Bulos a Totoo Balet Mikuentaan
“Nakabatan yo so katuaan, tan say katuaan gawaen to kayo a bulos.”—JUAN 8:32.
1, 2. (a) Panon a nipabitar so kawayangan ed awaran na too? (b) Siopa lambengat so tuan bulos? Ipaliwawa.
KAWAYANGAN. Agaylan mabiskeg itan a salita! Akapansungdo so katooan ed agnabilang a bakabakal tan rebolusyon ontan met ed agnakalkulan gutgutan ed sosyal lapud pilalek na totoon nibulos. Peteg, ya ikuan na The Encyclopedia Americana: ‘Diad ebolusyon na sibilisasyon, anggapo so ideyan awalaan na lalon importantin betang nen say kawayangan.’
2 Anggaman kuan, pigaran totoo so peteg a bulos? Pigara ni ingen so makaamta no anto so kawayangan? Ikuan na The World Book Encyclopedia: “Pian nawalaan iray totoo na kumpleton kawayangan, nepeg ya anggaporay panameget ed no panon so pannonot, pansalita, odino ikiwas da. Nepeg dan kabaten no antoray pili ra, tan nepeg a walaan ira na biskeg a mandeside ed limog na saraman a pili.” Nisesengeg ed saya, kasin wala so siopakaman a kabat yon peteg a bulos? Siopa so makapangibaga a sikara so “andian na panameget ed no panon so pannonot, pansalita, odino ikiwas da”? Diad katuaan, saksakey lambengat a persona ed interon talba so matukoy ed atan a deskripsyon—si Jehova a Dios. Sikato lambengat so walaan na absoluton kawayangan. Sikato lambengat so makapanggawa na antokaman a panpili a kaliktan to tan gawaen itan anggaman ed amin ya isusumpa. Sikato so “Makapanyarin-amin.”—Apocalipsis 1:8; Isaias 55:11.
3. Diad anton kipapasen a saray totoo so gendagendat a mangayaga ed kawayangan?
3 Parad saray abeban totoo, say kawayangan so relatibo lambengat. Atan so gendagendat a nipagamor odino garantiyaan na arum a pakauley tan mitukoyan ed panpasakup tayo ed atan a pakauley. Peteg, diad ngalngalin amin a kipapasen et nibulos lambengat so sakey a too no bidbiren to so pakauley na angarantiya na kawayangan to. Alimbawa, saray indibidual a manbibilay diad “bulos a mundo” so mangagayaga ed dakel iran gungguna, a singa say kawayangan ed ikukurang, kawayangan ed panagsalita, tan kawayangan ed relihyon. Anto so mangarantiya ed sarayan kawayangan? Say ley na baley. Say sakey ya indibidual so makapanliket lambengat ed saratan legan a tutuloken to so ganggan. No sikato so mangabuso ed kawayangan to tan onsuwawi ed ganggan, sikato so mikuentaan ed saray pakauley, tan say kawayangan to so tampol a nabawasan diad dusan kipangaw.—Roma 13:1-4.
Maridios a Kawayangan—Tekep na Pikuekuentaan
4, 5. Anton kawayangan so pangagayagaan na saray managdayew nen Jehova, tan nisesengeg ed anto a mikuentaan ira?
4 Diad inmunan siglo, nansalita si Jesus nipaakar ed kawayangan. Inkuanto ed saray Judios: “No mansiansia kayo ed salitak, sirin peteg a sikayo so saray babangatan ko, et nakabatan yo so katuaan, et say katuaan gawaen to kayo a bulos.” (Juan 8:31, 32) Agto totongtongen so kawayangan ed panagsalita odino kawayangan ed relihyon. Peteg ya agto sasalitaen so kibulos manlapud panamairap na Roma, a panpipirawatan na dakel iran Judios. Andi, saya so bengatlan nagkalalon mabli, impagamor a kawayangan, aliwan diad panamegley na atooan iran ganggan odino ed pirawat na pigaran atooan a manuley, noag diad panamegley na supremon Soberano na talba, si Jehova. Atan so kawayangan manlapud panag-anito, kawayangan manlapud relihyoson inka-ignorante, tan nagkalalon dakel ni. Say kawayangan ya impagamor nen Jehova so tuan kawayangan, tan atan so mansiansia ed ag-ageteran.
