Ilalaknab Diad Lugar a Datin Inaligwasan na Inmunan Inkakristiano
SAY Italya, ya uhas-bota a peninsula a ninmatnat ed Dayat na Mediteraneo, et sakey a lugar a saray ebento nipaakar ed relihyon tan kultura so angimpluensya ed awaran na mundo. Minilyon a turista so nasasagyat ya onla ditan lapu ed karakpan na nanduruman lugar, bantog iran kimey ed art, tan masasamit a luto. Onlalaknab met ed satan a bansa so panagaral ed Biblia.
Nayari a primeron akasabi so tuan Inkakristiano ed Roma—say kabisera na pakayari ed mundo nensaman—sanen sinmempet manlapud Jerusalem iray Judio tan proselita a nagmaliw a Kristiano nen Pentecostes 33 K.P. Nen manga 59 K.P., dinmalaw si apostol Pablo ed Italya diad inmunan pankanawnawa. Diad gilig na dayat ed Puteoli et ‘aromog to iray agagi’ to ed pananisia.—Gawa 2:5-11; 28:11-16.
Unong ya impasakbay la nen Jesus tan saray apostol, sakbay a manampot so unonan siglo K.P., saray grupo na apostata so kalkalnan sinmian ed tuan Inkakristiano. Balet, antis a manampot iyan marelmeng a sistema na bengabengatla, nipulong la na saray tuan babangatan nen Jesus so maong balita ed sankamundoan—a kabiangan lay Italya.—Mateo 13:36-43; Gawa 20:29, 30; 2 Tesalonica 2:3-8; 2 Pedro 2:1-3.
Makapadismayan Gapoan
Nen 1891, si Charles Taze Russel, ya angidaulo ed sankamundoan a kimey a panagpulong na saray Estudyante na Biblia (say tawag ed saray Tasi nen Jehova nensaman), so dinmalaw ed pigaran syudad ed Italya diad inmunan pankanawnawa. Inaksobi to a makapadismayan tuloy so resulta na ministeryo to ditan: “Anggapo so akapasesegan mi pian manilalo parad antokaman a maabig a bunga diad Italya.” Diad primabera na 1910, pinmawil si Brother Russel diad Italya tan angiter na paliwawa ed Biblia diad sakey a gymnasium diad sentro na Roma. Anto so resulta? “Diad interamenti,” so inreport to, “makapadismaya so impantitipon.”
Diad tua et matayatay so iyaaligwas na panangipulong ed maong a balita ed Italya diad loob na pigaran dekada, nayarin lapud pinasegsegang na diktador a Fasista iray Tasi nen Jehova. Kaleganan na saman, kulang a 150 so bilang na saray Tasi nen Jehova diad bansa, a karaklan ed sikara et akaaral ed saray katuaan na Biblia manlapud kakanayon odino kakaaro ra a manaayam ed arum a bansa.
Makapakelaw ya Inyaligwas
Kayari na Guerra Mundial II, nibaki so pigaran misionaryo diad Italya. Balet unong ya ipapabitar na sulat ya aromog ed saray simpenan na Estado, saray atagey-rangkon indibidual ed herarkiya na Vatican et kinerew da ed gobierno a patakyasen iray misionaryo. Nilikud ed arum, saray misionaryo so pinaskar ya ontaynan ed bansa.
Anggaman ed saray babeng, dakel a totoo ed Italya so ginmapon dinmagsa ed “palandey” na panagdayew ed si Jehova. (Isaias 2:2-4) Makatantanda so indaak na saray Tasi. Nen 2004 et walay pantok a 233,527 a manangipalapag na maong a balita, 1 ed kada 248 a populasyon, tan 433,242 so inmatendi ed Memoryal na impatey nen Kristo. Wala so 3,049 a kongregasyon na saray Tasi nen Jehova a mantitipon ed komportable iran Kingdom Hall. Diad agano niran taon et nanggayagaan na pigaran grupo na totoo so baleg ya iyaaligwas.
Panagpulong Diad Dakel a Lenguahe
Dakel a totoon taga Aprika, Asia, tan Bukig a Europa so ondadayo ed Italya pian mananap na trabaho odino magmaong a panagbilay odino, diad pigaran kaso, pian makatakas ed makapasinagem iran kipapasen. Panon kasin natulongan ed espiritual irayan minilyon a totoo?
