Bäsjäꞌi, ¿te mä mꞌu̱i gi hohmä gi pe̱ꞌtsi?

1. ¿Te mä responsabilida bi tꞌumbäbi Jehoás, Uzías ꞌne Josías?

¿DÄ ZA gi imäjinä hängu näꞌä rä responsabilida mi tꞌumbäbi nꞌa rä bäsjäꞌi ora mi thutsꞌi de gä rey ha rä hnini rä Zi Dada Jeoba? ¿Hanja mi usa näꞌä rä tsꞌe̱di ꞌne rä autorida mi tꞌumbäbi? Rä Mäkä Tꞌofo xikägihu̱ te bi me̱fi rꞌa yä bäsjäꞌi nuꞌu̱ bi thutsꞌi de gä rey ha rä hnini Judá. Por ejemplo, Jehoás mi pe̱ꞌtsi ho̱nse̱ 7 nje̱ya nuꞌmu̱ bi thutsꞌi de gä rey, Uzías mi pe̱ꞌtsi 16 nje̱ya, ꞌne Josías mi pe̱ꞌtsi 8 nje̱ya. Mäske nuyu̱ yä bäsjäꞌi mi thuti xi nꞌa rä däta responsabilida, pe ꞌnehe mi pe̱ꞌtsi näꞌä rä mfatsꞌi mi japäbi mꞌe̱di pa njabu̱ bi däpäbi yä xuñha ꞌne bi usa xä ñho yä bida.

2. ¿Por hanja xä ñho gä pädihu̱ te bi me̱fi Jehoás, Uzías ꞌne Josías?

² Mäjuäni ge nuju̱ hinxä thuxkägihu̱ de gä rey nixi de gä reina. Pe ja ndunthi te gä pädihu̱ de nuya hñuu yä bäsjäꞌi no̱ni rä Mäkä Tꞌofo. Dä za gä pädihu̱ ndunthi de te bi thogiꞌu̱ ora bi me̱fi näꞌä xä ñho ꞌne te bi thogi ora bi me̱fi näꞌä xä ntsꞌo. Näꞌä bi thogiꞌu̱ utkägihu̱ ge xa mähyoni gä huahnihu̱ xä ñho toꞌo di ne gä o̱tꞌehu̱ mä amigohu̱, ge hindi debe gä ꞌñexmänsuhu̱, ꞌne ge nzäntho di debe gä hombäbihu̱ rä mfatsꞌi rä Zi Dada Jeoba.

HUAHNI XÄ ÑHO NUꞌU̱ RI AMIGO

3. ¿Hanja bi benefisiabi Jehoás näꞌä educación bi tꞌumbäbi?

³ Pe̱fi näꞌä xä ñho ja ngu bi ja Jehoás. Nuꞌmu̱ Jehoás mi nꞌa rä zi tꞌu̱kä bätsi, bi du rä dada ꞌne Jehoiadá go geꞌä bi tede ngu rä tꞌu̱ ꞌne bi ꞌñutuäbi ndunthi de rä Zi Dada Jeoba. Koꞌmu̱ Jehoiadá bi umbäbi nꞌa rä hogä educación, Jehoás bi desidi bi me̱päbi rä Zi Dada Jeoba ꞌne bi matsꞌi yä jäꞌi pa bi me̱päbi ꞌnehe rä Zi Dada Jeoba. Jehoás bi gu̱tꞌi rä ꞌñuu pa bi thoki xä ñho rä templo rä Zi Dada Jeoba habu̱ xki tsꞌoki (2 Crón. 24:​1, 2, 4, 13, 14).

4. ¿Te mä benefisio ma gä hänihu̱ mu̱ gä balorahu̱ nuꞌu̱ yä mhända uni rä Zi Dada Jeoba? (Proverbios 2:​1, 10-12).