5 Inkuan nen apostol Pablo: “Si Jehova so say Espiritu; tan no iner so kawalaan na espiritu nen Jehova, diman so kawalaan na kawayangan.” (2 Corinto 3:17) Diad loob na saray siglo si Jehova so midedeneng ed katooan ta pian diad kaunoran et pangayagaan na saray matoor so sankaabigan tan sankabalgan a nengneng na atooan a kawayangan, “say maglorian kawayangan na ananak na Dios.” (Roma 8:21) Diad bekta, pagagamoran itayo nen Jehova na sukat na kawayangan diad panamegley na katuaan ed Biblia, tan sikato so mikuentaan ed sikatayo no abusoen tayo itan a kawayangan. Insulat nen apostol Pablo: “Anggapo so bengatlan pinalsa ya agnipatnag ed arap to, noag ingen saray amin a bengatla walara a lakseb tan silulukas a niwalwal ed saray mata na pikuentaan tayo.”—Hebreos 4:13.
6-8. (a) Antoran kawayangan so nangayagaan nen Adan tan si Eva, tan diad anton kipapasen a napansiansia ra iraman a kawayangan? (b) Anto so abalang nen Adan tan si Eva para ed inkasikara tan ed saray ananak da?
6 Say pikukuentaan ed si Jehova so nipabitar sanen say inmunan atooan ya atateng tayo, si Adan tan si Eva, so mabilay. Pinalsa ira nen Jehova a tekep na mablin regalo na kawayangan a manpili. Daput no usaren da itan a kawayangan a manpilin tekep na responsabilidad, pangayagaan daray arum a bendisyon, a singa kawayangan ed takot, kawayangan manlapud sakit, kawayangan manlapud patey, tan say kawayangan a makaasingger ed mangatatawen ya Ama a tekep na sakey a malinis a konsiensia. Balet sanen inabuso ra so kawayangan dan manpili, amin na atan so anguman.
7 Impasen nen Jehova si Adan tan si Eva ed tanamanan na Eden, tan parad panliketan da inikdan tora na bunga na amin a kikiew ed tanamanan—nilikud ed sakey. Atan a sakey so parad sikaton dili; saman so “kiew a pakaamtaan na maong tan mauges.” (Genesis 2:16, 17) Diad agpangan manlapud bunga na saman a kiew, bibidbiren nen Adan tan Eva a si Jehova lambengat so bulos a mangiletneg na estandarte ed no anto so maong tan mauges. No sikara so kinmiwas a napanmatalkan tan pinmaliis ed pangan ed insebel a bunga, ituloy komon nen Jehova ya ipaseguro iray arum a kawayangan da.
8 Makapaermen, a tinalineng nen Eva so masilib a suhestion na Uleg a nepeg ton ‘amtaen so maong tan mauges’ parad sikaton dili. (Genesis 3:1-5) Diad inmuna sikato, insan si Adan, so angan ed insebel a bunga. Bilang nansumpalan, sanen asabin si Jehova a Dios so akisalita ed sikara diad tanamanan ed Eden, sikara so nababaingan tan inyamot da so inkasikara. (Genesis 3:8, 9) Sikara la natan so managkasalanan ya akabalang ed kablian na kawayangan ed iyasingger ed Dios a manlalapud malinis a konsiensia. Lapud saya, abalang da met so kawayangan manlapud sakit tan patey, namparan parad inkasikara tan ed ilalak da. Inkuan nen Pablo: “Diad panamegley na sakey a too [si Adan] linmoob so kasalanan ed mundo tan say patey lapu ed kasalanan, et say patey so linmaknab ed amin a totoo lapud sikaran amin so nankasalanan.”—Roma 5:12; Genesis 3:16, 19.
