Say Bilay Yo—Anto so Gagala To?
“Inusisak ed pusok . . . angga ed agko nanengneng komon no anto so maong a nipaakar ed saray anak a lalaki na totoo . . . ed saray amin ya agew na panbilay da.”—ECLESIASTES 2:3.
1, 2. Akin ya aliwan makapoy so pakawalaan na makatunongan ya interes ed sarili?
INTERESADO ka ed inkasika, agta ontan? Normal labat itan. Kanian mamangan itayo kada agew, onuugip itayo sano naksawan itayo, tan labalabay tayon napilimogan iray kakaaro tan saray inad-aro. No maminsan et manggalaw, manlangoy, odino manggawa itayo na arum a bengatlan panggayagaan tayo, a mangisisindag na asimbang ya interes ed inkasikatayo.
2 Say ontan a dilin-interes so mitunosan ed impaisulat na Dios ed si Solomon: “Anggapo so bengatla a magmaong nipaakar ed too nen say pangan to tan yinom to, tan panggawa to ed kamarerwa to a manliket a maong ed kimey to.” Basi’d eksperiensia, inyarum ni nen Solomon: “Saya met anengneng ko, a sikato so nanlapud lima na Dios. Ta siopa so makapangan, odino siopa so makapanliket, a lalo nen siak?”—Eclesiastes 2:24, 25.
3. Antoran makawetwet a tepet so naiimano na maslak ya agnaebatan?
3 Ingen amtam a say bilay so mas ni nen say pangan, iyinum, iyugip, tan panggawa na maong labat. Walay pakaot-otan, pakadismayaan, tan pakaaburidoan tayo. Tan ompapatnag ya okupado tayon tuloy ya isipey kabaliksan na bilay tayo. Agta ontan so kipapasen? Si Vermont Royster, datin editor na The Wall Street Journal, diad impakaimano’d apalaknab a pikakabat tan dunong tayo, insulat to: “Nia so makapaupapet a bengatla. Diad panmolimoli nipaakar ed too, ed saray pakakadilimaan to, tan ed pasen to ed sayan talba, dagdaiset so amta tayo nen say sanen ginmapo so bilay. Siansia nin walaan itayo na tepetepet no siopa itayo tan no akin a niwala itayo tan no anto so arapen tayo.”
4. Akin a balang sakey ed sikatayo so malabay a makapangebat ed saray tepet a manasaglawi ed sikatayo?
4 Panon mon ebatan iray tepet a: Siopa itayo? Akin a wadia itayo? Tan anto so arapen tayo? Nen imbeneg a Hulyo, inatey si Mr. Royster. Padisir mo kasi et aromog to ed saman so makapenek iran ebat? Lalon matukoy, Wala tay paraan a nagawaan mo so ontan? Tan panon iyan makatulong ed sika a panggayagaan so mas maliket, mas makabaliksan a bilay? Imanoen tayo.
Manunan Lapuan na Aralem a Pakatalos
5. Akin a nepeg itayon manilalo ed Dios sano aanapen tayo so aralem a pakatalos ed saray tepet nipaakar ed kabaliksan na bilay?
5 No sikatayon mismo so manaanap ed dilin gagala na bilay tayo, nayarin nawalaan itayo na samet odino andiay-itatalona, a singa met tua ed maslak a lalaki tan bibii, anggan diad saraman so walaan na malaknab ya aral tan eksperiensia. Balet ag-itayo apaulyanan. Say Manamalsa tayo so mangitatarya na tulong. Sano iisipen yo so nipaakar ed satan, agta sikato so ultimon Lapuan na aralem a pakatalos tan kakabatan, bilang “andi-anggaan ya angga ed andi-anggaan” tan walaan na sigpot a pikakabat ed talba tan ed awaran? (Salmo 90:1, 2) Pinalsa toy totoo tan naiimatonan to so interamintin eksperiensia na too, kanian sikatoy Sakey a nepeg a panilaloan tayo parad aralem a pakatalos, aliwan diad ag-ayadyarin totoo, a limitadoy pikakabat tan pakatebek da.—Salmo 14:1-3; Roma 3:10-12.