⁴ Bäsjäꞌi, mu̱ dende nubye̱ tꞌutꞌäꞌi gi ñꞌo ha rä ꞌñuu rä Zi Dada Jeoba ꞌne gi pe̱päbi, ¡gehnä rä erensia mänꞌa xa ja ndunthi rä muui! (Hñeti Proverbios 2:​1, 10-12). Ja ndunthi yä forma de hanja yä dada dä za dä ꞌñuti yä bätsi dä gu̱u̱ nꞌa rä ꞌñuu xä ñho. Nꞌa rä zi nju rä thuhu Katia, beni te bi me̱fi rä dada pa bi matsꞌi bi gu̱u̱ nꞌa rä ꞌñuu xä ñho. Nunä zi nju enä: «Ora mä dada mi tsixkägi ha rä skuela, mi probecha pa mi utkägi te mi mää rä testo de rä foyeto Examinando. Geꞌä mi faxkägi pa ndi ñhantꞌmee yä xuñha ha rä skuela». Mu̱ nuꞌi grä bäsjäꞌi ꞌne gi senti ge xi xä ñhei näꞌä rä educación rꞌaꞌi ri dada ora utꞌäꞌi de rä Mäkä Tꞌofo ꞌne de rä ꞌñuu rä Zi Dada Jeoba, ¿te dä za gi pe̱fi pa njabu̱ gi asepta ko rä johya näꞌä rä educación tꞌaꞌi? Nꞌa rä zi nju rä thuhu Anastasia enä: «Nuꞌu̱ mä dada mi ꞌueke rä tiempo pa mi esplikagi por hanja mi proibigi rꞌa yä kosa. Geꞌä bi maxkägi pa ndi beni ge nuꞌu̱ mi pe̱fi njabu̱ ngeꞌä mi mäkägi ꞌne pa mä ñhoꞌmee».

5. ¿Te ma dä senti rä Zi Dada Jeoba ꞌne nuꞌu̱ ri dada mu̱ gi pe̱fi näꞌä xä ñho? (Proverbios 22:6; 23:​15, 24, 25).

⁵ Mu̱ gi jamäsu ꞌne gi pe̱fi nuꞌu̱ yä tsꞌofo de rä Mäkä Tꞌofo utꞌäꞌi ri dada ꞌne ri nänä, nuꞌu̱ xa ma dä johya, ꞌne ri amista ko rä Zi Dada Jeoba mänꞌa ma dä te ꞌne dä za dä dura pa nzäntho (hñeti Proverbios 22:6; 23:​15, 24, 25). ¿Hänge xä ñho gä pädihu̱ te bi me̱fi Jehoás nuꞌmu̱ mrä bäsjäꞌi ꞌne dä hogi gä de̱mbäbihu̱ rä ejemplo?

6. ¿Toꞌo bi ntsixkui Jehoás ꞌne te bi xofo? (2 Crónicas 24:​17, 18).

⁶ Ogi pe̱fi nuꞌu̱ yä tsꞌo tꞌo̱tꞌe bi me̱fi Jehoás. Koꞌmu̱ ya bi du Jehoiadá, Jehoás bi mu̱di bi ntsixkui yä tsꞌo amigo (hñeti 2 Crónicas 24:​17, 18). Jehoás go bi jamäsu yä konseho yä gobernante de Judá, nuꞌu̱ hinte mä tꞌekꞌei mi pe̱ꞌspäbi rä Zi Dada Jeoba. Hinte mä raso mi pe̱ꞌtsi Jehoás pa go xä jamäsu nuꞌu̱ yä konsehoꞌu̱ (Prov. 1:10). Nuꞌu̱ yä tsꞌo amigo bi japäbi Jehoás bi me̱fi näꞌä xä ntsꞌo. Näꞌä rä primu mrä thuhu Zacarías bi trata dä xipäbi ge hingä geꞌä mi pe̱fi ꞌne bi umbäbi yä konseho, pe Jehoás bi nkue̱tho ꞌne bi mända dä tho (2 Crón. 24:​20, 21; Mat. 23:35). ¡Hängu rä ndondo Jehoás! Xki mu̱di xki me̱fi näꞌä xä ñho, pe bi uadi bi ꞌuengi de rä ꞌñuu rä Zi Dada Jeoba ꞌne asta bi ñhote. Jehoás himbi uadi xä ñho. Mꞌe̱fa, nuꞌu̱ yä ꞌme̱gose̱ go geꞌu̱ bi hyo Jehoás (2 Crón. 24:​22-25). ¿Hänge hinxä uadihmä njabu̱ Jehoás mu̱ xä sigi xä yꞌo̱te rä Zi Dada Jeoba ꞌne xä huahnihmä nuꞌu̱ yä hogä amigo? Pe xi nuꞌi, ¿te dä za gi pädi de näꞌä bi me̱fi Jehoás?

