‘Abung a Panpikasian na Amin a Nasyon’
“Agta nisulat, ‘Say abung ko natawag ya abung na pikakasi nipaakar ed saray amin a nasyon’?”—MARCOS 11:17.
1. Anton nengneng na relasyon so datin nanggayagaan di Adan tan Eva ed Dios?
SANEN apalsa si Adan tan Eva, nanggayagaan da so maapit a relasyon ed mangatatawen ya Ama ra. Akitalosan si Jehova a Dios ed sikara tan indatak toy makapakelaw a gagala parad atooan a rasa. Maseguro, mabetbet a sikaray apakiwas a mangiparungtal na panangidayew ed si Jehova lapud makapakelkelaw a kimey na palsa to. No kaukolan nen Adan tan Eva so panangigiya ed pangonsidera ra ed betang da bilang arapen ya ama tan ina na atooan a pamilya, naasinggeran da so Dios diad inerman a pasen na Paraison ayaman da. Agda kaukolan iray serbisyo na saserdote diad sakey a templo.—Genesis 1:28.
2. Anton pananguman so agawa sanen nankasalanan si Adan tan Eva?
2 Anguman so situasyon sanen sinagyat na rebelyoson anghel si Eva a manisip a say kipapasey bilay to et onaligwas no ipulisay toy inkasoberano nen Jehova, ya imbagan sikatoy magmaliw a “singa Dios.” Bilang resulta kinan nen Eva so bunga na kiew ya isesebel na Dios. Insan inusar nen Satanas si Eva a manukso ed asawa to. Makapaermen, ta tinalineng nen Adan so makasalanan ya asawa to, ya impanengneng ton mas pablien toy relasyon to’d si Eva nen say relasyon to ed Dios. (Genesis 3:4-7) Singa la pinili nen Adan tan Eva si Satanas bilang dios da.—Ikompara so 2 Corinto 4:4.
3. Antoray mauges a resulta na impanrebelde di Adan tan Eva?
3 Diad impanggawa na ontan et aglambengat abalang na inmunan sanasawa so mablin relasyon da ed Dios noagta pati say ilalon panbilay a maando ed mangaraldalin a paraiso. (Genesis 2:16, 17) Kabebekta et say makasalanan a laman da so kinmapuy ya anggad impatey da. Atawir na ilalak da iyan makasalanan a kipapasen. “Kanian,” isasalaysay na Biblia, “say patey ed satan linma ed amin a too.”—Roma 5:12.
4. Anton ilalo so niparungtal ed makasalanan a katooan?
4 Walay nakakaukolan pian makapipawilan so makasalanan a katooan ed masanton Manamalsa ra. Sanen sinentensyaan si Adan tan Eva, inikdan na Dios so arapen ya ilalak da na ilalo diad pangisisipan ed sakey a “bini” a mangisalba ed katooan manlapud saray epekto na impanrebelde nen Satanas. (Genesis 3:15, NW) Diad saginonor, imparungtal na Dios a say Bini na bendisyon so onsabi ed panamegley nen Abraham. (Genesis 22:18) Tekep na sayan maaron gagala ed nonot, pinili na Dios iray kapolian nen Abraham, saray Israelita, a magmaliw ya apilin nasyon to.
5. Akin ya interesado tayo ed saray detalye na Ganggan a sipanan na Dios ed Israel?
5 Nen 1513 K.K.P., linmoob iray Israelita ed impisipanan a relasyon ed Dios tan akipaknan tuloken iray ganggan to. Satan a Ganggan a sipanan so kaukolan a paninteresan a tuloy na amin a malabay a mandayew ed Dios natan lapud satan so mangipaarap ed nisipan a Bini. Inkuan nen Pablo a satan so mankarga na “sakey ya anino na saray penel na bengatla ya onsabi.” (Hebreos 10:1) Sanen imbalikas iya nen Pablo, sisingbaten to so serbisyo na saray saserdote na Israel diad niyalis-alis a tabernakulo, odino panagdayewan a tolda. Satan so atawag a “templo nen Jehova” odino “abung nen Jehova.” (1 Samuel 1:9, 24) Diad pangusisa ed sagradon serbisyon agawa ed mangaraldalin ya abung nen Jehova, lalon sigpot a natalosan tayo so mapangasin areglo a ditan et saray makasalanan a totoo natan so makapipawilan ed Dios.
