“Nos A Stop—Bo Tambe Por!”
Dje Coresponsal Di Spierta! Na Hapon
Historia ta conta con barcunan europeo cu a drenta haf di Hapon na fin di añanan 1500 tabatin bishitantenan cu ta huma tabaco. A parce manera nan tabata “cende candela den nan stoma.” Asombro a bira curiosidad, di manera cu pa añanan 1880, e custumber di huma a bira algu masha comun na Hapon. Ken por a pensa cu e desendientenan dje haponesnan asombrá ei, lo ta awe entre e hendenan cu ta huma mas na mundu?
“NOS kier a sinti nos grandi, i cera conocí cu emocionnan di adulto.”—Akio, Osamu i Yoko.
“Ami kier a baha di peso.”—Tsuya.
“Tabata curiosidad.”—Toshihiro.
“Nos no a pensa cu humamentu lo a perhudicá nos.”—Ryohei, Junichi i Yasuhiko.
“Ami kier a compensá e mareá di mainta durante mi di dos embaraso.”—Chieko.
“Ami a cuminsá huma pa yena e momentonan incómodo durante reunionnan di negoshi.”—Tatsuhiko.
Esei tabata e motibunan cu un grupo di hende a duna ora a puntra nan di con nan a cuminsá huma sigaria. Ta di comprendé cu nan tabatin motibunan asina, pasobra algun hende ta yama Hapon un paradijs pa humadó. Pero un cos remarcabel ta cu tur e hendenan mencioná ariba a kibra cu e custumber di huma. Esaki ta un berdadero hazaña ora considerá e obstáculonan cu nan ambiente a pone nan dilanti. Bo kier sa con nan a logra? Laga nos considerá promé con prevalente uso di tabaco ta na Hapon awe.
Uso di Tabaco
Rond di 56 porciento di homber hapones adulto ta huma, compará cu solamente 28 porciento di homber mericano di 15 aña pariba. Entre e 34.000.000 humadónan na Hapon, 22 porciento ta hende muher, di cua hopi ta yong. Ehempel di adultonan i propaganda ingenioso a contribuí masha tantu na e aumento rápido den humadó hóben. Ta awor numa Hapon a prohibí propaganda di sigaria na television i radio, algu cu Merca a prohibí mas cu dos década pasá.
Ademas, na Hapon ta masha fácil pa obtené sigaria for dje hopi mashinnan di benta na skina di caya. Una bes e paki ta den man, masha poco hende ta haci caso dje mensahenan swak i casual imprimí riba dje. Kisas e etiket ta djis bisa: “Laga nos no huma muchu hopi; lo e por ta malu.” Ta reina un ignorancia tocante e peligernan grandi di tabaco. Pero ademas, e mal ehempel di un cantidad di figura prominente tambe ta animá hopi hapones huma, dor cu esei ta duna nan un sentido falsu di siguridad.
Nada straño cu hende cu ta contra humamentu ta deplorá e negligencia di Hapon pa yuda mas ciudadano stop di huma. Pero educadónan ta cuminsá mira e importancia di spierta hende cu humamentu ta pone nan salú i bida na peliger. Sí, humadó hapones tin e mésun síntomanan cu humadó na otro parti ta sinti: mareo, rosea corticu, tosamentu constante, dolor di stoma, falta di apetit, ta haña verkoud lihé i kisas, a lo largu, un morto prematuro debí na cancer di pulmon, malesa di curason of otro problema.
Industria di tabaco hapones a keda privatisá dia 1 di april 1985, terminando asina décadanan largu di monopolio gubernamental. No obstante, ainda e ta disfrutá di vínculonan estrecho cu gobiernu, loke ta stroba cualkier berdadero progreso den direccion di desanimá humamentu. Esaki ta splica di con gruponan antitabaco ta mira Hapon awe como un paradijs pa humadó. I e ta splica pakico The Daily Yomiuri a raportá cu aki dokternan ta lamentá e echo cu Hapon ta “un sociedad cu ta animá hende pa huma.”
Pa haña sa con algun a logra stop, mira e cuadro “Con Nos A Stop.”
Con Bo Por Stop?
Por resumí e conseho di personanan cu un tempu tabata stima tabaco, manera esnan mencioná den e cuadro, como lo siguiente: Mester tin un motibu hopi cla pa stop. Amor pa Dios i e deseo pa agrad’é ta e mihó. I amor pa bo próhimo tambe ta un bon motibu. Fiha un meta i pega na dje. Bisa tur hende cu bo ta bai stop. Bisa amigunan i pidi apoyo di miembronan di bo famia. Stop di un solo biaha, si ta posibel. I haci tur loke bo por pa evitá di ta den hende cu ta huma.
Si bo ta studiando Bijbel, asociá mas cu Testigonan di Jehova. Ora bo ta den nan, lo no tarda muchu cu lo bo perde bo gana di huma. Na otro banda, si bo ta un Testigo di Jehova cu ta studiando Bijbel cu un humadó, no perde speransa. Yud’é stima Jehova mas cu su mal custumber.
