Say Ganggan ed si Kristo
“[Siak so walad] silong na ganggan nen Kristo.”—1 CORINTO 9:21.
1, 2. (a) Panon a naamper komon so dakel a lingo na katooan? (b) Anto so agnaaralan na Kakristianoan manlapud awaran na Judaismo?
“SARAY totoo tan gobierno so agbalot akaaral manlapud awaran, odino kinmiwas unong ed saray prinsipyon inaon ditan.” Ontan so inkuan na koma-19 siglon pilosopon Aleman. On, say kurang na awaran na too so inlitrato bilang sakey a “martsa na kakulangkulangan,” sakey a serye na makapakigtot iran kalilingo tan krisis, a dakel ed saratan so naamper komon no kinaliktan labat komon na katooan a manaral manlapud apalabas iran lingo.
2 Say ontan met ya impangikaindan ed pakaaral manlapud apalabas iran lingo so nipaparungtal ed sayan diskusyon ed ganggan na Dios. Sinalatan nen Jehova a Dios so Mosaikon Ganggan na sakey a magmaong—say ganggan ed si Kristo. Ingen, saray lider na Kakristianoan, a mangibabagan mangibabangat tan manbibilay unong ed sayan ganggan, so ag-akaaral manlapud teriblin kakulangkulangan na Fariseos. Kanian niyesyes tan inabuso na Kakristianoan so ganggan ed si Kristo a singa ed ginawa na Judaismo ed Ganggan nen Moises. Panon ya agawa itan? Unona, singbaten tayo pan mismo iyan ganggan—no anto itan, no siopay sasakopen to tan no panon, tan anto so pidumaan to ed Mosaikon Ganggan. Insan tayo usisaen no panon ya inabuso na Kakristianoan. Diad onia et makaaral tayo komon manlapud awaran tan nagunggunaan manlapud satan!
Say Balon Sipanan
3. Anto so insipan nen Jehova nipaakar ed balon sipanan?
3 Siopa nilikud ed si Jehova a Dios so makapanpaaligwas na sakey a naspot a Ganggan? Say Mosaikon Ganggan a sipanan so naspot. (Salmo 19:7) Anggaman kuan, insipan nen Jehova: “Nia! Saray agew onsabi ra, . . . a siak manggawa ak naani na sakey a balo a sipan ed abung na Israel tan ed abung na Juda; ag-unong ed sipan a ginawak ed saray atateng da.” Say Samploran Ganggan—say pinagkasentro na Mosaikon Ganggan—so nisulat ed saray tapyas na bato. Balet no nipaakar ed balon sipanan, oniay kuan nen Jehova: “Yan ko naani tunong ko ed saray akindalem a kabiangan da, tan dia ed puso ra sikato so isulat ko.”—Jeremias 31:31-34.
4. (a) Dinan ya Israel so nalalanor ed balon sipanan? (b) Siopa ni nilikud ed espiritual ya Israelitas so nisilong ed ganggan ed si Kristo?
4 Siopa sirin so nailaktip ed sayan balon sipanan? Maseguron aliwan say literal ya “abung na Israel,” ya angipulisay ed Manamegley na sayan sipanan. (Hebreos 9:15) Andi, imbes, sayan balon “Israel” et say “Israel na Dios,” sakey a nasyon na espiritual ya Israelitas. (Galacia 6:16; Roma 2:28, 29) Sayan melag, alanaay espiritun grupo na Kristianos so diad saginonor et ulop na “sakey a baleg ya ulop” manlapud amin a nasyones a kaliktan da met so mandayew ed si Jehova. (Apocalipsis 7:9, 10; Zacarias 8:23) Anggaman agnapibilang ed balon sipanan, saraya met so sakop na ganggan. (Ikompara so Levitico 24:22; Numeros 15:15.) Bilang “sakey a pulok” ed silong na “sakey a pastol,” amin so magmaliw a “walad silong ed ganggan nen Kristo,” a singa insulat nen apostol Pablo. (Juan 10:16; 1 Corinto 9:21) Tinawag nen Pablo iyan balon sipanan a “sipan a magmaong.” Akin? Unona, nibase itan ed saray sipan ya asumpal imbes ed saray anino na bengatlan onsabi.—Hebreos 8:6; 9:11-14.
