KAPITULO 3

“Napno ran Amin na Masanton Espiritu”

Saray agawa nen nikalbo so masanton espiritu nen Pentecostes

1. Antoy itsura na kaliberliber no Piesta na Pentecostes?

NAPNOY totoo iray karsada na Jerusalem tan eksayted so amin.a Manasewek so bagat diad altar na templo legan ya kakansionen na saray Levita so Hallel. (Salmo 113 anggad 118) Dakdakel ya bisita so sinmasabi tan manaakar irad saray karsada. Ararawi so nanlalapuan da, wala ray nanlapud Elam, Mesopotamia, Capadocia, Ponto, Ehipto, tan Roma.b Antoy okasyon? Seselebraan na totoo so Pentecostes, ya tatawagen met ya “agew na saray unonan aluton bunga.” (Num. 28:26) Nagagawa iyan tinaon ya piesta no asumpal lay panag-ani na sebada tan onggapo lay panag-ani na trigo. Talagan makapalikliket iyan agew.

Mapa ya mangipapanengneng no iner so nanlapuan na saramay akadngel ed maong a balita nen Pentecostes 33 C.E. 1. Rehyon: Libya, Ehipto, Etiopia, Bitinia, Ponto, Capadocia, Judea, Mesopotamia, Babilonia, Elam, Media, tan Partia. 2. Syudad: Roma, Alejandria, Memfis, Antioquia (na Sirya), Jerusalem, tan Babilonia. 3. Dayat: Dayat a Mediteraneo, Andeket a Dayat, Ambalangan Dayat, Dayat a Caspian, tan Gulf na Persia.

JERUSALEM—SAY SENTRO NA JUDAISMO

Maslak ya abitla ed saray unonan kapitulo na Gawa et agawa diad Jerusalem. Say syudad et walad saray pukdol diad pegley ya kapalandeyan na Judea, manga 55 kilometro ed bandad east na Dayat a Mediteraneo. Nen 1070 B.C.E., sinakop nen Arin David so apadiran a syudad ya walad toktok na Palandey Sion, insan linmaknab so syudad tan nagmaliw ya capital na bansan Israel nensaman.

Asingger ed Palandey Sion so Palandey Moria, ya base ed papanisiaan nensaman na saray Judio, ditan inyapay lawari nen Abraham si Isaac, manga 1,900 taon lay linmabas antis na saray agawa ya abitla ed Gawa. Nagmaliw ya kabiangan na syudad so Palandey Moria nen impaalagey nen Solomon so sankaunaan ya templo diad toktok to. Satan ya templo so sentro na panagbilay tan panagdayew na saray Judio.

Regular ya mantitipon ed satan ya templo nen Jehova so amin ya debotadon Judio ya nanlapud nanduruman pasen na mundo pian manbagat, mandayew, tan manselebra na saray piesta. Gagawaen da itan pian naunor da iyan ganggan na Dios: “Mamitlo ed sakey taon ya onarap ed si Jehova a Dios mo iray amin a lalaki ed sikayo diad pasen a pilien to.” (Deu. 16:16) Wala met ed Jerusalem so Baleg ya Sanhedrin, say atagey ya korte na saray Judio. Walay pakayari na satan a korte ed komunidad, gobierno, tan relihyon.

2. Anto ray makapakelaw ya agawa nen Pentecostes 33 C.E.?

² Simba ed saman, manga alas-9 ed kabuasan na spring nen 33 C.E., tan walay agawa ya agbalot nalingwanan na saray totoo. Bigbiglan “walay ungol a nanlapud tawen a singa maksil a siplog na dagem.” (Gawa 2:2) Manungol ed loob na interon abung ya kawalaan na manga 120 ya disipulo nen Jesus. Insan walay makapakelkelaw ya agawa, akanengneng ira na diladila a singa apoy, ya dinmapo ed kada sakey ed sikara.c Insan “napno ran amin na masanton espiritu” tan nansalita ray nanduruman lenguahe! Kapaway na saray disipulo ed abung, mankelaw ya maong iray bisita ya asabat da ed saray karsada na Jerusalem ta mitotongtong iray disipulo ed sikara, tan narerengel dan “sasalitaen na saray disipulo so lenguahe ra.”—Gawa 2:1-6.