Say Sankasantoan
6. Anto so niposisyon ed say Sankasantoan, tan panon a say presensia na Dios so nirepresenta ditan?
6 Sasalitaen na Biblia a, “say Sankatagyan so agmanayam ed saray abung a ginawa na lima.” (Gawa 7:48) Anggaman ontan, say presensia na Dios ed mangaraldalin ya abung to so nipresenta diad panamegley na lurem diad sankadaleman a dibisyon a tinawag a Sankasantoan. (Levitico 16:2) Malinlinew, sayan lurem so masnag a sinminag, a liliwawaan toy Sankasantoan. Niposisyon itan ed tagey na sagradon kahon a tatawagen a “kaban na panamintuaan,” ya akakargaay tapyas a baton akaukitan na pigara ed saray ganggan ya inter na Dios ed Israel. Diad sakob na Kaban et wadtay duaran binmalitok a kerubin ya akabuskag iray payak da, a mangililitrato ed atagey a ranggon espiritu iran pinalsa ed mangatatawen ya organisasyon na Dios. Say mamilagron lurem na liwawa so walad tagey na sakob tan ed baetan na saray kerubin. (Exodo 25:22) Ipapanengneng toy ideyan say Makapanyarin-amin a Dios so nitrono ed mangatatawen a karwahen susuportaan na saray mabilay a kerubin. (1 Awaran 28:18) Ipapalinew to no akin ya impikasi nen Arin Ezekias: “O Jehova na saray ejercito, Dios na Israel, ya akayurong ed tagey na saray kerubin.”—Isaias 37:16.
Say Masanto
7. Antoran muebles so niwalad say Masanto?
7 Say komaduan dibisyon na say tabernakulo so tinawag a say Masanto. Diad loob na sayan seksion, diad bandad kawigi na lolooban et wadtan so marakep a pitoran-sangan patoonan na lamparaan, tan diad bandad kawanan et say lamisaan na impatnag-a-tinapay. Paderitso et wadtan so altar a panlalapuan na samyong na popoolan ya insenso. Nipasen itan ed arap na kurtina a mangibibiig ed say Masanto tan Sankasantoan.
8. Antoran kikimeyan a regular a gagawaen na saray saserdote ed say Masanto?
8 Kinabuasan tan nilabi-labi, kaukolan a walay sakey a saserdoten onloob ed tabernakulo tan mamool na insenso ed altar na insenso. (Exodo 30:7, 8) Diad kabuasan, legay kapopoolan na insenso, say pitoran lamparaan ya intapew ed binmalitok a patoonan to so kaukolan ya ikdan lamet na larak. Diad labi et selselan iray lamparaan ta pian naliwawaan so say Masanto. Kada Sabaton et kaukolan a say saserdote so mangitapew na 12 kapanluton tinapay ed lamisaan na impatnag-a-tinapay.—Levitico 24:4-8.
Say Saban
9. Anto so gagala na palanggana na danum, tan anton leksion so naaralan tayo manlapud saya?
9 Say tabernakulo so walaan met na saban, a naalar na saray toldan abel. Diad sayan saban et wadtan so baleg a palangganan panorasan na kalimaan tan sali-sali na saray saserdote sakbay na iloob da ed say Masanto. Kaukolan ira met a manoras sakbay na pangiyapay ed altar na saray bagat a walad saban. (Exodo 30:18-21) Sayan kakaukolanen nipaakar ed kalinisan so mabiskeg a panonot ed ariripen na Dios natan a nepeg dan panbanikelan so pagmaliw a dalisay ed pisikal, moral, mental, tan espiritual no labay dan abobonan na Dios so panagdayew da. (2 Corinto 7:1) Diad kaunoran et say pantungo parad altar tan say danum parad palanggana so isusuplay na aliwan-Israelitan ariripen na templo.—Josue 9:27.
