E Mas Grandi I E Mas Chikitu
“No mata e mòt ni e barbulètè.”—WILLIAM BLAKE (1757-1827).
BO A yega di mira un barbulètè pasa banda di bo? Ta ken no ta stop pa admirá e beyesa i delicadesa dje insecto fini aki? Anto na tur parti di mundu bo ta haña nan den asina un variedad di tamaño i diseño, cu parce cu tin entre 15.000 pa 20.000 especie!
Cua ta e barbulètè mas grandi cu bo a yega di mira? Si bo ta biba na Papua Nueva Guinea, anto kisas bo a mira esun mas grandi na mundu, esta e hala di Reina Alexandra (Ornithoptera alexandrae). Di span, su halanan ta midi rond di 28 centimeter. Si bo cas ta na Norte of Centroamérica, lo bo por tabatin e privilegio di mira un barbulètè Homerus (Papilio homerus). Su halanan di span ta alcansá 15 centimeter. E barbulètè mas grandi na Africa ta e barbulètè gigante africano (Papilio antimachus); di punta pa punta, su halanan ta 23 centimeter.
Kico dje barbulètènan mas chikitu? Unda por haña nan? The Illustrated Encyclopedia of Butterflies, di dr. John Feltwell, ta bisa cu “e enano blou norteamericano . . . ta probablemente e barbulètè mas chikitu na mundu; su halanan di span ta midi 15 pa 19 milimeter.” E barbulètè mas chikitu na Gran Bretania ta e chikitin blou (Cupido minimus); di span, su halanan ta 24 milimeter.
Na hopi parti di mundu, tin hardinnan di barbulètè, caminda bo por cana rond i ègt laga e beyesanan aki bin descansá riba bo. Bo por siña asina tantu cos tocante e creacion fasinante aki i su ciclo di bida, por ehempel, su metamorfósis for di un webu hopi chikititu pa un bichi, pa un pop i te na un barbulètè. Pues, e siguiente biaha cu bo mira un barbulètè pasa bai, para ketu un ratu, admirá i keda asombrá. Bo ta mirando un milager grandi of chikitu!
[Plachinan na página 24, 25]
E barbulètènan mas grandi i mas chikitu, e hala di Reina Alexandra i e enano blou (tur dos na tamaño real)
[Credit Lines]
Barbulètènan: Museo Allyn di Entomologia, Museo di Historia Natural di Flórida