5. Anto so gagala na balon sipanan, tan akin ya ontalona itan?
5 Anto so gagala na sayan sipanan? Pian mamawala na sakey a nasyon na arari tan saserdote a mamendisyon ed amin a katooan. (Exodo 19:6; 1 Pedro 2:9; Apocalipsis 5:10) Agbalot pinawala na Mosaikon Ganggan a sipanan iyan nasyon ed sankasigpotan a pantalos, ta say Israel bilang intero so nanrebelde tan naandian ira na pankanawnawa. (Ikompara so Roma 11:17-21.) Anggaman ontan, say balon sipanan so maseguron ontalona, ta nisisiglaot itan ed nikaduman tipo na ganggan. Miduma ed antoran paraan?
Say Ganggan a Nipapaakar ed Kawayangan
6, 7. Panon a mangiyoopresi na babaleg a kawayangan so ganggan ed si Kristo nen say Mosaikon Ganggan?
6 Naulit-ulit a nisisiglaot ed kawayangan so ganggan ed si Kristo. (Juan 8:31, 32) Natutukoy itan bilang “katunongan [ganggan] na [sakey a] pankanawnawa” tan say “[ayadyarin] ganggan na pankanawnawa.” (Santiago 1:25; 2:12) Siempre, amin a kawayangan na totoo so relatibo. Siansia, iyoopresi na sayan ganggan so nagkalalon kawayangan nen say sinandian to, say Mosaikon Ganggan. Panon ya ontan?
7 Alimbawa, anggapo so siopaman a nianak ed silong na ganggan ed si Kristo. Saray sengegan a singa say rasa tan lugar na inkayanakan so ag-importanti. Mabulos a pinili na tuan Kristianos ed kapusoan da pian awaten so pako na katutulok ed sayan ganggan. Diad panggawa ed ontan et naromog dan saya so sakey a mapangasin pako, anlemew ya awit. (Mateo 11:28-30) Tutal, say Mosaikon Ganggan so adesinyo met pian nibangat so too a sikato so makasalanan tan mankakaukolan na dondon bagat pian manondon ed sikato. (Galacia 3:19) Ibabangat na ganggan ed si Kristo a say Mesias so sinmabi la, nambayar ed kantidad na dondon diad panamegley na bilay to, tan angilukas na dalan pian sikatayo so nibulos manlapud teriblin panamairap na kasalanan tan ipapatey! (Roma 5:20, 21) Ta pian nagunggunaan, kaukolan tayoy ‘mangagamil na pananisia’ ed satan a dondon.—Juan 3:16.
8. Anto so lalaktipen na ganggan ed si Kristo, balet akin a say panbilay unong ed satan et agto kabaliksan so pangipatlep na nilasus a legal a ganggan?
8 Say ‘pangagamil na pananisia’ et lalanoren toy panbilay unong ed ganggan ed si Kristo. Lalaktipen na saya so katutulok ed amin a ganggan nen Kristo. Kabaliksan ta na saya so pangipatlep na nilasus a ganggan tan tutumboken? Andi. Bangta si Moises, say manamegley na datin sipanan, so nansulat ed Mosaikon Ganggan, si Jesus, say Manamegley na balon sipanan so agbalot nansulat na anggan sakey a ganggan. Imbes, sikatoy nambilay unong ed sayan ganggan. Diad panamegley na ayadyarin kurang na impanbilay to, angitilak na padron pian tumboken na amin. (1 Pedro 2:21) Anganko ta satan so rason no akin a say panagdayew na akaunan Kristianos so atukoy bilang ‘Say Dalan.’ (Gawa 9:2; 19:9, 23; 22:4; 24:22) Parad sikara, say ganggan ed si Kristo so niyalimbawa ed bilay nen Kristo. Say pangalig ed si Jesus et kabaliksan toy itulok ed sayan ganggan. Say ampetang a panangaro ra ed sikato so mankabaliksan a sayan ganggan so talagan nisulat ed kapusoan da, a singa nipropesiya. (Jeremias 31:33; 1 Pedro 4:8) Tan say sakey a matulok lapud aro so agbalot manliknan napapairap—saya so sakey nin rason no akin a say ganggan ed si Kristo so nayarin natawag a “ganggan na pankanawnawa.”
