LAYIBULALE YA PAINTANETI ya Watchtower
LAYIBULALE YA PAINTANETI
ya Watchtower
Chiphimbi
  • BAIBOLO
  • MABUKHU
  • MISONKHANO
  • bt msolo 3 mat. 22-30
  • “Adadzadziwa na mzimu uchena”

Palibe vidiyo ilipo pa mbali mweyi.

Soli, pachitika bvuto kuti tiyimbise vidiyo mweyi.

  • “Adadzadziwa na mzimu uchena”
  • “Kuchitira umboni mokwana” va Ufumu wa Mulungu
  • Tumisolo
  • Nkhani zolingana
  • “Wose enze adasonkhana pabodzi” (Machitidwe 2:1-4)
  • “Aliyese adawabva ankuyankhula mu chiseweredwe chake” (Machitidwe 2:5-13)
  • “Petulo Adaimirira” (Machitidwe 2:14-37)
  • “Ndipo aliyese abatiziwe” (Machitidwe 2:38-47)
  • Opfunzira adatambira mzimu uchena
    Vomwe tinkupfunzira mu nkhani za m’Baibolo
“Kuchitira umboni mokwana” va Ufumu wa Mulungu
bt msolo 3 mat. 22-30

MSOLO 3

“Adadzadziwa na mzimu uchena”

Vomwe vidachitika opfunzira wa Yesu padatambira mzimu uchena pa Pentekosite

Nkhani mweyi yachokera pa Machitidwe 2:1-47

1. Fotokozani momwe vinthu vingachitikira pa chikodwerero cha Pentekosite.

NTSIKU inango mu gole ya 33 EC wanthu enze nyalunyalu m’misewu ya ku Yerusalemu, uku ankukondwa.a Kukachisi kumbaoneka utsi wochokera ku guwa ya tsembe ndipo Alevi ambaimba nyimbo zotamanda Mulungu. (Salmo 113 mpakana 118) Pakuimba nyimbo zimwezi, munthu m’bodzi panango anganani ambatsamula anango ambadawikiza. M’misewu mwaya mumbaoneka alendo azinji ochokera madera yakutali ninge Elamu, Mesopotamiya, Kapadokiya, Ponto, Iguputo na ku Roma.b Ko ni chani chomwe chingachitika? Kwenze chikondwerero cha Pentekosite chomwe chimbachemerewa ‘chikondwerero cha ntsiku ya vipaso voyambirira.’ (Num. 28:26) Chikondwerero mwechi chimbachitika gole iriyose ndipo chimbaonesa kumala kwa nthawe yokolola balere na kuyamba kwa nthawe yokolola tirigu. Pa ntsiku mweyi wanthu angakondwa maninge.

Mapa yowonesa komwe wanthu omwe adabva ntontholo wabwino pa Pentekosite mu 33 EC 1. Madera ya: Libiya, Iguputo, Intiopiya, Bituniya, Ponto, Kapadokiya, Yudeya, Mesopotamiya, Babulo, Elamu, Mediya, na Patiya. 2. Mathaundi: Roma, Alexandria, Memphis, Antiokeya (wa Siriya), Yerusalemu, na Babulo. 3. Madera ya madzi: Mediterraniya, Nyanja ipsyipa, Nyanja ifuwila, Nyanja ya Caspio, Nyanja ya Golfo pèrsico.

LIKULU YA CHIYUDA YENZE KU YERUSALEMU

Vinthu vizinji vomwe vafotokozewa m’misolo yoyambirira vidachitikira mu thaundi ya Yerusalemu. Thaundi mweyi yenze pa dzulu pa ibodzi mwa maphiri yakuluyakulu yomwe yenze pafupi maninge na yaku Yudeya, yomwe yenze kansenga ka makilometro yokwana 55 kuchokera kumachibese kwa nyanja ya Mediterránean. Mu gole ya 1070 BCE, Mpfumu Davide idagonjesa thaundi yomwe yenze pa dzulu pa Phiri ya Ziyoni ndipo thaundi mweyi idakula nkukhala likulu ya khaindi ya Izirayeli.

Phiri ya Ziyoni iri pafupi na Phiri ya Moriya, Ayuda ambakhulupirira kuti pafupifupi magole 1900 nkhani yofotokozewa mu bukhu ya Machitidwe yenze ikalibe yachitika ndawa Abulahamu ambafuna kupereka ntsembe mwana wake Isaki pa Phiri ya Moriya mweyi. Phiri ya Moriya enze mbali mwa thaundi ya Yerusalemu pomwe Solomu adamanga kachisi wa Yahova padzulu pa Phiri mweyi. Kachisi moyu wenze odekana maninge kwa Ayuda pa nkhani ninge za kutumikira komasoti vochitika vinango vosiyanasiyana.

