Walad Lima nen Jehova Iray Panaon tan Tiempo
“Agnipabtang ed sikayo so pikabat na saray panaon ono kinepeg, ya inggeter na Ama ed pakauley ton dili.”—GAWA 1:7.
1. Panon ya inebatan nen Jesus iray nipaakar ed panaon a tepet na apostoles to?
ANTO ta ni so makatunongan parad saramay “mansibek tan manakis lapu ed amin a kadimlaan a nagagawa” diad Kakristianoan tan ed sankadalinan nen say panumameng no kapigan kasin mangangga iyan marelmeng a sistema tan nasalatan na matunong a balon mundo na Dios? (Ezequiel 9:4; 2 Pedro 3:13) Si Jesus so tinepetan na saray apostol to na tepetepet a nipaakar ed panaon sakbay ni na impatey to tan kayarin tuloy met na inkioli to. (Mateo 24:3; Gawa 1:6) Balet diad ebat to et ag-ira inikdan nen Jesus na paraan a nakalkula daray petsa. Diad sakey a kaso et inikdan tora na sakey a tugyop a tanda, tan diad sananey et imbaga ton ‘agnipabtang ed sikara so pikabat ed saray panon ono kinepeg ya inggeter na Ama ed pakauley ton dili.’—Gawa 1:7.
2. Akin a nibagan aglawas amta nen Jesus so eskedyul na panaon na Ama to ed saray nigeter a nagawa legay panaon na anggaan?
2 Anggaman si Jesus so bogbogtong ya Anak nen Jehova, anggan sikato et agto amta so eskedyul na Ama to nipaakar ed saray ebento. Diad propesiya to nipaakar ed kaunoran iran agew, sipapaabeban binidbir nen Jesus: “Balet satan ya agew tan oras anggapoy mikabat, anggan saray angheles ed tawen, anggan say Anak, noag say Ama lambengat.” (Mateo 24:36) Mabulos tan maanos si Jesus a nanalagar ed pangiparungtal nen Ama to ed sikato ed eksakton panaon a paneral ed sayan marelmeng a sistema na bengabengatla.a
3. Antoy naaralan tayo ed saray ebat nen Jesus ed tepetepet nipaakar ed gagala na Dios?
3 Duaran bengatlay nipabitar diad impangebat nen Jesus no kapigay kagawa na bengabengatla bilang kasumpalay gagala na Dios. Unona, si Jehova so walaay panag-orasan; tan komadua, a sikato lambengat so mangigegeter ed satan, tan agnailaloan na ariripen to ya eksakton napakabatan lan unona nipaakar ed saray panaon odino tiempo to.
Saray Panaon tan Tiempo nen Jehova
4. Antoray kabaliksan na Griegon salitan nipatalos a “saray panaon” tan “tiempo” ed Gawa 1:7?
4 Antoy labay ya ibaga na “saray panaon” tan “tiempo”? Say balikas nen Jesus a nirekord ed Gawa 1:7 et walaay duaran aspekto nipaakar ed panaon. Say Griegon salitan nipatalos a “saray panaon” et kabaliksan toy “panaon diad pantalos a kinabayag,” sakey a panat na panaon (andukey odino antikey). Saray “tiempo” so patalos na salitan manutukoy ed sakey a nigeter odino aturon panaon, sakey a partikular a tiempo, odino peryodo, ya atandaan na pigaran kabiangan. Nipaakar ed sarayan duaran orihinal a salita, oniay kuan nen W. E. Vine: “Diad Gawa 1:7, ‘inggeter la na Ama ed mismon autoridad To’ so namparan saray panaon (chronos), kinarukey na saray peryodo, tan saray tiempo (kairos), panpanaon a napatnagan lapud pigaran ebento.”
5. Kapigan a pinakabatan nen Jehova si Noe ed gagala To a deraley mauges a mundo, tan anton nankaduan misyon so ginawa nen Noe?
