Sostené Atrabes di Pruebanan Teribel
MANERA ÉVA JOSEFSSON A RELAT’E
Un grupo chikitu di nos a bini huntu den e distrito Újpest di Budapest, Hungria, pa un reunion corticu promé cu nos sali den e ministerio cristian. Tabata aña 1939, djis promé cu Guera Mundial II a cuminsá, i e trabou di predicá di Testigonan di Jehova tabata bou di prohibicion na Hungria. Esnan cu tabata participá den siña Bijbel públicamente den e dianan ei hopi biaha a ser arestá.
YA CU tabata e promé biaha cu lo mi a participá den e actividad aki, lo mi mester tabata un tiki nervioso i bleek. Un ruman homber cristian di mas edad a bira wak mi i a bisá mi: “Éva, bo no tin cu tene miedu nunca. Sirbi Jehova ta e onor di mas grandi cu un hende por tin.” E palabranan compasivo i fortalecedor ei a yuda sostené mi atrabes di hopi prueba teribel.
Antecedente Hudiu
Mi tabata e yu mayó den un famia hudiu di cincu yu. Mama no tabata contentu cu hudaismo, i el a cuminsá examiná otro religionnan. Ta dje manera aki el a topa Erzsébet Slézinger, un otro señora hudiu kende tambe tabata buscando e berdad di Bijbel. Erzsébet a pone Mama den contacto cu Testigonan di Jehova, i como resultado, ami tambe a bira profundamente interesá den siñansanan di Bijbel. Pronto mi a cuminsá compartí cu otronan loke mi tabata siña.
Ora mi a haci 18 aña den e zomer di 1941, mi a simbolisá mi dedicacion na Jehova Dios pa medio di bautismo den Riu Danube. Mama a bautisá riba e mésun dia, pero Tata si no a compartí nos fe cristian recien hañá. Djis despues di mi bautismo, mi a planea pa traha pionero, esta, pa participá den e ministerio di tempu completo. Mi tabatin mester di un baiskel, p’esei mi a cuminsá traha den e laboratorio di un fábrica grandi di tela.
Cuminsamentu di Prueba
E nazinan a tuma poder riba Hungria, i e fábrica caminda mi tabata traha a bin cai bou di maneho dje alemannan. Un dia a yama tur trahadó pa aparecé dilanti e supervisornan pa hura cu nan lo ta leal n’e nazinan. Nan a bisa nos cu keda sin haci esaki lo tabatin consecuencianan serio. Durante e ceremonia caminda nan a exigí nos pa heil Hitler, mi a para cu respet pero sin haci e acto cu nan a rekerí. Nan a yamá mi den oficina e mésun dia ei, duná mi mi salario i core cu mi. Ya cu trabou tabata scars, mi a puntra mi mes kico lo a para di mi plannan pa traha pionero. Sin embargo, e siguiente dia, mi a haña un otro trabou cu asta mihó pago.
Awor mi deseo pa traha pionero por a ser realisá. Mi a traha cu vários partner pionero, i e último tabata Juliska Asztalos. Nos tabata usa nos Bijbel so den e ministerio, dor cu no tabatin ningun literatura pa ofrecé. Ora nos a haña hende interesá, nos tabata rebishitá nan i fia nan nos literatura.
Cada bes atrobe, ami cu Juliska tabatin cu cambia e teritorio cu nos tabata trahando aden. Pasobra ora un pastor haña sa cu nos tabata bishitando ‘su carnénan,’ e ta anunciá den misa cu si Testigonan di Jehova bishitá nan, nan lo tabatin cu raportá esei na dje of na polis. Ora hende amigabel a bisa nos di un anuncio asina, nos tabata move pa un otro teritorio.
Un dia ami cu Juliska a bishitá un hobencito cu a mustra interes. Nos a traha un cita pa un rebishita i pa fi’é algu pa lesa. Pero ora nos a bolbe, tabatin polis ei, i nos a ser arestá i hibá n’e warda di polis na Dunavecse. Nan a usa e hobencito como un trampa pa gara nos. Ora nos a yega n’e warda di polis, nos a mira un pastor ei i nos tabata sa cu e tambe tabata enbolbí.
Mi Pió Prueba
Ei na warda di polis, nan a feita tur mi cabei, i mi tabatin cu para sunú dilanti rond di un dozein polis. Nan a interogá mi, i tabata kier sa ken tabata nos lider na Hungria. Mi a splica nan cu nos no tabatin ningun otro lider cu no ta Jesucristo. E ora ei nan a batí mi sin misericordia cu nan klop, pero mi no a traicioná mi rumannan cristian.