9. Sioparay kabkabat ya angusar a maong ed sukat na kawayangan a nangayagaan da?
9 Anggaman kuan, siansian walaan na kawayangan a manpili so katooan, tan diad kurang na panaon, arum ya ag-ayadyarin totoo so angusar ed saya ed responsablen paraan pian lingkoran si Jehova. Say kangaranan na pigara ed sikara so nipreserba parad sikatayo a nanlapud inmunan panaon. Saray totoo a singa si Abel, Enoc, Noe, Abraham, Isaac, tan si Jacob (ya atawag met ya Israel) so ehemplo na saray sinansakey ya angusar ed sukat na kawayangan a siansian nangayagaan da ta pian gawaen so linawa na Dios. Tan maabig so nansumpalan parad sikara.—Hebreos 11:4-21.
Say Kawayangan Na Pinilin Totoo na Dios
10. Antoray kundisyon ed sipanan a ginawa nen Jehova ed nikabkabiig a totoo to?
10 Diad saray agew nen Moises, imbulos nen Jehova iray anak nen Israel—a manbilang nensaman na nilaksalaksa—manlapud inkaaripen ed Ehipto tan akisipanan ed sikara pian magmaliw iran nikabkabiig a totoo to. Diad silong na sayan sipanan, saray Israelita so walaan na inkasaserdote tan sakey a sistema na saray panagbagat na ayep a manakbong ed saray kasalanan da diad simbolikon paraan. Kanian, walaan ira na kawayangan ya onasingger ed Dios diad panagdayew. Sikara met so walaan na sistema na saray ganggan tan totontonen pian mansiansia ira a bulos manlapud saray agamil na panag-anito tan palson panagdayew. Diad saginonor, awaten da so Insipan a Dalin bilang sakey a tawir, tekep na panamaseguro ed madibinon tulong sumpad saray kakabusol da. Say betang da ed sipanan so angipasakbat ed saray Israelita a tumboken so Ganggan nen Jehova. Sibubulos iray Israelitan angawat ed sayan kondisyon, ya angikuan: “Sibubulos min gawaen so amin a sinalita nen Jehova.”—Exodo 19:3-8; Deuteronomio 11:22-25.
11. Anto so nansumpalan sanen say Israel so sinmaew ed sipanan to ed si Jehova?
11 Diad masulok a 1,500 taon, saray Israelita so walad ontan ya espesyal a siglaotan ed si Jehova. Balet panapanaon a sikara so sinmaew a tinmunbok ed sipanan. Naolit-olit a sikara so tinukso na palson panagdayew tan naaripen ed panagtalintao tan panag-anito, kanian inabuloyan na Dios ira a pisikal a naaripen na kakabusol da. (Uko-ukom 2:11-19) Imbes a mangayaga ed manangibulos iran bendisyon a nanlapud itumbok ed sipanan, sikara so dinusa lapud impakalukso ra ed atan. (Deuteronomio 28:1, 2, 15) Bilang nansumpalan, diad 607 K.K.P., et inabuloyan nen Jehova so nasyon a naaripen ed Babilonia.—2 Awaran 36:15-21.
12. Anto so nagmaliw a mapatnag diad kaunoran nipaakar ed Mosaikon Ganggan a sipanan?
12 Saya so mairap a sakbaten a leksion. Naaralan da komon ed atan so kaimportantian na itumbok ed Ganggan. Anggaman kuan, kayari na 70 taon, sanen saray Israelita so pinmawil ed dilin dalin da, siansian sikara so sinmaew ed suston panumbok ed Ganggan a sipanan. Ngalngalin sanlasus a taon kayari impawil da, inkuan nen Jehova ed saray saserdote na Israel: “Sikayon lalaki—sinmipa kayo ed dalan. Sikayo so sengegan na kagapol na dakel ed ganggan. Dineral yo so sipan nen Levi.” (Malaquias 2:8) Peteg, ya anggan say sankasimoonan ed limog na saray Israelita so agmakadampot ed estandarte na ayadyarin Ganggan. Imbes a magmaliw a bendisyon, nagmaliw itan, diad saray salita nen apostol Pablo, “a sakey ya ayew.” (Galacia 3:13) Malinew, bengatlan nagkalalo nen say Mosaikon Ganggan a sipanan so nakaukolan pian itarok so ag-ayadyari, matoor a totoo ed maglorian kawayangan na ananak na Dios.