Dakel a Tasi ed Italya so angawat ed angat a manaral na sananey a lenguahe, a singa say Albaniano, Amhariko, Arabe, Bengali, Insik, Punjabi, Sinhala, tan Tagalog. Manlapu la nen 2001, walaray gagawaen a panagaral na lenguahe pian nibangat iramay mabulos ya indibidual a manpulong ed sananey a lenguahe. Diad apalabas a taloy taon, 3,711 a Tasi so inmatendi ed 79 a klase a ginawa diad 17 a lenguahe. Saya so nanggawan posible pian naporma tan napabiskeg so 146 a kongregasyon tan 274 a grupo ed 25 a lenguahe. Diad ontan et dakel a masimoon ya indibidual so akadngel na maong a balita tan nanaral ed Biblia. Tan mabetbet a makapakelkelaw iray resulta.
Sakey a ministro na saray Tasi nen Jehova so angitongtong na nipaakar ed Biblia ed si George, lakin taga-India a mansasalitay Malayalam. Anggaman maprobprobleman maong si George ed trabaho, sikatoy maliket ya angawat ed panangiyaral ed Biblia. Kalabas na pigaran agew, say kaaro nen George a si Gil, a taga-India a mansasalitay Punjabi, so linma ed Kingdom Hall, tan impaiyaralan na Biblia. Inkabat nen Gil ed saray Tasi si David, a taga-India met a mansasalitay Telugu. Ag-abayag et nanaral met la na Biblia si David. Walay duara nin taga-India a kaiba nen David ed abung, si Sonny tan Shubashi. Sikaran dua so akibiang met ed panagaral na Biblia. Kalabas na pigaran simba, akaawat na tawag ed telepono iray Tasi manlapud si Dalip, sakey a lakin mansasalitay Marathi. Oniay inkuan to: “Kaaro ak nen George. Nayari so paiyaralan na Biblia ed sikayo?” Insan sinmublay si Sumit, a lakin mansasalitay Tamil. Diad kaunoran, tinmawag ed telepono so sananey nin kaaro nen George pian paiyaralan na Biblia. Insan angitagar si George na sakey nin malangwer a laki, si Max, diad Kingdom Hall. Sikatoy impaiyaralan met. Natan, anemiran panangiyaral ed Biblia so ikokondukta, tan gagawaen iray uksoyan pian niyaralan ni so apatira. Sikara so iyaaralan ed Ingles, bangta uusaren met iray publikasyon ed Hindi, Malayalam, Marathi, Punjabi, Tamil, Telugu, tan Urdu.
Saray Telek so “Akadngel” ed Maong a Balita
Walay masulok a 90,000 a telek diad Italya. Diad kapegleyan na 1970, inasikaso la na saray Tasi so pangibangat na katuaan na Biblia ed sikara. Diad gapo et walaray telek a Tasi ya angibangat na Italian Sign Language (ISL) ed saray kapara ran ministro a mabulos ya ontulong ed satan a lawak. Kayari na satan et dinmakel la so telek a mangipapatnag na interes ed Biblia. Natan et masulok lan 1,400 a totoo a manguusar na ISL so onaatendi ed Makristiano iran pantitipon. Labinlima a kongregasyon tan 52 a grupo so manggagawa na saray pantitipon ed ISL.
Diad primero, say panagpulong ed saray telek so akadepende labat ed pambubulon na indibidual iran Tasi. Balet nen 1978, say sangan opisina na saray Tasi nen Jehova ed Italya so angorganisa na saray kombension parad saray telek. Nen Mayo ed satan a taon, niyanunsyo a diad internasyonal a kombension a nagawa ed Milan, walaray sesyon parad saray telek. Ginawa so primeron sirkiton asamblea na saray telek diad Assembly Hall ed Milan nen Pebrero 1979.
