Say Biblia—Kasin Salita na Dios Odino Too?
Katuloyan na Kapitulo 5
Say Taningting na Katuaan
23, 24. (a) Iner so pakaromogan tayo na sankabiskegan a paneknek ed katuaan na saray sulat na Kristianon Griegon Kasulatan? (b) Anton sipor a kalidad na kuritan na Biblia so mamaneknek ed katuaan to? Iyilustra.
23 Kanian, say awaran tan arkeolohya so mangiyilustra, tan mabetbet a mamaneknek met ed maawaran iran elemento na Greigon Kasulatan. Balet, siansian say sankabiskegan a paneknek ed katuaan na sarayan sulat et walad saray libron mismo. Saratan so duman tuloy ed anito, sano basaen. Walaan ira na taningting na katuaan.
24 Sakey ni, saratan so prangkan tuloy. Isipen pa so nikurit nipaakar ed si Pedro. Say makapabaing ya insaew ton manakar ed tapew na danum so nibinsabinsa. Tan inkuan met nen Jesus ed sayan kagalgalang ya apostol: “Ekal ka ed arap ko, Satanas!” (Mateo 14:28-31; 16:23) Likud ed saya, kayari impangisamba to ya anggan saray amin et ibeneg da si Jesus, sikato so agbalot manggawa ed atan, ingen si Pedro so akateglep diad pambabantay to ed labi tan amitlon imburi to so Katawan to.—Mateo 26:31-35, 37-45, 73-75.
25. Anto iran kaleteyan na apostoles so prangkan inwalwal na saray managsulat na Biblia?
25 Balet aliwan saray kaleteyan nen Pedro lambengat so niwalwal. Say prangkan kuritan so agmanasakob ed sangsangan na saray apostol nipaakar ed no siopa so sankabalgan ed sikara. (Mateo 18:1; Marcos 9:34; Lucas 22:24) Nisay inyamot ton ibaga ed sikatayo a si Jesus so akikasian na ina nen Santiago tan Juan pian iter ed ananak to so sankapaborablian a kipapasen ed Panarian to. (Mateo 20:20-23) Say “ampetang ya interak na sanok” ed baetan nen Bernabe tan Pablo so simamatua met ya inkurit.—Gawa 15:36-39.
26. Anton detalye nipaakar ed inkioli nen Jesus so napisakup lambengat no atan so peteg a tua?
26 Makatantanda met, ibabaga na libro na Lucas ed sikatayo a “saray bibii, ya akiulop ed sikato ed Galilea,” so inmunan akapikabat ed inkioli nen Jesus. Saya so nidumaduman tuloy a detalye ed inmunan siglon sosyedad a ditan saray lalaki so impasen a dominante. Kanian, unong ed kuritan, say imbaga na saray bibii so “mapatnag ya andi kana“ ed saray apostol. (Lucas 23:55–24:11) No say awaran ed Griegon Kasulatan so aliwan tua, atan so seguradon inimbento. Balet akin ya imbentoen na siopaman so estoryan mangipaparungtal ed galgalangen iran totoo ed makapabaing iran kipapasen? Sarayan detalye so agnilaktip no aliwan tua.
Si Jesus—Sakey a Peteg a Persona
27. Panon so impamatua na sakey a manag-awaran ed impanbilay nen Jesus?
27 Unong ed impaneskribe na Biblia et dakel so manmoria ed si Jesus a bilang sakey ya uliran a paltaw. Balet ikuan na managawaran a si Michael Grant: “No say namparan sukatan ya iyaaplika ed arum a kadaanan iran maawaran a sulsulat so iyaplika tayo met ed Balon Sipan, unong a manepeg, agtayo nipulisay so impanbilay nen Jesus unong ya agtayo nipulisay so inkiwala na abunton iran paganon persona ya impasen tayon peteg a maawaran.”
28, 29. Akin a say impangiparungtal na apatiran Ebanghelyo ed nantutunosan a deskripsyon na inkatoo nen Jesus so makabaliksan?
28 Aliwan say impanbilay nen Jesus lambengat noagta ontan met ed personalidad to so napatnagan ed Biblia a tekep na peteg a taningting na katuaan. Aliwan mainomay so mangimbento na nikadkaduman too tan insan mangiparungtal na agnauman a panangiretrato ed sikato ed interon libro. Agaylan imposible a say apatiran nanduruman managsulat so mangisulat nipaakar ed parehon persona tan siansian makapanggawa na namparparan panangiretrato no atan a persona so agbalot peteg a nambilay. Say katuaan a saksakey a Jesus so adeskribe ed apatiran Ebanghelyo so peteg a mangipabitar ed inkamatua na Ebanghelyo.