Say Nengneng na Kristianon Kawayangan
13. Anton magmaong a basiyan parad kawayangan so nitarok ed kaunoran?
13 Atan a bengatlan nagkalalo ni et say dondon bagat nen Jesu-Kristo. Diad ngalngalin taon 50 K.P., nansulat si Pablo ed kongregasyon na alanaan iran Kristianos ed Galacia. Deniskribe to no panon a si Jehova so angibulos ed sikara manlapud inkaaripen ed Ganggan a sipanan tan insan inkuan: “Ta diad atan a kawayangan sikatayo so imbulos nen Kristo. Magnayon kayo sirin, tan agyo la pasasakop lamet so inkasikayo ed pako na inkaaripen.” (Galacia 5:1) Diad anto iran dalan ya imbulos nen Jesus iray totoo?
14, 15. Diad anton makapakelaw iran dalan ya imbulos nen Jesus iray mananisian Judio tan aliwan-Judio?
14 Kayari impatey nen Jesus, saray Judion angawat ed sikato a bilang say Mesias tan nagmaliw a babangatan to so nisilong ed balon sipanan, a sinalatan to so daan a Ganggan a sipanan. (Jeremias 31:31-34; Hebreos 8:7-13) Diad leksab na sayan balon sipanan, sikara—tan saray aliwan-Judion mananisia ya akiulop ed sikara diad saginonor—so nagmaliw a kabiangan na balo, ya espiritual a nasyon a sinmalat ed silalaman ya Israel a bilang nikabkabiig a totoo na Dios. (Roma 9:25, 26; Galacia 6:16) No ontan, nangayagaan da so kawayangan ya insipan nen Jesus sanen inkuanto: “Say katuaan gawaen to kayo a bulos.” Nilikud ed impangibulos ed sikara manlapud ayew na Ganggan nen Moises, say katuaan so angibulos ed Judion Kristianos ed amin a makapabelat iran tradisyon ya impaakseb na relihyoson papangulo ed sikara. Tan atan so angibulos ed aliwan-Judion Kristianos manlapud panag-talintao tan panag-anito ed datin panagdayew da. (Mateo 15:3, 6; 23:4; Gawa 14:11-13; 17:16) Tan wala ni.
15 Si Jesus, sanen mansasalita nipaakar ed katuaan a mangibulos, inkuanto: “Tua kuan ko ed sikayo, Balang sakey a managgawa na kasalanan so aripen na kasalanan.” (Juan 8:34) Lapud si Adan tan si Eva so nankasalanan, balang indibidual ya akapanbilay so nagmaliw a managkasalanan tan sirin aripen na kasalanan. Say nipuera lambengat et mismon si Jesus, tan say bagat nen Jesus so angibulos ed saray mananisia manlapud atan ya inkaaripen. Tua, sikara ni so ag-ayadyari tan makasalanan ed nengneng. Anggaman ontan, natan, nayarian da la so magbabawi ed saray kasalanan da tan onkerew na panamerdona ed basiyan na dondon bagat nen Jesus, a matalek a saray kerew da so naebatan. (1 Juan 2:1, 2) Diad basiyan na dondon bagat nen Jesus, inyabawag na Dios iran matunong, tan makaasingger ira ed sikato tekep na alinisan a konsiensia. (Roma 8:33) Niarum ni, lapud say dondon so angilukas na ilalon kioli ed andi-anggaan a bilay, say katuaan so angibulos ni ingen ed sikara manlapud takot ed patey.—Mateo 10:28; Hebreos 2:15.