3. (a) Akin et nibagan importantin agew ed history na dugan panagdayew so Pentecostes 33 C.E.? (b) Panon ya inusar nen Pedro so sakey ed saray “tombok na Panarian” diad samay paliwawa to?

³ Agnalinglingwanan ed history na dugan panagdayew iyan eksayting ya agawa—say inggapo na nasyon na espiritual ya Israel, say alanaan ya Kristianon kongregasyon. (Gal. 6:16) Balet aliwan satan labat. Nen nampaliwawa si Pedro, inusar to lay unona ed saray taloran “tombok na Panarian,” ya kada sakey ed saratan et mangilukas na pankanawnawa ya nawalaan na espisyal ya pribilehyo so nanduruman grupo na totoo. (Mat. 16:18, 19) Lapud sayan unonan tombok, nayari lan naawat na saray Judio tan na saray Judion proselita so maong a balita tan nalanaan la ra na masanton espiritu na Dios.d Kanian magmaliw la ran kabiangan na espiritual ya Israel, tan lapud satan, nawalaan iray ilalo ya manuley bilang arari tan saserdote diad Mesianikon Panarian. (Apo. 5:9, 10) Insan sinmabi panaon, inter met itan ya pribilehyo ed saray Samaritano tan ed saray Gentil odino saray totoon aliwan Judio. Antoy naaralan na saray Kristiano natan ed saray importantin agawa nen Pentecostes 33 C.E.?

“Nantitipon Iran Amin Diad Saksakey a Pasen” (Gawa 2:1-4)

4. Panon tayon nibaga ya say modernon Kristianon kongregasyon et katuloyan na samay kongregasyon ya abuo nen 33 C.E.?

⁴ Ginmapo so Kristianon kongregasyon ed samay manga 120 ya disipulo ya ‘nantitipon diad saksakey a pasen’ diad kuarto ed tagey, tan alanaan ira na masanton espiritu. (Gawa 2:1) Diad saman ya agew, nilibo so abautismoan ya nagmaliw ya kabiangan na satan ya kongregasyon. Tan ditan ginmapo so organisasyon ya tuloytuloy nin ombabaleg anggad natan! Satan ya organisasyon na totoon matakot ed Dios et say modernon Kristianon kongregasyon—ipupulong da so “maong a balita na Panarian” ed interon dalin “bilang pantasi ed amin a nasyon” antis ya onsabi so anggaan na sayan sistema na mundo.—Mat. 24:14.

5. Anton bendisyon so naawat ed piulop ed Kristianon kongregasyon nen unonan siglo, tan natan?

⁵ Tulongan met tan pasesegen na Kristianon kongregasyon iray kabiangan na satan balanglan alanaan, odino onsabi panaon, pati saray ‘arum a karnero.’ (Juan 10:16) Diad samay sulat nen Pablo ed saray Kristiano ed Roma, inapresya toy pantutulongan na saray kabiangan na kongregasyon, oniay imbaga to: “Pipirawaten kon nanengneng kayo, pian ninabang kod sikayo iray espiritual a bendisyon a mamabiskeg ed sikayo; odino pian makapanpapasesegan itayo, a napaseseg yo ak ed pananisia yo tan napaseseg ta kayo ed pananisiak.”—Roma 1:11, 12.

ROMA—SAY CAPITAL NA SAKEY YA EMPIRYO

Legan ya nagagawa iray abitla ed libro na Gawa, say Roma so sankabalegan tan sankamakapanyarian ya syudad ed saman ya panaon. Satan so capital na sakey ya empiryo ya legan na kaksilan to et kontrolado to ray dalin manlapud Britain anggad North Africa, tan manlapud Atlantic Ocean anggad Persian Gulf.