10. Antoray pigara ed iyaapay a ginawa ed altar na panagbagatan?
10 Kinabuasan tan nilabi-labin sakey a kilaw a nibagat a karnero so popoolan ed altar pati ed butil tan iinumen ya apay. (Exodo 29:38-41) Arum iran bagat so ginawa ed espisyal iran agew. No maminsan et kaukolan a gawaen so sakey a bagat lapud espisipikon personal a kasalanan. (Levitico 5:5, 6) No arum a panaon et nayarin mangiyapay so sakey ya Israelita na boluntaryon komunion a bagat a say kabiangan to so kakanen na saray saserdote tan say mangiyaapay. Ipapanengneng na saya a saray makasalanan a too so makapikareenan ed Dios, napanggayagaan so pidungo ed sikato, diad piguratibon panagsalita. Anggan say sankailin manaayam so nayarin magmaliw a managdayew nen Jehova tan napribilihyoan a mangipresenta na boluntaryo iran iyaapay ed abung To. Balet ta pian nipanengneng so manepeg a panamagalang ed si Jehova, say naawat lambengat na saray saserdote et saray sankaabigan a kualidad ya iyaapay. Say arina na butil ya iyaapay so kaukolan a pino-pinoy inkagiling to, tan saray ayep ya ibabagat so kaukolan ya anggapoy depekto.—Levitico 2:1; 22:18-20; Malaquias 1:6-8.
11. (a) Anto so ginawa ed say dala na saray bagat ya ayep, tan anto so kipapaarapan na saya? (b) Anto so panmoria na Dios ed namparan dala na too tan ayep?
11 Say dala na sarayan bagat so inyakar ed altar. Onkakana iyan panonot ed inagew-agew ed nasyon a sikaray makasalanan a mankakaukolan na managdondon a say dala to et permanentin makapipulangan ed kasalanan da tan makapangisalba ed sikara manlapud ipapatey. (Roma 7:24, 25; Galacia 3:24; ikompara so Hebreos 10:3.) Sayan sagradon usar na dala so angipanonot met ed saray Israelita ya irerepresenta na dala so bilay a kayarian na Dios. Antokaman nin panangusar na totoo ed dala so lawas isesebel na Dios.—Genesis 9:4; Levitico 17:10-12; Gawa 15:28, 29.
Say Agew na Pananakbong
12, 13. (a) Anto so Agew na Pananakbong? (b) Sakbay a mangitarok na dala so atagey a saserdote ed loob na say Sankasantoan, anto so kaukolan ton gawaen?
12 Maminsan ed sakey taon et wala so natatawag ya Agew na Pananakbong, say interon nasyon na Israel, pati saray sankailin manaayam a mandadayew ed si Jehova, so kaukolan ya itunda ray amin a kimey da tan manayunal. (Levitico 16:29, 30) Diad sayan importantin agew et alinisan so nasyon manlapud kasalanan diad ilustratibon paraan ta pian napanggayagaan so mareen a relasyon ed Dios ed sakey nin taon. Ilitrato tayo pa’d kanonotan so eksena tan konsideraey pigara ed saray pabitar.
13 Say atagey a saserdote so walad saban na tabernakulo. Lapud naurasan to lay inkasikato ed palanggana na danum, partien to so kalakian a bakan ibabagat. Say dala na kalakian a baka so iyibung ed sakey a yaong; usaren itan ed nikaduman dalan diad panakbong ed kasalanan na makasaserdoten tribu nen Levi. (Levitico 16:4, 6, 11) Balet sakbay ya ituloy so panbagat, wala so bengatlan nepeg ya itarya na atagey a saserdote pian abobonan na Dios so dala na espisyal iran bagat. Imanoen so nepeg a gawaen na atagey a saserdote. Mangala na apabalingitan ya insenso (nayarin iyan itan ed balaok) tan ngalab manlapud altar diad pangusar na pananginay apuy. Sikato la natan so onloob ed say Masanto tan manakar a paarap ed kurtina na say Sankasantoan. Kalkalna ton liberen so kurtina tan onalagey ed arap na kaban na sipanan. Insan, arawi’d pakanengneng na arum nin too, mangiyibung na insenso ed mangapuy-apuy ya uring, tan diad ontan et say Sankasantoan so napano na alay balingit a lurem.—Levitico 16:12, 13.