7. ¿Toꞌo di debe gi yꞌo̱tꞌe ri amigo ꞌne toꞌo hinä? (Hyandi ꞌnehe rä foto).

⁷ Mu̱ di nehu̱ gä xofohu̱ näꞌä xä ñho, mähyoni gä ꞌuegehu̱ de nuꞌu̱ yä tsꞌo amigo ꞌne go gä ntsixkuihu̱ nuꞌu̱ di mädi rä Zi Dada Jeoba ꞌne o̱tꞌe ntsꞌe̱di po dä me̱päbi ja ngu adiꞌä. Mientra nꞌa rä jäꞌi di mädi rä Zi Dada Jeoba ꞌne pe̱päbi rä bolunta —hindi mporta hängu nje̱ya pe̱ꞌtsi— geꞌä dä za gä o̱tꞌehu̱ mä amigohu̱. Beni ge Jehoás mrä bäsjäꞌi nuꞌmu̱ bi yꞌo̱tꞌe rä amigo Jehoiadá —nꞌa rä ꞌme̱go Äjuä näꞌä ya mrä zi däta jäꞌi—. Beni toꞌo nuꞌu̱ ri amigo ꞌne ñꞌanise̱: «Nuyu̱ mä amigo, ¿faxkägi pa mänꞌa dä ze̱di näꞌä rä komfiansa di pe̱ꞌspäbi rä Zi Dada Jeoba? ¿Faxkägi pa gä pe̱ꞌspäbi rä tꞌekꞌei ꞌne gä o̱te nuꞌu̱ yä mhända? Ora di mplatikahe, ¿ñä de rä Zi Dada Jeoba ꞌne de näꞌä xä bädi ha rä Mäkä Tꞌofo? ¿Pe̱ꞌspäbi rä tꞌekꞌei nuꞌu̱ yä mhända? ¿Di atrebe dä xikägi ora hingä geꞌä di pe̱fi o ho̱nse̱ te̱he̱githo ꞌne xikägi ho̱nse̱ näꞌä di ne gä o̱de?» (Prov. 27:​5, 6, 17). ¡Ogi ñhatꞌäse̱! Mu̱ nuꞌu̱ ri amigo hingi mädi rä Zi Dada Jeoba, hinte ma dä maxꞌäꞌi. Pe mu̱ nuꞌu̱ ri amigo di mädi rä Zi Dada Jeoba, yꞌo̱tꞌe ntsꞌe̱di po gi tede näꞌä rä ntsitsꞌi gi pe̱ꞌtsi kongeꞌu̱, ngeꞌä nuꞌu̱ hää ma dä maxꞌäꞌi gi ju̱ nꞌa rä ꞌñuu näꞌä xä ñho (Prov. 13:20).

8. ¿Por hanja xä ñho gä handihu̱ hanja di usahu̱ rä internet ꞌne te mä ntꞌani di debe gä o̱tꞌehu̱?

⁸ Mäpaya ko rä internet ꞌne rä telefono, dä za gä po̱ꞌtsehu̱ yä foto o gä ñähu̱ ko nuꞌu̱ mä familiahu̱ o mä amigohu̱ bi ꞌmu̱i yabu̱. Pe rꞌaa di ho dä po̱ꞌtse yä foto o yä bideo pa dä ñꞌetsꞌi o dä ꞌñudi näꞌä xä dai o näꞌä xä me̱fi. Hänge mu̱ nuꞌi ꞌnehe gi usa rä internet, mähyoni gi ñꞌanise̱: «¿Di po̱ꞌtse nuya yä bideo ꞌne yä foto pa gä mfacha? ¿Te di ne gä logra? ¿Di ne gä nupäbi yä mfeni märꞌaa o di ne dä tꞌeskägi mä nsu? ¿Di hopäbi ge märꞌaa dä hyo̱xkägi nuꞌu̱ yä uso hinxä ñho?». Nꞌa rä pa rä ku Nathan Knorr, näꞌä ku mi forma ha rä Cuerpo Gobernante bi ꞌñenä: «Ogi trata gi kohi xä ñho ko yä jäꞌi, ngeꞌä mꞌe̱fa hingä ma gi kohi xä ñho ko ninꞌa de geꞌu̱. Mänꞌa dä hogi gi kohi xä ñho ko rä Zi Dada Jeoba. Njabu̱, ma gi kohi xä ñho ko ngatꞌho nuꞌu̱ yä jäꞌi di mädi ꞌnehe».