Nandurumay kultura, lahi, lenguahe, tan relihyon na saray totoo ed Roma. Namimintinan maong so dakdakel ya karsadan mangikokonekta ed interon empiryo kanian dakdakel so makakaonla ed Roma ya nanlapud nanduruman lugar. Dakel met so barkon ondadaong ed pier na Ostia ya asingger ed Roma, tan mangaawit iray naakan tan arum ni ran ankablin produkto ya ilako da ed satan ya syudad.

Nen unonan siglo C.E., masulok lan sakey milyon so manaayam ed Roma. Nayarin aripen so kapaldua na populasyon—saray asentensiaan ya kriminal, saray ugugaw ya inlako odino inabandona na atateng da, tan saray abihag na saray Romanon sundalo. Wala ra met so Judio ya nanlapud Jerusalem ya inawit ed Roma bilang aripen nen sinakop na Romanon Heneral ya si Pompey so syudad nen 63 B.C.E.

Kaslakan ed saray bulos ya totoo et pobri tan manaayam ira ed saray seksekan ya pigaran palapag ya bilding tan akadepende labat ira ed suporta na gobierno. Balet pinaalageyan na saray emperador iray capital da na angkakabaleg tan mararakep iran bilding ya parad publiko. Wala ra ditay teatro tan angkakabaleg ya stadium ya ditan nabantayan iray palabas, panlalaban na totoo odino ayayep, tan karera na saray karwahe—amin iratan et libre parad panliketan na totoo.

6, 7. Panon ya gagawaen na Kristianon kongregasyon natan so kimey ya inter nen Jesus ya pulongan so amin ya nasyon?

⁶ Parehon kimey so gagawaen na Kristianon kongregasyon natan ed samay ginawa nen unonan siglo. Inikdan nen Jesus iray disipulo to na mairap balet eksayting ya kimey. Imbaga tod sikara: “Ibangat yo iray totoo ed amin a nasyon pian magmaliw iran disipulok, a bautismoan yo ra ed ngaran na Ama tan ed ngaran na Anak tan ed ngaran na masanton espiritu, ya ibangat yo ran mangunor ed amin ya ingganggan kod sikayo.”—Mat. 28:19, 20.

⁷ Say Kristianon kongregasyon na saray Tasi nen Jehova so manggagawa ed sayan kimey natan. Siempre, ompan mairap ya pulongan iramay totoon dumay lenguahe ra. Balet nanggawa iray Tasi nen Jehova na saray nibased Biblia iran uusaren ed panagbangat diad masulok ya 1,000 ya lenguahe. No regular kayon onaatendi ed saray pantitipon na Kristianon kongregasyon tan ipupulong tan ibabangat yoy nipaakar ed Panarian, walay rason yon manliket. Ta kaiba kayo ed saray pigpigaran totoo diad dalin natan ya walaan na pribilehyo ya mamasyan manpulong diad ngaran nen Jehova!

8. Panon itayon natulongan na Kristianon kongregasyon?

⁸ Pian nasarag yo iray nagagawa diad sarayan mairap ya panaon tan napansiansia yoy liket yo, inter nen Jehova so ulopan na sanaagi diad interon mundo. Oniay insulat nen Pablo ed saray Hebreon Kristiano: “Nonoten tayoy sakey tan sakey pian makapansasagyatan itayo a mangaro tan manggaway maabig iran kimey, ya agtayo papaulyanan so pantitipon tayo, a singa niyugali na arum, noagta manpapasesegan itayo, nagkalalo la ta nanenengneng yon manasingger lay agew.” (Heb. 10:24, 25) Say Kristianon kongregasyon et regalo ya nanlapud si Jehova pian napaseseg yoy arum tan napaseseg kayo met. Kanian mansiansia kayon maapit ed saray espiritual ya agagi yo. Agyon balot papaulyanan so piulop ed sikara diad saray Kristianon pantitipon!

