Saray Reperensya Parad Workbook ed Aral
HULYO 5-11
KAYAMANAN ED SALITA NA DIOS | DEUTERONOMIO 11-12
“No Panon so Labay nen Jehova ya Pandayew ed Sikato na Totoo To”
mwbr21.07—it-2 1007 ¶4
Kamarerwa
Panlingkor ed Interon Kamarerwa. Singa nibaga la, say “kamarerwa” et manunan ontutukoy ed interon inkatoo. Balet wala ray teksto ya papasesegen da tayon anapen, aroen, tan panlingkoran so Dios ‘diad interon puso tan interon kamarerwa tayo’ (De 4:29; 11:13, 18), tan ibabaga na Deuteronomio 6:5 ya: “Arom si Jehova a Dios mo ed interon pusom tan interon kamarerwam tan interon biskeg mo.” Imbaga nen Jesus ya importante so panlingkor ed interon kamarerwa tan biskeg, tan pati ed “interon nonot.” (Mar 12:30; Luc 10:27) Nayarin itepet na arum no akin ya binitla ni irayay arum anta kaiba la iratan ya amin ed kamarerwa. Pian iyilustra so posiblin kabaliksan na satan: Nayarin ilako na sakey a too so sarili to (say kamarerwa to) pian magmaliw ya aripen, kanian sikatoy kayarian la na angaliw ed sikato, say amo to. Balet nayarin aliwan interon puso so panlilingkor to, aliwan buo so loob to tan anggapod puso to so pamaliket ed amo to, kanian ompan agto usaren so interon biskeg to odino interon nonot to pian gawaen so panlabayan na amo to. (Ikompara so Efe 6:5; Col 3:22.) Kanian mapatnag ya binitla iratan ya aspekto pian naikdan tayoy imano, nanonotan, tan nikonsidera tayo iratan ed panaglingkor tayod Dios, say akankayarian ed sikatayo, tan ed Anak to ya angiter na bilay to bilang dondon ed sikatayo. Kaiba ed “interon kamarerwa” ya panaglingkor ed Dios so interon inkatoo, ya anggapoy parte na laman, usar tan kapasidad, odino pilalek na satan so natilak.—Ikompara so Mat 5:28-30; Luc 21:34-36; Efe 6:6-9; Fil 3:19; Col 3:23, 24.
mwbr21.07—it-1 84 ¶3
Altar
Ingganggan iray Israelita ya igeba so amin ya paganon altar tan deralen so amin ya sagradon lusek tan poste ya kaslakan ya akaalagey ed abay na saratan. (Ex 34:13; De 7:5, 6; 12:1-3) Nepeg ya ag-iran balot mangipaalagey na singa ontan tan agdan balot iyapay iray ananak da ed apoy ya singa gagawaen na saray Canaanita. (De 12:30, 31; 16:21) Imbes ya manggawa ira na piga-pigaran altar, sakey labat ya altar so usaren na saray Israelita ed pandayew da ed saksakey a tuan Dios, tan nepeg ya ipaalagey itan ed pasen ya pilien nen Jehova. (De 12:2-6, 13, 14, 27; midumaan itan ed Babilonia ya walaay 180 ya altar ya para ni labat ed diosan si Ishtar.) Unona et ingganggan iray Israelita ya mangipaalagey na altar ya gawad agtinabas ya bato no akabaliw la rad Ilog Jordan (De 27:4-8), tan si Josue so angipaalagey ed satan diad Palandey Ebal. (Jos 8:30-32) Nen naapag la na saray Israelita so sinakop dan dalin, saray tribu na Ruben tan Gad tan say kapalduan tribu na Manases et angipaalagey na balbaleg ya altar diad abay na Jordan, ya lapud satan et sinmanok iray arum ya tribu, balet apaneknekan da lanlamang ya satan ya altar et anggapoy koneksion tod apostasya noagta pakanodnonotan labat itan na katooran da ed si Jehova bilang say tuan Dios.—Jos 22:10-34.
Saray Espiritual a Kayamanan
mwbr21.07—it-1 925-926
Palandey Gerizim
Mitukoyan ed saray instruksion ya inter nen Moises, nantitipon iray tribu na Israel diad Palandey Gerizim tan Ebal diad panangidaulo nen Josue ag-abayag kayari dan asakop so Ai. Ditan et arengel na saray totoo iray bendisyon ya naawat da no unoren day Jehova tan saray mauges ya nagawad sikara no agda unoren. Diad arap na Palandey Gerizim et akaalagey iray tribu na Simeon, Levi, Juda, Isacar, Jose, tan Benjamin. Saray Levita tan say kaban na sipanan et walad lawak diad pegley, tan say arum ya anemiran tribu et akaalagey ed arap na Palandey Ebal. (De 11:29, 30; 27:11-13; Jos 8:28-35) Ompapaway ya saray tribu ya akaalagey ed arap na Palandey Gerizim so inmebat ed saray bendisyon ya binasa ya paarap ed kulaan da, balet saramay arum ya tribu so inmebat ed saray ayew ya binasa ya paarap ed kulaan na Palandey Ebal. Ibabaga na arum ya binasa iray bendisyon ya paarap ed Palandey Gerizim lapud mas marakdakep tan mabuna so dalin ditan no ikompara ed mabato tan makuririt ya dalin na Palandey Ebal, anggapoy ibabaga Biblia nipaakar ed satan. Maksil ya binasa so Ganggan “diad arapan na interon kongregasyon na Israel, kaiba iray bibii tan ugugaw tan saray dayon manaayam ed limog da.” (Jos 8:35) Sankarengel na sayan baleg ya grupo iray salitan binasa inerman ya banda na palandey so akaalageyan da. Nayarin say rason et lapud dugarugay inkiposisyon na sarayan palandey kanian sankarengel iray boses.