5 Sakbay na Delap, inggeter na Dios so 120-taon a panaon parad mauges a mundon intarok na totoo tan rebelyoson nankinon toon angheles. (Genesis 6:1-3) Say maridios a Noe so mantaon na 480 ed saman. (Genesis 7:6) Sikatoy andiay ilalak tan nansiansian ontan ed loob na 20 taon ni. (Genesis 5:32) Diad bandad saginonor ni, salambengat nen wala la’d edad tan angasawa laray ilalak nen Noe, sikatoy pinakabatan na Dios ed gagala To ya ekaley karelmengan ed dalin. (Genesis 6:9-13, 18) Anggaman nimatalek ed Noe so nankaduan komisyon a panpaalagey na biong tan panpulong ed saray kapanaonan to, ag-imparungtal nen Jehova ed sikato so eskedyul na panaon to.—Genesis 6:14; 2 Pedro 2:5.
6. (a) Panon ya impanengneng nen Noe ya impalima to ed si Jehova so kipaakaray panaon? (b) Panon tayon natumbok so alimbawa nen Noe?
6 Diad loob na saray dekada—anganko et kapalduay siglo—‘ginawa nen Noe so unong na amin ya ingganggan na Dios ed sikato.’ Agawaan nen Noe iman “lapu ed pananisia,” ya ag-amta so eksakton petsa. (Genesis 6:22; Hebreos 11:7) Ag-impaamta nen Jehova ed sikato so eksakton isabi na saray ebento ya anggad sakey simba labat la sakbay na nigetar a kagaway Delubio. (Genesis 7:1-5) Say sigpot a panagmatalek tan pananisia nen Noe ed si Jehova so amasarag ed sikaton ipalima’d Dios iray kipaakaray panaon. Tan maseguron misalsalamat si Noe sanen naeksperiensia toy proteksion nen Jehova kaleganay Delap tan diad saginonor sanen sikatoy linmasor ed biong diad sakey ya alinisan a dalin! Tekep na parehon ilalo ed kililiktar, agta kaukolan tayo met ya agamilen so ontan a pananisia ed Dios?
7, 8. (a) Panon a niwala iray nasyon tan pakayari mundo? (b) Diad anton dalan a si Jehova et ‘tinandaan to so pansasaginonor na panaon, tan saray panganggaan na panag-ayaman na totoo’?
7 Kayari Delap, maslak ed saray kapolian nen Noe so angikaindan la’d tuan panagdayew ed si Jehova. Diad gagalan maniiba ed saksakey a lugar, ginapoan day mangipaalagey na syudad tan sakey a tore parad palson panagdayew. Denesisyonan nen Jehova a panaon lan onsalet. Winetwet to so lenguahe ra tan “inkaykayat tora nanlapud man [ed Babel] ed tapew na amin a dalin.” (Genesis 11:4, 8, 9) Saginonor, saramay pareparehoy lenguahe ra so nagmaliw a nasyones, a pigara ed saratan so anakop ed arum niran nasyon tan nagmaliw a rehyonal iran pakayari, tan pakayari ni ingen na mundo.—Genesis 10:32.
8 Mitunosan ed kakompletoy gagala to, tunggal paminsan a dinetermina na Dios iray ketegan na nasyones pati met lay panaon a panomina na sakey a nasyon diad lokal odino bilang sakey a pakayari mundo. (Genesis 15:13, 14, 18-21; Exodo 23:31; Deuteronomio 2:17-22; Daniel 8:5-7, 20, 21) Tinukoy nen apostol Pablo iyan aspekto na saray panaon tan tiempo nen Jehova sanen imbaga to ed saray matudion Griego diad Atenas: “Say Dios a nanggawa ed mundo tan saray amin a bengatla a wala ed sikato, . . . dia ed saksakey a too ginawa to a pansengegan na amin a nasyones na saray totoo, pian manayam ira ed amin a tapew na dalin, unong a tinandaan to so pansasaginonor na panaon, tan saray panganggaan na panag-ayaman da.”—Gawa 17:24, 26.