16. Panon a say Kristianon kawayangan so lalon malalaknab nen say antokaman a kawayangan ya iyoopresi na mundo?
16 Diad makapakelaw a dalan, say Kristianon kawayangan so nilukas ed lalaki tan bibiin walaan na antokaman a kipapasen, ed atooan a panagsalita. Saray dukan totoo, saray priso, anggan saray ariripen, so nibulos. Diad biek a dapag, saray atagey ed nasyones ya angipulisay ed mensahe nipaakar ed Kristo so siansian walad inkaaripen ed panag-anito, kasalanan, tan say takot ed patey. Sikatayo so nepeg ya agbalot ontundan misalamat ed si Jehova lapud sayan kawayangan a pangagayagaan tayo. Anggapo so niopresi na mundo a mipara ed saya.
Bulos balet Mikuentaan
17. (a) Panon a saray arum ed inmunan siglo so ag-akagamor na Kristianon kawayangan? (b) Akin ya agtayo nepeg a napalikdo ed singa kawayangan diad mundo nen Satanas?
17 Diad inmunan siglo, maseguron say karaklan ed alanaan a Kristianos so nangayaga ed kawayangan da tan impansiansia ra so katooran da ed anggan anton nagawa. Anggaman kuan, makapaermen, ya arum ya akataway ed Kristianon kawayangan a pati amin iran bendisyon to so angipulisay ed atan tan pinmawil ed inkaaripen na mundo. Akin ya ontan? Say pananisia na dakel so andi-duaruwan kinmapuy, tan sikara so ‘niagus.’ (Hebreos 2:1) Saray arum so ‘angikaindan ed pananisia tan maabig a konsiensia tan asagmak so inkakneb ed pananisia ra.’ (1 Timoteo 1:19) Nayarin sikara so naplag ed materialismo odino imoral ya estiloy-panagbilay. Agaylan importante a bantayan tayo so pananisia tayo tan pabiskegen itan, a mantultuloy ya okupado ed personal a panagaral, pililimog, pikakasi, tan Kristianon kimey! (2 Pedro 1:5-8) Agtayon balot komon ontunda a mangapresya ed Kristianon kawayangan! Tua, arum so nayarin natukso ed inkamaabuloy a nanenengneng da ed paway na kongregasyon, ya isisipen a saraman so walad mundo so mas bulos nen say sikatayo. Anggaman kuan, peteg a say singa kawayangan ed mundo so gendagendat ya inka-iresponsable lambengat. No sikatayo so aliwan ariripen na Dios, sikatayo so ariripen na kasalanan, tan atan ya inkaaripen so manbayar na ampait a bayar.—Roma 6:23; Galacia 6:7, 8.
18-20. (a) Panon a saray arum so nagmaliw “a kakabusol na panamairapan a kiew?” (b) Panon a saray arum so ‘amenben ed kawayangan da bilang sanib parad kaugsan’?
18 Niarum ni, diad sulat to ed saray taga-Filipos, insulat nen Pablo: “Ta dakel iray manaakar a sikara so inbagak la ed sikayo a mabetbet balet natan ibagak a sinanangis ni ed sikara, ta sikara so kabusol na panamairapan a kiew nen Kristo.” (Filipos 3:18) On, walara nensaman so Kristianos a nagmaliw a kakabusol na pananisia, nayarin nagmaliw iran apostata. Agaylan importante ya agtayo tutumboken so kurso ra! Niarum ni, insulat nen Pedro: “Magmaliw a bulos a totoo, a bembenan yo so kawayangan, ya aliwan singa sakey a bulag ed kaugsan, noag ingen bilang ariripen na Dios.” (1 Pedro 2:16) Panon a nabembenan na sakey so kawayangan to bilang bulag ed kaugsan? Diad panggawa na seryoso iran kasalanan—nayarin sekreto—legan a mililimog ni ed kongregasyon.