HULYO 12-18
KAYAMANAN ED SALITA NA DIOS | DEUTERONOMIO 13-15
“Napatnagan ed Ganggan so Panangiyansakit nen Jehova ed Saray Mairap Bilay”
mwbr21.07—it-2 1110 ¶3
Kakaplo
Ompapaway ya wala ni kaaruman ya kakaplo, say komaduan kakaplo, ya ibibiig kada taon parad arum nin gagala likud ed direktan pansuporta ed saray saserdoten Levita, tan anggan saray Levita et mangiiter met ed saya. Kaslakan ed saya et uusaren tan panliliketan na saray Israelitan pamilya no mantitipon ira diad saray piesta na nasyon. No bilang ta aliwan kombeniente so pangibiahe ed sayan kakaplo lapud arawdawi so Jerusalem, nayari met ya isalat da lad kuarta insan saya so usaren na pamilya parad saray pankaukolan tan panliketan da diad Jerusalem legan na masanton pandaragup diman. (De 12:4-7, 11, 17, 18; 14:22-27) Insan diad sampot na kada komatlo tan komanem ya taon na pitoy taon ya siklo na Sabaton, imbes ya usaren iyan kakaplo pian nabayaran iray gastos ed saray pantitipon na nasyon, et igagana iya parad saray Levita, dayo, abalon bibii, tan ugugaw ya ulilad ama diad saray syudad.—De 14:28, 29; 26:12.
mwbr21.07—it-2 833
Taon na Sabaton
Say taon na Sabaton et tatawagen ya “taon na panangibulos [hash·shemit·tahʹ].” (De 15:9; 31:10) Legan na satan ya taon, sigpot ya makapainawa so dalin, odino nibulos, ta ag-itan taneman tan dalusan. (Ex 23:11) Wala met so painawa, odino kibulos, ed saray utang. Satan et “panangibulos” ya parad si Jehova, bilang panangigalang ed sikato. Anggaman duma so pakatalos na arum ed saya, wala ray komentarista ya mangibabagan agmet talaga kakanselaen iray utang, noagta aglabat pipiliten ya singilen na nampautang imay kapara ton Hebreo ya akautang ed sikato ta anggapoy naalmo ed panagdalus ed satan ya taon; balet nayarin singilen na nampautang so dayo ya akautang ed sikato. (De 15:1-3) Papanisiaan na arum ya rabbi ya saray utang ya inusar pian natulongan so sakey ya agin mairap so bilay to et nayarin kanselaen, balet saray utang ya inusar ed negosyo et duma so kategorya to. Ibabaga ra met ya nen unonan siglo C.E. (Common Era), inggapo nen Hillel so uksoyan ya nayarin onlad korte so nampautang tan manggaway deklarasyon pian agnakansela so impautang to.—The Pentateuch and Haftorahs, ya in-edit nen J. Hertz, London, 1972, p. 811, 812.
mwbr21.07—it-2 978 ¶6
Aripen
Saray ganggan nipaakar ed saray aripen tan saray amo ra. Diad saray Israelita, duma so kipapasen na aripen ya Hebreo ed aripen ya dayo odino miaayam. Say aliwan Hebreo ya aripen et mansiansian kayarian na amo to tan nayarin ipatawir na ama ed anak ton laki (Le 25:44-46), balet say Hebreon aripen et nibulos ed komapiton taon na panlilingkor to odino diad taon na Jubileo, depende ed no dinan so makauna. Legan ya manlilingkor so sakey ya Hebreon aripen, sikatoy nepeg ya ituring ya singa uupaan ya trabahador. (Ex 21:2; Le 25:10; De 15:12) Say sakey ya Hebreon inlako toy sarili to bilang aripen ed sakey ya dayo, sakey a kapamilya na dayo, odino sakey a miaayam et nayarin dondonen ed anggan anton oras, nayarin sikaton mismo odino na sakey ya walaan na karapatan ya manondon. Say bili ya panondon ed sikato et ibase ed saray nakekeran taon ya anggad taon na Jubileo odino anggad komapiton taon na panlilingkor to. (Le 25:47-52; De 15:12) No ibulos la so sakey ya Hebreon aripen, sikatoy ikdan na amo to na regalo pian walay nausar ton pangigapoan ed balon bilay to bilang sakey ya bulos a too. (De 15:13-15) No say sakey et wala lay asawa to antis ya nagmaliw ya aripen, kaiba ton nibulos so asawa to. Balet, no sikatoy inikdan na amo to na asawa (mapatnag ya sakey a dayon bii ya agnayarin ibulos diad komapiton taon na panlilingkor to), mansiansian kayarian na amo to imay bii tan saray ananak da no bilang ta wala. No ontan, nayarin mandesisyon so Hebreon aripen ya mansiansia ed amo to. Kanian tebengen na amo to so layag to ya mangipanengneng ya itultuloy toy pagmaliw ton aripen legay bilay to.—Ex 21:2-6; De 15:16, 17.
Saray Espiritual a Kayamanan
Tepetepet Manlapud Saray Manbabasa
Anto so naaralan tayo ed pananebel a naromog ed Exodo 23:19: “Agmo ilalambong so kilaw a kanding ed gatas na ina to”?
Sayan direktiba ed Mosaikon Ganggan, ya amitlon pinmatnag ed Biblia, so ontulong ed sikatayo a natalosan so inkamaabagey, inkamaaro, tan panmoria nen Jehova ed no anto so matukoy. Ipapabitar met na satan so pambusol to ed palson panagdayew.—Exodo 34:26; Deuteronomio 14:21.
Say pangilambong ed kilaw a kanding odino arum ya ayayep ed gatas na ina to et sumlang ed kasiporan ya uksoyan nen Jehova ed saray bengabengatla. Intarya na Dios so gatas na ina pian taganoen so kilaw tan pian tulongan itan ya ombaleg. Say pangilambong ed kilaw diad mismon gatas na ina to et panangipatnag na “panmudmora ed relasyon na ina tan anak ya inletneg tan pinasanto na Dios” kuan na sakey ya iskolar.
