Mas cu 40 Aña bou di Prohibicion Comunista
MANERA MIKHAIL VASILEVICH SAVITSKII A RELATA
E Toren di Vigilancia di 1 di april 1956, a informá di “un limpiesa grandi” di Testigonan di Jehova cu a tuma lugá dia 1, 7 i 8 di april 1951. “Esakinan ta fechanan inolvidabel pa Testigonan di Jehova na Rusia,” E Toren di Vigilancia a splica. “Durante e tres dianan aki, nan a hinca tur Testigo di Jehova cu nan por a haña na Ucrania Occidental, Rusia Blancu [Belarus], Besarabia, Moldova, Latvia, Lituania i Estonia, mas cu shete mil homber i muher . . . den garoshi, i hiba nan na stacion di trein i einan a hinca nan den wagonnan pa bestia i manda nan distancianan leu.”
DIA 8 di april 1951, nan a saca mi casá, mi yu homber di ocho luna, mi mayornan i mi ruman homber mas chikitu huntu cu hopi otro Testigo cu tabata biba na Ternopol i den becindario, na Ucrania. E biahe den wagon pa bestia a dura rond di dos siman. Finalmente a baha nan den e taiga (un mondi parti sur dje region ártico) di Siberia, west dje Lago di Baikal.
Di con ami no tabata incluí den e limpiesa aki? Promé cu mi conta unda mi tabata n’e tempu ei i loke a sosodé cu nos tur despues, laga mi conta bo con bin mi a bira Testigo di Jehova.
Berdad Bíblico Ta Yega Cerca Nos
Na september 1947, tempu mi tabatin solamente 15 aña di edad, dos Testigo di Jehova a yama na nos cas den e pueblo chikitu di Slaviatin, un 50 kilometer for di Ternopol. Segun cu ami cu Mama tabata scucha e hóbennan aki, di cua unu tabata yama Maria, mi a comprendé cu esaki no tabata djis un otro religion. Nan a splica nan creencianan i nan a contestá nos preguntanan tocante Bijbel den un manera masha cla.
Mi tabata sa cu Bijbel ta e Palabra di Dios, pero misa a desapuntá mi. Tawela tabata gusta bisa: “Pastornan ta spanta hende cu nan papiamentu tocante tormento den fiernu di candela, aunke e pastornan mes no tin miedu di nada. Nan no ta haci nada otro cu horta i gaña e pobernan.” Mi ta corda e actonan violento i kimamentu di propiedad dje habitantenan polaco den nos pueblo na principio di Guera Mundial II. I e cos hororoso ta cu ta pastornan católico griego tabata organisá e atakenan aki. Despues mi a mira decenas di víctimanan asesiná, i mi tabata ansioso pa sa e motibu tras di asina tantu crueldad.
Segun cu mi tabata studia Bijbel cu e Testigonan, mi a cuminsá comprendé. Mi a siña e berdadnan básico di Bijbel, incluso e echo cu fiernu di candela no ta existí i cu Satanas e Diabel ta usa religion falsu pa promové guera i dramamentu di sanger. Cada tantu tempu, mi tabata stop durante mi studio personal i haci oracion sincero pa gradicí Jehova pa loke mi tabata siña. Mi a cuminsá compartí e berdadnan di Bijbel aki cu mi ruman homber chikitu, Stakh, i mi a keda masha contentu ora el a aceptá e berdad.
Practicando Loke Mi A Siña
Ora mi a reconocé cu mi mester a haci cambionan personal, mesora mi a stop di huma. Tambe mi a comprendé cu ta necesario pa reuní regularmente cu otronan pa studio di Bijbel organisá. Pa haci esaki, mi tabata cana 10 kilometer dor di mondi pa yega n’e lugá secreto unda tabatin reunion. Tin biaha ta un par di hende muher so tabata logra asistí, i aunke mi no tabata bautisá ainda, nan tabata pidi mi pa conducí.