Despues di esei, nan a mara mi pianan na otro i a tene mi mannan over di mi cabes i a mara nan tambe na otro. Anto, un tras di otro nan a violá mi, tur cu excepcion di un polis. Nan a mará mi asina duru cu tres aña despues ainda mi tabatin marca riba mi polsnan. Nan a maltratá mi asina tantu cu nan a tené mi den e bodega pa dos siman te ora mi heridanan mas serio a cura un tiki.
Un Periodo di Alivio
Despues nan a hibá mi un prizon na Nagykanizsa, caminda tabatin hopi Testigo di Jehova. A sigui dos aña relativamente felis apesar cu nos tabata encarcelá. Nos tabata tene tur nos reunionnan na secreto, i nos a funcioná mas o ménos manera un congregacion. Tambe nos a haña hopi oportunidad pa duna testimonio informal. Tabata den e prizon aki cu mi a topa Olga Slézinger, ruman muher carnal di Erzsébet Slézinger, e señora cu a introducí e berdad di Bijbel na ami cu mi mama.
Pa 1944 e nazinan na Hungria a dicidí di likidá e hudiunan húngaro, mescos cu nan tabata matando nan sistemáticamente den otro áreanan ocupá. Un dia nan a bin pa ami cu Olga. Nan a pak nos den un wagon di transportá baca, i despues di un biahe masha pisá dor di Checoslovakia, nos a yega nos destinacion den sur di Polonia—e campamentu di morto di Auschwitz.
Sobrebibiendo den Auschwitz
Mi a sintí mi sigur tempu mi tabata cu Olga. E por a papia cos pret asta den situacionnan difícil. Ora nos a yega Auschwitz, nos a aparecé dilanti e notorio Dr. Mengele, kende su tarea tabata pa separá esnan cu a caba di yega cu no tabata den condicion pa traha for di esnan físicamente fuerte. E proménan a ser mandá pa kamber di gas. Ora a toca nos turno, Mengele a puntra Olga: “Cuantu aña bo tin?”
Cu curashi, i cu un kinipí di wowo yen di humor, el a contestá: “20.” En realidad e tabatin dos bes e edad ei. Pero Mengele a hari i a lagu’é bai na man drechi i asina keda bibu.
A marca tur prezu na Auschwitz cu símbolo riba nan paña di prizon—hudiunan tabatin e Strea di David, i Testigonan di Jehova tabatin e triángulo lila. Ora nan kier a cose e Strea di David riba nos paña, nos a splica nan cu nos ta Testigo di Jehova i cu nos tabata kier e triángulo lila. Esaki no tabata pa motibu cu nos tabatin bergwensa cu nos ta hudiu, sino cu awor nos tabata Testigo di Jehova. Nan a purba forsa nos aceptá e emblema hudiu dor di skop nos i bati nos. Pero nos a para firme te ora nan a admití nos como Testigo di Jehova.
Cu tempu, mi a topa mi ruman muher Elvira, kende tabata tres aña mas yong cu mi. Henter nos famia di shete persona a ser hibá Auschwitz. Ami cu Elvira so a ser hañá den condicion pa traha. Tata, Mama i nos tres rumannan a muri den e kambernan di gas. Elvira no tabata un Testigo e tempu ei, i nos no a keda den e mésun parti dje campamentu. El a sobrebibí, imigrá pa Merca, bira un Testigo na Pittsburgh, Pennsylvania, i a muri ei despues na 1973.
Sobrebibiendo den Otro Campamentunan
Den e winter di 1944/45, e alemannan a dicidí di evacuá Auschwitz, ya cu e rusonan tabata acercando. P’esei nan a hiba nos na Bergen-Belsen den e parti nort di Alemania. Djis despues cu nos a yega, ami cu Olga a ser mandá Braunschweig. Aki nos lo mester a yuda eliminá e ruinanan cu a keda despues dje bombardeonan intenso dor dje forsanan aliá. Ami cu Olga a papia riba e asuntu. Ya cu nos no tabata sigur si e trabou aki lo a violá nos neutralidad, nos tur dos a dicidí di no participá den dje.