Niarum ni, ibabaga na arum a say pangilambong ed kilaw diad gatas na ina to et nayarin sakey a paganon ritual a gagawaen pian napawalay uran. No tuan ontan, say panangisebel et kinmanan proteksion na saray Israelita ed andiay kakanaan tan maruksan relihyoson ag-agamil na saray nasyon ya akapaliber ed sikara. Espisipikon insebel na Mosaikon Ganggan ed saray Israelita so itumbok ed ug-ugali na saraman a nasyon.—Levitico 20:23.
Kaunoran, natebek tayo ed sayan partikular a ganggan so maaron panangabagey nen Jehova. Diad tua, karga na Ganggan iray pigara a miparan ley sumpad panduksa ed saray ayayep tan panangiyagel pian agnasumlang so nikasiporan ya uksoy na saray bengatla. Singa bilang, kabiangan ed saray isesebel na Ganggan so pangibagat ed ayep likud no satan so akalimog la na ina to ed ag-onkulang a pitoy agew, bansag a pamakger ed san-ina ed saksakey ya agew, tan pangala ed namparan nganak tan saray iknol odino sibong to diad ubong.—Levitico 22:27, 28; Deuteronomio 22:6, 7.
Malinew, say Ganggan et aliwan basta komplikadon tugyop na saray ganggan tan pananebel. Say sakey a gunggona na Ganggan et saray prinsipyo na satan so ontulong ed sikatayon napaaligwas so moral a pakatebek tayo a peteg a mangisisindag ed saray pandinayewan a kalidad nen Jehova.—Salmo 19:7-11.
HULYO 19-25
KAYAMANAN ED SALITA NA DIOS | DEUTERONOMIO 16-18
“Saray Prinsipyo Diad Pangukom ed Matunong a Paraan”
mwbr21.07—it-1 343 ¶5
Inkabulag
Isisimbolo na inkabulag so agpangiter na hustisya lapud aliwan patas ya panangukom, tan dakel so bilin ed Ganggan ya kontra ed pangawat na pasuksok o regalo, odino panaglabi ta nayarin bulagen na saratan so sakey ya ukom tan magmaliw ya aliwan patas so pangukom to. “Bulagen na pasuksok iray totoon walaay malinew a pakanengneng.” (Ex 23:8) “Bulagen na pasuksok iray mata na makabat.” (De 16:19) Anggan matunong tan walaan na pakatebek so sakey ya ukom, nalikas to man odino andi et nayarin naapektoan ed regalon iter na saramay kaiba ed sakey a kaso. Balet maalwar met ya ikokonsidera na ganggan na Dios so makabulag ya epekto na liknaan aliwa labat na say mismon regalo, ta ibabaga na satan: “Agyo pipilaan so mairap-bilay odino papaboran so mayaman.” (Le 19:15) Kanian aliwan manepeg no lapu labat ed liknaan tan pian labat naala so pabor na karaklan et negatibo lay pangukom ed saray mayaman, ta mayaman ira.—Ex 23:2, 3.
mwbr21.07—it-2 511 ¶7
Bilang, Numero
Duara. Say bilang ya duara et mabetbet ya nauusar ed saray legal a pamaakaran. No mansuportaan so salaysay na duaran tasi, mas mabiskeg so testimonya. Kaukolan so duara, odino anggan talora, ya tasi pian napekderan iray testimonya ed arap na saray ukom. Tutumboken met iyan prinsipyo diad Kristianon kongregasyon. (De 17:6; 19:15; Mat 18:16; 2Co 13:1; 1Ti 5:19; Heb 10:28) Sayan prinsipyo so inusar na Dios nen impresenta toy Anak to bilang Manangisalba ed saray totoo. Imbaga nen Jesus: “Nisulat ed mismon Ganggan yo: ‘Say pantasi na duaran too et tua.’ Tatasian koy sarilik, tan tatasian ak met na Ama ya angibaki ed siak.”—Jn 8:17, 18.
mwbr21.07—it-2 685 ¶6
Saserdote
Saray saserdote so manunan naikdan na pribilehyo ya mangipaliwawa ed ganggan na Dios, tan baleg so betang da ed pangukom diad Israel. Wala ray saserdote ya aka-asain ed saray syudad ya nayarin ontulong ed saray ukom, tan iibaan da met iray ukom ed saray kaso ya mairap ya desisyonan na saray korte na syudad. (De 17:8, 9) No wala ray agnaresolbin kaso na impamatey, kaukolan ya wadtan ira ya kaiba na saray mamatatken na syudad pian naseguron natutumbok so dugan paraan tan naekal ed syudad so impankasalanan ed dala. (De 21:1, 2, 5) No mangiimon so sakey a laki tan akusaan toy asawa to ya manggagaway masekreton pikakalugoran, kaukolan ton awiten so asawa to ed santuaryo, tan diman et gawaen na saserdote so sakey a seremonya tan kerewen so direktan panangukom nen Jehova tan ipaamta To so katuaan no kasin nankasalanan imay bii odino andi. (Nu 5:11-31) Diad amin ya kaso, lanang ya rerespetoen so desisyon na saray saserdote odino tinuron ukom; nepeg ya pateyen so siopaman ya gagalaen toy agmanrespeto odino ag-onunor ed sikara.—Nu 15:30; De 17:10-13.
Saray Espiritual a Kayamanan
mwbr21.07—it-1 787
Pangekal
Diad Ganggan, kaukolan ya napekderan ni so ebidensya panamegley na duaran tasi pian nipaakseb so dusa ya pangekal. (De 19:15) Sarayan tasi so unonan manupak ed samay nankasalanan. (De 17:7) Diad satan et nipanengneng da so inkaseseg da ya suportaan so ganggan na Dios tan pansiansiaen so kalinisan na kongregasyon na Israel, tan lapud satan et napaliisan met so palso, palaran, odino basta-basta labat ya pantestigo.
