BIBLIOTEKA ONLINE Watchtower
Watchtower
BIBLIOTEKA ONLINE
Papiamentu (Kòrsou)
  • BEIBEL
  • PUBLIKASHON
  • REUNION
  • g99 8/9 pág. 15-17
  • E Stacion Espacial Internacional—Un Laboratorio Den Espacio

No tin vidio disponibel pa esaki.

Despensa, tin un problema pa habri e vidio.

  • E Stacion Espacial Internacional—Un Laboratorio Den Espacio
  • Spièrta!—1999
  • Suptema
  • Informashon Similar
  • Ta Arm’é den Espacio
  • Un Laboratorio den Espacio
  • Un “Laboratorio pa Pas”?
  • For di Nos Lectornan
    Spièrta!—2000
Spièrta!—1999
g99 8/9 pág. 15-17

E Stacion Espacial Internacional—Un Laboratorio Den Espacio

AKI un par di aña, ora bo hisa cara wak den laira riba un anochi cu shelu cla, lo bo por mira no solamente strea i luna, sino tambe un “strea” artificial, un obheto cu ta briya mes tantu cu e planetanan. E obheto colosal aki trahá dor di hende, ta mes grandi cu dos veld di futbol mericano contá huntu. E ta den construccion caba, i nan a yam’é ‘e proyecto di ingenieria mas grandi for di tempu dje piramidnan.’ Kico e ta?

Ora e ta cla, e lo ta e Stacion Espacial Internacional (SEI of ISS). E ta un laboratorio espacial permanente pa haci investigacion, na cua mas cu 100.000 hende a traha. Mayoria di esakinan ta traha na Cánada, Merca i Rusia, pero tin hopi otronan tambe na Alemania, Bélgica, Brazil, Dinamarca, Francia, Hapon, Hulanda, Italia, Norwega, Reino Uní, Spaña, Suecia i Suisa. E SEI completá lo ta 88 meter largu i 109 meter hanchu, cu un lugá di traha i biba mes grandi cu e cabina di dos avion Boeing 747. Ora e ta cla, e stacion espacial lo pisa 520 ton, i su construccion lo a costa mas cu 50 mil miyon dollar!

Algun crítico cu ta preocupá cu e suma asina inmenso di placa cu hende ta gasta na investigacion, ta yama e SEI “un malgastamentu di cen.” Di otro banda, esnan cu ta boga p’e, ta verwagt cu e stacion espacial lo percurá un lugá pa test materialnan industrial avansá, tecnologia di comunicacion i investigacion médico. Sin embargo, promé cu astronautanan por pega ekipo di laboratorio n’e murayanan dje SEI, mester arm’é pida pa pida, anto tur esaki mester sosodé den espacio!

Ta Arm’é den Espacio

Debí na su tamaño colosal, nan no por arma e SEI riba tera, ya cu su propio peso lo pon’é basha abou. Pa vence e problema aki, científiconan ta trahando módulonan riba tera cu nan lo pega na otro den espacio pa forma e stacion espacial. Lo bai tin mester di 45 lansamentu cu raket ruso i transbordador espacial mericano, pa e componentenan aki por yega den espacio.

E tarea di arma e stacion ta unu sin precedente; e ta combertí e espacio den un sitio di construccion cu ta cambia cada ratu. Lo arma mas cu 100 módulo na otro miéntras cu e trahadónan i e materialnan ta drei rond di tera. E tripulacion internacional di astronauta mester haci hopi dje trabou cu man, pasando cientos di ora pafó den espacio.

E promé módulo dje SEI, unu di fabricacion ruso di 20 ton yamá Zarya (cu ta nificá “Salimentu di Solo”), a ser lansá dia 20 di november 1998, for di Baykonur Cosmodrome, na Kazakstan. E módulo aki tabatin mester di suficiente combustibel pa e i e otro módulonan cu nan lo agregá na dje, keda den nan órbita. Dos siman despues cu nan a manda Zarya, e transbordador espacial Endeavour a hiba e módulo yamá Unity, di fabricacion mericano, den espacio.