6. (a) Panon ya angitarya so Manamalsa na nakakaukolan ya aralem a pakatalos? (b) Panon a nasasaglawi si Solomon?
6 Anggaman agtayo nailaloan a personal ya ibaga ed sikatayo na Manamalsa so kiparungtal ed kabaliksan na bilay, intarya to so lapuan na aralem a pakatalos—say apuyanan a Salita to. (Salmo 32:8; 111:10) Say libro na Eclesiastes so nagkalautlan makana ed sayan pamaakaran. Pinuyanan na Dios so managsulat ed satan, ta pian “say kakabatan nen Solomon tinalonaan to so kakabatan na saray amin ya anak ed Bukig.” (1 Arari 3:6-12; 4:30-34) “Say kakabatan nen Solomon” so akasagyat a tuloy ed ombibisitan manuley a nikuanton say kapaldua so agni nibaga tan kanian saramay ontatalineng ed kakabatan to so magmaliw a peteg a maliket.a (1 Arari 10:4-8) Makagamor itayo met na aralem a pakatalos tan liket manlapud madibinon kakabatan ya intarya na Manamalsa tayo diad panamegley nen Solomon.
7. (a) Anto so nikuan nen Solomon nipaakar ed maslak ya aktibidad ed silong na katawenan? (b) Anto so mangiyiilustra ed inkarealistiko nen Solomon ed panagkalkula?
7 Isisindag na Eclesiastes so inter-Dios a kakabatan, ya angapekta ed puso tan utek nen Solomon. Lapud walaan na panaon, kaykayarian, tan aralem a pakatalos a manggawa ed satan, inusisa nen Solomon so “amin ya agawa ed leksab na tawen.” Anengneng to a maslak ed satan et “kaapaan tan panguusil ed dagem,” a satan so apuyanan a panagkalkula a nepeg tayon nonoten sano iisipen tayo so gagala tayo ed bilay. (Eclesiastes 1:13, 14, 16) Prangka tan realistiko si Solomon. Alimbawa, molimolien paray salita to a naromog diad Eclesiastes 1:15, 18. Kabat yo a diad apalabas iran siglo et sinali la na totoo so nanduruman porma na gobierno, no maminsan et masimoon a sasalien dan solbaren iray problema tan paaligwasen so bilay na too. Balet, wala ta la so talagan ametek ed amin a “pikewet” iran bengatla na sayan ag-ayadyarin sistema? Tan nayarin naiimatonan yo la a no babaleg so pikakabat na too et lalon namomoria ton tuloy a diad antikey a panbilay et imposiblin sigpot a napetek iray bengatla. Say ontan a pakaamta so pakakadismayaan na dakel, balet aliwan ontan ed sikatayo.
8. Antoran sikulo so abayag lan niwala?
8 Say sananey a punton konsideraen et say paulit-ulit a sikulo a mangaapekta ed sikatayo, a singa say ibubutay tan iseselek na banwa odino say kurang na dagem tan danum. Saratan so niwala la ed agew nen Moises, Solomon, Napoléon, tan inmuunan laklaki tayo. Tan mantutultuloy iratan. Mipadpara, “sakey a kailalakan onla, tan sananey a kailalakan so onsabi.” (Eclesiastes 1:4-7) Manlapud punto-de-bista na too, melmelag so angumanan. Saray totoo ed inmuna tan natan et walaan na miulibayan iran aktibidad, ilalo, ambisyon, tan agawaan. Anggaman ed limog na sankatooan et arum ya indibidual so akapanggawa na makatantandan ngaran odino matalonggaring ira ed inkasanting odino abilidad, iner la natan so kawalaan na satan a too? Inatey la tan anganko et alingwanan la. Aliwa met a makapaermen itan. Ta ag-anggan amta na maslak a totoo so kangaranan na laklaki ra odino agda nibaga no iner so nianakan tan angiponponan ed sikara. Natalosan yo no akin a realistikon amoria nen Solomon a wala so kaapaan ed saray agawaan tan sagpot na too.—Eclesiastes 1:9-11.