“Nadngel Dan Sasalitaen . . . so Lenguahe ra” (Gawa 2:5-13)

Pupulongan na saray disipulo nen Jesus iray Judio tan saray proselita diad matoon karsada. — “Nadngel tayo ran mansasalita na saray lenguahe tayo nipaakar ed makapadinayew iran gawa na Dios.”—Gawa 2:11

9, 10. Antoy ginawa na arum pian napulongan da ray mansasalita na duman lenguahe?

⁹ Imadyinen pay liket na saray Judio tan saray proselita nen Pentecostes 33 C.E. Nayarin walay sakey ya lenguahen kabisado na maslak ya wadman, nayarin Griego odino Hebreo. Balet biglan “nadngel dan sasalitaen na saray disipulo so lenguahe ra.” (Gawa 2:6) Seguradon asabi puso na saramay akadngel na maong a balita diad mismon lenguahe ra. Siempre agla naiikdan iray Kristiano natan na milagron abilidad ya makapansalita na nanduruman lenguahe. Balet dakel natan so manboboluntaryo ya ipulong so mensahe na Panarian ed totoo ya nanduruma so lahi ra. Panon? Wala ray nanaral na balon lenguahe pian makapanlingkor ed asingger ya foreign-language ya kongregasyon odino onalis ni ingen ed arum ya bansa. Maslak ya nakakatongtong da et manbilib ed pansasagpot da.

¹⁰ Imano yo pay Christine ya nanaral na Gujarati ya kaiba toy pitora nin Tasi. Walay biin katrabaho to ya mansasalita na Gujarati, tan imbano to ed satan ya lenguahe. Manbilib iman ya bii, tan labay ton naamtaan no akin ya mansasagpot ya manaral si Christine na Gujarati anta mairap ya aralen iman ya lenguahe. Kanian apulongan nen Christine iman ya katrabaho to. Imbaga tod si Christine: “Seguradon walay importantin ibagam.”

11. Panon tayon makapanparaan pian nipulong tayoy mensahe na Panarian ed saray totoon dumay lenguahe ra?

¹¹ Siempre, aliwan amin ed sikatayo et makapanaral na arum ya lenguahe. Balet sarag tayoy manparaan pian nipulong tayoy mensahe na Panarian ed saray totoon dumay lenguahe ra. Panon? Say sakey ya paraan et say pangusar na JW Language^® app pian makaaral kayo na simplin panangibano ed sananey ya lenguahe ya sasalitaen na dakel ed lugar yo. Sarag yoy manaral na pigaran salita ed satan ya lenguahe pian naala yoy interes na saray mansasalita ed satan. Sarag yon ibagad sikara so jw.org, tan ipanengneng ed sikara iray nanduruman video tan publikasyon ya available ed lenguahe ra. No usaren tayo iratan diad ministeryo tayo, naliketan tayo met ya singa saray agagi tayo nen unonan siglo nen manbilib iray totoon nanlapud arum ya lugar ta nadngel day maong a balita ya ‘sasalitaen ed lenguahe ra.’

SARAY JUDIO ED MESOPOTAMIA TAN EHIPTO

Ibabaga na The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ (175 B.C.–A.D. 135): “Nanayam ed Mesopotamia, Media tan Babilonia iray ilalak na saray nanlapud panarian na samploran tribu [na Israel], tan na panarian na Juda, ya inawit ditan nensaman na saray Asiryano tan na saray taga Babilonia.” Base ed Esdras 2:64, say pinmawil ya Israelita ed Jerusalem nen nibulos la ra ed impakaaripen da ed Babilonia et 42,360 labat. Agawa itan nen 537 B.C.E. Imbaga nen Flavius Josephus ya nen unonan siglo C.E., nilibo ni ya Judio so “manaayam ed Babilonia.” Nen komatlo anggad komaliman siglo C.E., ginawa na sarayan Judio ya manaayam ed Babilonia so Babylonian Talmud, koleksion itan na saray batas da.