OGI EXÄ RI NSU

9. ¿Te bi logra Uzías ko rä mfatsꞌi rä Zi Dada Jeoba? (2 Crónicas 26:​1-5).

⁹ Ma gä pe̱fihu̱ näꞌä xä ñho ja ngu bi ja Uzías. Uzías xa mrä bäsjäꞌi nuꞌmu̱ bi thutsꞌi de gä rey. Pe mäske njabu̱, näꞌä hingä mrä ꞌñexmänsu ꞌne bi me̱päbi rä Zi Dada Jeoba ja ngu ri ꞌñehe. Po geꞌä rä Zi Dada Jeoba bi jäpi po ndunthi yä je̱ya (hñeti 2 Crónicas 26:​1-5). Uzías ko yä soldado bi däpäbi märꞌa yä dähni ora bi ntunkui, ꞌne bi su xä ñho rä hnini Jerusalén (2 Crón. 26:​6-15). Zäi ge Uzías xa mi johya ora mi handi ge gatꞌho näꞌä mi pe̱fi, mi po̱nibi xä ñho ko rä mfatsꞌi rä Zi Dada Jeoba (Ecl. 3:​12, 13).

10. ¿Te mä tsꞌo tꞌo̱tꞌe bi me̱fi Uzías ꞌne te bi thogi?

¹⁰ Ogi pe̱fi nuꞌu̱ yä tsꞌo tꞌo̱tꞌe bi me̱fi Uzías. Rä rey Uzías xki nzäi dä mända ꞌne mi hurämu̱i ge xä za xä me̱fi näꞌä go mi ne. Nꞌa rä pa, Uzías bi atrebe bi yu̱tꞌi ha rä templo rä Zi Dada Jeoba ꞌne bi tsätꞌi rä tꞌutsꞌi. Näꞌä mi pädi xä ñho ge nuꞌu̱ himi debe dä me̱fi njabu̱ ngeꞌä ho̱nse̱ yä majhä mri ꞌñepäbi dä tsätꞌi rä tꞌutsꞌi (2 Crón. 26:​16-18). Näꞌä rä ndä gä majhä mrä thuhu Azarías bi xipäbi ge hingä geꞌä xki me̱fi, pe Uzías bi nkue̱tho. Ri mu̱di, Uzías xki me̱fi näꞌä xä ñho ꞌne mi pe̱ꞌtsi nꞌa rä hogä ntsitsꞌi ko rä Zi Dada Jeoba. Pe po näꞌä bi me̱fi, rä Zi Dada Jeoba xa bi nkue̱ ꞌne bi kastiga Uzías ko nꞌa rä ñheni rä thuhu rä lepra. Hää, Uzías bi tsꞌoni näꞌä rä hogä ntsitsꞌi mi pe̱ꞌtsi ko rä Zi Dada Jeoba (2 Crón. 26:​19-21). Hinxä thogihmä njabu̱ mu̱ Uzías xä sigi xä me̱ꞌspäbi rä tꞌekꞌei rä Zi Dada Jeoba ꞌne nuꞌu̱ yä mhända.

11. ¿Te pe̱fi nꞌa rä jäꞌi näꞌä pe̱ꞌspäbi nꞌa rä hogä ntsu rä Zi Dada Jeoba? (Hyandi ꞌnehe yä foto).