Tabata masha peligroso pa poseé literatura bíblico, pasobra si nan a gara bo, esaki por a nificá un castigu di prizon di te cu 25 aña. Pero tog mi tabatin gana di tin mi mes biblioteca. Un bisiña di nos a studia cu Testigonan di Jehova, pero debí na miedu, el a stop i a dera su literatura den curá. Cuantu mi a gradicí Jehova ora e homber a coba i saca tur su buki cu revistanan, i a bai di acuerdo pa duna mi nan! Mi a sconde nan den e casnan di abeha di Tata, unda otro hende lo no a pensa di busca nan.
Na juli 1949, mi a dedicá mi bida na Jehova i a simbolisá mi dedicacion cu bautismo. Tabata e dia di mas felis di mi bida. E Testigo cu a dirigí e bautismo na secreto a enfatisá cu ser un berdadero cristian no ta fácil i cu tin hopi prueba ta spera nos. No a tarda muchu pa mi a comprendé cuantu rason e tabatin! Pero, tog mi bida como un Testigo bautisá a cuminsá yen di goso. Dos luna despues cu mi a bautisá, mi a casa cu Maria, un di e dos rumannan cu a introducí ami cu Mama n’e berdad.
Mi Promé Prueba A Yega Di Ripiente
Dia 16 di april 1950, mi tabata bayendo cas bek for dje pueblo chikitu, Podgaitsi, ora di ripiente mi a haña mi confrontá cu soldá, i nan a haña mi cu algun literatura bíblico cu mi tabata bai hiba pa nos grupo di studio. Nan a arestá mi. Durante e promé par di dianan cu mi tabata cerá, nan tabata bati mi cu bara i mi no tabatin mag di come ni drumi. Tambe nan a manda mi ‘dip’ shen biaha cu man tras di cabes. Mi tabata muchu cansá pa completá e ehercicio pisá aki. Despues di esaki nan a benta mi den un bodega friu i muhá, pa 24 ora largu.
E propósito dje maltrato tabata pa kibra mi resistencia i pa nan logra saca informacion mas fácil for di mi. “Unda bo a haña e bukinan ei, i pa ken bo tabata bai hiba nan?” nan a puntra. Mi a nenga di revelá algu. Anto nan a lesa pa mi tende, e parti dje ley mediante cua nan lo a husga mi. El a bisa cu pa e acto di plama i tene literatura anti-soviético den bo poder tin un castigu di morto of di 25 aña den prizon.
“Cua castigu bo ta preferá?” nan a puntra.
“Niun di dos,” mi a contestá, “pero mi ta confia den Jehova, i cu su yudansa lo mi aceptá tur loke e permití.”
Pa mi sorpresa, despues di shete dia nan a laga mi bai. E experencia ei a laga mi mira e berdad dje promesa di Jehova: “Lo mi no bandoná bo di ningun manera ni desampará bo di ningun manera.”—Hebreonan 13:5.
P’e tempu cu mi a regresá cas, mi tabata hopi malu. Pero Tata a hiba mi dokter, i djis despues mi a bira bon. Aunke Tata no tabatin e mésun conviccion religioso cu e resto dje famia, el a apoyá nos den nos adoracion.
Den Prizon i Exilio
Algun luna despues, nan a yama mi pa participá den e ehército soviético. Mi a splica nan cu mi no por a aceptá esei pa motibunan religioso. (Isaías 2:4) Tog, na februari 1951, mi a haña un sentencia di cuater aña, i nan a manda mi un prizon na Ternopol. Despues nan a transferí mi pa unu na L’vive, un stad mas grandi, rond di 120 kilometer leu. Tempu mi tabata den prizon einan, mi a haña sa cu nan a deportá hopi Testigo manda Siberia.
Den e zomer di aña 1951, un grupo di nos a ser mandá mas leu cu Siberia, te na Lehano Oriente. Nos a biaha un luna, rond di 11.000 kilometer, crusando 11 zona di tempu! Un biaha so despues di mas cu dos siman, nos a para na un lugá unda a permití nos dal un baño. Esei tabata na un baño público grandi na Novosibirsk, Siberia.