9. Panon itayon natulongan diad pakagamor na realistikon aralem a pakatalos ed kipapasen na sankatooan?
9 Imbes a manismaya itan ed sikatayo, sayan madibinon aralem a pakatalos ed manunan kipapasen na sankatooan so makagungguna, a mamapakiwas ed sikatayo ya ipaliis iray agnakakaukolan a kablian ed saray kalat odino gegemtan ya agla mabayag et naandipat tan nalingwanan. Nepeg itan ya ontulong ed sikatayo pian determinaen so nagamoran tayo ed bilay tan no anto so sasalien tayon nagawaan. Diad pangiyilustra, imbes a magmaliw ya asetiko, makapanggayaga itayo ed balansin panangan tan panaginom. (Eclesiastes 2:24) Tan, unong a nanengneng tayo, arateng nen Solomon so positibo tan siiilalon konklusyon. Diad antikey, satan so rason a kaukolan tayon apresiaen a tuloy so siglaotan tayo ed Manamalsa tayo, a makatulong ed sikatayon nawalaan na akindalem a liket tan arapen a walaay gagala. Indanet nen Solomon: “Saya sikato so anggaan na kanonotan; amin, sikara so nadngel: Takotan mo so Dios, tan unoren mo so saray ganggan to; ta saya sikato so katipunan na kanepegan na too.”—Eclesiastes 12:13.
Gagala Lapud Saray Sikulo na Bilay
10. Diad anton dalan ya impareng nen Solomon so ayayep ed totoo?
10 Say madibinon kakabatan a nisisindag ed Eclesiastes so lalon makatulong ed sikatayo diad pangonsidera ed gagala tayo ed bilay. Panon ya ontan? Diad realistikon impangipaimano nen Solomon ed arum a katuaan a nayarin matalag tayon isipen. Sakey a manasaglawi ed panparparaan na totoo tan ayayep. Impareng nen Jesus iray papatumbok to ed saray karnero, ingen inkalapagan ya agpanggayagaan na totoo so kipareng ed ayayep. (Juan 10:11-16) Siansian intarok nen Solomon so pigaran agniburin katuaan: “Say Dios nasali to ra [saray anak na sankatooan], tan nanengneng da a sikara lamlamang sikara lambengat so saray ayep. Ta say nagawa ed saray anak a lalaki na totoo nagawa ed saray ayep; sakey lamlamang a bengatla so nagawa ed sikara. Singa say sakey ompatey, ontan met ompatey so sakey; . . . et say too andian na katageyan ed saray ayep; ta amin sikato so kaapaan. . . . Amin nanlapu ed dabok, tan amin ompawil ed dabok lamet.”—Eclesiastes 3:18-20.
11. (a) Panon a nadeskribe so tipikon sikulo na bilay na sakey ya ayep? (b) Anto so liknaan yo nipaakar ed ontan a padisir?
11 Isipen pa so sakey ya ayep a panggagayagaan yon bantayan, nayarin sakey a rock badger odino sakey a koneho. (Deuteronomio 14:7; Salmo 104:18; Uliran 30:26) Odino nayarin naisip yo so sakey ya squirrel; walay masulok a 300 a klase ed sankamundoan. Anto so sikulo na bilay to? Kayarin nianak itan, pasosoen itan na ina to ed loob na pigaran simba. Agmabayag et ontubo lay bago to tan makapaway la. Nayarin nanengneng yon manturattit ed panaaral ton mananap na tagano. Balet mabetbet ya ompatnag a singa labat manggagalaw, a panggagayagaan toy inkaugaw to. Kayari ibaleg to ed loob na sakey taon odino onsulok ni, mananap na kapareha to. Insan nepeg to lad satan so manggawa na ubong odino ungib tan mangasikaso na anak. No makaromog itan na magenap iran berry, nut, tan bukel, say pamilya na squirrel so ombaleg tan walaan na panaon a paawangen so ayaman da. Balet diad loob na pigaran taon, ontatken so ayep tan mainomay a naaksidenti tan mansakit. Ompatey itan ed pansamploy taon to. Tekep na samet a pandurumaan ed nanduruman klase na squirrel, ontan so sikulo na bilay to.