¹¹ Ora Uzías ya bi mända de gä rey ꞌne bi me̱ꞌtsi ndunthi rä autorida, bi pumfri ge gatꞌho näꞌä xki logra mi ehe de rä Zi Dada Jeoba. ¿Te dä za gä pädihu̱ de geꞌä? Ge hindi debe gä pumfrihu̱ ge gatꞌho nuꞌu̱ yä hogä tꞌo̱tꞌe thogi ha mä bidahu̱ bi ehe de rä Zi Dada Jeoba, ꞌne näꞌä di logra gä umbäbihu̱ di lograhu̱ po näꞌä rä mfatsꞌi rꞌakägihu̱, hingä po mä tsꞌe̱dise̱hu̱. En lugar de gä mfachahu̱ de gatꞌho näꞌä xtä lograhu̱, di debe go gä eꞌspäbihu̱ rä nsu rä Zi Dada Jeoba (1 Cor. 4:7).b ꞌNehe, pe̱ꞌtsi te gä rekonosehu̱ ge rꞌabu̱ hingä geꞌä di pe̱fihu̱ ꞌne di ja mꞌe̱di toꞌo dä xikägihu̱. Nꞌa rä zi ku näꞌä pe̱ꞌtsi thogi de 60 nje̱ya bi ꞌñenä: «Ora märꞌa di da ngue̱nda habu̱ hingä geꞌä di pe̱fi ꞌne xikägi, nuga hindi nkue̱tho nixi di desanimä, sino ge di rekonose, di korreji ꞌne di sigi ndelante». Hää, mu̱ nuju̱ di rekonosehu̱ ge rꞌabu̱ hingä geꞌä di pe̱fihu̱, di korrejihu̱ ꞌne di pe̱ꞌspäbihu̱ nꞌa rä hogä ntsu rä Zi Dada Jeoba, geꞌä ma dä zixkägihu̱ ha nꞌa rä hogä ꞌñuu ꞌne ma gä pe̱ꞌtsihu̱ nꞌa rä hogä mꞌu̱i (Prov. 22:4).

OGI HE̱GI DE GI HYONI RÄ ZI DADA JEOBA

12. Nuꞌmu̱ xa mrä bäsjäꞌi Josías, ¿hanja bi ꞌñudi ge mi honi rä Zi Dada Jeoba? (2 Crónicas 34:​1-3).

¹² Pe̱fi näꞌä xä ñho ja ngu bi ja Josías. Dende nuꞌmu̱ xa mi bätsi, Josías bi yꞌo̱tꞌe ntsꞌe̱di po dä konose mänꞌa xä ñho rä Zi Dada Jeoba pa bi me̱päbi rä bolunta. Zäi ge Josías bi japäbi xä ñhei dä mända ngu nꞌa rä rey, ngeꞌä po näꞌä rä tiempoꞌä kasi gatꞌho yä jäꞌi mi xo̱kämbeni yä idolo ꞌne yä hyate zidada. Po geꞌä, Josías xa mi japäbi mꞌe̱di dä mbaliente ꞌne hindä ntsu. Ko rä mfatsꞌi rä Zi Dada Jeoba bi bo̱ni xä ñho gatꞌho näꞌä bi me̱fi. Tobe himi pe̱ꞌtsi 20 nje̱ya nuꞌmu̱ Josías bi mu̱di bi hñäki gatꞌho nuꞌu̱ yä idolo ꞌne nuꞌu̱ yä tsꞌo tꞌo̱tꞌe mri ꞌñepäbi yä hyate zidada (hñeti 2 Crónicas 34:​1-3).

13. ¿Te mä benefisio ma gi hñäni mu̱ gi desidi gi umbäbi ri te rä Zi Dada Jeoba pa gi pe̱päbi?

