LÈS 9
Modulashon
ORA bo usa énfasis ku ta transmití sentido bo ta yuda un ouditorio komprondé bo mensahe. Pero ora bo ta varia bo volúmen, ritmo i tono, bo diskurso por ta hopi mas dushi pa tende. Mas ku esei, lo e laga bo ouditorio sa kiko abo ta sinti pa loke bo ta bisando. Bo aktitut pa ku e informashon por influensiá e aktitut di esun ku ta skucha bo, sea ta e ouditorio na un reunion òf un solo persona den sirbishi di vèlt.
Stèm humano ta un instrumènt maravioso. E tin e kapasidat di ekspresá su mes den masha hopi forma. Si us’é bon, e por duna bida na un diskurso, konmové kurason di hende, lanta nan sintimentu i motivá nan na aktua. Sin embargo, bo no por logra esaki dor di djis marka den bo notanan unda bo tin ku kambia bo volúmen, ritmo òf tono. Si bo modulashon ta basá riba esei lo e zona innatural. En bes di duna bida i variedat na bo presentashon, lo e por laga bo ouditorio sinti su mes inkómodo. Bon modulashon ta sali for di bo kurason.
Ora un oradó usa modulashon na e forma adekuá, lo e no hala indebido atenshon na su mes. Mas bien, lo e yuda e ouditorio kapta e berdadero nifikashon di loke ta ser tratá.
Ahustá Bo Volúmen. Un forma pa varia e manera ku bo ta ekspresá bo mes ta dor di ahustá bo volúmen. Pero esaki no ta nifiká djis hisa òf baha bo volúmen den un manera monótono. Esei lo trose e sentido di loke bo ta bisando. Si kada bes bo ta hisa bo stèm, esei lo duna un mal impreshon.
Bo volúmen mester ta pas ku e informashon. Si bo ta lesando un òrdu urgente—manera nos ta haña na Revelashon 14:6 i 7 òf na Revelashon 18:4—òf palabranan ku ta ekspresá konvikshon firme—manera ta pará skirbí na Éksodo 14:13 i 14—ta bon pa bo hisa bo stèm. Asina tambe, si bo ta lesando un deklarashon fuerte di huisio for di Beibel—manera esun na Yeremías 25:27-38—bo por laga sierto ekspreshonnan destaká dor di varia bo volúmen.
Tene kuenta tambe ku bo meta. Bo kier motivá bo ouditorio pa aktua? Bo kier pa e puntonan prinsipal di bo presentashon resaltá? Hisando bo stèm, na un manera prudente, lo yuda bo logra e metanan aki. Sin embargo, esaki por stroba bo di alkansá bo meta si lokual bo ta papiando di dje ta rekerí kariño i sintimentu en bes di un oumento di volúmen. Nos lo trata esaki den Lès 11.
Si bo baha bo volúmen na momentunan oportuno, esei por krea ekspektativa, i normalmente bo mester bisa loke ta sigui ku un tono mas intenso. Bo por usa un volúmen abou kompañá ku un tono mas intenso pa transmití ansiedat òf miedu. Bo por baha bo stèm tambe pa indiká ku loke ta ser bisá ta di ménos importansia kompará ku e restu di loke bo ta bisa. Sin embargo, si semper bo ta papia ku stèm abou, esaki por transmití e idea ku bo ta insigur òf no ta konvensí di bo tema òf no ta interesá den dje. Pues, bo tin ku tene kuidou pa bo no baha bo stèm pa loko.
Kambia Bo Ritmo. Den nos kòmbersashonnan diario, palabranan ta sali spontáneamente. Ora nos ta entusiasmá, nos tin e tendensia di papia lihé. Ora nos kier pa hende kòrda presis loke nos ta bisa, nos ta papia mas slo.
Sin embargo, mayoria oradó nobo no ta varia nan ritmo. Dikon? Pasobra nan ta konsentrá muchu riba ki palabra pa usa i kisas ta skirbi nan diskurso palabra pa palabra. Maske nan no ta duna e diskurso den un forma lesá, komo ku nan sa e palabranan kasi for di kabes, tur kos ta ser bisá riba mesun ritmo. Pa korigí e debilidat aki nan mester siña papia for di un boskeho.
No subi bo ritmo asina diripiente ku e ta pone hende pensa riba un pushi ku ta kana keiru trankil asina, pero ku ora e mira un kachó e ta saka un kareda kore bai. Anto nunka papia asina lihé ku bo pronunsiashon no ta sali kla.