14. Akin a kaukolan ya onloob so atagey a saserdote ed say Sankasantoan tekep na dala na duaran nandumaan ya ayayep?
14 Insan mabulos la’d satan so Dios a mangasi tan mamalabas diad ilustratibon dalan. Saya so rason no akin a say sakob na Kaban so atawag a “yorongan na panangasi” odino “sakbong a pikakareenan.” (Hebreos 9:5, paimano’d-leksab, NW) Say atagey a saserdote so ompaway manlapud say Masanto na Sasanto, alaen so dala na kalakian a baka, tan onloob lamet ed say Sankasantoan. Unong a niganggan ed say Ganggan, itaksaw to so gamet to ed dala tan iwalsik itan a maminpiton danay ed arap na sakob na Kaban. (Levitico 16:14) Insan sikatoy ompawil ed saban tan mamarti na sakey a kanding, ya ibabagat ed kasalanan “ya inonot ed saray totoo.” Itarok to so arum ed dala na kanding ed say Sankasantoan tan parehon gawaen to imay singa ginawa to ed dala na kalakian a baka. (Levitico 16:15) Agawa met so arum niran importantin serbisyo ed Agew na Pananakbong. Alimbawa, kaukolan ya itapew na atagey a saserdote iray lima to ed ulo na onkomaduan kanding tan ipatua toray “karumsisan na saray anak na Israel.” Insan sayan mabilay a kanding so nipaarap ed kalawakan pian awiten so kasalanan na nasyon ed piguratibon pantalos. Diad onian paraan et nagawan tinaon so pananakbong parad “saray sacerdotes tan saray amin a totoo ed doypo.”—Levitico 16:16, 21, 22, 33.
15. (a) Panon a mipadpara so templo nen Solomon ed say tabernakulo? (b) Anto so ibabaga na libro na Hebreos nipaakar ed sagradon serbisyon nagagawa ed tabernakulo tan ed say templo?
15 Diad inmunan 486 taon ed awaran na Israel bilang kasipan a totoo na Dios, say niyalis-alis a tabernakulo so nanserbi ed sikara bilang pasen a pandayewan ed Dios da, si Jehova. Insan, si Solomon na Israel so apribilihyoan a mangipaalagey ed permanentin paalagey. Anggaman sayan templo so kaukolan a babaleg tan mas malabor, say madibinon nitaryan plano so anumbok ed parehon padron na samay tabernakulo. Singa say tabernakulo, satan so mangiyilustra ed sakey a babaleg, lalon epektibon areglo ed pandayew “ya inyan [nen Jehova], aliwan say too.”—Hebreos 8:2, 5; 9:9, 11.
Say Inmuna tan Onkomaduan Templo
16. (a) Anton maaron kerew so ginawa nen Solomon diad impangidedika ed templo? (b) Panon ya impanengneng nen Jehova so panangabobon to ed pikakasi nen Solomon?
16 Sanen idededika so maglorian templo, inlaktip nen Solomon iyan nipuyan a kerew: “Nipaakar ed sankaili, ya aliwa a taga baley mo a Israel, sano ondago a manlapu ed arawi a dalin lapu ed kakanaan na baleg a ngaran mo, . . . sano ondago ra tan mikasi ra ya arap ed sayan abung, diad ontan ondengel ka komon a manlapu ed tawen, tan gawaen mo so unong na amin a say sankaili paningelan to ed sika; pian saray amin a baley ed dalin naamtaan da so ngaran mo, tan takotan daka, singa say baley mo ya Israel, tan pian naamtaan da a sayan abung ya inpaalagey ko so natawag ed panamegley na ngaran mo.” (2 Awaran 6:32, 33) Diad mabitar a dalan et impatnag na Dios so impangabobon to’d pikakasi ed dedikasyon nen Solomon. Sakey a pana na apuy so naplag nanlapud tawen tan angupot ed saray bagat ya ayep a walad altar, tan say gloria nen Jehova so amano ed templo.—2 Awaran 7:1-3.