¹³ Mu̱ nuꞌi ꞌnehe grä bäsjäꞌi, dä za gi pädi ndunthi de rä rey Josías. Dä za gi hyoni ꞌnehe rä Zi Dada Jeoba ko ngatꞌho ri koraso, gi yꞌo̱tꞌe ntsꞌe̱di po gi konose ꞌne gi de̱mbäbi nuꞌu̱ yä hogä mꞌu̱i pe̱ꞌtsi. Mu̱ gi pe̱fi njabu̱, geꞌä ma dä jaꞌi gi ne gi umbäbi ri te rä Zi Dada Jeoba pa gi pe̱päbi. Pe, ¿te mä benefisio ma gi pe̱ꞌtsi mu̱ gi umbäbi ri te rä Zi Dada Jeoba pa gi pe̱päbi? Luke, nꞌa rä bäsjäꞌi näꞌä bi nxixtehe nuꞌmu̱ mi pe̱ꞌtsi 14 nje̱ya enä: «Dende nubye̱, xa ma gä o̱tꞌe ntsꞌe̱di po gä usa mä bida pa gä pe̱päbi rä Zi Dada Jeoba ꞌne gä johyabi rä koraso» (Mar. 12:30). Bäsjäꞌi, mu̱ nuꞌi ꞌnehe gi pe̱fi näꞌä bi me̱fi Josías ꞌne Luke, ¡gi nuhmä ge rä Zi Dada Jeoba ma dä rꞌaꞌi xi ndunthi yä jäpi!

14. ¿Hanja xä ꞌñudi rꞌa yä bäsjäꞌi ge de̱mbäbi rä ejemplo rä rey Josías?

¹⁴ ¿Te mä xuñha dä za dä me̱ꞌtsi nuꞌu̱ yä bäsjäꞌi desidi dä me̱päbi rä Zi Dada Jeoba? Johan, nꞌa rä bäsjäꞌi näꞌä bi nxixtehe nuꞌmu̱ mi pe̱ꞌtsi 12 nje̱ya, mää ge ha rä skuela di ñhandui ndunthi yä xuñha. Nuꞌu̱ märꞌa yä yꞌoskuela di presionäbi pa dä zi yä yꞌu̱i. ¿Te pe̱fi Johan pa hingi tagi ha nunä tentasio? Johan usa rä mfeni ꞌne handi ge mu̱ dä zi nuꞌu̱ yä yꞌu̱i, ma dä tsꞌoni rä ndoyꞌo ꞌne näꞌä rä hogä ntsitsꞌi pe̱ꞌtsi ko rä Zi Dada Jeoba. Nꞌa rä zi nju rä thuhu Rachel bi nxixtehe nuꞌmu̱ mi pe̱ꞌtsi 14 nje̱ya ꞌne mää te xä me̱fi pa xä däpäbi nuꞌu̱ yä xuñha di ñhandi ha rä skuela. Nunä zi nju enä: «Nzäntho di trata gä beni näꞌä xtä pädi de rä Mäkä Tꞌofo ora te thogi o te tꞌutkägi ha rä skuela. Por ejemplo, ora yä xahnäte utkägi te bi thogi o te bi me̱fi rꞌa yä hnini o rꞌa yä jäꞌi mäyaꞌmu̱, di trata gä handi hanja di nthe̱ ko nuꞌu̱ yä profecía hutsꞌi ha rä Mäkä Tꞌofo. ꞌNehe, ora di o̱de te mää yä xahnäte o märꞌa yä yꞌoskuela, di probecha rä oportunida pa di xipäbi nꞌa rä testo de rä Mäkä Tꞌofo». Bäsjäꞌi, tanto nuꞌi ngu Johan ꞌne Rachel, zäi ge hingä mähye̱gi nuꞌu̱ yä xuñha gi ñhanduihu̱ ngu nuꞌu̱ yä xuñha bi ñhandui rä rey Josías. Pe nuꞌähu̱ dä za gi pe̱fihu̱ näꞌä xä ñho ꞌne gi johyabihu̱ rä koraso rä Zi Dada Jeoba ja ngu bi ja rä rey Josías. Mu̱ dende nubye̱ gi nxadi gi täpäbi yä xuñha, geꞌä ma dä maxꞌäꞌi pa gi täpäbi nuꞌu̱ yä xuñha ma dä ꞌñehe mꞌe̱fa.

15. ¿Te bi matsꞌi rä rey Josías pa bi me̱päbi rä Zi Dada Jeoba ja ngu xki mända? (2 Crónicas 34:​14, 18-21).