MAGMALIW YA EPEKTIBO ED MINISTERYO
mwbr21.07—it-1 p. 519
Korte, Hudisyal
Say Kristianon Kongregasyon. Anggaman say Kristianon kongregasyon et anggapoy sekular ya autoridad ton mangukom a singa diad korte, sarag na satan ya aksionan iray masunggay ya kabiangan na kongregasyon ya mankaukolan na espiritual ya panagdisiplina, tan sarag ni ingen na satan ya ekalen so sakey ya kabiangan na kongregasyon. Kanian imbaga nen apostol Pablo ya nepeg ya ukomen na saray mangidadaulo ed kongregasyon iray walad loob na organisasyon. (1Co 5:12, 13) Diad saray sulat nen Pablo tan Pedro ed saray kongregasyon tan saray manangidaulo, pareho dan imbaga ya nepeg ya asikasoen ya maong na saray elder so espiritualidad na kongregasyon, ya tulongan tan bilinen da so siopaman ya aliwan makabat odino aliway gagawaen to. (2Ti 4:2; 1Pe 5:1, 2; ikompara so Gal 6:1.) Nepeg ya simbawaen na anggad mamidua iramay pansesengegan na inkaapag-apag antis ya aksionan na kongregasyon. (Tit 3:10, 11) Balet saramay tuloytuloy ya manggagawa na kasalanan et nepeg ya ekalen ed kongregasyon. Kaukolan ya disiplinaen iray akagawa na kasalanan pian ipanengneng ya agkokonsintien na kongregasyon so tuloytuloy ya pankakasalanan da. (1Ti 1:20) Saray lalaki ed kongregasyon ya naikdan na responsabilidad ya mangukom et binilin nen Pablo ya nepeg iran mantitipon pian dengelen so kaso. (1Co 5:1-5; 6:1-5) Panisiaan da labat ya tua so sakey ya akusasyon no walay duara odino taloran tasi, balansien da iray ebidensya ya agnin tampol manguukom, tan anggapon balot so pipilaan da.—1Ti 5:19, 21.
HULYO 26–AGOSTO 1
KAYAMANAN ED SALITA NA DIOS | DEUTERONOMIO 19-21
“Mabmabli ed si Jehova so Bilay na Too”
Aligen so Inkahustisya tan Panangasi nen Jehova
Say anemiran syudad et mainomay ya nasabi. Ingganggan nen Jehova ed Israel ya mamili ra na taloran syudad diad kada pagpag na Ilog Jordan. Akin? Pian mainomay tan tampol ya makabatik ditan so sakey ya akapatey. (Num. 35:11-14) Saray dalan paonlad sarayan syudad et nepeg a pansiansiaen ya maayos. (Deu. 19:3) Unong ed reperensya ya insulat na saray Judio, wala ray inyan ya tanda ed dalan pian naamtaan na akapatey so paonlad sarayan syudad. Lapud wala ray syudad a salimbengan, samay agto ginagalay mamatey et agnapilitan ya ombatik ed sananey a bansa, a ditan et nayarin natukson mibiang ed palson panagdayew.
Aligen so Inkahustisya tan Panangasi nen Jehova
Say importantin gagala na saray syudad a salimbengan et pian protektaan iray Israelita ed pankasalanan ed dala. (Deu. 19:10) Papablien nen Jehova so bilay, tan kabusol to ray “lima a mamapaagus na dala na andiay kasalanan.” (Pro. 6:16, 17) Bilang Dios na hustisya tan masanto, agto nayarin ibaliwala anggan say agginagalan pamatey. Tua ya makakaawat na panangasi imay agto ginagalay mamatey. Balet kaukolan ton iyarap so kaso to ed saray mamatatken, tan no imbaga ra ya ag-itan ginagala, sikatoy nepeg ya manayam ed syudad a salimbengan anggad ipatey na atagey a saserdote. Nayarin sikatoy manayam ditan legay bilay to. Ipapanonot na saratan ed amin ya Israelita a sagrado so bilay na too. Pian nigalang day Manangiter na Bilay, kaukolan dan gawaen so anggaay nayarian dan paliisan so antokaman ya mangipeligro ed bilay na kapara dan too.
mwbr21.07—it-1 344
Dala
Karapatan na too ya panliketan so bilay ya inter ed sikato na Dios, tan siopaman ya mamatey ed sikato et nawalaan na eebatan ed Dios. Napatnagan iya ed samay imbaga na Dios ed managpatey ya si Cain: “Onaakis ed siak so dala nen agim manlapud dalin.” (Ge 4:10) Mankasalanan met ed dala na kapara ton too so sakey ya kabusol toy agi to tan labay ton ompatey so agi to, odino papaugesen to o aakusaan to na aliwan tua, ya lapud satan et nipeligro so bilay na agi to.—Le 19:16; De 19:18-21; 1Jn 3:15.
Saray Espiritual a Kayamanan
mwbr21.07—it-1 518 ¶1
Korte, Hudisyal
Say korte na sakey a syudad et walad puerta na satan a syudad. (De 16:18; 21:19; 22:15, 24; 25:7; Ru 4:1) Say tutukoyen ya “puerta” et say maawang ya lugar ya asingger ed puerta diad loob na syudad. Diad puerta so pambabasaan na Ganggan diad arap na saray atipon ya totoo tan ditan met iyaanunsio iray totontonen. (Ne 8:1-3) Diad puerta et mainomay so mangala na saray mantasi ed antokaman ya pamaakaran, singa say pangilako ed saray kaykayarian, tan arum ni ra lapud onloloob tan ompapaway ed puerta iray kaslakan ya totoo no agew. Ontan met, lapud sankanengneng na dakel so antokaman ya panaglitis ya nagagawa ed puerta, mas asikasoen na saray ukom so panlitis da tan seguroen dan niiter day hustisya ed saray kaso ya bebembenan da tan ed saray desisyon ya gagawaen da. Mapatnag ya walay pasen ya inggana diad asingger ed puerta ya ditan et komportablen makapanlitis iray ukom. (Job 29:7) Nambiahe tan niliber nen Samuel so Bethel, Gilgal, tan Mizpa, tan “sikatoy manguukom ed Israel diad saratan ya amin a pasen,” ontan met ed Rama, say kawalaan na abung to.—1Sa 7:16, 17.