9. Panon nen Jehova a ‘sinalatan iray panaon tan tiempo’ no nipaakar ed arari?
9 Agto labay ya ibagan si Jehova so responsabli ed amin ya impanalo tan impanguman ed politika diad limog na nasyones. Ingen, sarag toy onsalet sano desidien ton gawaen itan pian nasumpal so gagala to. Kanian, si propetan Daniel, a makatasi ed kaandi na Pakayari Mundon Babilonia tan say isublay na Medo-Persia, so angikuan nipaakar ed si Jehova: “Sikato pansalaten to so saray panaon tan saray kinepeg; mangekal tan mangipasen na saray arari; mangiter na kabat ed saray makabat tan pakatalos ed saray makatalos.”—Daniel 2:21; Isaias 44:24–45:7.
“Asingger La so Panaon”
10, 11. (a) Kaunongan kasakbay ya inletneg la nen Jehova so panaon na pangiliktar to ed saray kapolian nen Abraham ed impakaaripen? (b) Antoy mangipatnag ya ag-amta na Israelitas so eksakton panaoy kiliktar da?
10 Diad loob na masulok ya apatiran siglo ed asasakbay et inletneg la nen Jehova so eksakton taon no kapigay pangipaabeba to ed ari na Pakayari Mundo ya Ehipto tan kibulos ed inkaaripen na saray kapolian nen Abraham. Diad impangiparungtal toy gagala to’d si Abraham, insipan na Dios: “Tua ya antam a saray ilalak mo manayam ira naani ed dalin ya agda kayarian, et manserbi ra naani ed sikara; et pairapen da ra naani na apat a lasus taon; et say nasyon a panserbian da ukomen ko naani: et sano ayari la ya, ontaynan ira naani ya apayaman na saray kaykayamanan.” (Genesis 15:13, 14) Say impanumaryo to ed awaran na Israel, ya inyarap to ed Sanhedrin, tinukoy nen Esteban iyan 400-taon a peryodo tan inkuanto: “Sanen asingger lay panaon na sipan a sinambaan na Dios ed Abraham, binmaleg so ombaley tan dinmakel dia ed Ehipto, angga ed inalagey na sananey ya ari ed Ehipto, ya agto kabkabat si Jose.”—Gawa 7:6, 17, 18.
11 Pinabpaabeba na sayan balon Faraon iray Israelita diad impangaripen ed sikara. Agni nisulat ed saman nen Moises so libron Genesis, anggaman maseguron nipasa la iray sipan nen Jehova ed si Abraham diad insalita odino insulat a paraan. Iyan lan ontan, ompatnag a say impormasyon a walad Israelitas so agmangipakalkula’d sikara ed eksakton petsa na kiliktar da manlapud panaglames. Kabat na Dios no kapigan tora iliktar, balet ta mabitar ya ag-apakabatan iray maniirap ya Israelitas. Nabasa tayo: “Et agawa sanleleg na saraman ya andukey ya agew ya inatey so ari’ Ehipto, et saray anak na Israel nangelengel ira, et say akis da sinmabi ed Dios lapu ed inkaaripen. Et say Dios dinengel to so sibesibek da, tan say Dios ninono’to so sipan to ed kinen Abraham, tan Isaac, tan Jacob. Et say Dios inimano to so saray anak na Israel, et ninonot ira na Dios.”—Exodo 2:23-25.
12. Panon ya impanengneng nen Esteban ya inunaan nen Moises so panaon nen Jehova?
12 Sayan kakulangay kakabatan nipaakar ed eksakton panaoy kiliktar na Israel so naamtaan met ed impanegek nen Esteban. Sasaglawiey Moises, inkuanto: “Et nen mantaon na apataplo, tinmubo ed puso to so pilalek ya ondalaw ed saray agagi to ya anak nen Israel. Et nen anengneng to so sakey a nairapan ed ag-onkatunongan, sikatoy inlaban to, et imbales to so nilames, a pinatey to so taga-Ehipto. Et inisip to a natalosan na saray agagi to a say Dios iter to ed sikara so kilalaban ed panamegley na lima to; balet agda atalosan.” (Gawa 7:23-25) Dia et akauna lan kinmiwas si Moises na 40 taon base’d panaon na Dios. Indanet nen Esteban a kaukolan a manalagar si Moises na 40 taon ni sakbay ya ‘iter [na Dios] ed Israelitas so kilalaban ed panamegley na lima to.’—Gawa 7:30-36.
