BIBLIOTEKA ONLINE Watchtower
Watchtower
BIBLIOTEKA ONLINE
Papiamentu (Kòrsou)
  • BEIBEL
  • PUBLIKASHON
  • REUNION
  • g97 8/7 pág. 16-18
  • Hoyanan Cantu di Riu

No tin vidio disponibel pa esaki.

Despensa, tin un problema pa habri e vidio.

  • Hoyanan Cantu di Riu
  • Spièrta!—1997
  • Suptema
  • Informashon Similar
  • E Vuelo dje Yeye
  • Un Cabes Yen di Wowo
  • Un Cambio den Estilo di Bida
  • Evidencia Contra Evolucion
  • Kreashon Ta Revelá e Dios Bibu
    E Toren di Vigilansia Anunsiando e Reino di Yehova Dios—2013
  • Ken A Diseñ’é Promé?
    Bida Ta Obra di un Kreador?
  • Por Salba e Especienan di Tera?
    Spièrta!—2001
Spièrta!—1997
g97 8/7 pág. 16-18

Hoyanan Cantu di Riu

Dje coresponsal di Spierta! na Spaña

KI ORA mi keiru pasa cantu di un riu of un lagun, sin hera mi ta busca pa mira un di mi hoyanan mas faborito—e por ta corá, blou of berde. Tin biaha mi ta mira un sintá ketu riba un blachi’ mata; lo mi por mira un otro kedando den laira riba awa of asta ta bula lihé-lihé pasa mi dilanti. E hoya cu mi ta busca ta e yeye—e “helicopter” briyante dje mundu di insecto.

E hoyanan bulador aki a capta mi atencion pa promé biaha hopi aña pasá ora cu pa casualidad mi a haña un coriente di awa cu tabata pasa poco-poco dor dje palunan. Tabatin vários yeye ta bula drenta i sali for dje lus di solo—algun tabata blou metálico briyante i otronan tabata un berde-geel resplandeciente. Mi a pasa un ora ta observá nan bailenan den laira, locual a transformá e habrí den e mondi den un sala di baile miniatura. Desde e dia ei padilanti nan a intrigá mi.

Mas mi a siña tocante yeye, mas mi a yega na apreciá nan bunitesa i nan balor. Mi promé descubrimentu tabata cu tin un diferencia entre yeye i damisela. E yeye ta un buladó poderoso i generalmente ta mas grandi, miéntras cu e damisela—manera su nomber ta duna di comprendé, mescos cu un dama—ta mas delicado i tin un manera di bula hopi mas tímido. Un diferencia principal ta sinta den e manera cu nan ta wanta nan halanan. Un yeye pará ta sosegá ta tene tur dos par di hala den posicion horizontal, miéntras cu un damisela ta dobla nan huntu riba su curpa.a

Mi a cuminsá puntra mi mes con yeyenan por gara sangura for di den laira cu asina un aparente facilidad. Personalmente, mi ta haña ta casi imposibel pa dal un muskita grandi cu ta calentando n’e muraya di cushina. Mi a puntra mi mes: ‘Kico un yeye tin cu ami no tin?’ Dos cos: un dominio total den bulamentu i wowonan cu lo haci un vigilante yena cu envidia.

E Vuelo dje Yeye

Yama un yeye un helicopter—na Spaña un nomber di cariño comun p’e—di berdad ta un comparacion cu ta rebah’é. Nan artenan acrobático den laira ta asina rápido cu tin biaha ta imposibel pa e wowo sigui nan. Den distancianan corticu, algun especie por alcansá un velocidad máximo di te cu 96 kilometer pa ora. Tambe nan por keda den laira of bula bai patras, padilanti of na banda di un momento pa otro. Ademas, ora un yeye dal un buelta den laira, científiconan ta calculá cu e mester wanta un forsa di te cu 2,5 G.

Yeyenan tin dos par di hala flexibel, manera cu patronchi di kanchi. Maske e halanan aki ta parce delicado, nan por bati te cu 40 biaha pa seconde i wanta sla sin daña mashá. Biólogo Robin J. Wootton ta describí nan halanan como “obranan maestro chikitu di diseño ingenioso.”

“Mas mihó nos comprendé con halanan di insecto ta funcioná,” e ta agregá, “mas ingenioso i bunita bo ta haña nan diseño. . . . Tin poco obra tecnológico cu ta igualá nan, pa no bisa ningun.” Nada straño anto cu actualmente ingenieronan aeronáutico ta studiando e técnicanan di bula dje yeye.

Un Cabes Yen di Wowo

Si e técnicanan di bula dje yeye ta extraordinario, no por bisa ménos di su bista. Dos wowo inmenso componí ta cubri casi henter e yeye su cabes. Cada un dje wowonan aki tin te cu 30.000 unidad hexagonal cu ta manera wowonan chikititu den un wowo, ya cu cada un ta transmití un imágen separá n’e celebro. Sin embargo, esei no kier men cu un yeye ta mira miles di diferente cuadro, tur n’e mésun tempu. En bes di mira un cuadro completo, manera nos, e ta percibí movementu, patronchinan, contrastenan i formanan.