19 Nonoten si Diotrepes. Inkuan nen Juan ed sikato: “Si Diotrepes, a kaliktan to so manunaan a pasen [diad kongregasyon], so agmangako na antokaman manlapud sikami a tekep na galang. . . . Nisay . . . inako toray agagi a tekep na galang, tan sebelan toramay malabay a mangako ed sikara tan paekalen to ra ed kongregasyon.” (3 Juan 9, 10) Inusar nen Diotrepes so kawayangan to a bilang bulag parad dilin sinisiblet ya ambisyon to.
20 Insulat nen babangatan a Judas: “Ta walaray totoo a manakarakar ya abayaglan tinuro na Kasulatan ed sayan panangukom, agmaridios a totoo, a pagmamaliwen da a baraan parad malukak a kondukta so agkanepegan a panangasi na Dios tayo tan paandien da so bogtong ya Akankayarian tan Katawan tayo, si Jesu-Kristo.” (Judas 4) Legan a mililimog ed kongregasyon, sarayan sinansakey so makaderal ya impluensya. (Judas 8-10, 16) Diad Apocalipsis nabasa tayo a diad saray kongregasyon a Pergamo tan Tiatira, et walara so sektarianismo, panagtalintao, tan imoralidad. (Apocalipsis 2:14, 15, 20-23) Agaylan aliwan panangusar na Kristianon kawayangan!
21. Anto so manaalagar ed saraman so mangaabuso ed Kristianon kawayangan da?
21 Anto so manaalagar ed saraman so mangaabuso ed Kristianon kawayangan da diad sayan paraan? Nonoten no anto so agawa ed Israel. Say Israel so pinilin nasyon na Dios, balet diad kaunoran sikato so intalirak nen Jehova. Akin? Lapud saray Israelita so angusar ed relasyon da ed Dios a bilang sanib ed kaugsan. Ilalastog da a sikara so ilalak nen Abraham balet intalirak da si Jesus, say Bini nen Abraham tan pinilin Mesias nen Jehova. (Mateo 23:37-39; Juan 8:39-47; Gawa 2:36; Galacia 3:16) “Say Israel na Dios” bilang interamenti so napaneknekan a matoor. (Galacia 6:16) Balet siopaman ya indibidual a Kristianon sengegan na espiritual o moral a polusyon so diad kaunoran et nidunget ed disiplina, seryoson panangukom ni ingen. Amin tayo so mikuentaan ed no panon so panguusar tayo ed Kristianon kawayangan tayo.
22. Anton gayaga so onsabi ed saraman so mangusar na Kristianon kawayangan da a paaripen ed Dios?
22 Agaylan magmaong a paaripen ed Dios pian magmaliw ya ontanlan tuan bulos. Si Jehova lambengat so mangipagamor na kawayangan a walaan na peteg a kablian. Ikuan na uliran: “Onkabat ka, anako, tan paliket mo so pusok, pian naebatan ko so mamabalaw ed siak.” (Uliran 27:11) Usaren tayo komon so Kristianon kawayangan tayo diad kialangon nen Jehova. No gawaen tayo itan, saray bilay tayo so nawalaan na kabaliksan, makapangitarok tayo na gayaga ed mangatatawen ya Ama tayo, tan diad kaunoran et magmaliw itayon sakey ed saraman so mangayaga ed maglorian kawayangan na ananak na Dios.
Kasin Nisalaysay Yo?
◻ Siopa lambengat so tuan bulos?
◻ Antoran kawayangan so nangayagaan nen Adan tan si Eva, tan akin ya abalang da iratan?
◻ Antoran kawayangan so nangayagaan na saray Israelitas sanen tinulok da so sipanan da ed si Jehova?
◻ Antoran kawayangan so sinmabi ed saraman so angawat ed si Jesus?
◻ Panon a saray arum ed inmunan siglo so akabalang odino angabuso ed Kristianon kawayangan da?