13. Panon a mipadparay situasyon tayo ed saramay Israelita sakbay na inkiliktar da manlapud Ehipto?
13 Anggaman “asingger la so panaon na sipan a sinambaan” tan satan ya eksakton taon et inggeter la na Dios, si Moises tan ed amin na Israel so kaukolan a mangagamil na pananisia. Kaukolan a manalagar ira ed aturon panaon nen Jehova, malinlinew diad agda pakakalkula ed satan. Sikatayo met so kombinsido a say kiliktar tayo ed peles a marelmeng a sistema na bengabengatla so manasingger la. Amta tayon sikatayoy manbibilay la’d “saray kaunoran ya agew.” (2 Timoteo 3:1-5) Kanian agta kaukolan a mabulos itayon mangipanengneng ed pananisia tayo tan alagden so dugan panaon nen Jehova parad baleg ya agew to? (2 Pedro 3:11-13) Sirin, singa si Moises tan saray Israelita, komon ta mankanta tayoy maglorian kanta na kililiktar, diad kigalangan nen Jehova.—Exodo 15:1-19.
‘Sano Onsabi Panaon’
14, 15. Panon tayon amtan angigeter so Dios na panaon ed isabi na Anak to ed dalin, tan antoy tuloytuloy a tatalaranan na saray propeta tan pati angheles?
14 Inggeter la nen Jehova so panaon ya isabi bogbogtong ya Anak to ed dalin bilang Mesias. Insulat nen Pablo: “Balet sanen sinmabi la so inkagnap na panaon, say Dios imbaki to so Anak to, a tinmoo ed sakey a bii tan inanak ed sakop na ganggan.” (Galacia 4:4) Kasumpalan iya na sipan na Dios a mangibaki na sakey a Bini—‘Siloh, a dia ed sikato wala naani katutulok na saray katooan.’—Genesis 3:15; 49:10.
15 Saray propeta na Dios—anggan saray anghel—so manatalaran ed “tiempo” sano onapireng lay Mesias ed dalin a posibli la’d satan so kilalaban parad makasalanan a katooan. “Nipaakar ed sayan kilalaban,” kuan nen Pedro, “saray propetas ya angipropeta na nisesengeg ed pamalangkap ya onsabi ed sikayo, inusisa tan inanap da a maseseg. Inupapet da no kapigan [“so tiempo,” NW] tan dinan ya agew [“a tiempo,” NW] so inggetar na espiritu nen Kristo a wala ed sikara, ya angipasakbay na saray kairapan nen Kristo tan saray onsaginonor a gayaga. . . . Saraya a bengatla so kaliktan na saray angheles a nanengneng.”—1 Pedro 1:1-5, 10-12.
16, 17. (a) Diad panamegley na anton propesiya a tinulongan nen Jehova so inmunan-siglon Judios a mantalaran ed Mesias? (b) Panon ya akaapekta so propesiya nen Daniel ed panatalaran na Judio ed Mesias?