[Kuadro/Plachinan na página 24, 25]
“Con Nos A Stop”
Mieko: “Ora mi a cuminsá studia Bijbel cu Testigonan di Jehova, mi tabatin sigur cu mi no por a stop di huma. Mi motivacion pa studia tabata pa laga por lo ménos mi yunan siña e caminda cu ta hiba na bida. Pero pronto mi a realisá cu un mayor mester pone e ehempel. Di manera cu mi a cuminsá haci oracion cu fervor pa Jehova Dios yuda mi. Mi mester a haci hopi esfuerso pa actua di acuerdo cu loke mi tabata pidi den oracion, i pa un tempu mi a sinti mi hopi malu. Pero lo mi no lubidá nunca e dushi sintimentu di un concenshi limpi cu mi a sinti ora por fin mi a libra dje bicio sushi ei.”
Masayuki: “Despues di tabata un humadó di tres paki pa dia, i despues di a purba stop hopi bes sin éxito, por fin mi a paga mi último sigaria i a bisa ayó na tabaco. Mi famia, mi compañeronan Testigo i Jehova Dios a yuda mi stop. Niun hende na e banco unda mi ta traha no kier a kere cu mi a stop. Mi a sugerí pa, como muestra di cortesia na nos clientenan, e trahadónan den e área general dje banco keda sin huma durante oranan di trabou. Nan a sigui mi sugerencia, aunke 80 porciento dje trahadónan ta humadó. Awor tin 260 filial di nos banco cu e mésun areglo aki.”
Osamu: “Segun mi tabata siña e berdad for dje Palabra di Dios, Bijbel, mi tabata sa cu mi mester a stop di huma. A tuma mi casi un aña. Asta despues cu mi a stop, mi mester a lucha contra e gana di huma pa mas of ménos seis luna mas. Mi tabata sa den mi curason cu ta ami mester tabata kier stop.”
Toshihiro: “Jesus su sacrificio di rescate a haci asina un impacto profundo riba mi, cu mi a pensa cu por lo ménos mi por haci e sacrificio di stop di huma.”
Yasuhiko: “Mi decision pa obedecé Jehova Dios i stop di huma a salba mi bida. Un dia, e cuarto unda mi tabata traha a yena cu gas debí na un lek. Normalmente, lo mi a cende un sigaria, loke lo a causa un explosion. Pero ya cu mi a stop di huma un par di dia promé, mi ta aki awe pa conta esaki.”
Akio: “Ora mi a cuminsá haña biramentu di stoma de bes en cuando, mi a sospechá cu ta e humamentu tabata afectá mi. Pero mi no a stop. E promé berdadero informacion cu mi a haña tocante e peligernan di humamentu a bini di mi esposa, cu a bira un Testigo di Jehova. Pronto mi a cuminsá studia Bijbel, i dje publicacionnan di Watch Tower mi a haña sa cu un humadó ta perhudicá no su mes so, sino tambe miembronan di su famia. Mesora mi a stop!”
Ryohei: “Mi esposa tabatin custumber di cumpra sigaria pa mi—20 paki den un solo tiru. Pero despues di a studia Bijbel cu e Testigonan, el a nenga di cumpra algu cu e sa lo haci mi daño. Di manera cu mi a habri mi mes tienda di sigaria. Mi tabata huma tres paki i mei pa dia. Cu tempu mi a cuminsá studia Bijbel cu e Testigonan. No a tarda muchu cu mi kier a bira un discursante eficas di tópiconan bíblico. Di manera cu mi a stop di huma pa por cualificá pa e entrenamentu aki den e Scol di Ministerio Teocrático.”
Junichi: “Mi yu muher chikitu, cu ta un Testigo, tabata preocupá pa mi bida. El a haci mi primintí cu lo mi stop di huma, i asina mi a haci.”
Tsuya: “Dia cu mi a bishitá un Salon di Reino pa promé biaha, mi a pidi un asbak i lusafè (swafel) ora mi tabata drentando. Pa mi sorpresa, nan a bisa mi cu ei niun hende no ta huma. Mi tabata sa cu mi mester a stop di huma. Ocho dia malu-malu den hospital debí na e síntomanan di stop di huma, a convencé mi cu mi no kier pasa nunca mas dor dje agonia ei.”
Yoko: “Mi a studia e tópico den e revistanan i otro publicacionnan di Testigonan di Jehova, i a repasá con Jesus a nenga e droga cu nan a ofrec’é ora nan tabata na punto di clab’é na e staca di tormento. Mi a haci oracion na Jehova Dios, i mi a bis’é cu mi tabata kier ta un alabadó limpi di su nomber. Despues di esei, mi no a huma nunca mas. Ora hende rond di mi a huma, casi mi tabata kier hala nan huma aden, pero mi tabata bai for di ei purá, pasobra mi no tabata kier pa e gana di huma bolbe lanta.”
Tur e ex-humadónan aki ta determiná pa no huma nunca mas. Abo ta un humadó cu kier kibra cu e custumber aki?
Mieko
Osamu
Yasuhiko
Akio i su esposa, Sachiko
Junichi i su yu muher Meri
Yoko