12. (a) Diad realistikon paraan, akin a say sikulo na bilay na dakel a totoo so mipara ed kaslakan ya ayep? (b) Anto so nayarin isipen tayo nipaakar ed ontumbok a makanengneng tayo na ayep a walad kanonotan tayo?
12 Ag-onsuppiat so maslak a totoo ed satan a sikulo parad sakey ya ayep, tan agda ilaloan a say squirrel et walaan na makatunongan a gagala ed bilay. Anggaman ontan, say bilay na dakel a totoo so agmidumaan a tuloy ed satan, agta ontan? Sikaray niyaanak tan naaasikaso bilang ugugaw. Sikaray mamangan, ombabaleg, tan manggagalaw bilang tobonbalo. Diad panakar na panaon et sikaray wala-la’d-edad, mananap na kapareha, tan mananap na panayaman tan anapan pian mangitarya na tagano. No sikaray ontalona, sikaray ombaleg tan paawangen day ayaman (ubong) da a pamabalegan na ananak da. Balet maples ya onlalabas iray dekada, tan sikaray ontatken. No aliwan antis, nayarin sikaray ompatey kayari na 70 odino 80 a taon a napno na “gulo tan makapasakit iran bengatla.” (Salmo 90:9, 10, 12, NW) Nayarin isipen yo irayan malinew a katuaan diad ontumbok a pakanengneng yo na sakey ya squirrel (odino arum ya ayep a walad kanonotan yo).
13. Anton nansumpalan so napapaneknekan a tua ed ayayep tan totoo?
13 Natalosan yo no akin ya impareng nen Solomon so bilay na totoo ed ayayep. Onia so insulat to: “Nipaakar ed amin a bengatla wala so sakey a panaon, . . . panaon a kianak, tan panaon ya ipatey.” Say onkomadua, say ipapatey, so panulibayan na too tan ayep, “a singa say sakey ompatey, ontan met ompatey so sakey.” Inyarum to: “Amin onla ed sakey a pasen; amin nanlapu ed dabok, tan amin ompawil ed dabok lamet.”—Eclesiastes 3:1, 2, 19, 20.
14. Panon a sasalien na arum a totoo ya iduma so kaslakan a sikulo na bilay, balet diad anton resulta?
14 Kaukolan ya agtayo ipasen a makapadismaya iyan realistikon panagkalkula. Tua, sasalien na arum ya umanen iyan kipapasen, a singa say pantrabahon sobra ta pian napalampasan day kipapasen na atateng da ed materyal. Nayarin gegemtanen da so dakel a taon ed edukasyon parad atagtagey ya estandarte na panagbilay, bangta sasalien a palaknaben so pakatalos da ed bilay. Odino nayarin isentro ra ed pan-ehersisyo odino pandieta pian nawalaan na magmaong a bunigas tan ondukey ni so bilay. Tan nayarin mangitarok na pigaran gungguna irayan sagpot. Balet siopa so makaseguro a say ontan iran sagpot so napaneknekan a matalona? Anggano napaneknekan iran matalona, kaunongan kabayag?
15. Anton prangkan panagkalkula ed bilay so makatunongan ed maslak a totoo?
15 Onia so intepet nen Solomon: “Bangta wala so dakerakel a bengabengatla a mamarakel ed kaapaan, anto so too a magmaong? Ta siopa so mikabat no anto so maong nipaakar ed too dia ed bilay to, amin iray agew na maapa a bilay to a dinarak to a singa anino? Ta siopa so makapangibaga ed too no anto naani ed saginonor to ed leksab na banwa?” (Eclesiastes 6:11, 12) Lapud say patey so maples a mamatunda ed saray sagpot na too, wala tay dakel a pankaabigan ed panbanikel pian nagamoran so dakel a materyal a bengatla odino diad pangemtan na andukey iran taon na pan-eskuela a manuna pian makaalay dakel a kaykayarian? Tan lapud antiktikey so bilay, onlalabas a singa anino, natebek na dakel ya anggapo lay panaon pian ipaarap lamet iray sagpot ed sananey a kalat na totoo sano nalikas dan onsaew; nisay say sakey a too so makaseguro ed no anto so nagawa ed ananak to “ed saginonor to.”
