.)

Чиныджы Ныффыста Кӕм ӕрцыд Фыст Цы рӕстӕгыл дзы

ном йӕ фыст фӕцис цӕуы дзырд

Уӕвынад Моисей ӕдзӕрӕг 1513 «Райдианӕй»

быдыр 1657 азы онг

Рацыд Моисей ӕдзӕрӕг 1512 1657–1512

быдыр

Левит Моисей ӕдзӕрӕг 1512 1 мӕй (1512)

быдыр

Нымӕцтӕ Моисей ӕдзӕрӕг 1473 1512–1473

быдыр

ӕмӕ Моавы

быдыртӕ

Дыккаг закъон Моисей Моавы 1473 2 мӕйы (1473)

быдыртӕ

Йесо Навин Йесо Навин Ханаан 1450 ӕв. 1473–1450 ӕв.

Тӕрхонгӕнджытӕ Самуил Израил 1100 ӕв. 1450 ӕв.–1120 ӕв.

Руф Самуил Израил 1090 ӕв. Тӕрхонгӕнджыты

11 азон разамынд

1 Паддзахӕдты Самуил; Израил 1078 ӕв. 1180 ӕв.–1078

Гад; Нафан

2 Паддзахӕдты Гад; Нафан Израил 1040 ӕв. 1077–1040 ӕв.

3 ӕмӕ

4 Паддзахӕдты Иереми Иудӕ/ 580 1040 ӕв.–580

Египет

1 ӕмӕ

2 Паралипоменон Ездрӕ Иерусалим 460 ӕв. 1077–537 (1 Пар.

(?) 9:44 фӕстӕ)

Ездрӕ Ездрӕ Иерусалим 460 ӕв. 537–467 ӕв.

Нееми Нееми Иерусалим 443 ф. 456–443 ф.

Есфир Мардохей Сузтӕ (Елам) 475 ӕв. 493–475 ӕв.

Иов Моисей ӕдзӕрӕг 1473 ӕв. 140 азӕй фылдӕр

быдыр 1657 ӕмӕ 1473 ӕхсӕн

Псалтир Давид 460 ӕв.

ӕмӕ иннӕтӕ

Ӕмбисӕндтӕ Соломон; Иерусалим 717 ӕв.

Агур;

Лемуил

Екклесиаст Соломон Иерусалим 1000 р.

Соломоны зарӕг Соломон Иерусалим 1020 ӕв.

Исай Исай Иерусалим 732 ф. 778 ӕв.–732 ф.

Иереми Иереми Иудӕ/Египет 580 647–580

Иеремийы Иереми Иерусалиммӕ 607

хъарӕг хӕстӕг

Иезекил Иезекил Вавилон 591 ӕв. 613–591 ӕв.

Данелы Данел Вавилон 536 ӕв. 618–536 ӕв.

Оси Оси Самари 745 ф. 804 р.–745 ф.

(облӕст)

Иоил Иоил Иудӕ 820 ӕв. (?)

Амос Амос Иудӕ 804 ӕв.

Авди Авди 607 ӕв.

Ионӕ Ионӕ 844 ӕв.

Михей Михей Иудӕ 717 р. 777 ӕв.–717

Наум Наум Иудӕ 632 р.

Аввакум Аввакум Иудӕ 628 ӕв. (?)

Софони Софони Иудӕ 648 р.

Аггей Аггей Иерусалим 520 112 боны (520)

Захари Захари Иерусалим 518 520–518

Малахи Малахи Иерусалим 443 ф.

Грекъаг Фыстыты чингуытӕ, фыст ӕрцыдысты нӕ эрӕйы (н. э.)

Чиныджы Ныффыста Кӕм ӕрцыд Фыст Цы рӕстӕгыл дзы

ном йӕ фыст фӕцис цӕуы дзырд

Матфейы Матфей Палестинӕ 41 ӕв. н. э. агъ. 2 –

н. э. 33

Маркы Марк Ром 60–65 ӕв. н. э. 29–33

Лукайы Лука Кесари 56–58 ӕв. н. э. агъ. 3 –

н. э. 33

Иоанны Апостол Ефес кӕнӕ 98 ӕв. н. э. 29–33

Иоанн уым хӕстӕг (разныхасӕй

фӕстӕмӕ)

Куыстытӕ Лука Ром 61 ӕв. н. э. 33–61 ӕв.

Ромӕгтӕм Павел Коринф 56 ӕв.

1 Коринфӕгтӕм Павел Ефес 55 ӕв.

2 Коринфӕгтӕм Павел Македони 55 ӕв.

Галатӕгтӕм Павел Коринф кӕнӕ 50–52 ӕв.

Сирийы

Антиохи

Ефесӕгтӕм Павел Ром 60–61 ӕв.

Филиппӕгтӕм Павел Ром 60–61 ӕв.

Колоссӕгтӕм Павел Ром 60–61 ӕв.

1 Фессалоникӕгтӕм Павел Коринф 50 ӕв.

2 Фессалоникӕгтӕм Павел Коринф 51 ӕв.

1 Тимофеймӕ Павел Македони 61–64 ӕв.

2 Тимофеймӕ Павел Ром 65 ӕв.

Титмӕ Павел Македони 61–64

(?)

Филимонмӕ Павел Ром 60–61 ӕв.

Дзуттытӕм Павел Ром 61 ӕв.

Иаковы Иаков Иерусалим 62 р.

(Йесойы

ӕфсымӕр)

1 Петры Петр Вавилон 62–64 ӕв.

2 Петры Петр Вавилон (?) 64 ӕв.

1 Иоанны апостол Ефес кӕнӕ 98 ӕв.

Иоанн уым хӕстӕг

2 Иоанны апостол Ефес кӕнӕ 98 ӕв.

Иоанн уым хӕстӕг

3 Иоанны апостол Ефес кӕнӕ 98 ӕв.

Иоанн уым хӕстӕг

Иудӕйы Иудӕ Палестинӕ (?) 65 ӕв.

(Йесойы

ӕфсымӕр)

Раргомад апостол Патмос 96 ӕв.

Иоанн

    Публикацитӕ иронау (1997–2025)
    Рацу
    Бацу
    • Ирон
    • Арвитын
    • Настройкӕтӕ
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Условия использования
    • Политика конфиденциальности
    • Настройки конфиденциальности
    • JW.ORG
    • Бацу
    Арвитын