29 Angaon si Michael Grant na matukotukoy a tepet: “Panon ya agawa a, diad interon tradisyon na Ebanghelyo ya anggapoy panangiduma, et onletaw so makatantanda tan masekder a retrato na makapasagyat a malangwer a lakin mililimog a bulos ed saray bibii ed amin a nengneng, a pati ed saray walaan na makapuy a reputasyon, ya andian na antokaman a bakat na sentimentalidad, pansimpisimpitan, odino inkadelikado, tan ingen diad amin a pamaakaran et mamapasiansia na simplen galgalangen ya inkatoo?” Say alenleneg ya ebat et lapud atan a too so peteg a nambilay tan kinmiwas ed paraan ya ibabaga na Biblia.
Akin ya Agda Panisiaan
30, 31. Anggaman ed amin ya ebidensya, akin a dakel so agmangawat ed maawaran ya inkasusto na Kristianon Griegon Kasulatan?
30 Anta wala so agnapaliisan ya ebidensya ed inkamaawaran na Griegon Kasulatan, akin ya ibaga na arum ya aliwan ontan? Akin a bidbiren na dakel ya arum a kabiangan to so tua, ingen ta agda sisiaen so amin a lugan to? Manuna lapud inkurit na Biblia iray bengatlan aglabay a panisiaan na saray modernon di-aral. Alimbawa, ibabaga to a si Jesus so namparan anumpal tan angibesngaw na saray propesiya. Ibabaga to met ed sikatayo a sikatoy nanggawa na saray milagro tan kayari impatey to et sikatoy apaoli.
31 Diad sayan koma-20 siglon napno na panduaruwa, saratan a bengatla so makapakelaw. Nipaakar ed saray milagro, inkuan nen Propesor Ezra P. Gould: “Liknaen na arum a kritiko a mismo a wala so sakey a kondisyon a mapmaptek dan nagawaan . . . a saray milagro so agpeteg agawa.” Awaten na arum a nayarin nantambal si Jesus, ingen ta diad sikosomatiko lambengat, ‘italona na isip ed materya.’ Ingen nipaakar ed arum iran milagro, kaslakan so mangibawala ed saratan a balanglan inimbento odino peteg iran ebento a pinikewet ed impangisalaysay.
32, 33. Panon so impanggunaet na arum a mangibaliwala ed milagro nen Jesus diad impamakan ed baleg ya ulop, balet akin a saya so agmakatunongan?
32 Bilang alimbawa ed saya, kunsideraen so impamakan nen Jesus ed totoon masulok a 5,000 diad panamegley lambengat na pigaran tinapay tan duaran sira. (Mateo 14:14-22) Insuheri nen komalabinsiam-siglon manag-awaran a si Heinrich Paulus a saya so peteg ya agawa: Naimano nen Jesus a sikato tan arum iran apostol to so minungkog na dakel a totoon narasan. Kanian angiletneg na maong ya ehemplo ed saramay mayayaman a walad utel da. Inala to so pigaran taganon awit to tan saray apostol to tan inbunog to ed karaklan. Ag-abayag, arum a walaan na balon so angalig ed ehemplo to tan impanabang da met so walad sikara. Diad kaunoran, amin so apakan.
33 Anggaman kuan, no saya so peteg ya agawa, atan so makatantandan paneknek ed pakayari na maong ya ehemplo. Akin a nakaukolan nin puliwesen so ontan a makapasagyat tan makabaliksan a salaysay pian paletawen a singa makapakelaw a milagro? On, amin na saratan a gunaet diad pangibaliwala ed saray milagro a bilang makapakelaw so mamapalesa na lalon problema nen say nayarian dan solbaren. Tan amin na saraya so nibased palson padisir. Saratan so ginmapo ed impanpalbeng a saray milagro so imposible. Balet akin ya ontan so kipapasen?
34. No peteg a lugan na Biblia so suston propesiya tan saray salaysay na tuan milagro, anto so paneknekan na saya?
34 Unong ed sankamakatunongan iran estandarte, say Hebreo tan Griegon Kasulatan so namparan peteg ya awaran, ingen ta namparan lugan daray ehemplo na propesiya tan milagro. (Ipareng so 2 Arari 4:42-44.) Sirin, anto no saray propesiya et peteg? Tan anto no peteg ya agawa iray milagro? Sirin say Dios so peteg a walad benegan ed impansulat na Biblia, tan atan so peteg a salita to, aliwan ed too. Diad ontumbok iran kapitulo, et salaysayen tayo so tepet nipaakar ed propesiya, balet kunsideraen tayo nin ununa iray milagro. Kasin diad sayan koma–20 siglo et makatunongan so panisia a diad inmuna iran siglos et peteg ya agawa iray milagro?