Durante e promé sesion di construccion ei den espacio na december 1998, e tripulacion di Endeavour a haña un idea dje desafionan cu tin nan dilanti. Durante e encuentro cu Zarya, 400 kilometer for di tera, e astronauta Nancy Currie a usa un brasa di robot di 15 meter pa gara e módulo di 20 ton i pegu’é na Unity. Despues, astronautanan Jerry Ross i James Newman a pasa waya eléctrico i di computer, i slangnan pafó dje dos módulonan. Ta usa e coneccionnan aki pa manda coriente entre e dos módulonan i pa laga awa circulá pa fria e aire i pa bebe. Nan mester a sali tres biaha pafó den espacio, i na tur nan a dedicá 21 ora pa completá e tareanan aki.

Segun cu raket i transbordadornan ta manda módulonan nobo cada tantu siman den espacio, e SEI lo crece for di esun módulo ruso Zarya, te na un stacion espacial di 520 ton. Lo ta difícil pa mantené e stacion creciente ei den órbita, ya cu e mester resistí e forsa di gravedad di tera cu ta trek e. Di manera cu constantemente tin e peliger cu e por cai bek na tera. Pa por mantené e stacion den haltu, lo manda transbordadornan espacial pa push’é pa e mantené e haltura cu e mester tin.

E gravedad cu ta casi nada, lo hunga un papel importante den investigacion cu nan ta bai haci den e SEI, caminda e forsa di gravedad ta un miyon biaha mas swak cu riba tera. Un potlot cu nan laga cai riba tera, lo tuma mitar seconde pa cai 2 meter. Den e stacion espacial, lo e tuma dies minuut pa yega abou! Con e SEI lo sirbi como un laboratorio, i ki influencia esaki lo tin riba bo bida di tur dia?

Un Laboratorio den Espacio

Nan ta verwagt cu lo terminá e SEI na 2004. Despues di esei, cada biaha un máximo di shete astronauta lo bishitá e inmenso hogar complicá aki. Algun di nan lo biba ei pa algun luna. Na bordo dje asina yamá bentana pa universo aki, e tripulacion di SEI lo haci diferente experimento diseñá pa científiconan for di tur parti di mundu.

Por ehempel, ora e forsa di gravedad ta hopi swak, rais di mata no ta pusha bai abou i blachi no ta lanta bai haltu. Di manera cu científiconan ta planea pa haci experimentonan pa haña sa kico mata ta haci ora no tin gravedad. Ademas, cristalnan di proteina ta crece bira mas grandi i mas simétrico den espacio. Pues, bou di condicionnan asina, lo por producí cristalnan di proteina mas puru. Informacion riba esaki lo por yuda investigadónan desaroyá remedi cu ta atacá cierto proteinanan cu ta causa malesa. Den un ambiente caminda e gravedad ta hopi swak, lo por ta posibel pa producí materialnan cu ta casi imposibel pa traha riba tera.

Den un ambiente casi sin gravedad, wesu i músculo di hende ta deteriorá. E ex-astronauta Michael Clifford a bisa: “Un parti dje investigacion científico tin e meta di comprendé e efectonan riba hende su curpa di keda hopi tempu den espacio.” Lo haci por lo ménos un experimento pa determiná con por combatí deterioro di wesu.

Si hende haña sa ki efecto biba den espacio lo tin a largu plaso, kisas un dia nan lo por haci e biahe largu pa Mars. “Esei ta un biahe bastante largu,” Clifford ta admití. “Nos kier ta capas pa trece [e exploradónan espacial] den bon condicion bek.”