17. Diad kaunoran et anto so agawa ed templon impaalagey nen Solomon, tan akin?
17 Makapaermen, abalang na saray Israelita so mabunigas a takot da ed si Jehova. Asabi panaon, pinabanday da so matalonggaring a ngaran to diad saray gawa ran panagpatedter na dala, idolatriya, pikakaluguran, insesto, tan diad panamegley na makapuy a tratamento ed saray ulila, balo, tan saray dayo. (Ezequiel 22:2, 3, 7, 11, 12, 26, 29) Kanian, diad taon 607 K.K.P., inpakat na Dios so panangukom to diad impanagdag ed saray armada na Babilonia a deralen so templo. Saray akaliktar ya Israelita so ginawan kautibo ed Babilonia.
18. Diad komaduan templo, antoran pribilihyo so nilukas ed aliwan-Israelitan totoo a sigpot-puson anuporta’d panagdayew ed si Jehova?
18 Kayari 70 taon, say nagbabawin Judion nakdaan so pinmawil ed Jerusalem tan apagamoran na pribilihyon ipaalagey-lamet so templo nen Jehova. Makapainteres, kulang iray saserdotes tan Levitas a manlingkor ed sayan onkomaduan templo. Bilang resulta, say Netineo, a nanlapud aliwan-Israelitan ariripen ed templo, so naikdan na babaleg a pribilihyo bilang ministros ed abung na Dios. Anggaman ontan, agdan balot naparaan iray saserdote tan saray Levita ed posisyon.—Esdras 7:24; 8:17, 20.
19. Anton so insipan na Dios nipaakar ed komaduan templo, tan panon a sarayan salita so tinmua?
19 Diad unona et ompatnag a say komaduan templo so anggapo no ikompara ed samay dati. (Aggeo 2:3) Balet insipan nen Jehova: “Panmayegmegen ko naani so saray amin a nasyon, et say mabli a bengatla na saray amin a nasyon onsabi ra naani; et panoen ko naani so sayan abung ed gayaga . . . Say kaonoran a gayaga na saya ya abung babaleg naani nen say inmuna.” (Aggeo 2:7, 9) Singa nipasakbay, say komaduan templo so talagan akagamor na babaleg a gloria. Mas nambayag itan na 164 taon nen say inmunan templo, tan dakel niran managdayew a nanlapud amayamay nin daldalin so dinmagsa ed saray saban to. (Ikompara so Gawa 2:5-11.) Say impangapiger ed komaduan templo so ginmapo ed saray agew nen Arin Herodes, tan saray saban to so pinaawang. Nipaatagey ed bonton na saray bato tan apaliberan na saray marakep a lusek, milaslasan itan ed kina-engrade ed orihinal a templon ginawa nen Solomon. Laktipen to so baleg, saban ed paway a parad totoo na nasyones a malabay a mandayew ed si Jehova. Sakey a samben a bato so mangibiig ed sayan Korte na Hentiles manlapud akindalem iran saban a nigana parad Israelitas lambengat.
20. (a) Anton matalonggaring a pandumaan so ananda ed komaduan templo? (b) Anto so mangipapanengneng ya aliway impanmoria na saray Judio ed templo, tan antoy inkiwas nen Jesus nisengeg ed saya?