AGOSTO 2-8
KAYAMANAN ED SALITA NA DIOS | DEUTERONOMIO 22-23
“Napatnagan ed Ganggan so Panangiyansakit nen Jehova ed Saray Ayep”
mwbr21.07—it-1 375-376
Awit
Nensaman, kaslakan et uusaren iray ayayep ya mangawit na saray ambelat ya awit, tan ingganggan iray Israelita ya no anengneng dan atumba so asno na samay mamubusol ed sikara, nepeg ya agda itan tataynanan noagta ‘tulongan dan mangukbar ed satan.’—Ex 23:5.
mwbr21.07—it-1 621 ¶1
Deuteronomio
Saray ayayep et inikdan met na maaron konsiderasyon diad libro na Deuteronomio. Ingganggan iray Israelita ya agda lalaen so nganak ya manlelemlem ed ubong to ta mainomay itan ya erelen lapud natural ed nganak ya protektaan to ray sibong to. Nepeg dan paulyanan so nganak ya makatakas, balet sarag dan laen iray sibong to. Diad ontan et nayari nin nawalaan na arum ya sibong so nganak. (De 22:6, 7) Agnepeg ya panibaen na sakey ya dumaralos so baka tan asno sano manbabaka, pian agnairapan so mas melag ya ayep. (De 22:10) Agnepeg ya balungosan so baka sano maniilik itan pian ag-itan napairap ed eras to anta wala labat ed arap to so ilik, tan uusaren toy biskeg to ed paniilik ed satan.—De 25:4.
“Agkayo Miulop ed Pako a Duma”
SINGA nanengneng yo dia, say kamelyo tan say baka a saniban manbabaka so naiirapan a maong. Say pakon inkagor ed sikaran dua—ya intadya parad duaran ayep a parehoy kabaleg tan biskeg—so mamapairap ed sikaran dua. Lapud mapaga ed pankaabigan na saray isisintan ayayep, oniay inkuan na Dios ed saray Israelita: “Agmo nepeg a panlansingen so baka tan asno a pambaka.” (Deuteronomio 22:10) Onaplika met itan a prinsipyo ed say baka tan kamelyo.
Kaslakan, say dumaralos so agmamapairap ed ayayep to. Balet no sikatoy andian na duaran baka, nayarin pampakoen to so duaran ayep a walad sikato. Mapatnag ya onia so ginawa na sakey a dumaralos nen koma-19 siglo diad ilustrasyon. Lapud agnampara so kabaleg tan kabelat da, say memelag ya ayep so nairapan a makapibansag bangta mas ambelat so awiten na babaleg ya ayep.
Saray Espiritual a Kayamanan
mwbr21.07—it-1 600
Utang, Akautang
Say utang et ontutukoy ed bengatlan binayes, sakey a bengatlan nepeg ya bayaran odino ipawil. Diad Israel nensaman, kaslakan et makakautang iray totoo no onirap so bilay da. Parad sakey ya Israelita, aliwan maabig so nawalaay utang; ta ompapaway ya say akautang et magmaliw ya aripen na samay amautang. (Pro 22:7) Kanian ingganggan iray totoo na Dios ya magmaliw iran maiter tan agmakasarili no pautangen da ray kapara dan Israelita, ya agda aanamoten so mairap ya kipapasen da diad pansingil da na interes. (Ex 22:25; De 15:7, 8; Sal 37:26; 112:5) Balet nayarin singilen na interes iray dayo. (De 23:20) Ibabaga na saray Judion komentarista ya sayan probisyon et onaplika ed saray utang ya usaren ed negosyo, aliwan diad amin ya pankanawnawa. Kaslakan et temporaryo labat ya walad Israel iray dayo, nayarin lapud negosyo, tan amta ran kaukolan day manbayar na interes, lalo la ta manpapautang met ira ed arum ya walay interes.
MAGMALIW YA EPEKTIBO ED MINISTERYO
mwbr21.07—g 4/15 13
Kasin Mauges so Pamatey na Ayayep?
NO ANTOY IBABAGA NA TOTOO
Wala ray manha-hunting na ayayep tan maneerel na sira ya para labat ed sport, ta panliliketan day panerel odino pangusil ed saratan. Miabobon so arum ed si Leo Tolstoy, sakey ya Russian ya managsulat na nobela, ed samay insulat ton say pamatey tan pangan na ayayep et “talagan mauges.”
NO ANTOY IBABAGA NA BIBLIA
Aabuloyan na Dios iray totoo ya mamatey na ayayep pian nidepensa day bilay da odino pian walay ikawes da. (Exodo 21:28; Marcos 1:6) Ibabaga met na Biblia ya nayarin pateyen na totoo iray ayep pian walay naakan da. “Amin ya onggagalaw ya ayep a mabilay et onkanan naakan yo,” so kuan na Genesis 9:3. Anggan si Jesus et tinulongan to ray disipulo to ya mangerel na sira pian walay naakan da.—Juan 21:4-13.
Anggaman ontan, ibabaga na Biblia ya say Dios et “kabusol to so siopaman a mangaarod inkaruksa.” (Salmo 11:5) Kanian duga labat ya isipen tayon aglabay na Dios ya sakitan odino pateyen tayo ray ayayep para labat ed sport.
Napatnagan ed Biblia ya talagan papablien na Dios so bilay na ayayep.
Ibabaga na Biblia ya diad panaon na impamalsa et “ginawa na Dios iray atap ya ayayep diad dalin unong ed klase ra tan saray maamon ayayep unong ed klase ra tan amin ya onkukurong ya ayayep unong ed klase ra. Tan anengneng na Dios a maabig iya.”—Genesis 1:25.