Wala ray nalmon dokumento ya mamapaneknek ya wala ray manaayam ya Judio ed Ehipto nen komanem a siglo B.C.E, tan nayarin wadtan la ra antis to ni tan. Legan na satan ya panaon, walay impasabi nen Jeremias ya mensahe ed saray Judio ya manaayam ed nanduruman pasen na Ehipto kaiba lay Memfis. (Jer. 44:1, paimanod leksab) Ompapaway ya dakdakel so Judio ya inmalis ed Ehipto legan na saray taon manlapud 323-30 B.C.E. Ibabaga nen Josephus ya kaiba iray Judio ed saray inmunan nanayam ed Alejandria. Sinmabi panaon, naabuloyan iray Judio ya nawalaan na kontrol ed interon parte na syudad ya panaayaman da. Nen unonan siglo C.E., imbaga na Judion managsulat ya si Philo ya sakey milyon la ya Judio so manaayam ed interon Ehipto, manlapud “bandad abay na Libya ya anggad saray ketegan na Etiopia.”

“Inmalagey si Pedro” (Gawa 2:14-37)

12. (a) Antoy imbaga nen propeta Joel ya asumpal nen Pentecostes 33 C.E.? (b) Akin et iilaloan la na saray disipulo nen Jesus nen unonan siglo so kasumpalan na propesiya nen Joel?

¹² “Inmalagey si Pedro” pian manpaliwawa ed saray totoon nandurumay lahi ra. (Gawa 2:14) Imbaga tod amin ya ondedengel ya inikdan ira na Dios na milagron abilidad ya makapansalita na nanduruman lenguahe bilang kasumpalan na samay propesiya nen Joel: “Ikalbok so espirituk ed amin a klase na laman.” (Joel 2:28) Antis ya onsegep ed tawen si Jesus, imbaga tod saray disipulo to: “Onkerew ak ed Ama tan ikdan to kayo na sakey nin mananulong,” tan impaamta nen Jesus ya satan imay “espiritu.”—Juan 14:16, 17.

13, 14. Panon ya sinabi nen Pedro so puso na saray ondedengel ed sikato, tan panon tayon naalig so ginawa to?

¹³ Prangka iray sampot ya imbaga nen Pedro ed saray totoo: “Nepeg ya amtaen na interon sankaabungan na Israel a talagan sikato so ginawa na Dios bilang Katawan tan Kristo, sayan Jesus ya impasak yod poste.” (Gawa 2:36) Siempre, maslak ed saramay ondedengel ed si Pedro et agda met talaga anengneng si Jesus ya pinatey ed panamairapan ya poste. Balet lapud kabiangan ira ed nasyon ya amatey ed sikato, wala met so eebatan da. Balet imano yo ya marespetoy impitongtong nen Pedro ed saray kapara ton Judio, tan asabi toy puso ra. Labay nen Pedro ya pasesegen iray ondedengel ed sikato ya magbabawi, aliwan pian tetelen ira. Kasin sininti na totoo iray imbaga nen Pedro? Andin balot. Imbes, “agonigon so puso ra,” odino apakiwas so puso ra. Intepet da: “Antoy nepeg min gawaen?” Marespetoy impitongtong nen Pedro ed sikara, kanian asabi toy puso na dakel ed sikara, tan apakiwas iran magbabawi.—Gawa 2:37.

¹⁴ Sarag tayon aligen so ginawa nen Pedro pian nasabi tayoy puso na totoo. No manpupulong tayo, agtayo dapat kokontraen so amin ya ibaga na katongtong tayo ya aliwan base ed Biblia. Imbes, say pampokusan tayo et saray topic ya parehon labay tayo ya pantongtongan. No nala tayo lay paninteresan na katongtong tayo, ompan sarag tayo lan tulongan pian natalosan to so Salita na Dios. Kaslakan, no aligen tayo may paraan na impitongtong nen Pedro, baleg so posibilidad ya awaten na totoon dugay kipapasen na puso ra iray katuaan ya manlapud Biblia.