Panaon La Pian Manggawa na Maong a Ngaran
16. (a) Antoy kaukolan tayon gawaen ya agnagawaan na ayayep? (b) Anton arum a katuaan so nepeg a mangapekta ed panagisip tayo?
16 Aliwan singa saray ayayep, sikatayon totoo so walaan na kapasidad a manumameng, ‘Antoy kabaliksan na inkiwalak? Kasin satan so basta apasakey a sikulo, tekep na sakey a panaon a nianak tan insan sakey a panaon pian ompatey?’ Nipaakar ed satan, tandaan so katuaan ed saray salita nen Solomon nipaakar ed too tan ayep: “Ompawil iran amin ed dabok.” Kabaliksan ta na satan a say patey et sigpot a mamatunda ed kiwawala na sakey? Bueno, ipapanengneng na Biblia a saray totoo so andian na imortal a kamarerwa ya onsian ed laman. Saray totoo so kamarerwa, tan say kamarerwa a mankasalanan et ompatey. (Ezequiel 18:4, 20) Pinalaknab nen Solomon: “Saray mabilay amta ra a sikara ompatey ira: balet saray inaatey agda amta so bengatla, ag ira met nawalaan la na tumang; ta say pakanonot ed sikara alingwanan. Anggan anto a say limam naromog to a gawaen, sikato so gawaen mo ed pakapanyarim; ta anggapo so gawa, no kanonotan, no pakaamta, no kakabatan, dia ed Sheol, a laen mo.”—Eclesiastes 9:5, 10.
17. Antoy ipaumameng ed sikatayo na Eclesiastes 7:1, 2?
17 Lapud satan ya agnapaliisan a katuaan, konsideraen pa iyan balikas: “Say sakey a maong a ngaran sikato so magmaong nen say mabli a larak; tan say agew na ipatey, nen say agew na kianak. Magmaong so yakar ed abung a panagogolan nen say yakar ed abung a panliketan, ta satan sikato so kasumpalan na amin a totoo; et say mabilay sikato so igaton to ed puso to.” (Eclesiastes 7:1, 2) Nepeg itayon miabobon a say ipapatey so “kasumpalan na amin a totoo.” Anggapoy toon makayarin oninom na dinanman ya elixir, mangan na dinanman a bitamina, ontumbok ed dinanman a panag-dieta, odino mibiang ed dinanman ya ehersisyo a mansumpal ed magnayon a bilay. Tan kaslakan et “say pakanonot ed sikara alingwanan” agmabayag kayari na ipatey da. Kanian akin a say sakey a ngaran so “magmaong nen say mabli a larak, tan say agew na ipatey, nen say agew na kianak”?
18. Akin a makaseguro itayo a manisia si Solomon ed kikioli?
18 Singa naimano, realistiko si Solomon. Kabat to so inmuunan atateng ton si Abraham, Isaac, tan Jacob, a petepeteg ya akapanggawa na maong a ngaran ed Manamalsa ra. Lapud pikabisadon maong ed si Abraham, insipan nen Jehova a Dios a sikato tan say bini to so bendisyonan. (Genesis 18:18, 19; 22:17) On, maong so ngaran nen Abraham ed Dios, a nagmaliw a kaaro to. (2 Awaran 20:7; Isaias 41:8; Santiago 2:23) Kabat nen Abraham a say bilay to tan say bilay na anak to so aliwan basta kabiangan na agbalot-manganggan sikulo na kianak tan ipatey. Wala so pihon babaleg a gagala nen say basta manbilay ed loob na pigaran taon tan insan ompatey. Sikaray walaan na maseguron ilalon pambilay lamet, aliwan lapud walaan ira na imortal a kamarerwa, noagta lapud sikaray paolien. Akombinsi si Abraham a “nayarian na Dios so mamaalagey ed sikato [Isaac].”—Hebreos 11:17-19.