Oniay ibabaga na Biblia nipaakar ed si Jehova: “Iikdan to na naakan iray ayayep.” (Salmo 147:9) Ginawa na Dios so ecosystem pian nitarya so magenap ya naakan tan panayaman na ayayep.
Oniay imbaga nen Arin David na Israel diad pikakasi to: “Pansiasiansiaen mon mabilay so too tan say ayep, O Jehova.” (Salmo 36:6) Singa bilang, legan na baleg ya Delap, prinotektaan nen Jehova so waloran totoo tan amin ya klase na ayayep antis ton dineral iray mauges ya totoo.—Genesis 6:19.
Malinew sirin ya mabmabli ed si Jehova iray pinalsa ton ayayep tan iilaloan ton asikasoen a maong iratan na totoo.
“Say matunong et aasikasoen to ray ayayep to.”—Proverbio 12:10.
AGOSTO 9-15
KAYAMANAN ED SALITA NA DIOS | DEUTERONOMIO 24-26
“Napatnagan ed Ganggan so Panangiyansakit nen Jehova ed Saray Bibii”
mwbr21.07—it-2 1196 ¶4
Bii
Anggan diad saray ganggan ed militar et napatnagan so konsiderasyon parad saray sanasawa, ta diad loob na sakey taon kayari na kasal et agni onlan mansundalo so asawan laki. Lapud satan et naikdan ni na pankanawnawa so sanasawa ya nawalaan na anak, kanian baleg ya ligliwa itan ed ina legan ya walad arawi so asawa to, tan lalo la no bilang ta ompatey so asawa to ed guerra.—De 20:7; 24:5.
mwbr21.07—it-1 963 ¶2
Panagtudtor
Anggaman sayan marakdakep ya uksoyan parad saray mairap bilay et ipapaseseg toy pagmaliw ya maiter, agpagmaliw ya makasarili, tan panmatalek ed panamendisyon nen Jehova, mapatnag ya ag-ipapaseseg na saya so inkangiras. Nalinewan ed saya imay imbaga nen David: “Anggapo ni anengneng kon matunong ya apaulyan, odino saray ananak to a mipapayabol na naakan.” (Sal 37:25) No anamoten day probisyon ya inter na Ganggan parad sikara, anggan saray mairap bilay et agnaerasan no makuli ira, tan ag-ira mipayabol na naakan anggan saray ananak da.
Kasin Antam?
Diad Israel nensaman, no ompatey so sakey a laki ya anggapoy anak to, iilaloan ya asawaen na agi ton laki so abalo ya asawa to pian mananak ira tan nituloy so poli na inatey ya laki. (Genesis 38:8) Sayan uksoyan et impila met ed Mosaikon Ganggan, tan tinawag itan ya panangasawa ya obligasyon na sakey a bayaw. (Deuteronomio 25:5, 6) Ipapanengneng na saray ginawa nen Boaz, ya adeskribe ed libron Ruth, ya sayan obligasyon et nayarin gawaen met na arum ya lakin kanayon na pamilya na lakin inatey no anggapo lay mabilay ya agi to.—Ruth 1:3, 4; 2:19, 20; 4:1-6.
Mapatnag ya gagawaen ni so panangasawa ya obligasyon na sakey a bayaw diad panaon nen Jesus ta tinukoy itan na saray Saduceo ya singa nabasa ed Marcos 12:20-22. Imbaga nen Flavius Josephus, sakey ya Judion historian nen inmunan siglo, ya lapud sayan uksoyan et aglabat nipreserba so ngaran na pamilya noagta napansiansia met so kaykayarian na pamilya tan niiter iray pankaukolan na abalo ya bii. Nensaman, anggapoy kanepegan na asawan bii ya tawiren iray kaykayarian na asawa to. Balet, natawir na magmaliw ya anak to ed bayaw to iray kaykayarian na inatey ya asawa to.
Saray Espiritual a Kayamanan
mwbr21.07—it-1 640 ¶5
Diborsyo
Kasulatan na Diborsyo. Anggaman wala ray angabuso ed probisyon na pandiborsyo, agnepeg ya isipen ya ginawan mainomay na Mosaikon Ganggan so pangidiborsyo na sakey ya Israelitan laki ed asawa to. Ta wala ni ray kaukolan ton gawaen ya legal iran paraan antis ton nidiborsyo so asawa to. Kaukolan to ni manggaway dokumento, “manggawa na kasulatan na diborsyo parad bii.” Insan say asawan laki ya malabay ya mangidiborsyo et “iter to itan ed sikato, tan pataynanen tod abung to.” (De 24:1) Anggaman anggapo lay nabasan kaaruman ya detalye ed Kasulatan nipaakar ed sayan proseso, mapatnag ya sayan legal ya uksoyan et kaukolan nin ikonsulta ed saray lalakin walaan na autoridad, tan nayarin salien da nin ayosen so problema na sanasawa. Lapud kaukolan so panaon ed pamprepara na kasulatan tan gawaen ya legal so pandiborsyo, naikdan ni pankanawnawa so asawan laki ya umanen so desisyon to. Nepeg ya walay basiyan na pandiborsyo, tan no dinmalan itan ed dugan proseso, siempre napaliisan so basta-basta labat ya pandiborsyo. Ontan met, naprotektaan so karapatan tan pankaabigan na asawan bii. Ag-ibabaga na Biblia no anto iray akasulat ed “kasulatan na diborsyo.”
AGOSTO 16-22
KAYAMANAN ED SALITA NA DIOS | DEUTERONOMIO 27-28
“Daakan ya Onsabi ed Sikayo Irayan Amin a Bendisyon”
Nabendisyonan Panamegley na Arin Igigiya na Espirituy Dios!