9. Anto so pinagkabelas na ganggan ed si Kristo, tan ed anton dalan a sasaglawien na saya so sakey a balon ganggan?
9 No say aro et importanti ed Mosaikon Ganggan, satan so mismon belas na Kristianon ganggan. Sirin lalaktipen na ganggan ed si Kristo so balon ganggan—kaukolan a saray Kristiano so walaan na dilin-managsakripisyon aro ed sakey tan sakey. Kaukolan da so mangaro a singa ginawa nen Kristo, sibubulos ton intalaga so bilay to nisesengeg ed kakaaro to. (Juan 13:34, 35; 15:13) Kanian matukoy ya ibagan say ganggan ed si Kristo so sakey a mas matalonggaring a balikas na teokrasya nen say samay Ganggan nen Moises. A singa impabitar la na sayan dyurnal: “Say teokrasya so uley na Dios; say Dios aro; sirin say teokrasya so uley ed panamegley na aro.”
Si Jesus tan Fariseos
10. Panon a say panagbangat nen Jesus et midumaan ed samay panagbangat na Fariseos?
10 Agpankelawan sirin, a kinontra nen Jesus iray Judion relihyoson lider ed panaon to. Say “ayadyarin ganggan a nipaakar ed kawayangan” so arawdawi ed isip na saray eskriba tan Fariseos. Sinali ran kontrolen so totoo diad panamegley na ginaway-too iran regulasyon. Nagmaliw a makapairap, manangondena, negatibo so panagbangat da. Baleg so pidumaan, say panagbangat nen Jesus so makapaseseg a tuloy tan positibo! Sikato so praktikal tan impaarap toray peteg a pankaukolan tan panpapagaan na totoo. Simpli so impanbangat to tan atekepay masimoon a liknaan, ya angusar na saray ilustrasyon manlapud agew-agew a kabibilay tan tekep na autoridad na Salita na Dios. Kanian, “dakel ed katooan so nankelkelaw ed panagbanga’to.” (Mateo 7:28) On, tinmanek so panagbangat nen Jesus ed kapusoan da!
11. Panon ya impanengneng nen Jesus a say Mosaikon Ganggan so niyaplika komon tekep na inkamakatunongan tan panangasi?
11 Imbes ya aruman ni na dakel a regulasyon so Mosaikon Ganggan, impanengneng nen Jesus no panon so nepeg komon a pangiyaplika na saray Judio ed satan a Ganggan—tekep na inkamakatunongan tan panangasi. Alimbawa, isipen pay inkagawa sanen sikatoy inasinggeran na sakey a biin manpaparala. Unong ed Mosaikon Ganggan, siopaman a makadiwit ed sikato so magmaliw a marutak, kanian sikato so nepeg ya agmidipong ed ulop na karaklan! (Levitico 15:25-27) Balet sikatoy desperadon natambal, kanian akiseksekan ed ulop tan diniwit toy akinpaway a kawes nen Jesus. Tampol a tinmunda so panpaparala to. Kasin binaat to lapud impakasumlang to ed Ganggan? Andi; imbes, atalosan to so desperadon sirkumstansya tan indemostra to so sankabalgan a prinsipyo na Ganggan—aro. Sililiknan imbaga to ed sikato. “Anak say pananisiam pinaabig to ka. Onla ka’d kareenan, et onabig ka ed sakit mo.”—Marcos 5:25-34.
Malukak ta so Ganggan ed si Kristo?
12. (a) Akin ya agtayo nepeg ya isipen a say ganggan ed si Kristo so malukak? (b) Anto so mangipapanengneng a say impamawala na dakel a ganggan so mansumpal ed inkiwala na dakel a pakalusotan?