Einan, meimei di un multitud grandi di prezu, mi a tende un homber grita: “Ken akinan ta famia di Jónadab?” E tempu ei, nos tabata usa e nomber “Jónadab” pa identificá esnan cu tin speransa pa bida eterno riba tera. (2 Reynan 10:15-17; Salmo 37:11, 29) Mesora diferente prezu a identificá nan mes como Testigo. Cu ki un goso nos a saludá otro!
Actividad Spiritual den Prizon
Tempu nos tabata na Novosibirsk nos a cumbiní un ‘wachtwoord’ cu cua nos por a identificá nos mes ora nos a yega nos destinacion. Nos tur a bin resultá den e mésun campamentu di prezu den Laman di Hapon, no masha leu for di Vladivostok. Einan nos a organisá reunionnan regular pa studio di Bijbel. E echo cu mi tabata den compania di rumannan maduro i di mas edad cu a ser sentenciá pa hopi aña di prizon, realmente a fortificá mi spiritualmente. Beurt pa beurt, nan a conducí nos reunionnan, durante cua nan a usa textonan di Bijbel i puntonan relacioná cu esakinan cu nan tabata corda for di e revistanan Toren di Vigilancia.
Nan tabata haci pregunta, i e rumannan tabata contestá. Hopi di nos tabata corta papel for di sacu di cement bashí i riba nan nos tabata skirbi e comentarionan. Nos tabata warda e notanan i mara nan huntu pa usa como nos biblioteca personal di referencia. Despues di un par di luna, esnan cu un sentencia largu a ser mandá na camponan te na lehano norte di Siberia. Nan a transferí nos tres, esnan mas hóben, pa Nakhodka, un stad bisiña, situá ménos cu 650 kilometer for di Hapon. Einan, mi a pasa dos aña den prizon.
Tabatin biaha cu nos a ricibí un copia di E Toren di Vigilancia. Pa lunanan largu e tabata sirbi como nos cuminda spiritual. Cu tempu nos tabata ricibí carta tambe. Esun di promé cu mi a ricibí for di mi famia (n’e momentunan ei den exilio) a pone mi wowonan yena cu awa. E tabata conta cu, manera E Toren di Vigilancia citá den e introduccion a bisa, soldánan a invadí cas di famianan Testigo i a duna nan solamente dos ora pa bandoná nan cas.
Huntu cu Mi Famia Atrobe
Despues cu mi a sinta dos aña di mi sentencia di cuater aña, nan a laga mi liber na december 1952. Mi a djoin mi famia den e pueblo chikitu di Gadaley cerca di Tulun, Siberia, unda nan a ser deportá. Naturalmente, tabata hopi dushi pa ta huntu cu nan atrobe. Mi yu homber, Ivan, tabata cerca di haci tres aña i mi yu muher, Anna, tabatin casi dos. Sin embargo, mi libertad no tabata completo. Autoridadnan local a confiscá mi pasport, i nan tabata vigilá mi hopi djacerca. Mi no por a bai mas leu cu 3 kilometer for di cas. Despues nan a permití mi bai plasa na Tulun cu cabai. Einan, cu mashá cuidou mi tabata topa cu compañeronan Testigo.
P’e tempu ei, nos tabatin dos yu muher, Anna cu Nadia, i dos yu homber, Ivan cu Kolya. Na 1958, nos a haña un otro yu homber, Volodya. I despues, na 1961, nos a haña un otro yu muher, Galia.
Cada bes KGB (cuerpo di siguridad di estado anterior) tabata detené mi i interogá mi. Nan propósito no tabata solamente pa pone mi revelá informacion tocante e congregacion, sino tambe pa crea e sospecho cu mi tabata cooperá cu nan. P’esei, nan tabata bai cu mi den restaurantnan exclusivo i purba saca potret cu ta mustra mi ta hari i disfrutá den nan compania. Pero mi a dicerní nan intencion, i concientemente mi a haci esfuerso pa semper traha mi cara serio. Cada biaha cu KGB a detené mi, mi tabata conta e rumannan despues precis loke a sosodé. P’esei, nunca nan a duda den mi lealtad.