19. Anton aralem a pakatalos so nagamoran tayo manlapud si Job nipaakar ed kabaliksan na Eclesiastes 7:1?
19 Satan so tombok pian natalosan no panon a say “sakey a ngaran so magmaong nen say larak, tan say agew na ipapatey nen say agew na kianak.” Singa si Job sakbay to, akombinsi si Solomon a say Sakey ya amalsa ed bilay na too so makapangipawil lamet ed satan. Nayarian ton pabilayen lamet so totoo ya inaatey. (Job 14:7-14) Onia so inkuan nen matoor a Job: “Ontawag ka [Jehova], et onebat ak ed sika. Manpilalek ka ed gawa na saray limam.” (Job 14:15) Isipen pa itan! Parad matoor ya ariripen to ya inaatey la, say Dios tayo so walaan na ‘panpilalek.’ (“Labay mon nanengneng so kimey na saray limam a maminsan lamet.”—The Jerusalem Bible.) Diad panguusar ed dondon bagat nen Jesu-Kristo, napaoli na Manamalsa so totoo. (Juan 3:16; Gawa 24:15) Malinew, midumaan so totoo ed ayayep ya ompatey.
20. (a) Kapigan a magmaong so agew na ipapatey nen say agew na kianak? (b) Panon ya angapekta ed dakel so inkioli nen Lazaro?
20 Kabaliksan na saya a say agew na ipapatey so magmaong nen say agew na kianak na sakey, no say sakey so akapangiletneg na maong a ngaran ed si Jehova, a makapamaoli ed saray matoor ya ompapatey. Say Babaleg a Solomon, si Jesu-Kristo, so amaneknek ed satan. Singa bilang, pinabilay to lamet so matoor a lakin si Lazaro. (Lucas 11:31; Juan 11:1-44) A singa naisip yo, dakel ed saraman so akatasi ed imbilay nen Lazaro so naapektaan a tuloy tan angiletneg na pananisia ed Anak na Dios. (Juan 11:45) Isipen yo kasi a liknaen dan anggapo so gagala ed bilay, ya andian na ideya no siopara tan anto so arapen da? Diad pidumaan, natalosan da a sikaray aliwan ayayep a niaanak, manbilay a magano, tan insan ompatey. Say gagala ra ed bilay et direkta tan maapit a nisiglaot ed pakaamta ed Ama nen Jesus tan ed panggawa na linawa To. Komusta kayo met? Kasin atulongan kayo na sayan diskusyon pian talosan, odino pian mas malinew a nanengneng, no panon a say bilay yo so nawalaan tan nepeg a nawalaan na peteg a gagala?
21. Anton aspeto na panaanap na kabaliksan ed bilay tayo so labay tayo nin usisaen?
21 Ingen, say pakawalaan na puro tan makabaliksan a gagala ed bilay et kabaliksan toy mas nen say panisip nipaakar ed ipapatey tan panbilay lamet kayari to. Sasaglawien toy gagawaen tayo ed bilay tayo diad inagew-agew a paraan. Impalinew met nen Solomon itan ed Eclesiastes, a singa nengnengen tayo ed ontumbok ya artikulo.
[Paimano ed leksab]
a “Idadanet na istorya nipaakar ed Reyna na Sheba so kakabatan nen Solomon, tan say istorya so mabetbet a tatawagen a tongtongtong (1 A. 10:1-13). Balet ipapanengneng na konteksto a say imbisita to ed si Solomon et talagan misiglaotan ed negosyo tan bilang ontan et satan so natalosan; say inkamaawaran na satan so agpanduaruwaan.”—The International Standard Bible Encyclopedia (1988), Tomo IV, pahina 567.
Kasin Natandaan Yo?
◻ Diad antoran dalan a manulibayan so ayayep tan totoo?
◻ Akin ya idadanet na ipapatey a dakel ed sagpot tan aktibidad na too et kaapaan?
◻ Panon a magmaong so agew na ipapatey nen say agew na kianak?
◻ Say pakawalaan tayo na makabaliksan a gagala ed bilay so mandedependi ed anton siglaotan?
[Saray litrato ed pahina 10]
Panon a say bilay yo so makatantandan midumaan ed bilay na ayayep?