‘Nos No Ta Biba Mas Pa Nos Mes’
Manera Jack Johansson A Relata
E africano, un soldá di Malawi, a mandá mi bai para cantu dje riu den lus dje Land Rover. Ora e soldá a hisa su rifle na su scouder, Lloyd Likhwide a core bin n’e riu i a bula para mi dilanti. El a roga: “Mata ami! Mata ami, no e! No e stranhero aki cu no a haci nada malu!” Pakico un africano tabata cla pa sacrificá su bida pa mi, un europeo? Lagá mi splica con mi a bira un misionero na Africa casi 40 aña pasá.
NA 1942, tempu mi tabatin nuebe aña so, mi mama a muri, lagando Tata cu cincu yu. Ami tabata esun mas chikitu. Cuater luna despues, Tata, cu tabata un dje promé Testigonan di Jehova na Finlandia, a muri hogá. Mi ruman muher mayó, Maja, a soru pa nos, i nos a logra keda cu e hacienda. Maja a hiba e delantera tambe den asuntunan spiritual, i denter di un aña despues di Tata su morto, e cu un di mi ruman hombernan a simbolisá nan dedicacion na Jehova Dios mediante bautismo bou di awa. Un aña despues mi a bautisá, na edad di 11 aña.
Un Decision Crucial
Despues di a haña mi diploma di comercio na universidad na 1951, mi a cuminsá traha pa e Compania di Ford Motor na Finlandia. Seis luna despues mi a haña un sorpresa di un minister biahero di Testigonan di Jehova. E tabata un persona cu hopi sabiduria. El a pidí mi duna un discurso na un asamblea tocante e bendicionnan di e ministerio di pionero, esta, sirbishi di tempu completo. Mi a sintí mi un tiki incómodo, ya cu mi tabata traha tempu completo sí, pero seglar. I mi a sinti cu lo mi no por papia cu conviccion. Mi a haci oracion na Jehova tocante e asuntu. Mi a realisá cu cristiannan no mester “biba mas pa nan mes, sino pa esun cu a muri pa nan,” i p’esei mi a dicidí di cambia mi prioridadnan pa por sirbi como pionero.—2 Corintionan 5:15.
Mi shef a primintí di duplicá mi salario si mi keda cu e compania. Anto ora el a mira cu mi a dicidí caba, el bisa: “Bo a tuma un bon decision. Ami a pasa henter mi bida den e oficina aki, i ki yudansa mi a ègt duna hende?” Di manera cu na mei 1952, mi a bira pionero. Un par di siman despues, mi por a duna mi discurso tocante e ministerio di pionero cu tur confiansa.
Despues di a traha pionero pa algun luna, nan a sentenciá mi na seis luna di prizon pa motibu di mi neutralidad cristian. Despues a sigui ocho luna di encarcelacion huntu cu otro Testigonan hóben riba e isla di Hästö-Busö, den Golfo di Finlandia. Nos a yama e isla aki Galad Chikitu, debí n’e programa intensivo di studio di Bijbel cu nos mes a hinca den otro. Sin embargo, mi meta tabata pa asistí na e berdadero Galad, e Scol di Galad di Watchtower, situá banda di South Lansing, New York.
Miéntras mi tabata cerá ainda riba e isla, mi a haña un carta dje sucursal di Sociedad Watch Tower, invitando mi pa sirbi como un minister biahero di Testigonan di Jehova. Ora mi sali for di prizon, mi mester a bai bishitá congregacionnan den e seccion abla sueco di Finlandia. E tempu ei mi tabatin solamente 20 aña di edad i mi a sinti cu mi no tabata cualificá pa esei, pero mi a cifra mi confiansa den Jehova. (Filipensenan 4:13) E Testigonan den e congregacionnan cu mi a sirbi tabata hopi lief. Nunca nan a menospreciá mi pa motibu cu mi tabata solamente “un mucha.”—Jeremías 1:7.
Durante un di mi bishitanan na un congregacion e siguiente aña, mi a topa Linda cu tabata cu vakansi na Finlandia for di Merca. Ora el a bai Merca bek, el a progresá lihé spiritualmente. Poco tempu despues, el a bautisá. Nos a casa na juni 1957. Despues nos a haña invitacion pa e di 32 klas dje Scol di Galad, na september 1958. Despues di nos graduacion e siguiente februari, nos a ser asigná pa Nyasaland, awor conocí como Malawi, den zuidwest di Africa.