SAY INKAKRISTIANO ED PONTO

Kaiba iray Judion nanlapud Ponto ed saramay akadngel ed paliwawa nen Pedro nen Pentecostes 33 C.E. Sakey itan ya distrito ed bandad norte na Asia Minor. (Gawa 2:9) Mapatnag ya nen pinmawil la ra ed lugar da, awi-awit na arum ed sikara so maong a balita, ta kaiba ed saray sinulatan nen Pedro ed unonan sulat to iramay mananisia ya “nitaytayak” ed saray lugar ya singa say Ponto.g (1 Ped. 1:1) Naamtaan ed sulat to ya sarayan Kristiano et ‘maneermen lapud nanduruman subok’ ed pananisia ra. (1 Ped. 1:6) Nayarin dinmalan irad isusumpa tan panamasegsegang.

Nalikas ed saray sulat di Emperador Trajan tan Pliny the Younger, say gobernador na Romanon probinsya na Bitinia tan Ponto, ya apasegsegang iray Kristiano ed Ponto. Legan ya walad Ponto si Pliny nen manga 112 C.E., insulat to ya say Inkakristiano et singa “sakit” ya mamepeligro ed totoo, laki may bii, antokaman so edad da, mairap man o mayaman. Inikdan nen Pliny na pankanawnawa iray Kristiano ya ibaga dan aliwa ran Kristiano, ta no andi, pateyen to ra. Nibulos so siopaman ya ayewen toy Kristo odino mandasal ed saray dirios, odino ed estatua nen Trajan. Amta nen Pliny ya “ag-iratan nagawaan na saray tuan Kristiano.”

g Say termino ya impatalos bilang “nitaytayak” et nanlapud Griegon salita ya ontutukoy ed saray komunidad na saray Judio. Ipapanengneng na satan ya arum ed saray inmunan nagmaliw ya Kristiano et Judio.

“Manpabautismo so Kada Sakey ed Sikayo” (Gawa 2:38-47)

15. (a) Antoy imbaga nen Pedro, tan antoy ginawa na totoo? (b) Akin et nibaga tayon kualipikado ya manpabautismo ed saman ya agew iramay nilibon akadngel ed maong a balita nen Pentecostes?

¹⁵ Diad saman ya makapalikliket ya agew nen Pentecostes 33 C.E., imbaga nen Pedro ed saramay dinmengel ya Judio tan proselita: “Magbabawi kayo, tan manpabautismo so kada sakey ed sikayo.” (Gawa 2:38) Kanian manga 3,000 so abautismoan, nayarin diad saray tiponay danum diad loob na Jerusalem odino asingger ditan.e Kasin abigla labat ira ed sayan desisyon da? Aya kasi so pangibasian na saray iyaaralan na Biblia tan ananak na saray Tasi pian manpabautismo la ran tampol anggano agni ra akaparaan? Siempre andi. Tandaan, saramay abautismoan ya Judio tan Judion proselita diad saman ya agew na Pentecostes 33 C.E. et dati lan maaral na Salitay Dios, tan dati la ran kabiangan na nasyon ya akadedika ed si Jehova. Sankanengneng lay inkaseseg da—ta singa bilang, arum ed sikara et ararawi so biniahe da pian makaatendi ed sayan tinaon ya piesta. Kayari dan inawat so katuaan ya walay importantin betang nen Jesu-Kristo ed pakasumpal na gagala na Dios, akaparaan la ran ituloy so panaglingkor ed Dios—balet natan, bilang bautismadon papatumbok na Kristo.

SIOPA RAY PROSELITA?

Arengel na saray “Judio tan proselita” so impanpulong nen Pedro nen Pentecostes 33 C.E.—Gawa 2:10.

Kaiba ed saray kualipikadon lalaki ya angasikaso ed “importantin kimey” na inagew-agew ya pangibunog na naakan si Nicolas, “sakey a proselita a taga Antioquia.” (Gawa 6:3-5) Gentil iray proselita, labay ton ibaga, aliwa ran Judio, balet akomberte ira ed Judaismo. Ipapasen ira ya Judio ta inawat da so Salita na Dios tan say Ganggan na Israel, impulisay da met so amin ya dirios, nampasegat ira (no laki), tan akiulop ira ed nasyon na Israel.