Ademas, apoyadónan di SEI ta pronosticá cu investigacion den e stacion espacial lo hiba na un mihó comprendimentu dje componentenan fundamental di bida. Un comprendimentu asina lo por resultá den métodonan nobo pa trata cancer, diabétis, enfisema i malesanan cu ta atacá e sistema di inmunidad. E laboratorionan na bordo dje SEI lo tin un bioreactor cu ta pone gruponan di cel rende te cu nan ta parce tehido natural. Científiconan lo busca pa sa mas tocante malesa di hende i con pa trata nan cu éxito. Na bordo lo tin un bentana óptico tambe di 50 centimeter pa studia gasnan den atmósfera, blikiamentu di ref di coral, horcan i otro fenómenonan natural riba tera.

Un “Laboratorio pa Pas”?

No obstante, pa algun di su promotornan ferviente, e SEI ta mas cu djis un laboratorio flotante. Nan ta consider’é como e cumplimentu di un promesa dje Programa Apolo, cu a laga un plakat riba luna cu a bisa: “Nos a bini na pas, den nomber di henter humanidad.” Despues di a describí e SEI como un “laboratorio pa pas,” e astronauta John Glenn, cu awor ta den su setent’i picu aña, a agregá: “Lo [e] pone 16 nacion traha huntu den espacio en bes di sinta pensa maneranan pa haci otro daño riba Tera.” E i otronan ta mira e SEI como un lugá caminda nacionnan por siña cooperá riba proyectonan di ciencia i tecnologia cu ningun di nan no por aford nan so, pero for di cua tur lo beneficiá.

Sin embargo, hopi hende no por keda sin puntra nan mes si di berdad nacionnan lo cooperá cu otro na pas den espacio, ya cu nan no por haci esei ni riba tera. Di tur manera, e SEI ta e resultado dje impulso humano pa explorá loke ta desconocí i siña loke ta sosodé bou di condicionnan cu ta existí einan. Sí, e proyecto mamut aki ta un producto di hende su sentido di aventura i su pasion pa logra descubrimentunan.

[Kuadro/Plachinan na página 15-17]

FECHANAN RELACIONA CU STACIONNAN ESPACIAL

1869: E mericano Edward Everett Hale ta publicá un cuenta corticu, The Brick Moon (E Luna di Bloki), tocante un satélite espacial trahá di bloki cu hende aden, cu a keda den laira riba tera.

1923: Hermann Oberth, nací na Rumania, ta inventá e término “stacion espacial.” Loke e tin na mente ta un punto di salida pa biahenan pa Luna i Mars.

1929: Den su buki The Problem of Space Travel (E Problema di Biahenan Espacial), Hermann Potocnik ta describí un plan pa un stacion espacial.

Añanan ’50: Ingeniero di raket Wernher von Braun ta describí un stacion den forma di wiel cu ta drei den espacio 1.730 kilometer for di tera.

1971: Union Soviético ta lansa Salyut 1, e promé stacion espacial den historia. Tres cosmonauta ta keda den e stacion pa 23 dia.

1973: Ta manda Skylab, e promé stacion espacial mericano, den espacio i e ta acomodá tres tim di astronauta. E stacion aki no ta den espacio mas.

1986: E soviéticonan ta lansa Mir, e promé stacion espacial diseñá pa mantené hende permanentemente den espacio.

1993: Merca ta invitá Rusia, Hapon i otro nacionnan pa uni den desaroyá e Stacion Espacial Internacional (SEI).

1998/99: Ta lansa e promé módulonan dje SEI den espacio, un aña mas lat cu a ser planeá.

[Pictures]

Ariba: Un pintura artístico dje stacion completá, na 2004

Ta conectá e promé dos módulonan, Zarya i Unity, na otro

E di tres biaha cu Ross i Newman ta sali bai pafó den espacio

Un lansamentu di un transbordador espacial, un dje hopinan planeá

Skylab

Mir

[Rekonosementu]

Página 15-17: Potretnan di NASA

    Publikashonnan na Papiamentu (Curaçao) (1986-2025)
    Log Out
    Log In
    • Papiamentu (Kòrsou)
    • Kompartí
    • Preferensia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Kondishonnan di Uso
    • Maneho di Privasidat
    • Konfigurashon di Privasidat
    • JW.ORG
    • Log In
    Kompartí