16 Diad panamegley nen propeta ton Daniel—lakin agnagiing ed pananisia—so angiteran nen Jehova na propesiyan manasaglawi ed “pitomplo a simba.” Satan a propesiya so mamasarag ed saray inmunan-siglon Judio a naamtaan ya asingger lay iyapireng na nisipan a Mesias. Diad kabiangan et inkuan na propesiya: “Manlapu ed impaway na ganggan a mamasimbalo tan mangipaalagey na Jerusalem angga ed alanaan, say prinsipe, wala naani pitora a simba to, tan anemaplo tan dua a simba to.” (Daniel 9:24, 25) Inkalapagan a mipakna iray iskolar a Judio, Katoliko, tan Protestanti a “simsimba” ya asalambit dia et kabaliksan toy simsimba na taotaon. Say 69 a “simsimba” (483 a taon) na Daniel 9:25 so ginmapo nen 455 K.K.P., sanen say taga-Persia ya Arin Artaxerxes so angautorisa ed si Nehemias a “mamasimbalo tan mangipaalagey na Jerusalem.” (Nehemias 2:1-8) Anampot iratan ed 483 taotaon ed saginonor—nen 29 K.P., sanen abautismoan si Jesus tan nilanaan na masanton espiritu, diad ontan et nagmaliw a Mesias, odino Kristo.—Mateo 3:13-17.
17 Nasusuppiat no kasin talagan amta na saray inmunan-siglon Judio no kapigay inggapo na 483 taon. Balet sanen inggapo nen Juan a Managbautismo so ministeryo to, “manaalagar so ombaley, tan amin a totoo ninonot da’d kapusoan da nipaakar ed Juan: ‘No sikato kasi ingen so Kristo?’” (Lucas 3:15) Isisiglaot na arum ya iskolar ed Biblia iyan tatalaranan ed propesiya nen Daniel. Diad pangomento ed sayan bersikulo, insulat nen Matthew Henry: “Nibaga dia ed sikatayo . . . no panon a pinadesiran na totoo, manlapud impanministeryo tan impamautismo nen Juan, ya isipen so Mesias, tan isipen a sikatoy wala la’d pinto. . . . say pitomplon simba nen Daniel so ompapaso la natan.” Say Manuel Biblique a Pranses, di Vigouroux, Bacuez, tan Brassac so nankuan: “Amta na totoo a say pangangga na pitomplon simba na taotaon ya inggeter nen Daniel so manasampot la; anggapoy asurprisa ed impakadngel ed anunsyo nen Juan a Managbautismo a say panarian na Dios et manasingger la.” Insulat na Judion iskolar a si Abba Hillel Silver ya unong ed “kabkabat a kronolohiya” ed saman a panaon, “inilaloan so Mesias ed baetan na bandad 25 tan 50 K.P. na inmunan siglo K.P.”
Saray Ebento—Aliwan Diad Panagkalkulay Panaon
18. Manwarin nipabidbir na propesiya nen Daniel ed saray Judio so panaon na ilaloan ya isabi na Mesias, anto so makakombinsin tuloy ya ebidensia ed inka-Mesias nen Jesus?
18 Anggaman mapatnag ya akatulong so kronolohiya ed saray Judio pian nawalaay inkalapagan ya ideya no kapigay iyapireng na Mesias, ipapanengneng na saray ontumbok ya ebento a satan so ag-angombinsi’d kaslakan ed sikara ed inka-Mesias nen Jesus. Kulang na sakey taon sakbay na ipatey to, tinepetan nen Jesus iray babangatan to: “Siopa ak ed kuan na saray karaklan?” Inmebat ira: “Si Juan Bautista; balet saray arum kuan da, Si Elias; et saray sananey, inmoli ed bilay so sakey a propeta a daan.” (Lucas 9:18, 19) Andian itayon balot na rekord a si Jesus et angaon ed propesiya na simbolikon simsimba pian paneknekan a sikatoy Mesias. Balet diad sakey ya inkagawa, inkuanto: “Say pantasi a wala ed siak babaleg nen say pantasi nen Juan; ta saray kimey ya inter ed siak na Ama a sumpalen ko, saray dili a kimey a gawaen ko, mantasi ra ed siak, a say Ama imbaki toak.” (Juan 5:36) Imbes ed antokaman a niparungtal a kronolohiya, say impanpulong nen Jesus, saray milagro to, tan saray ebento a nisisiglaot ed impatey to (say mamilagron imbilunget, say inkapaldua na kurtina ed templo, tan say yegyeg) so mamrueba a sikato so Mesias ya imbaki na Dios.—Mateo 27:45, 51, 54; Juan 7:31; Gawa 2:22.