Kaiba’d itatalineng so pangipapuso ed saray ibabaga na Salitay Dios tan ed espiritual a tagano ya itatarya to. (Mat. 24:45) Kabaliksan met na satan ya tuloken tayoy Dios tan say Anak to. Inkuan nen Jesus: “Aliwan balang sakey a mangibabaga ed siak na, ‘Katawan, Katawan,’ et makaloob ed panarian na tawen, noagta samay manggagawa ed linawa nen Amak a walad tawen.” (Mat. 7:21) Tan say italineng ed Dios et mankabaliksay mabulos a pampasakop ed Kristianon kongregasyon ya inletneg to, a ditan et walaray tinuron mamatatken odino “langkap a lalaki.”—Efe. 4:8.
Kasin Onabot ed Sikayo so Bendisyon nen Jehova?
Say Hebreon verb a nipatalos a ‘mantultuloy ya ontalineng’ diad Deuteronomio 28:2 so mankabaliksan na tuloytuloy ya ikiwas. Say totoo nen Jehova so kaukolan ya aglambengat sagpaminsan ya ontalineng ed sikato; sikara so nepeg ya ontalineng ed sikato diad amin a panaon. Onsabi labat ed sikara iray bendisyon no ontan so gawaen da. Say Hebreon verb a nipatalos ya “onabot” so apekderan bilang uusaren a termino diad panag-anop a mabetbet a mankabaliksan na “usilan” odino “aboten.”
Masimoon ya Anapey Panamendisyon nen Jehova
Anton klase na katutulok so kakaukolanen ed saray Israelita? Inkuan na Ganggan na Dios a no agmanlingkor iray totoo to “ed liket tan liga na puso,” sikatoy napaermen. (Basaen so Deuteronomio 28:45-47.) Agkanepegan nen Jehova so paspasaray a katutulok ed saray espisipikon ganggan to, ta anggan saray ayayep tan demonyo et sarag da ’tan a gawaen. (Mar. 1:27; Sant. 3:3) Say tuan katutulok ed Dios et balikas na panangaro. No say sakey et nanlapud pusoy katutulok to, sikatoy maliket ta papanisiaan ton saray ganggan nen Jehova et aliwan makapabelat tan “tumangan [nen Jehova] iramay masimoon a manaanap ed sikato.”—Heb. 11:6; 1 Juan 5:3.
Saray Espiritual a Kayamanan
mwbr21.07—it-1 360
Muhon
Insebel na ganggan nen Jehova so pangiyalis na saray muhon. (De 19:14; nengnengen met so Pro 22:28.) Diad tua, “naayew so mangiyalis ed muhon na dalin na kaabay to.” (De 27:17) Lapud akadepende iray akandalin ed saray bunga na dalin da, say pangiyalis ed muhon et pangisiblet ed sakey a too na pambilay to. Mipara itan ed panagtakew tan ontan so pangipapasen na saray totoo nensaman. (Job 24:2) Balet wala ray totoon anggapoy prinsipyo da ya manggagawad satan, tan inkompara iray prinsipe na Juda ed panaon nen Oseas ed saramay mangiyaalis na muhon odino ketegan.—Os 5:10.
AGOSTO 23-29
KAYAMANAN ED SALITA NA DIOS | DEUTERONOMIO 29-30
“Aliwan Mairap so Manlingkor ed si Jehova”
mwbr21.07—w09 11/1 31 ¶2
Aabuloyan Itayo nen Jehova ya Manpili
Mairap kasin amtaen tan gawaen iray kakaukolanen na Dios ed sikatayo? Oniay imbaga nen Moises: “Sayan ganggan ya iter kod sikayo natan et aliwan mairap a talosan odino mairap a tuloken parad sikayo.” (Deu. 30:11) Ag-iganggan nen Jehova so imposible. Saray kakaukolanen to et makatunongan tan mainomay ya nagawaan. Nayari met iratan ya amtaen. Agti la kaukolan so “onsegep ed tawen” odino ombaliw ni “diad biek na dayat” pian naamtaan tayoy labay na Dios ya gawaen tayo. (Deu. 30:12, 13) Malinew ya ibabaga na Biblia no panon so nepeg ya pambilay tayo.—Miqueas 6:8.
mwbr21.07—w09 11/1 31 ¶1
Aabuloyan Itayo nen Jehova ya Manpili
“ANGGANO anggapoy basiyan, lanang ak ya natatakot ya ompan agak makapanmatoor ed si Jehova.” Ontan so imbaga na sakey ya Kristianon bii ya lapud saray naeksperiensya to nen ugaw ni et pakalikna to et anggapo lay maong ya nagawaan to. Ontan kasi? Talaga kasin anggapo lay nagawaan tayo ed situasyon tayo? Andi. Inikdan itayo na Dios na regalo ya makapandesisyon ya bukor pian napili tayo no panon so labay tayon pambilay. Labay nen Jehova ya makapandesisyon tayoy duga, tan ibabaga na Salita to, say Biblia, no panon tayon nagawaan itan. Imanoen iray imbaga nen Moises ed kapitulo 30 na Deuteronomio.
mwbr21.07—w09 11/1 31 ¶4
Aabuloyan Itayo nen Jehova ya Manpili
Kasin importante ed si Jehova no anton klase na bilay so pilien tayo? On, siempre! Pinuyanan na Dios si Moises nen imbaga ton: “Nepeg yon pilien so bilay.” (Deu. 30:19) Panon tayo balet ya pilien so bilay? Oniay impaliwawa nen Moises: “Diad pangaro yod si Jehova a Dios yo, idengel yod sikato, tan pansiansia yod sikato.” (Deu. 30:20) No inaro tayoy Jehova, labalabay tayoy onunor tan manmatoor ed sikato antokaman so nagawa. No ontan so gawaen tayo, pipilien tayo so bilay—say sankaabigan ya bilay natan tan say bilay ya anggapoy anggaan diad onsabin balon mundo na Dios.—2 Pedro 3:11-13; 1 Juan 5:3.