12 No ontan, nepeg ta ya isipen tayo a lapud say ganggan ed si Kristo et “kayarian na kawayangan,” satan so malukak, bangbalet saray Fariseo, tekep na amin ya insangin tradisyon da, so anggan panon et akapuger ed kondukta na totoo ed loob na istrikton ketegan? Andi. Mabetbet ya ipapanengneng na sistema na ganggan natan a no mas dakel so ganggan, mas dakel a pakalusotan so naroromog na totoo ed saratan.a Diad agew nen Jesus say kinarakel na totontonen na Fariseos so anagdag ed pananap na pakalusotan, ed anggapoy ligsan panumpal ed saray gawan mamabetel ed aro, tan say panamayubo na palaway a dilin-inkatunong so mangisanib ed akindalem ya inkabulok.—Mateo 23:23, 24.
13. Akin a say ganggan ed si Kristo so nanresulta ed mas atagey ya estandarte ed kondukta nen say antokaman a nisulat a kodigo na saray ganggan?
13 Diad kasunian to, say ganggan ed si Kristo so agmangibabangat na ontan iran awawey. Diad tua, say katutulok ed ganggan a nibased aro ed si Jehova tan tutumboken diad pangaalig ed dilin-managsakripisyon aro nen Kristo parad arum so manresulta ed mas atagtagey ya estandarte ed kondukta nen say itumbok ed sakey a pormal a kodigo na ganggan. Ag-aanapen na aro so pakalabut; ipapaliis to itayo ed panggawa na makapasakit a bengatla a nayarin agpihon isesebel na sakey a kodigo na ganggan. (Nengnengen so Mateo 5:27, 28.) Kanian, pakikiwasen itayo na ganggan ed si Kristo a manggawa na saray bengatla parad arum—magmaliw a mabunlok, maparawes, tan maaro—ed saray paraan ya agtayo napakiwas a gawaen so pormal a ganggan.—Gawa 20:35; 2 Corinto 9:7; Hebreos 13:16.
14. Anto so nagmaliw ya epekto ed panagbilay na inmunan-siglon Kristianon kongregasyon unong ed ganggan ed si Kristo?
14 Diad laknab a saray membro na saya so manbibilay unong ed ganggan ed si Kristo, say inmunan Kristianon kongregasyon et panggagayagaan to so maligsa, maaron atmospera, talagan bulos manlapud mapeget, maukom, tan mansimpisimpitan ya awawey a kasmak ed saray sinagoga ed saman a panaon. Maseguron nalilikna na saray membro na sarayan balon kongregasyon a sikaray manbibilay ed “ganggan na sakey a bulos a totoo.”
15. Anto so pigara ed inmunan impansagpot nen Satanas a paneral ed Kristianon kongregasyon?
15 Anggaman ontan, magunaet si Satanas a maneral ed Kristianon kongregasyon manlapud loob, no panon a dineral to so nasyon na Israel. Amasakbay si apostol Pablo nipaakar ed singa-lobon totoon “mansalita na bengatlan mabanday” tan mamairap ed pulok na Dios. (Gawa 20:29, 30) Sikato so kaukolan a mipuligesgesan ed saray Judio, a nanggunaetan dan say relatibon kawayangan na ganggan ed si Kristo so salatan na pakaaripen ed Mosaikon Ganggan, ya asumpal la ed si Kristo. (Mateo 5:17; Gawa 15:1; Roma 10:4) Kayari impatey na sankaunoran ed apostoles, anggapo la so samben sumpad ontan ya apostasya. Kanian nikasmak so inkabulok.—2 Tesalonica 2:6, 7.
Dudutakan na Kakristianoan so Ganggan ed si Kristo
16, 17. (a) Antoran porma na inkabulok ed Kakristianoan? (b) Panon a saray ganggan na Simbaan a Katoliko so angiyalibansa na ayesyes a panmoria ed sekso?