Ayuda wose obvera Mulungu ochokera madera yose yosiyanasiyana padziko yose yapasi ambasonkhana nkachisi moyu wa Yahova nthawe na nthawe kuti apereke ntsembe kutumikira komasoti kuchita vokondweresa. Iwo ambachita vimwevi pakubvera malamulo ya Mulungu yakuti: “Mwamuna aliyese pakati panu achadekana kukaonekera katatu pa gole pamaso pa malo yomwe Mulungu adzasankhule” (Deut. 16:16) Ku Yerusalemu moku kwenze pomwe tiribunali ikulu ya Ayuda yomwe imbafambisa vinthu m’dziko mwiyo.

2. Ko ni vodabwisa viponi vomwe vidachitika pa Pentekosite mu gole ya 33 EC?

2 Pa ntsiku mweyi kunja kudachena bwino ndipo cha ma 9 hora machibese pa 33 EC, kudachitika vinthu vomwe vakhala vinkudabwisa wanthu kwa magole yazinji. “Mwadzidzidzi kudzulu kudabveka zungo ninge ya mphepo yamphanvu.” (Mac. 2:2) Ndipo zungo yamphanvu idadzala mu nyumba yose yomwe opfunzira wa Yesu okwana 120 enze adasokhana. Patsogolo pake padachitika vodabwisa. “Patsogolo adawona malilimi yowoneka ninge moto ndipo yadagawanika nkukhala pa aliyese wa iwo ibodzi-ibodzi.c Ndipo wanthu wose mwawo adadzadziwa na mzimu uchena ndipo adayamba kuyankhula viyankhulo vosiyanasiyana!” Opfunzira mwawa padabula m’nyumba mumo, adagumana na alendo wale m’misewu ya ku Yerusalemu ndipo alendo mwawo adadabwa maninge ndawa yakuti opfunzira mwawa ambakwanisa kuyankhula nawo mu viyankhulo vawo! Shuwadi, “aliyese adawabva ankuyankhula mu chiseweredwe chake.”—Mac. 2:1-6.

3. (a) Ndawa chani tingalewe kuti pa Pentekosite mu 33 EC padachitika vinthu vosayebweka mu mbiri ya kupemphera chaiko? (b) Ko mawu ya Petulo yankuonesa tani kuti iye adaphatisira basa “makhiyi ya Ufumu”?

3 Nkhani yochitisa chidwi mweyi inkufotokoza va chinthu chinango chofunika maninge cha kulewa va kupemphera chaiko chomwe chidachitika ntsiku mwaile. Chinthu chake ni kubadwa kwa mtundu wa Izirayeli wauzimu womwe ni mpingo wa Akhrisitu odzodzewa. (Agal. 6:16) Koma ndivolini vokha vomwe vidachitika. Pomwe Petulo adayankhula na gulu ya wanthu pa ntsiku mweyo, iye adaphatisa basa khiyi yoyamba pa “makhiyi [yatatu] ya Ufumu.” Khiyi iriyose mwa makhiyi mwaya yenze yakuti idzafungule mwayi woti wanthu wa mu gulu inango adzatambire madaliso yapadera. (Mat. 16:18, 19) Khiyi yoyamba mweyi idathandiza kuti Ayuda pabodzi na wanthu womwe adadzachinja nkukhala Ayuda atambire ntontholo wabwino nakuti adzodzewe na mzimu uchena wa Mulungu.d Ndipomwapa iwo adakhala mbali ya Izirayeli wauzimu ndipo vimwevi vidawathandiza kukhala na chidikhiro chodzatonga ninge mafumu na wantsembe mu Ufumu wa Mesiya. (Chiv. 5:9, 10) Patsogolo pake Asamariya pabodzi na wanthu wamakhaindi yanango adapasiwambo mwayi moyu. Ko Akhrisitu ntsiku zino angapfunzire chani pa vinthu vosayebweka vomwe vidachitika pa Pentekosite mu gole ya 33 EC?