Manlapu la’d saman et inasikaso lan maong na sangan opisina so pakatagano ed espiritual na saray telek diad pamapaseseg da ed ondarakel a bilang na saray ebanghelisador a paaligwasen day dunong da ed sayan lenguahe. Manlapu nen 1995, walaray espisyal payunir (sigpot-panaon ya ebanghelisador) ya ibabaki ed pigaran grupo pian mangipasal na saray telek a Tasi diad ministeryo tan mangorganisa na saray Makristianon pantitipon. Taloran Assembly Hall so kinabitan na sankabaloan iran video system pian naparakep so programan panagbantay. Tan walaray itataryan videocassette na Makristiano iran publikasyon pian makaawat na espiritual a tagano iray telek.
Naimano na saray maniimaton a saray Tasi so mangaasikason maong ed espiritual iran pankaukolan na saray telek. Oniay inaon na magasin a P@role & Segni, ya impalapag na Italian Deaf Society, manlapud sulat ya impawit na manunaan ya obispo na Katoliko: “Mairap so pagmaliw a telek lapud ta say telek a too et mankaukolan na tuloytuloy ya atension. Alimbawa, sikatoy main-inomay a makasabi diad simbaan anggan bukbukor to, balet nakaukolan to so tulong na sakey a managpatalos pian natumbok to so amin a babasaen, ibabaga, odino kakansionen legan na saray misa.” Intuloy ni na magasin: “Inaksobi na obispo a makapaermen ta agni-akaparaan so simbaan a mangarap ed saratan a walaay deperensya, tan impabitar to a dakel a telek so mas naaasikaso ed saray Kingdom Hall na saray Tasi nen Jehova nen say diad simbaan na parokya.”
Nipulong so Maong a Balita ed Saray Priso
Nayari kasin magmaliw a bulos so sakey a too anggaman walad prisoan? On, lapud wala so pakayari na Salitay Dios a ‘mangibulos’ ed saraman so mangawat tan mangiyaplika ed satan diad kabibilay da. Say mensahen inyabawag nen Jesus “ed saray adakep” et kawayangan manlapud kasalanan tan palson relihyon. (Juan 8:32; Lucas 4:16-19) Diad Italya et alay abig iray resulta diad panagpulong ed prisoan. Masulok ya 400 a ministro na saray Tasi nen Jehova so inautorisaan na Estado ya ombisita ed saray priso ta pian mangitarya na espiritual a tulong. Saray Tasi nen Jehova so sankaunaan ya aliwan-Katolikon organisasyon a kinmerew tan akala na ontan a permiso.
Nayarin nikayat so mensahe na Biblia diad ag-iilaloan iran paraan. Itotongtong na saray priso ed kapara ran priso so panagbangat a kimey na saray Tasi nen Jehova nipaakar ed Biblia. Bilang resulta, arum ed saraman a priso so nampabisita met ed Tasin ministro. Odino walaray kapamilyaan da a manaaral na Biblia ya amaseseg ed sikaran pabisita ed saray Tasi. Arum a priso ya asentensiaan a legay bilay lapud impamatey odino arum niran ambelat a krimen so nagbabawi tan sigpot dan inuman so kabibilay da. Saya so angiparaan ed sikara parad dedikasyon ed si Jehova a Dios tan parad bautismo.
Diad pigaran prisoan, walaray gagawaen ya uksoyan a paliwawa parad publiko nipaakar ed saray teman nibase ed Biblia, panselebra ed Memoryal na impatey nen Jesus, tan pambantay ed saray videocassette na saray programa ed Biblia a ginawa na saray Tasi nen Jehova. Mabetbet a dakdakel iray priso ya onaatendi ed sarayan pantitipon.
Pian natulongan iray totoon walad prisoan diad praktikal a paraan, saray Tasi so malaknab a mangibubunog na saray magasin a manisingbat ed saray teman makatulong ed saray priso. Sakey la so magasin ya Awake! na Mayo 8, 2001, ya aningbat ed teman “Can Prisoners Be Reformed?” Say isyu na Abril 8, 2003 et nipaakar ed “Drug Abuse in the Family—What Can You Do?” Nilibon kopya so nipapalima ed saray priso. Bilang resulta, nilasus a panangiyaral ed Biblia so nikokondukta. Walaray guardia na prisoan ya angipatnag met na interes ed saray mensahe na Biblia.