Pa logra variedat den bo ritmo di papia, no djis kuminsá papia lihé i despues bai mas sosegá kada tantu ratu. En bes di hasi bo presentashon atraktivo, e estilo ei di duna diskurso ta baha su kalidat. Kambio di ritmo mester kuadra ku loke bo ta bisando, ku e sintimentunan ku bo kier transmití i ku bo meta. Duna bo diskurso na un ritmo moderá. Ora bo kier transmití entusiasmo, papia mas lihé, manera bo ta hasi den bo kòmbersashonnan diario. Esaki ta apropiá tambe ora bo ta deklará puntonan di ménos importansia òf ora bo ta relatá susesonan kaminda e detayenan no ta vital. Esaki lo duna variedat na bo diskurso i ta evitá ku e ta zona muchu pisá òf serio. Di otro banda, argumentunan di mas peso, ideanan prinsipal i puntonan kulminante di bo presentashon ta pidi un ritmo mas slo.
Varia Bo Tono. Imaginá bo ku un hende tin mas o ménos un ora ta toka e mesun nota riba un instrumènt musikal. Promé e ta tok’é hopi duru, despues suave, tin biaha lihé, kaba slo. Tin variashon den volúmen i ritmo, pero si e tono ta keda meskos, e “muzik” ei no ta zona masha agradabel. Asina tambe, si nos no varia nos tono ora nos ta papia, nos stèm lo no ta agradabel pa skucha.
Nos mester tene kuenta sí ku no ta den tur idioma kambio di tono tin e mesun efekto. Den idiomanan tonal, manera papiamentu, kambio di tono por kambia e nifikashon di un palabra (por ehèmpel, e palabra “mata”). No opstante, asta den un idioma asina, tin kosnan ku un persona por hasi pa varia e manera ku e ta ekspresá su mes. E por purba varia su stèm dor di no papia riba un solo tono, pero hisa i baha e tono di su stèm na momentonan apropiá pa hasié interesante i transmití sintimentu. Asina mes, ora e ta usa su stèm pa ekspresá entusiasmo, tristesa, etcetera, e por subi e tononan haltu mas haltu i baha e tononan abou mas abou, pero teniendo kuidou pa e no kambia e nifikashon di e palabra.
Asta den idiomanan ku no ta tonal, un kambio di tono por kumpli ku vários funshon. Por ehèmpel, esaki por pone énfasis ku ta transmití sentido (dor di hisa bo tono i volúmen djis un tiki), e por indiká tamaño òf distansia, òf mustra ku bo ta hasiendo un pregunta (dor di hisa bo tono na final di un frase, i den algun idioma, dor di bah’é).
Pa ekspresá entusiasmo bo por hisa bo tono (na papiamentu, esaki ta rekerí mas intensidat den bo stèm). Tristesa i preokupashon por rekerí un tono mas abou i slo. E sintimentunan menshoná aki ta esnan ku ta yuda e oradó yega na kurason di su ouditorio. Ora bo kier ekspresá e sintimentunan ei, no djis bisa e palabranan. Laga bo tono di bos mustra ku bo ta sinti nan tambe.
Pone un Fundeshi. Pues anto, unda bo tin ku kuminsá pa bo uso di modulashon por ta bon? Ku e informashon ku bo ta skohe pa bo diskurso. Si bo diskurso ta konsistí solamente di argumentu òf solamente di spièrtamentu, lo ta difísil pa trese variashon den bo presentashon. P’esei analisá bo boskeho i hasi sigur ku bo tin e ingredientenan nesesario pa bo duna un presentashon instruktivo i animá.
Suponé ku durante bo diskurso bo ta sinti ku bo mester hinka mas variedat aden pasobra e presentashon ta birando laf. Kiko bo por hasi? Kambia e manera di presentá bo informashon. Kon? Por ehèmpel, en bes di djis papia so, habri bo Beibel i invitá e ouditorio pa habri di nan, anto lesa un versíkulo. Òf kambia un deklarashon pa un pregunta, i agregá un pousa pa énfasis. Un otro opshon ta di presentá un ilustrashon simpel. Esakinan ta téknikanan ku oradónan eksperensiá ta usa. Pero sin importá kuantu eksperensia bo tin, bo tambe por usa nan ora di prepará bo informashon.
Modulashon ta manera e speserei den un diskurso. Si bo usa e tipo i kantidat korekto, lo e duna bon smak na bo informashon i bo ouditorio lo disfrutá di dje.