20 Nanggayagaan na sayan komaduan templo so baleg a pidumaan lapud inkiwala na Anak na Dios, si Jesu-Kristo, a nambangat ed loob na saray saban to. Balet singa ed inmunan templo, inkalapagan a saray Judio so andian na suston panmoria ed pribilihyo ra bilang managkumponi ed abung na Dios. Inabuloyan da ni ingen iray managtagilako a mannegosyo ed saban na saray Hentiles. Sakey ni, inabuloyan day totoon usaren so templo bilang dalanan sano mangaawit na saray bengatla ed sananey a parti syudad. Apatiran agew sakbay na ipatey to, nilinisan nen Jesus so templo ed saratan ya agrelihyoson agagamil, legan ya intultuloy ton imbagan: “Agta nisulat, ‘Say abung ko natawag ya abung na pikakasi nipaakar ed saray amin a nasyones’? Balet sikayo sikatoy ginawa yo a sakey a balaong na mamatakew.”—Marcos 11:15-17.
Maandon Inkaindan na Dios so Mangaraldalin ya Abung To
21. Anto so impanengneng nen Jesus nipaakar ed templo ed Jerusalem?
21 Lapud makpel a kiwas nen Jesus ed impanuporta ed puron panagdayew ed Dios, saray Judion relihyoson pangulo so determinadon mamatey ed sikato. (Marcos 11:18) Diad pakaamtan sikato so asingger lan napapatey, inkuan nen Jesus ed Judion relihyoson papangulo: “Say abung yo natainan ed sikayo ya andi lugan.” (Mateo 23:37, 38) Impanengneng to sirin a diad agmabayag et say Dios so agla mangabobon ed porma na panagdayew ya aagamilen ed literal a templo ed Jerusalem. Satan so agla “abung na pikakasi nipaakar ed saray amin a nasyones.” Sanen inturo na saray babangatan nen Jesus ed sikato iray makapaingganyon paalagey na templo, inkuanto: Ag yo nanengneng so sarayan amin bengatla? . . . Anggapo naani so natilak dia a sakey a bato ed tapew na sananey, ya ingen nageba.”—Mateo 24:1, 2.
22. (a) Panon ya asumpal iray salita nen Jesus nipaakar ed templo? (b) Imbes ya inyapasakey day ilalo ra ed mangaraldalin a syudad, anto so inanap na inmunan Kristianos?
22 Say propesiya nen Jesus so asumpal 37 taon ed saginonor diad taon 70 K.P., sanen dineral na saray armada na Roma so Jerusalem tan say templo to. Satan so angiter na dramatikon prueba a say Dios et talagan maandon inkaindan to lay literal ya abung to. Agbalot impasakbay nen Jesus so kipaalagey lamet na sananey a templo diad Jerusalem. Nipaakar ed mangaraldalin a syudad, insulat nen apostol Pablo ed saray Hebreon Kristiano: “Ta anggapo so baley tayo dia a maando, balet anapen tayo a siseseseg so arapen.” (Hebreos 13:14) Saray inmunan Kristiano so maniilalo ed pagmaliw a kabiangan na “Jerusalem a mangatatawen”—say singa-syudad a Panarian na Dios. (Hebreos 12:22) Kanian, say tuan panagdayew ed si Jehova so agla nisentro ed literal a templo ed dalin. Diad ontumbok ya artikulo tayo, konsideraen tayo so superyor ya areglo ya inletneg na Dios parad amin a manpilalek a mandayew ed sikato “ed espiritu tan katuaan.”—Juan 4:21, 24.
Repason Tepetepet
◻ Anton relasyon ed Dios so abalang di Adan tan Eva?
◻ Akin a saray manunan nengneng na tabernakulo et makapainteres ed sikatayo?
◻ Anto so naaralan tayo manlapud aktibidades ed saban na tabernakulo?
◻ Akin ya inabuloyan na Dios a naderal so templo to?
[Saray litrato ed pahina 10, 11]
Templon Impaalagey Lamet nen Herodes
1. Sankasantoan
2. Masanto
3. Altar na Popoolan ya Iyaapay
4. Tinunaw a Dayat
5. Korte na Saserdotes
6. Korte na Israel
7. Korte na Bibii