¹⁵ Nuꞌmu̱ rä rey Josías ya mi pe̱ꞌtsi 26 nje̱ya bi mända dä thoki habu̱ xki tsꞌoki rä templo rä Zi Dada Jeoba. Mientra mi thoki nuꞌu̱ yä ꞌme̱fiꞌu̱, bi thini näꞌä rä mfistꞌofo de rä Ley Jeoba näꞌä xki ntregabi rä hnini po mäde de Moisés. Mi yꞌo̱de rä rey Josías näꞌä mi mängä nunä rä mfistꞌofo, nguntꞌä bi mända drä ja yä mpadi ꞌne dä tꞌo̱tꞌe ja ngu mi mända rä Ley rä Zi Dada Jeoba (hñeti 2 Crónicas 34:​14, 18-21). Bäsjäꞌi, ¿dä za gi yꞌo̱tꞌe ntsꞌe̱di po gi hñeti hyaxtho rä Mäkä Tꞌofo? Mu̱ ya gi pe̱fi njabu̱, ¿te mänꞌa xkä ho de rä Noya Äjuä? ¿Te gi pe̱fi pa gi e̱ntꞌä ha ri mfeni ꞌne ha ri koraso näꞌä utꞌäꞌi Jeoba? Luke —näꞌä rä bäsjäꞌi dä no̱nihu̱ ha rä parrafo 13—, mää ge pe̱ꞌtsi nꞌa rä kuadernu habu̱ ofo nuꞌu̱ yä testo di ho ꞌne handi ge ma dä matsꞌi. ¿Xiꞌmu̱ gi jabu̱ ꞌnehe? ¿Gi kamfri ge ma dä maxꞌäꞌi? Entremäs gi konose näꞌä udi rä Mäkä Tꞌofo ꞌne gi mädi nuꞌu̱ yä tsꞌofo ꞌne yä mhända uni, mänꞌa ma dä nja ri ganä de gi pe̱päbi rä Zi Dada Jeoba. Hää, ja ngu rä rey Josías, rä Noya Äjuä geꞌä ma dä maxꞌäꞌi gi pe̱fi näꞌä xä ñho.

16. ¿Te mä error bi komete Josías ꞌne te dä za gä pädihu̱ de geꞌä?

¹⁶ Pa hingi huadi xä ntsꞌo ja ngu bi uadi Josías, ogi häkise̱ de ri mfeni näꞌä gi ne gi pe̱fi. Josías nzäntho xki hyombäbi rä mfatsꞌi rä Zi Dada Jeoba, pe nuꞌmu̱ mi pe̱ꞌtsi 39 nje̱ya bi me̱fi nꞌa rä tꞌo̱tꞌe näꞌä bi gutꞌi ko rä bida (2 Crón. 35:​20-25). En lugar de xä yꞌapäbi rä mfatsꞌi rä Zi Dada Jeoba, go bi hñäkise̱ de rä mfeni näꞌä bi beni dä me̱fi. ¿Te dä za gä pädihu̱ de näꞌä bi thogi Josías? Ge hindi mporta hängu nje̱ya di pe̱ꞌtsihu̱ o ya hängu nje̱ya o̱tꞌe de di pe̱päbihu̱ rä Zi Dada Jeoba, mähyoni ge nzäntho gä apäbihu̱ rä mfatsꞌi. Ma gä udihu̱ ge di honihu̱ rä Zi Dada Jeoba ora di xatuäbihu̱, di apäbihu̱ dä gu̱nkägihu̱, ora di nxadihu̱ rä Mäkä Tꞌofo ꞌne ora di jamäsuhu̱ nuꞌu̱ yä konseho uni nuꞌu̱ yä ku pe̱ꞌtsi ndunthi rä esperiensia. Mu̱ di pe̱fihu̱ njabu̱, geꞌä ma dä maxkägihu̱ pa hingä xofohu̱ yä u̱gi ꞌne pa gä pe̱ꞌtsihu̱ nꞌa rä mꞌu̱i temäꞌentho (Sant. 1:25).

BÄSJÄꞌI, PE̱FI NÄꞌÄ XÄ ÑHO PA GI DISFRUTA DE RI BIDA

17. ¿Te utkägihu̱ näꞌä bi me̱fi hñuu yä rey de Judá?