Saray Espiritual a Kayamanan
mwbr21.07—it-1 665 ¶3
Layag
Panamegley na saray lingkor nen Jehova et tinukoy to ray agmatulok ya Israelita ya walaan na ‘ag-asegat ya layag.’ (Jer 6:10, paimanod leksab; Gaw 7:51) Singa apepetan iray layag da kanian ag-ira makarengel. Saratan ya layag et agnilukasan nen Jehova—say mangiiter na saray layag ya makatalos tan maunor ed saramay manaanap ed sikato, balet aabuloyan ton naepel so espiritual ya pakadngel na saramay agmatulok ed sikato. (De 29:4; Rom 11:8) Impasakbay nen apostol Pablo so panaon ya arum ed saray mangibabagan Kristiano ira et onsian ed tuan pananisia, agda la labay ya dengelen so katuaan na Salita na Dios, noagta say dedengelen da labat et saramay “mangibagad sikara na labalabay dan narengel,” kanian dedengelen da iray palson managbangat. (2Ti 4:3, 4; 1Ti 4:1) Ontan met, nayarin “onalitengteng” so layag da no makadngel iray makapabiglan balita, lalo la ray balita nipaakar ed kalamidad.—1Sa 3:11; 2Ar 21:12; Jer 19:3.
AGOSTO 30–SETYEMBRE 5
KAYAMANAN ED SALITA NA DIOS | DEUTERONOMIO 31-32
“Makaaral ed Saray Ilustrasyon ya Abitla ed Sakey a Pinuyanan a Kansion”
“Iyapasakey Mo Pay Pusok ya Ontakot ed Ngaran Mo”
Antis ya onloob iray Israelita ed Insipan a Dalin, impaisulat nen Jehova ed si Moises so liriko na sakey a kansion. (Deu. 31:19) Tan ingganggan nen Jehova si Moises ya ibangat to itan ed saray totoo. (Basaen so Deuteronomio 32:2, 3.) No dalepdepen tayo so bersikulo 2 tan 3, mapatpatnag ya aglabay nen Jehova ya isekreto so ngaran to, ya singa samay ibabaga na arum ya agnayari kunon ibalikas itan ta sagrado. Labalabay nen Jehova ya naamtaan na amin so ngaran to! Pribilehyo na saray Israelita ya naamtaan iray katuaan nipaakar ed si Jehova tan ed maglorian ngaran to diad sayan kansion ya imbangat nen Moises ed sikara. Binmiskeg so pananisia ra ed saratan ya katuaan, singa iratan uran ya manasalog ed tanaman. Antoy gawaen tayo pian say panagbangat tayo et mamabiskeg met ed pananisia na arum?
No manpupulong tayo ed kaabungan odino diad publiko iran lugar, usaren tayoy Biblia pian ipanengneng tayod saray totoo ya say ngaran na Dios et Jehova. Ipanengneng tayo met ed sikara iray balibalin publikasyon, video, tan artikulo ed website tayo pian nakabat day Jehova. Diad trabaho, eskuelaan, odino legan tayon manbiabiahe, manggawa tayoy paraan pian nitongtong tayod arum so nipaakar ed maar-aron Dios tayo tan saray balibalin ugali to. Ibaga tayod sikara iray gawaen nen Jehova parad saray totoo tan say ipaparaan ton Paraison dalin. Ompan first time dan narengel itan, tan lapud satan et natalosan da ya maar-aro so Dios. No ontan so gawaen tayo, makakatulong tayo pian napasanto so ngaran nen Jehova. Napapaneknekan tayo ya tila tan panagderal labat so ibabangat na arum nipaakar ed sikato. No naamtaan na totoo irayan katuaan, ombiskeg so pananisia ra tan magmaliw iran maliket.—Isa. 65:13, 14.
mwbr21.07—w09 5/1 14 ¶4
Saray Ilustrasyon ed Biblia—Kasin Natatalosan Mo?
Ikokompara met na Biblia si Jehova ed saray bengatlan anggapoy bilay. Sikatoy tinukoy bilang “Bato na Israel,” ‘baleg a bato,’ tan ‘maligen a salimbengan.’ (2 Samuel 23:3; Salmo 18:2; Deuteronomio 32:4) Antoy piparaan to ed saratan? Singa sakey a baleg ya bato ya agnaekal ed kulaan to, si Jehova a Dios et magmaliw met ya matibay a salimbengan mo.
Aligen si Jehova Sano Ipapasal Iray Ananak Yo
Konsideraen so aro ya impanengneng nen Jehova diad impideneng to ed saray Israelita. Inusar nen Moises so makapatenyeg a panangiyaliling pian deskribien so impangaro nen Jehova ed balo nin nasyon na Israel. Oniay nabasa tayo: “Singa sakey ya agila a mankosokoso ed ubong to, a manpayakpak ed tapew na sibong to, sikato imbuskag to so saray payak to, et inala to ra, inyakar [“sinampat,” NW] to ra ed tapew na payapayak to. Say angitulor ed [Jacob] si Jehova lambengat.” (Deuteronomio 32:9, 11, 12) Pian naibangat iray sibong to ya ontikyab, say nganak ya agila so “mankosokoso ed ubong to,” ya ibuskag tan ikulipaspas toray payak to pian sagyaten iray sibong to ya ontikyab. Sano ontaboy so sibong manlapud ubong, a mabetbet a walad atagey iran kelas, “manpayakpak” so nganak ed tapew na sibong. No ngalngali la ondapo so sibong, satan so sampaten na nganak diad “payapayak to.” Maaron tinalima nen Jehova so balo nin nasyon na Israel ed ontan met a paraan. Inter to ed totoo so Mosaikon Ganggan. (Salmo 78:5-7) Say nasyon so tatalimaen a maong sirin na Dios, ya akaparaan a mangisalba ed sikara sano nanairapan so totoo to.
Saray Espiritual a Kayamanan
Saray Pabitar ed Libro na Deuteronomio
31:12. Kaukolan a mitipon iray angkelag ya ugugaw ed saray matatken la diad saray miting na kongregasyon tan manggunaet ya ontalineng tan manaral.