Nen nibulos la iray Judio manlapud impakaaripen da ed Babilonia nen 537 B.C.E., dakel ed sikara so nanayam ed saray lugar ya arawi ed Israel, balet siansia nin Judaismo so relihyon da. Kanian naamtaan na amin ya totoo ya manaayam ed Middle East nensaman, tan ed saray lugar ya asingger diman, so relihyon na saray Judio. Imbaga na saray managsulat nensaman ya singa si Horace tan Seneca ya agustoan na dakdakel ya totoo manlapud nanduruman bansa iray papanisiaan na saray Judio kanian akiulop irad sikara tan tinawag iran proselita.

16. Panon ya impanengneng na saray Kristiano nen unonan siglo ya masakripisyo ira?

¹⁶ Talagan benendisyonan nen Jehova iraman ya nampabautismo. Oniay ibabaga na salaysay: “Nantitipon so amin a nagmaliw a mananisia tan innabang dad balang sakey so amin a bengatla, tan inlako da ray bengatlan walad sikara tan saray kayarian da tan inyutob dad amin so nanlakoan da, unong ed pankaukolan na balang sakey.”f (Gawa 2:44, 45) Seguradon labay ya aligen na amin ya tuan Kristiano itan ya panangaro tan inkamasakripisyo.

17. Anto ray kaukolan ya gawaen na sakey pian onkualipika parad bautismo?

¹⁷ Ipapanengneng na Biblia iray pigara ya kaukolan ya gawaen na sakey antis ton idedika so sarili to ed si Jehova tan manpabautismo. Kaukolan ton aralen so Salita na Dios. (Juan 17:3) Kaukolan ton ipanengneng so pananisia tan pagbabawian toy apalabas iran ginawa to tan talagan panermenan to iratan. (Gawa 3:19) Insan umanen to lay kabibilay to, odino itunda to la ray mauges ya gagawaen to, tan pansagpotan to lay manbilay ed paraan ya makapaliket ed Dios. (Roma 12:2; Efe. 4:23, 24) Kayari ton gawaen iratan, idedika to lay bilay to ed Dios panamegley na pikakasi insan la manpabautismo.—Mat. 16:24; 1 Ped. 3:21.

18. Anton pribilehyo so walad saray bautismadon disipulo na Kristo?

¹⁸ Kasin sakey kayon dedikado tan bautismado ya disipulo nen Jesu-Kristo? No on, talagan pisalamatan yo ta walay pribilehyo ya niiter ed sikayo. Singa saray disipulo nen unonan siglo ya napno na masanton espiritu, sarag kayo met ya usaren nen Jehova pian impasyan manpulong tan gawaen so linawa to!

a Nengnengen so kahon ya “Jerusalem—Say Sentro na Judaismo.”

b Nengnengen iray kahon ya “Roma—Say Capital na Sakey ya Empiryo;” “Saray Judio ed Mesopotamia tan Ehipto;” tan “Say Inkakristiano ed Ponto.”

c Saratan ya “diladila” et aliwan literal ya apoy, noagta “singa apoy,” ipapanengneng na satan ya nen nikalbo so masanton espiritu ed kada too, say itsura to et singa apoy.

d Nengnengen so kahon ya “Siopa ray Proselita?

e Pero aliwa nin satan so sankarakelan ya abautismoan ta nen Agosto 7, 1993, diad sakey ya international convention na Saray Tasi nen Jehova diad Kiev, Ukraine, abautismoan so 7,402 ya totoo diad anemiran baptismal pool. Asabi toy 2 oras tan 15 minuto insan asumpal so bautismo.

f Akatulong iyan temporaryon uksoyan pian nitaryay pankaukolan na saramay bisita ya nansiansia ni ed Jerusalem pian naaruman ni amta ra ed balon pananisia ra. Ag-ira pinilit ya mangiter kanian aliwa iyan sakey a klase na komunismo.—Gawa 5:1-4.