¹⁷ Bäsjäꞌihu̱, ndelante de geꞌähu̱ ja nꞌa rä däta goxthi habu̱ dä za gi ku̱tꞌihu̱ ꞌne gi pe̱ꞌtsihu̱ rä oportunida de gi pe̱fihu̱ ndunthi yä hogä tꞌo̱tꞌe. Näꞌä pede rä Mäkä Tꞌofo de Jehoás, Uzías ꞌne Josías nuꞌmu̱ myä bäsjäꞌi, udi ge mäpaya yä bäsjäꞌi ꞌnehe dä za dä huahni dä me̱fi näꞌä xä ñho ante yä da rä Zi Dada Jeoba. Mäjuäni ge nuyu̱ ꞌnehe bi komete yä error. Pe mäske njabu̱, mu̱ nuꞌi gi kopiabi nuꞌu̱ yä hogä tꞌo̱tꞌe bi me̱fiꞌu̱ ꞌne gi yꞌo̱tꞌe ntsꞌe̱di po hingi komete nuꞌu̱ yä error bi kometeꞌu̱, ¡gi nuhmä ge ma dä maꞌi xä ñho!

18. ¿De toꞌo pede rä Mäkä Tꞌofo ꞌne por hanja dä za gä eñhu̱ ge dä za ju̱hu̱ nꞌa rä ꞌñuu xä ñho habu̱ ma gä tinihu̱ ndunthi rä johya? (Hyandi ꞌnehe rä foto).

¹⁸ Rä Mäkä Tꞌofo pede de märꞌa yä bäsjäꞌi nuꞌu̱ bi mabi xä ñho ngeꞌä bi hyoni rä Zi Dada Jeoba ꞌne bi johyabi rä koraso. Por ejemplo, dende nuꞌmu̱ David mrä bäsjäꞌi, bi yꞌo̱tꞌe rä amigo rä Zi Dada Jeoba ꞌne mäske bi zo̱ho̱ bi nrey bi sigi bi me̱päbi rä bolunta. Mäjuäni ge ꞌnehe bi komete rꞌa yä error. Pe koꞌmu̱ bi huäni rä ꞌñuu, rä Zi Dada Jeoba bi numäñho ꞌne bi hyandi ngu rä amigo (1 Rey. 3:6; 9:​4, 5; 14:8). Mu̱ gi nxadi rä Mäkä Tꞌofo ꞌne gi imbestiga te bi me̱fi rä rey David, gi nuhmä ge rä ejemplo ma dä maxꞌäꞌi pa gi pe̱päbi xä ñho rä Zi Dada Jeoba. ꞌNehe, dä hogi gi ꞌueke rä tiempo pa gi hyoni ha rä Mäkä Tꞌofo ꞌne gi konose mänꞌa xä ñho Marcos ꞌne Timoteo. Nuꞌmu̱ nuyu̱ myä bäsjäꞌi, bi huahni bi me̱päbi rä Zi Dada Jeoba ꞌne bi johyabi rä koraso. Njabu̱ bi mabi xä ñho ha yä bida.

19. ¿Te mä bida dä za gi pe̱ꞌtsi?

¹⁹ ¿Te mä bida gi ne gi pe̱ꞌtsi pa xudi ndämäni? Nde, depende de näꞌä ma gi huahni gi pe̱fi dende nubye̱. Mu̱ hingi häkise̱ de ri mfeni näꞌä gi beni gi pe̱fi ꞌne mꞌe̱tꞌo gi o̱tꞌe ngue̱nda rä Zi Dada Jeoba, Näꞌä ma dä maxꞌäꞌi gi ju̱ nꞌa rä ꞌñuu xä ñho (Prov. 20:24). Nuꞌi dä za gi pe̱ꞌtsi nꞌa rä mꞌu̱i temäꞌentho ꞌne gi disfruta de ri bida. Ogi pumfri ge rä Zi Dada Jeoba xa di balora näꞌä gi pe̱fi po Geꞌä. Rä Zi Dada Jeoba xa di mäꞌi ꞌne di suꞌi, hänge bale rä penä gi pe̱päbi. ¡Otho mä nꞌa rä bida mänꞌa xä ñho ke nunä rä bida di ofresegihu̱ rä Zi Dada Jeoba!