Contacto cu e Campamentunan
Atrabes di añanan, tabatin cientos di Testigo den e campamentu di prezu. Durante e tempu ei, nos a mantené contacto regular cu nos rumannan encarcelá, percurando literatura pa nan. Con nos por a haci esaki? Ora rumannan tabata sali liber for di un campamentu, nos tabata haña sa for di nan con pa introducí literatura clandestinamente den e campamentu apesar di controlnan estricto. Pa rond di dies aña, nos por a percurá revista i buki cu nos a ricibí via Polonia i otro paisnan, pa nos rumannan den e camponan aki.
Hopi di nos ruman muhernan cristian a pasa oranan largu i duru pa copia literatura den letternan asina chikitu cu bo por a sconde henter un revista den obhetonan chikitu manera un caha di lusafè (swafel)! Na 1991, ora nos no tabata bou di prohibicion mas i tabata ricibí revistanan bunita na cuater color, un di nos ruman muhernan a bisa: “Awor sí nan lo lubidá nos.” E tabata ekibocá. Asta si hende lubidá nan, hamas Jehova lo lubidá e trabou dje rumannan leal ei!—Hebreonan 6:10.
Mudansa i Tragedia
Na fin di 1967, nan a listra cas di mi ruman homber na Irkutsk. Nan a haña película i copianan di literatura bíblico. Nan a hib’é dilanti i a sentenci’é na tres aña di prizon. Sin embargo, ora nan a listra nos cas, nan no a haña nada. Pero, tog autoridadnan tabata convencí cu nos tabata enbolbí, i p’esei mi famia mester a bandoná e área. Nos a muda bai un 5.000 kilometer west n’e stad Nevinnomyssk na Caucasio. Einan nos tabata duna testimonio informal.
Riba e promé dia di vakansi di scol, den juni 1969, tabatin un desgracia. Ora nos yu homber di 12 aña di edad, Kolya, a purba coge un bala banda di un transformátor di coriente di voltahe haltu, coriente fuerte a dal’é. Mas cu 70 porciento di su curpa a kima. Den hospital, el a bira wak mi i a puntra: “Nos lo por bai e isla huntu atrobe?” (E tabata referí na un isla cu nos tabata gusta bishitá.) “Si, Kolya,” mi a bisa, “nos lo bai n’e isla atrobe. Ora Jesucristo lanta bo for di morto, sin falta nos lo bai e isla.” Siendo casi inconciente, el a sigui canta un di su canticanan di Reino faborito, unu cu e tabata gusta toca riba su trompet den e orkesta di congregacion. Tres dia despues el a muri cu confiansa den e speransa di resureccion.
E aña siguiente nan a manda yama nos yu homber di 20 aña, Ivan, pa servicio militar. Ora el a nenga di sirbi como tal, nan a arest’é i el a pasa tres aña den prizon. Na 1971, nan a manda yama ami, i atrobe nan a menasá mi cu castigu di prizon si mi a nenga di bai den ehército. Mi caso a dura lunanan. Miéntras tantu mi casá a bira malu cu cancer, i e tabatin mester di hopi atencion. P’e motibu aki nan no a sigui cu mi caso. Na 1972, Maria a muri. E tabata un compañera fiel, i te na su morto e tabata leal na Jehova.
Nos Famia A Plama for di Otro
Na 1973, mi a casa cu Nina. Na 1960, su tata a sak’é for di cas pasobra el a bira Testigo. Nina tabata un dje ministernan celoso entre e ruman muhernan cu a traha duru pa copia revista p’e rumannan den e camponan di prizon. Mi yunan tambe tabata stim’é.
Autoridadnan no a gusta nos actividad na Nevinnomyssk i nan a urgi nos pa bandoná e área. P’esei, na 1975, ami cu mi casá i mi yu muhernan a muda bai n’e region zuid di Caucasio na Georgia. N’e mésun tempu, mi yu hombernan, Ivan cu Volodya, a muda bai Dzhambul, n’e costa sur di Kazakstan.