Kayari impakala na espisyal a permit manlapud saray autoridad, sakey a priso a manngaran na Costantino so abautismoan diad Kingdom Hall ed San Remo tan wala so 138 a Tasi diman ya inmatendi. “Aliknak a napnapno ak na panangaro,” so inkuan nen Costantino a mapatpatnag ya atenyeg kayari na ebento. Inreport na sakey a lokal a peryodiko iray imbaga na inkargado na prisoan: “Sikami so malikeliket . . . ya angiter ed satan a permiso. Amin a bengatlan makapaabig ed sosyal, personal, tan espiritual na sakey a priso et nepeg ya ikonsidera.” Nandinayewan na asawa nen Costantino tan say anak dan bii so maabig ya epekto na suston pikakabat ed Biblia ed bilay nen Costantino: “Sikatoy ipapasirayew mi lapud impanguman to. Sikatoy nagmaliw a mareen, tan lalon onaaralem so panagpaga to ed sikami. Walaan kami na apasimbalon panagmatalek tan panagrespeto ed sikato.” Sikaray ginmapon nanaral met na Biblia tan inmatendi ed Makristiano iran pantitipon.
Si Sergio, ya akulong lapud impantakew, impanholdap, impangipuslit na druga, tan impamatey, so asentensiaan a nipriso anggad 2024. Kayari na taloy taon ya impanaral to ed Kasulatan tan impanguman to ed bilay to, denesidi nen Sergio so manpabautismo. Sikatoy koma-15 a priso ed prisoan na Porto Azzurro, diad isla na Elba, ya abautismoan bilang sakey ed saray Tasi nen Jehova. Inmatendi so pigaran kapara to a priso sanen sikatoy binautismoan diad sakey a niyalis-alis a pool ya impasen ed galawan na saray priso.
Si Leonardo, ya asentensiaan a nipriso ed loob na 20 a taon, so akala na permiso pian manpabautismo diad sakey a Kingdom Hall ed Parma. Sanen ininterbio na sakey a lokal a peryodiko, inkuan nen Leonardo a labay ton “ipalinew a kanian denesidi toy magmaliw a Tasi nen Jehova et aliwan pian makapaway ed ambilunget a prisoan noagta pian peneken so importantin espiritual a pankaukolan to.” Oniay inkuan ni nen Leonardo: “Say bilay ko et sakey ed saray lingo, balet intalirak ko la itan. Anguman ak la, anggaman aliwan bigbigla. Nakaukolan kon itultuloy so pagmaliw a maptek.”
Si Salvatore, ya akulong lapud impamatey, so nipriso ed Spoleto a guardiadon maong. Say bautismo to, a ginawa ed loob na prisoan, so nandinayewan na dakel. Oniay inkuan na inkargado na prisoan diman: “Say kablian ed sosyedad na sakey a panamili a manresulta ed pakawalaan na maong ya ugali ed amin so nepeg ya ipaseseg, parad pakagunggonaan na komunidad ed prisoan tan say interon sosyedad.” Bilang resulta na impanguman nen Salvatore, say asawa to tan say anak dan bii so onaatendi la ed saray pantitipon na saray Tasi nen Jehova. Say sakey nin priso a pinulongan nen Salvatore et abautismoan met bilang dedikadon lingkor nen Jehova.
Pigara ed saray inlaknab tan indaak ed inmunan Inkakristiano et agawa diad Italya. (Gawa 2:10; Roma 1:7) Diad sayan panaon na panagani, mantutultuloy so espiritual ya ibubulaslas tan ilalaknab diad saratan met a lugar a nankimeyan nen Pablo tan saray kapara ton Kristiano pian ipulong so maong a balita.—Gawa 23:11; 28:14-16.
[Mapa ed pahina 13]
(Parad aktual a format, nengnengen so publikasyon)
ITALYA
Roma
[Saray litrato ed pahina 15]
Say Assembly Hall ed Bitonto tan sakey a kongregasyon na Italian Sign Language ed Roma
[Saray litrato ed pahina 17]
Mantutultuloy so espiritual ya ibubulaslas ed saray lugar a datin inaligwasan na inmunan Inkakristiano