Nos Ministerio na Africa
Nos tabata gusta mashá pa sali den e ministerio público cu nos rumannan africano. E tempu ei tabatin riba 14.000 ruman na Nyasaland. Tin biaha nos tabata biaha cu Land Rover, hibando tur loke nos tin mester cu nos. Nos tabata keda den pueblitonan unda nunca un hende blancu a yega di bai, i semper nan a ricibí nos bon. Ora nos yega, henter e pueblo tabata sali bin wak nos. Despues di saludá nos cortesmente, nan tabata cai sinta ketu abou pa studia nos.
Hopi bes e habitantenan dje pueblitonan bondadosamente a traha un cabaña pa nos, cu tin biaha tabata trahá di lodo i otro biaha di yerba. E tabata suficiente grandi pa net un cama pas aden. Anochi hiena tabata core pasa banda dje cabaña, i tabata yora mahos net den nos orea. Pero e Testigonan na Nyasaland tabata na punto di enfrentá podernan mas peligroso cu animal salbahe.
Nacionalismo Ta Bira un Cuestion
Movementunan di independencia tabata lanta na tur parti di Africa. Na Nyasaland a verwagt di tur hende pa nan uni na un partido político cu tabata existí einan. Di ripiente, nos neutralidad a bira un cuestion nacional candente. E tempu ei mi tabata na encargo dje trabou den oficina miéntras nos superintendente di sucursal, Malcolm Vigo, tabata den estranheria. Mi a pidi un reunion cu Dr. Hastings Kamuzu Banda, e tempu ei promé minister di Nyasaland. Ami huntu cu dos otro anciano cristian a splik’é nos posicion neutral i e reunion a terminá den un tono amistoso. Tog, rond di un luna despues, na februari 1964, Elaton Mwachande a bira e promé víctima dje persecucion. Un multitud furioso a hink’é mata. E otro Testigonan den su pueblo a haña nan ta hui.
Nos a manda Dr. Banda un telegram, pidiendo e pa usa su autoridad pa stop e violencia aki. Pronto despues nos a ricibí un yamada for dje oficina di promé minister, bisando mi pa bini. Compañá pa un otro misionero, Harold Guy, i un Testigo local, Alexander Mafambana, mi a bai bishitá Dr. Banda. Tabatin dos minister di gobiernu presente tambe.
Asina cu nos a cai sinta, Dr. Banda, sin bisa niun palabra, a cuminsá sagudí cu e telegram den su man over di su cabes. Finalmente, el a kibra e silencio bisando: “Sr. Johansson, ta kico bo kier men cu un telegram manera esaki?” Atrobe nos a splik’é nos posicion di neutralidad político, anto mi a agregá: “Bon, pa loke ta e asesinato di Elaton Mwachande, abo ta e único cu por yuda nos.” Esei a parce di satisfacé Dr. Banda, i el a calma un tiki.
Pero un dje ministernan presente a pretendé cu e Testigonan di un cierto pueblito remoto no tabata cooperá cu e autoridadnan local. E ora ei, e di dos minister a mencioná un otro pueblito remoto, i a acusá e Testigonan einan di a falta respet pa Dr. Banda. Sin embargo, nan no por a duna nos nomber di ningun cu a comportá nan mes asina. Nos a splica cu Testigonan di Jehova ta siña pa semper respetá autoridadnan gubernamental. Desafortunadamente, nos esfuersonan pa corigí e mal impresion di Dr. Banda i su ministernan no tabatin éxito.
Nos Bida Tabata na Peliger
Na 1964, Nyasaland a haña su independencia i despues a bira e República di Malawi. Nos trabou di predicá a sigui basta normal, pero cada bes bou di mas i mas preshon. Durante e tempu aki, e Testigonan den e region sur dje pais a yama na telefon pa bisa cu un rebelion político a lanta einan. Nos a mira e necesidad pa un hende bai mas pronto posibel cerca nan pa evaluá e situacion dje Testigonan i duna apoyo moral. Mi a yega di biaha den selva mi so, i Linda tabata asina balente di lagá mi bai. Pero e biaha aki el a rogá mi pa hiba un Testigo local hóben, Lloyd Likhwide, cu mi. Finalmente mi a bisa ta bon, pensando den mi mes: ‘Si esei ta hacié contentu, ta bon.’
Nan a bisa nos cu nos mester a crusa un cierto riu cu feri promé cu e toke de keda di 6:00 di atardi. Nos a haci tur loke nos tabata por pa yega na ora, pero e camindanan malu a tarda nos. Ta despues nos a haña sa cu a emití un ordu pa tira riba tur hende na nos banda dje riu despues di seis or. Segun cu nos tabata yegando n’e riu, nos a mira cu e feri a crusa p’e otro banda caba. Ruman Likhwide a yam’é pa bin busca nos. El a bini, pero un soldá riba dje a grita: “Lo mi tin cu tira e homber blancu!”