16 No nipaakar ed Judaismo, dakel so porma na inkabulok ed Kakristianoan. Sikato met so apatitan na palson doktrinas tan malukak iran moralidad. Tan mabetbet ya apaneknekan a makakaapekto ed natitilak a puron panagdayew so sagpot ton pamrotekta ed pulok to sumpad saray impluensyan manlalapud paway. Kasmak so mapeget tan agmakasulatan iran ganggan.
17 Say Iglesia Katolika so manunaan ed pamapawala na dakerakel a tugyop na saray ganggan na simbaan. Sarayan ganggan so nagkalautlan amikewet ed saray pamaakaran ed sekso. Unong ed libron Sexuality and Catholicism, inaksobi na simbaan so Griegon pilosopya na Stoisismo, a manususpetsa ed amin a pormay panliketan. Asabin say simbaan et imbangat ton say amin a seksual a panliliket, pati samay normal ed saray relasyon ed panamaley et kasalanan. (Ikompara so Uliran 5:18, 19.) Nibabagan say sekso so nipaakar labat ed pan-anak, anggapo lay arum. Kanian kinondena na ganggan na simbaan so antokaman a porma na kontrasepsyon a bilang sakey a seryoson kasalanan, a no maminsan et mankakaukolan na dakel a taon a penitensya. Niarum ni, say inkapare so sinebelan a mangasawa, sakey a ganggan a nansengegay indakel na isesebel a sekso, pati say panangabuso ed ugugaw.—1 Timoteo 4:1-3.
18. Anto so resulta na impamarakel ed saray ganggan na simbaan?
18 Legan ya ondarakel so ganggan na simbaan, saratan so titiponen ed saray libro. Saraya so amakilot tan analat ed Biblia. (Ikompara so Mateo 15:3, 9.) Singa say Judaismo, agnanmatalek so Katolisismo ed sekular a sulsulat tan ikuekuenta ra so karaklan ed saraya a sesga. Agnambayag et sayan panmoria so linmampas ni ed makatunongan a panamasakbay na Biblia nipaakar ed sayan pamaakaran. (Eclesiastes 12:12; Colosas 2:8) Si Jerome, sakey a managsulat na iglesia ed komapat a siglo K.P., so kinmelyaw: “O Katawan, no bilang ta makapankayarian ak lamet na minumundon liblibro odino basaen iratan, niburi ta kayo.” Asabi panaon, kinmiwas so simbaan ed panagsuri ed liblibro—anggan saramay tema ed sekular. Kanian akondena so koma-17 siglon astronomo a si Galileo lapud inpansulat a say dalin et ontetelek ed banwa. Say impamilit na simbaan a sikatoy pinal ya autoridad ed amin a bengatla—anggan saray tepet nipaakar ed astronomo—so nansengegan na inkapuy na pananisia ed Biblia diad kaunoran.
19. Panon a sinuportaan na saray monasteryo so mapeget ya autoritarianismo?
19 Say impanggawa na simbaan na saray ganggan ed saray monasteryo, ya imbiig na saray monghe so inkasikara manlapud sayan mundo pian manbilay na dilin-panangikaindan. Maslak a Katolikon monasteryo so ontutumbok ed “Say Totontonen nen St. Benedict.” Say “abbot” (terminon nanlapud Aramaikon salita parad “ama”) so nanuley tekep na absoluton autoridad. (Ikompara so Mateo 23:9.) No niregaloan so sakey a monghe na atateng to, say abbot so mandeside no kasin satan a monghe odino say arum so nepeg a mangawat ed saman. Nilikud ed pangokondena ed kabastosan, insebel na sakey a totontonen ya amin ya istorya tan lurey, diad impangibagan: ‘Anggapoy babangatan a kaukolan a mansalita na ontan iran bengatla.’
20. Anto so mangipapanengneng a say Protestantismo so apaneknekan ya eksperto met ed pangiyalibansa na agmakasulatan ya autoritarianismo?