Tur e imágennan ei mester ser analisá. P’esei, 80 porciento dje celebro di un yeye ta dedicá na asimilá informacion visual. Poco sistema óptico ta asina sensitivo—un yeye por mira un sangura cu ta un 20 meter leu. Asta ora ta medio scur, ora lus ta asina poco cu un observadó humano apénas por mira muskitanan chikitu, yeyenan tropical por atrapá nan fácilmente.

Ora e yeye ta bula pasa rápidamente di un lugá pa otro dor dje vegetacion cantu di riu, e mester tuma cientos di decisionnan lihé. E por manehá e tarea formidabel aki, pasobra e por mira te cu shen imágen separá pa seconde, mas cu cincu biaha mas cu nos. Pues, pa un yeye, un película, cu ta proyectá 24 imágen pa seconde, lo parce djis manera un seri di potret pará ketu.

Un Cambio den Estilo di Bida

Ora un yeye cuminsá su bida, no tin ningun indicacion cu un dia lo e bira un buladó atractivo tur afó. Despues di sali for dje webu, e larva acuático ta keda casi sin move den un lagun of coriente di awa, wardando pa gara cualkier cuminda cu ta pasa banda di dje. Despues di hopi cambio di cueru—vários luna of asta aña den e caso di algun especie—e larvanan ta subi bai haltu na un richi. Einan, un metamorfósis extraordinario ta tuma lugá.

E cueru na su pechu ta kibra habri, i un yeye plenamente formá ta gatia sali. Mescos cu un barbulètè, e adulto cu a caba di sali tin cu warda algun ora promé cu su halanan bira duru i un bida nobo ta cuminsá. Den cuestion di algun dia, su sabiduria instintivo ta capacit’é pa yag cu éxito i dominá e trikinan di bula.

Pronto e yeye yong ta bira un experto den atrapá muskita i sangura den pleno vuelo. Devorando tur dia insectonan cu ta pisa mes tantu cuné, e ta realisá un servicio masha balioso. Pa sigurá un suministro sigur di cuminda, hopi yeye machu ta marca teritorionan chikitu, cu nan ta patruyá masha celosamente.

Algun especie di yeye ta yag riba pispis of tòr, otronan ta atrapá sapunan chikititu, i un damisela tropical ta come asta araña. E ta keda bula rond dje cas di araña dje orb-spider grandi i ta gara e arañanan mas chikitu cu ta bishitá e cas di araña pa bai cu bocánan di cuminda cu e doño dje cas ta laga atras.

Evidencia Contra Evolucion

Hopi científico evolucionista ta considerá yeye un dje promé insectonan bulador. Un fosil descubrí na Francia ta e marca lagá atras dje halanan di un yeye cu tabatin un largura di hala di 75 centimeter! Esei ta e insecto mas grandi conocí, siendo mas cu tres biaha mas grandi cu cualkier yeye na bida awor.

‘Con ta posibel,’ mi a puntra mi mes, ‘pa un dje mecanismonan di mas complicá di vuelo cu hende conocé a djis aparecé, perfectamente desaroyá?’ “No tin ningun fosil di insectonan cu ta keda entre e fase sin hala i cu hala,” e buki Alien Empire—An Exploration of the Lives of Insects ta admití. Ta evidente cu yeyenan ta e obra di man di un Diseñador Maestro inteligente.

Yeyenan a logra establecé colonianan den casi tur parti dje planeta. Nan lo haci nan mes na cas cantu di un lagun haltu den ceru, un moeras tropical of asta un pisina den un suburbio.

Mi a yega di mira multitudnan di yeye riba un playa tropical na Africa como tambe yeyenan emperador solitario ta patruyá sin stop nan lagun europeo faborito. I ora mi a biaha cu canoa pasa dor dje cañonnan yen di mata na Filipínas, damisela briyante a sirbi como escolta, asta aterisando riba mi brasanan sunú.

Maske yeyenan ta entre e mashinnan bulador di mas sofisticá riba tera, semper mi a keda mas impresioná cu nan gracia i bunitesa cu pa nan abilidadnan di bula. Nan presencia ta agregá un chispa special na nos lagunnan i cantu di riu. Nan ta hoyanan ideal—semper ei pa nos disfrutá di nan.

[Nota]

a De bes en cuando, yeyenan ta manda nan halanan abou i ta dirigí nan curpa na haltu den direccion di solo. Esaki ta un postura cu nan ta asumí pa fria e curpa, ya cu e ta minimisá e área dje curpa cu ta exponé na solo.

[Plachinan na página 16, 17]

Yeye, cu ta sosegá su halanan den posicion horizontal, generalmente ta mas grandi cu damisela, cu ta dobla su halanan riba su curpa

    Publikashonnan na Papiamentu (Curaçao) (1986-2025)
    Log Out
    Log In
    • Papiamentu (Kòrsou)
    • Kompartí
    • Preferensia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Kondishonnan di Uso
    • Maneho di Privasidat
    • Konfigurashon di Privasidat
    • JW.ORG
    • Log In
    Kompartí