Na promé instante, mi no a consider’é un menasa serio, pero ora e feri tabata mas cerca, e soldá a ordená mi pa bai para den lus dje vehículo. Ta e ora ei mi amigu africano a bula meimei di nos, rogando e soldá pa mata é en bes di ami. Wel, parce cu su disponibilidad pa muri pa mi a conmové e soldá, i el a baha su rifle. Ami a pensa riba e palabranan di Jesus: “Ningun hende tin amor mas grandi cu esaki, cu un hende entregá su alma na fabor di su amigunan.” (Juan 15:13) Ki contentu mi tabata cu mi a scucha Linda su conseho pa hiba e ruman stimá ei cu mi!
E siguiente dia algun hóben tabata blokea e caminda bek pa Blantyre. Nan tabata kier a mira Ruman Likhwide su karchi di membresia político. Un cos so a keda nos: pasa dor dje multitud, anto lihé! Mi a pasa e auto den promé i a ranca bai, loke a sorprendé nan suficiente pa nos a scapa. Si e multitud ei a gara Ruman Likhwide, probablemente esei lo a nificá su morto. Ora nos a yega bek n’e oficina di sucursal, nos tur dos tabata tembla manera bara berde, pero tabata gradicidu na Jehova pa Su proteccion.
Cerá pa Motibu di Nan Fe
Oficialmente nan a prohibí nos obra na Malawi na october 1967. E tempu ei tabatin rond di 18.000 Testigo den e pais. Dos siman despues, nos a haña sa cu nan a detené 3.000 Testigo na Lilongwe, e capital. Nos a dicidí di stuur bai aya e anochi ei, un distancia di 300 kilometer, maske ta pa duna nan apoyo moral. Nos a carga e Land Rover cu publicacionnan di Watchtower, i, danki na Jehova, nos a pasa dor dje hopi baricadanan sin cu nan a chek nos. Durante henter e caminda, nos tabata descargá cahanan di alimento spiritual oportuno na un congregacion tras di otro.
Mainta nos a bai direccion pa prizon. Ki un bista esei tabata! Awa a yobe henter anochi, i nos rumannan cristian tabata detené pafó cerá den un curá. Nan tabata papa muhá, i algun di nan tabata purba pone nan deken seca riba e curá. Nos a logra papia cu algun di nan dor dje curá.
Nan caso hudicial a tuma lugá merdia, i vários supuesto Testigo a bini dilanti. Nos a purba wak nan den nan wowo, pero nan a keda cu cara secu. Nos a spanta mashá ora tur esnan cu a bini dilanti a renunciá nan fe! Sin embargo, despues mi a haña sa cu e Testigonan local no tabata conocé niun di esnan cu a nenga di ta Testigo di Jehova. Aparentemente, esaki tabata un plan pa purba desanimá e berdadero Testigonan.
Miéntras tantu, un órden a sali pa nos ser deportá. Nan a confiscá nos oficina di sucursal na Blantyre, i e misioneronan a haña 24 ora pa bandoná e pais. Ora nos a yega cas, tabata masha straño mes pa mira un polis habri e porta di curá pa nos! E siguiente atardi un polis a bin, i cu un tiki duele, a arestá nos i a hiba nos aeropuerto.
Nos a bandoná Malawi dia 8 di november 1967, sabiendo cu nos rumannan cristian einan lo bai enfrentá un test severo. Nos curason tabata haci dolor pa nan. Decenas di nan a perde nan bida, cientos a sufri di tortura cruel i miles a perde nan trabou, cas i posesion. No obstante, casi tur a mantené nan integridad.
Na Caminda pa Asignacionnan Nobo
Apesar dje adversidadnan, nunca nos a ni pensa mes di bandoná e trabou di misionero. Mas bien, nos a aceptá un asignacion nobo: Kenya, un pais di contraste, den panorama i hende. Linda tabata fasiná cu e tribu masai. E tempu ei no tabatin ningun masai Testigo di Jehova. Pero Linda a topa Dorcas, un señora masai, i a cuminsá studia Bijbel cuné.
Dorcas tabata sa cu pa agradá Dios, e mester a legalisá su matrimonio. E tata di su dos yunan a nenga, di manera cu Dorcas a purba cria su yunan su so. E homber tabata furioso riba e Testigonan, pero separá di su famia e tabata infelis. Finalmente, debí cu Dorcas a urgié, e tambe a cuminsá studia Bijbel cu Testigonan di Jehova. El a drecha su bida, a bira un Testigo di Jehova i a casa cu Dorcas. Dorcas a bira pionero i actualmente su casá i nan dos yu hombernan mayó ta anciano di congregacion.