20 Ag-abayag et say Protestantismo, a nanggunaetan ton umanen so agmakasulatan ya inkaalablabas na Katolisismo, so nagmaliw ya eksperto ed panggawa na manangontrol a totontonen ya agnibased ganggan ed si Kristo. Singa bilang, say manunan repormador a si John Calvin so atawag a “say lehistador na apasimbalon Simbaan.” Inuleyan to so Geneva diad panamegley na amayamay a mapeget a totontonen ya inyimpuersa na “Mamatatken” a say “betang,” kuan nen Calvin, “et say pangipakurang ed bilay na balang sakey.” (Ikompara so 2 Corinto 1:24.) Kontrolado na simbaan iray panagpundoan tan inggeter da no antoray nepeg a teman nayarin tongtongen. Walaray ambebelat a dusa ed pakasumlang a singa say pankanta na mabanday a kanta odino panagsayaw.b
Makaaral Manlapud Saray Lingo na Kakristianoan
21. Anto so nagmaliw ya interamentin epekto na tendensya na Kakristianoan ya ‘onlabas ed saray bengatlan nisulat’?
21 Sinalimbengan ta na amin irayan totontonen so Kakristianoan sumpad inkabulok? Kasunian so agawa! Natan say Kakristianoan so asiyansiyan ed nilasus a sekta, a manlalapud alabas ya istrikto ya anggad malukak a tuloy ed gawan mauges. Amin na saraya, anggan panon, so ‘linmabas ed saray bengatlan nisulat,’ a mangiyaabuloy ed kaisipan na too a manguley ed pulok tan mangamper ed ganggan na Dios.—1 Corinto 4:6.
22. Akin a say isusuawi na Kakristianoan so agmankabaliksan na anggaan na ganggan ed si Kristo?
22 Anggaman ontan, say awaran na ganggan ed si Kristo so agnagmaliw a sakey a trahedya. Si Jehova a Dios so agbalot mangiyabuloy a buralen na totoo so ganggan na Dios. Nipapakurang so Kristianon ganggan natan ed limog na tuan Kristianos, tan saraya so walaan na baleg a pribilihyon manbilay unong ed satan. Balet kayari na pangusisa ed ginawa na Judaismo tan Kakristianoan ed ganggan na Dios, matukoy labat ya itepet tayo, ‘Panon tayon manbibilay unong ed ganggan ed si Kristo legan a papaliisan so patit a pakarutakan na Salita na Dios ed panagkatunongan tan saray totontonen na too a manederal ed mismon belas na ganggan na Dios? Anton asimbang a panmoria so nepeg ya ipaslep natan na ganggan ed si Kristo ed sikatayo? Say onggendan ya artikulo so mangebat ed sarayan tepet.
[Saray paimano ed leksab]
a Manunan responsabli iray Fariseo lapud porma na Judaismo a wala natan, kanian agmakasurprisa a siansian aanapen na Judaismo so pakalusot ed dakel a restriksyon ya inyarum to ed Sabbath. Alimbawa, say sakey a bisita ed ospital na Judion ortudokso ed Sabbath so makaimanon say elebeytor et otomatikon ontutunda ed kada grado ta pian saray pasahero et naarawian da so pakapankasalanan a ‘gawa’ ed panangitelpek na elebeytor. Arum ya Ortudoks a doktor so mangisulat na resita ed tintan nabubura ed ilabas na pigaran agew. Akin? Lapud ipapasen na Mishnah iratan bilang “trabaho,” balet ikakatunongan ton say “panagsulat” so pangititilak na manbayag a marka.
b Si Servetus, ya anuppiat ed pigaran teolohikon panmoria nen Calvin, so pinoolan ed istaka bilang erehes.
Panon Yon Ebatan?
◻ Anto so pinagkabelas na ganggan ed si Kristo?
◻ Panon a say istilo na panagbangat nen Jesus so midumaan ed istilo na saray Fariseo?
◻ Panon ya inusar nen Satanas so mapeget a hilig a manggawa na saray totontonen pian deralen so Kakristianoan?
◻ Anto so pigaran positibon epekto na panagbilay unong ed ganggan ed si Kristo?
[Litrato ed pahina 16]
Inyaplika nen Jesus so Mosaikon Ganggan tekep na inkamakatunongan tan panangasi