“Wose enze adasonkhana pabodzi” (Machitidwe 2:1-4)

4. Ko mpingo wachikhrisitu ntsiku zino unkulingana tani na mpingo womwe udayamba pa Pentekosite mu 33 EC?

4 Mpingo wa Chikhrisitu udayamba na opfunzira pafupifupi 120 omwe “enze adasonkhana pabodzi” m’chipinda cha m’dzulu ndipo adadzodzewa na mzimu uchena. (Mac. 2:1) Kudzafika maulo ntsiku ibodzibodzi mweyo chiwerengero cha wanthu obatizika mu mpingo mumo chidaingizirika na mamidyau yanganani. Kumuku kwenze kuyamba chabe kukula kwa gulu yomwe inkupitiriza kukula mpakana manjeuno! Shuwadi, gulu ya amuna na akazi ogopa Mulungu panango kuti mpingo wachikhrisitu ntsiku zino, ndiwo unkulalikira ‘ntontholo wabwino moyu wa Ufumu pa dziko yose yapasi komwe kuli wanthu kuti ukhale umboni kwa wanthu wamakhaindi yose,’ patsogolo pake mapeto yadzafike.—Mat. 24:14.

5. Kuchokera nthawe ya atumi mpakana ntsiku zino, ko Akhrisitu achagumana madaliso yaponi akambasonkhana na mpingo wa Chikhrisitu?

5 Mpingo wa Chikhrisitu udathandiza kuti wanthu wa mu mpingo mumo omwe enze odzozewa ambalimbikisane maninge mwauzimu. Patsogolo pake vimwevi vidayamba kuchitikapomwe olo kwa Akhrisitu wa “nkhosa zinango.” (Yoh. 10:16) Pomwe Paulo adanembera Akhrisitu waku Roma, adawonesa kuti angatembenja maninge pa vomwe Akhrisitu angachita pothandizana. Iye adati: “Ninashungu yakukuonani kuti nikupaseni mphaso inango yomwe ni yauzimu kuti mukhale olimba panango kuti tidzalimbikisane mwachikhulupiriro chanu na changu.”—Aro. 1:11, 12.

THAUNDI YA ROMA YENZE LIKULU—YA UFUMU WA AROMA

Pa thawe yomwe nkhani zonembewa mu bukhu ya Machitidwe zimbachitika, thaundi ya Aroma yenze ikulu maninge komasoti yobvekera pa nkhani yandale padziko yose. Thaundi mweyi yenze likulu ya ufumu wa Aroma ndipo pa nthawe mweyi ufumu moyu wenze wamphanvu maninge ndawa umbatonga ku Norte kwa África komasoti kuchokera ku nyanja likulu ya Atlantico mpakana ku nyanja ya Perisiya.

Mu thaundi ya Roma mumbakhala wanthu wa makhaindi yosiyanasiyana, viyankhulo, vikhalidwe komasoti wanthu azinji ambakhulupirira va mizimu. Penze misewu yabwino yongenera mu thaundi mweyo. Ndawa ya vimwevi alendo komasoti wanthu ogulisa vinthu ambabwera kuchokera ku madera yosiyanasiyana ya ufumu moyu. Pafupi na thaundi mweyi penze paraje ya Ostia, pomwe barko zizinji zotakula wanthu ogulisa vinthu zimbabulusa vakudya na mitolo yanango yoyenda ku thaundi mweyo.

Pakufika nthawe ya atumi mu thaundi ya Aroma mungakhala wanthu oposha 1000 000. Panango hafu ya wanthu mwawa enze akapolo. Anango mwa akapolo mwawa venze vigananga vomwe vidaphatiwa na boma, wana omwe ambagulisiwa panango osiiwa na azibereki wawo komasoti wanthu omwe adaphatiwa na masosha ya Aroma pa nthawe ya nkhondo. Anango mwa akapolo mwawa adawayendesa ku Roma. Enze Ayuda wochokera ku Yerusalemu, Ayuda mwawa adaphatiwa panthawe yomwe Pempey nkulu wa masosha ya Aroma padagonjesa thaundi mweyi mu gole ya 63 BCE.

Wanthu azinji omwe enzelini akapolo enze osauka maninge, omwe ambakhala nyumba zomwe zenze pafupi maninge na za m’dzulu ndipo ambathemba vinthu vopasiwa na boma. Olo venze teno thaundi ya Roma yenze yokhuza maninge ndawa mafumu enze adamanga pomwe nyumba zinango zokhuza maninge, zinango mwa nyumba zimwezi zenze nyumba zochitira masenzeka komasoti malo yakuluyakulu yamasenzeka komwe wanthu ambanyang’anira masenzeka yomenyana na masenzeka ya akavalo opfuwa magaleta. Ambachita masenzeka mwaya na cholinga chakuti wanthu ambakondwe ndipo yenze yafovolo.

6, 7. Ko mpingo wa Chikhrisitu ntsiku zino unkuchita tani kuti ukwanise kuphata basa yomwe Yesu adapereka yolalikira kwa wanthu wamakhaindi yose?