Di ripiente, na 1973, a bin un prohibicion riba e trabou di Testigonan di Jehova na Kenya, i nos mester a bai. Djis un par di luna despues, nan a kita e prohibicion. Pero p’e ora ei nos a ricibí nos di tres asignacion caba: Congo (Brazzaville). Nos a yega ei na april 1974. Casi tres aña despues, nos, e misioneronan, a ser acusá falsamente di ta spion, i nan a prohibí nos trabou. Pa colmo, a surgi un bringamentu na Brazzaville despues cu e presidente dje pais a ser asesiná. Tur e otro misioneronan a ser asigná na otro pais, pero nos nan a pidi pa keda mas tantu posibel. Pa simannan largu nos tabata bai drumi sin sa si nos lo lanta bibu e siguiente mainta. Pero nos tabata drumi bon, confiando den Jehova su cuido. Den henter nos sirbishi como misionero, kisas e poco lunanan ei cu nos tabata nos so den e sucursal, tabata e tempu cu mas nos fe a ser probá i cu mas nos fe a ser fortalecé.
Na april 1977 nos mester a bandoná Brazzaville. Anto nos a haña un berdadero sorpresa: nos a ser asigná na Iran pa establecé un oficina di sucursal nobo. Nos promé desafio tabata pa siña farsi, e idioma perso. Ya cu nos tabata siña un idioma nobo, nos por a duna solamente e comentarionan di mas simpel na reunionnan di congregacion, mescos cu e mucha chikitunan! Na 1978 un revolucion a estayá na Iran. Nos a pasa dor dje pió bringamentunan, pero na juli 1980, nan a deportá nos tur, e misioneronan.
Nos di cincu asignacion a hiba nos bek na e centro di Africa, na Zaire, awor e República Democrático di Congo. Nos a sirbi na Zaire pa 15 aña, algun di nan bou di prohibicion tambe. Ora nos a yega ei, tabatin rond di 22.000 Testigo activo den e pais; awor tin mas cu 100.000!
Bek na Cas!
Dia 12 di augustus 1993, nan a kita e prohibicion contra Testigonan di Jehova na Malawi. Dos aña despues, ami cu Linda a ser asigná bek na unda nos a cuminsá—na Malawi, e bunita pais amistoso, conocí como E Curason Caluroso di Africa. Desde januari 1996, nos tabatin e goso di traha entre e pueblo felis i pacífico di Malawi. Nos ta apreciá mashá cu nos por sirbi huntu cu nos fiel rumannan di Malawi atrobe, di cua hopi a wanta tres década di persecucion. Nos rumannan africano tabata un fuente di inspiracion, i nos ta stima nan. Sigur-sigur nan a cumpli cu e palabranan di Pablo: “Nos tin cu drenta den e reino di Dios atrabes di hopi tribulacion.” (Echonan 14:22) Awor e casi 41.000 Testigonan na Malawi ta liber pa predicá públicamente i pa tene congresonan grandi.
Nos a disfrutá masha hopi di tur nos asignacionnan. Ami cu Linda a siña cu cualkier experencia, maske con duru, por transformá nos den mihó personanan, basta nos mantené “e goso di Jehova.” (Nehemías 8:10) Ami tabatin un tiki dificultad pa ahustá mi mes ora nos tabatin cu bandoná nos asignacion. Pero Linda su adaptabilidad, i foral su fe fuerte den Jehova, a yudá mi, i a hací mi apreciá e bendicion di tin “un bon esposa.”—Proverbionan 18:22.
Esta un bida felis i excitante nos tabatin! Nos a gradicí Jehova hopi biaha pa a protehá nos. (Romanonan 8:31) Ya ta mas cu cuater década pasá cu mi a duna e discurso tocante e bendicionnan dje ministerio di tempu completo. Nos ta contentu cu nos a ‘pone Jehova na prueba i a purba su bondad.’ (Salmo 34:8; Malakías 3:10) Nos ta convencí cu e mihó caminda di bida ta pa ‘no biba mas pa nos mes.’
[Map/Plachi na página 24]
Paisnan caminda nos a sirbi
Iran
República di Congo
República Democrático di Congo
Kenya
Malawi
[Plachi na página 21]
Na caminda pa Malawi, via Cape Town, Sur Africa
[Plachi na página 23]
Ora nos a ser arestá i deportá for di Malawi
[Plachi na página 25]
Dorcas, dje tribu masai, cu su esposo