Nos decision a causa bastante conmocion. Nan a suta nos cu zwiep di cueru i despues a hiba nos dilanti un peloton di fusilamentu. Nan a duna nos un minuut pa reconsiderá e asuntu, i nan a bisa nos cu si nos no cambia di opinion, nos lo a ser tirá. Nos a bisa nan cu nos no tabatin mester di tempu pa pensa riba dje pasobra nos a tuma nos decision caba. Pero dor cu e comandante dje campamentu no tabata presente i e tabata e único cu tabatin autoridad pa duna un ordu di ehecucion, nan mester a aplasá nos ehecucion.
Miéntras tantu nos a ser forsá pa para den e curá dje campamentu henter dia. Dos soldá armá, cu a ser reemplasá cada dos ora, tabata vigilá nos. Nan no a duna nos niun tiki cuminda, i nos a sufri teriblemente dor dje friu, ya cu tabata februari. Un siman dje trato aki a pasa, pero e comandante no a presentá. Pues nan a pone nos den baki di un truck, i pa nos sorpresa, nos a haña nos mes na Bergen-Belsen atrobe.
P’e tempu ei, ami cu Olga tabata den un condicion teribel. Mi a perde casi tur mi cabei i mi tabatin un keintura haltu. Tabata solamente cu e máximo esfuerso cu mi por a traha un poco. E sopi delegá di kolo i pida pan chikitu tur dia no tabata suficiente. Pero tabata necesario pa nos traha pasobra esnan cu no tabata traha por a ser ehecutá. Ruman muhernan aleman cu tabata traha cu mi den e cushina a yudá mi sosegá un poco. Ora guardianan cu tabata haci inspeccion tabata na caminda, e ruman muhernan tabata spiertá mi, di manera cu mi por a para n’e banki di trabou, dunando e impresion di cu mi tabata traha duru.
Un dia Olga simplemente no tabatin e forsa pa bai na su lugá di trabou, i despues di esei nos no a mir’é mas. Mi a perde un amiga i compañera balente, unu cu tabata di gran yudansa pa mi durante e lunanan difícil ei den e campamentunan. Como un siguidó ungí di nos Señor Jesucristo, lo e mester a ricibí su recompensa celestial mesora.—Revelacion 14:13.
Liberacion i Bida Despues di Esei
Ora guera a terminá na mei 1945 i liberacion a yega, mi tabata asina débil cu mi no por a alegrá cu e yugo dje opresornan por fin a ser aplastá; ni mi no por a djoin e escoltanan cu tabata hiba esnan librá pa paisnan cu tabata dispuesto pa ricibí nan. Mi a keda tres luna den un hospital pa por a recobrá forsa. Despues mi a ser hibá Suecia, cu a bira mi hogar nobo. Mesora mi a busca contacto cu mi rumannan cristian i cu tempu mi a reanudá e tesoro precioso dje ministerio di veld.
Na 1949, mi a casa cu Lennart Josefsson, kende pa añanan a sirbi como superintendente biahero di Testigonan di Jehova. E tambe tabata encarcelá durante Guera Mundial II como resultado di a mantené su fe. Nos a cuminsá nos bida huntu como pionero dia 1 di september, 1949, i nos a ser asigná pa sirbi den e pueblo di Borås. Durante nos promé añanan ei, nos tabata conducí regularmente dies studio di Bijbel tur siman cu personanan interesá. Nos tabatin e goso di mira e congregacion na Borås bira tres den nuebe aña, i awor tin cincu congregacion.
Mi no por a sigui traha pionero pa hopi tempu pasobra na 1950 nos a bira mayor di un yu muher, i dos aña despues, di un yu homber. Pues mi tabatin e dushi privilegio di siña nos yunan e berdad precioso cu e ruman stimá na Hungria a siñá mi ora mi tabatin 16 aña so, esta: “Sirbi Jehova ta e onor di mas grandi cu un hende por tin.”
Mirando bek riba mi bida, mi ta realisá cu mi a experenciá e berdad di loke disipel Santiago a skirbi ora e ta recordá nos dje awante di Job: “Jehova ta masha tierno di cariño i misericordioso.” (Santiago 5:11) Aunke mi tambe a pasa den pruebanan teribel, mi a ser ricamente bendicioná cu dos yu, nan casánan, i seis nietu. I tur ta adoradó di Jehova. Ademas di esei, mi tin hopi, hopi yu i nietu spiritual, di cua algun ta sirbiendo como pionero i misionero. Awor mi gran speransa ta pa topa stimánan cu ta durmiendo den morto i pa brasa nan ora nan lanta for di nan graf conmemorativo.—Juan 5:28, 29.
[Plachi na página 31]
Den e ministerio na Suecia despues di Guera Mundial II
[Plachi na página 31]
Huntu cu mi esposo