19. (a) Panon a naamtaan na Kristianos a say kadederal na Jerusalem so asingger la? (b) Akin a saray inmunan Kristiano a tinmaynan ed Jerusalem so siansian mankaukolan na ontanlan pananisia?
19 Mipadpara, kayari impatey nen Jesus, saray inmunan Kristiano so agnaikdan na paraan a makakalkula ed onsabin anggaan na Judion sistema na bengabengatla. Tua, a sinalambit na propesiya nen Daniel nipaakar ed simbolikon simsimba so kaderal na satan a sistema. (Daniel 9:26b, 27b) Balet nagawa iya kayari pangangga na “pitomplo a simba” (455 K.K.P.–36 K.P.). Diad arum a salita, kayari impagmaliw na inmunan Gentiles a patumbok nen Jesus nen 36 K.P., linmabas laray Kristiano ed makatantandan kronolohiya na Daniel kapitulo 9. Parad sikara, saray ebento, aliwan say kronolohiya, so mangipatnag a talagan say Judion sistema et asingsingger lan manampot. Saraman ya ebento, ya impasakbay nen Jesus, so inmarap la’d kapantokan manlapud 66 K.P., sanen say armada na Romano so linmusob ed Jerusalem tan kabekta et inmatras. Saya so angiyabuloy ed matoor tan maimano iran Kristiano diad Jerusalem tan Judea a ‘makabatik ed saray palandey.’ (Lucas 21:20-22) Lapud andian na saray kronolohikon giya, ag-amta na saraman ya inmunan Kristiano no kapigay isabi na kadederal na Jerusalem. Alay pananisia ra pian taynan daray kaabungan, kaumaan, tan saray puesto ra tan ag-ompawil ed Jerusalem ed loob na apatiran taon anggad impawil na Romanon armada nen 70 K.P. tan pinagit so Judion sistema!—Lucas 19:41-44.
20. (a) Panon itayon nagunggunaan ed saray alimbawa di Noe, Moises, tan saray inmunan-siglon Kristiano ed Judea? (b) Antoy singbaten tayo ed ontumbok ya artikulo?
20 Singa si Noe, si Moises, tan inmunan-siglon Kristianos ed Judea, mataletalek tayo natan a mangipalima ed si Jehova ed saray panaon tan tiempo. Say kombiksyon tayo a manbibilay tayo la ed panaon na anggaan tan say kililiktar tayo et manasingger la so mandedependi, aliwa labat ed kronolohikon kalkulasyon, noagta base’d tua’d-bilay iran ebento bilang kasumpalan na saray propesiya ed Biblia. Niarum ni, anggaman manbibilay itayo la ed kiwawala nen Kristo, agtayo nalibre ed pankaukolan a mangagamil na pananisia tan mansiansian akabantay. Nepeg tayon ituloy so pambilay a magunaet a talaranay makapasagyat iran ebenton nipasakbay diad Kasulatan. Saya so tema ed onggendan ya artikulo.
[Saray paimano ed leksab]
a Nengnengen so Say Panag-Bantayan, Agosto 1, 1996, pahina 30-1.
Bilang Panrepaso
◻ No nipaakar ed saray panaon tan tiempo nen Jehova, antoy imbaga nen Jesus ed saray apostol to?
◻ Kaunongan kasakbay ya amta la nen Noe no kapigay igapo na Delap?
◻ Antoy mangipapanengneng a si Moises tan saray Israelita et agda talagan amta no kapigay kiliktar da manlapud Ehipto?
◻ Panon tayon nagunggunaan manlapud saray alimbawa ed Biblia a manasaglawi ed saray panaon tan tiempo nen Jehova?
[Litrato ed pahina 11]
Pinasarag na pananisia nen Noe ya ipalima ed si Jehova so kipaakaray panaon