Na Georgia e actividad di Testigonan di Jehova a caba di cuminsá. Nos tabata duna testimonio informal parti paden i rond di Gagra cu Sukhumi, na Costa di Laman Pretu. I despues di un aña, dies Testigo nobo a bautisá den un riu den ceru. Djis despues, autoridadnan a insistí pa nos bandoná e área, i nos a muda bai Oost Georgia. Einan nos a intensificá nos esfuersonan pa haña hende cu disposicion di carné, i Jehova a bendicioná nos.
Nos tabata reuní huntu den gruponan chikitu. Idioma tabata un problema, pasobra nos no por a papia e idioma georgiano i algun habitante di Georgia tampoco no por a papia ruso bon. Na principio, nos a studia cu hende ruso so. Tog, no masha tempu despues, e trabou di predicá i siña n’e idioma georgiano a progresá, i awor tin miles di proclamadó di Reino na Georgia.
Na 1979, bou di preshon di KGB, mi doño di trabou a bisa mi cu mi no ta bon biní mas riba su tereno. Ta durante e tempu ei mi yu muher Nadia tabata enbolbí den un accidente di tráfico den cua tantu e como su yu muher chikitu a muri. E aña anterior, mi mama a muri fiel na Jehova na Nevinnomyssk, lagando mi tata i mi ruman homber atras. P’esei, nos a dicidí di bai bek.
Bendicionnan pa Nos Awante
Na Nevinnomyssk nos a sigui producí literatura bíblico na scondí. Un dia meimei di añanan ’80 ora autoridadnan a manda yama mi, mi a bisa nan cu mi a soña cu mi tabata sconde nos revistanan. Nan a hari. Ora mi tabata bai, un di nan a bisa: “Mi ta spera cu bo no tin cu soña mas con bo ta sconde boso literatura.” El a concluí: “Un djis aki lo bo por exponé bo literatura riba reki, i lo bo por bai bo reunionnan man tené cu bo casá, i cu bo Bijbel den man.”
Na 1989, e morto di mi yu muher, Anna, kende a muri di tumor na su celebro, a dal nos duru. E tabatin apénas 38 aña. Na augustus dje mésun aña ei, e Testigonan na Nevinnomyssk a huur un trein i a biaha bai Warshaw, Polonia, pa asistí na un congreso internacional. Tabatin 60.366 persona presente, incluso miles for di Union Soviético. Nos a kere ègt cu nos tabata soñando! Ménos cu dos aña despues, dia 27 di mart 1991, mi tabatin e privilegio di ta un dje cincu ancianonan di congregacion di basta tempu na Union Soviético, cu a firma e documento histórico na Moscú. E documento aki a duna reconocimentu legal na e organisacion religioso di Testigonan di Jehova!
Mi ta contentu cu mi yunan cu ta na bida ta sirbiendo Jehova fielmente. I cu anhelo mi ta spera Dios su mundu nobo pa mi por mira Anna, Nadia cu su yu i tambe Kolya atrobe. Ora Koyla resucitá lo mi cumpli cu mi promesa di hib’é e isla unda, hopi aña pasá, nos dos a pasa masha dushi huntu.
Miéntras tantu, ta ki un goso pa mira e crecementu rápido di berdad bíblico den e tera inmenso aki! Mi ta ègt contentu cu e rumbo cu mi bida a tuma, i mi ta gradicí Jehova cu el a permití mi bira un Testigo di dje. Mi ta convencí dje berdad di Salmo 34:8: “Boso purba i mira cu Jehova ta bon; felis ta e homber físicamente capacitá cu ta busca refugio den dje.”
[Plachi na página 25]
E aña cu mi a djoin mi famia na Tulun
[Plachi na página 26]
Ariba: Mi tata cu mi yunan pafó di nos cas na Tulun, Siberia
Man drechi ariba: Mi yu muher Nadia cu su yu muher, kendenan a muri den un accidente di auto
Man drechi: Un potret di famia na aña 1968