6 Ntsiku zino, mpingo wa Chikhrisitu unacholinga chibodzibodzi na chomwe enze nacho mu nthawe ya atumi. Yesu adapasa opfunzira wake basa yokondwesa olo kuti iwo ambagumana na mabvuto yanango pakuphata basa mweyi. Iye adawauza kuti: “Mukapfunzise wanthu wamakhaindi yose kuti akhale opfunzira wangu mumbawabatize mudzina ya Ababa, ya Mwana na mzimu uchena, ndipo mumbawapfunzise kuti ambaphatise basa vinthu vose vomwe nidakulamulani.”—Mat. 28:19, 20.

7 Ntsiku zino, mpingo wa Chikhrisitu wa Mboni za Yahova ndiwo unkuphata basa mweyi. Shuwadi kuti nthawe zinango vikhala voshupa kulalikira wanthu wa viyankhulo vinango. Olo nteno, wa Mboni za Yahova agawira mabukhu yolewa va nkhani ya Baibolo mu viyankhulo voposha 1000. Imwepo muchadekana kukhala okondwa peno mugumanika pa misonkhano yachikhrisitu nthawe zose, komasoti peno munkuphatambo basa yolalikira va Ufumu na kupfunzisa wanthu kuti akhale opfunzira wa Yesu. Muchadekana kukondwa ndawa muli mu gulu ya wanthu ang’onong’ono wa padziko yapasi omwe anamwayi wochitira umboni mokwana va dzina ya Yahova!

8. Ko munthu aliyese mu mpingo wa Chikhrisitu achagumana maphindu yaponi?

8 Yahova Mulungu watipasa gulu ya abale pa dziko yose kuti tikwanise kupirira mokondwa pa nthawe yoshupa ino. Pakunembera Akhrisitu wa Chiheberi Paulo adati: “Naboni tiganizirane kuti tilimbikisane pa nkhani yowonesana chikondi komasoti kuchita vabwino, Osati tileke kusonkhana pabodzi, ninge momwe ankuchitira wanthu anango omwe adadjaira kulova kumisonkhano. Koma naboni timbalimbikisane maninge, makamaka manjeuno pomwe munkuwona kuti ntsiku mwiyo inkufendera.” (Aheb. 10:24, 25) Mpingo wa Chikhrisitu ni mphaso yochokera kwa Yahova yomwe itithandiza kuti timbalimbikisane. Ndipomwapa ayi kutalikirana na abale komasoti alongo wanu wauzimu. Ayi kuleka kuyenda kumisonkhano ya Chikhrisitu!

“Aliyese adawabva ankuyankhula mu chiseweredwe chake” (Machitidwe 2:5-13)

Opfunzira wa Yesu, Ayuda na wanthu womwe adachinja nkukhala Ayuda ankulalikira musewu omwe una wanthu azinji.

“Tose tinkuwabva ankuyankhula vinthu vizinji va Mulungu mu viyankhulo vathu.”—Machitidwe 2:11

9, 10. Ko anango achita chani kuti akwanise kulalikira wanthu woyankhula chiyankhulo chinango?

9 Ni vosachita kubvunza kuti Ayuda pabodzi na wanthu omwe adachinja nkukhala Ayuda adakondwa maninge pomwe adagumana pabodzi pa Pentekosite mu gole ya 33 EC. Panango wanthu azinji mwa wanthu mwawa angadziwa chiyankhulo chibodzi chomwe chimbayankhuliwa na wanthu azinji chomwe ni Chigiriki panango Chiheberi. Koma pa thawe mweyi “aliyese wa iwo adawabva [opfunzira mwawo] ankuyankhula mu chiseweredwe chake.” (Mac. 2:6) Nivosakaikisa kuti ntontholo wabwino udawafika pa moyo wanthu mwawale ndawa yakuti adaubva mu chiyakhulo chawo. Ni shuwadi kuti Akhrisitu ntsiku zino alibe kupasiwa mphaso yoyankhula viyankhulo vachilendo modabwisa. Olo kuti azinji adzipereka kulalikira ntontholo wa Ufumu kwa wanthu wamakhaindi yose. Ko ankukwanisa tani kuchita vimwevi? Anango apfunzira chiyankhulo chinyowani kuti ambatumikire mu mpingo wachiyankhulo chinango panango kuti afulukire ku dziko inango. Wanthu mwawa kawirikawiri awona kuti wanthu anango ankuchita chidwi ndawa ya khama yawo.

10 Mwakulinganiza, Christine adapfunzira chiyankhulo cha Gujarati pabodzi na anzake anango 7 wa Mboni. Ntsiku inango iye adagumana na ntsikana munago yemwe ambayankhula Chigujarati, ambaphata naye basa ndipo adamupfunzisa. Ntsikana moyu adachita chidwi maninge ndipo ambafuna kudziwa ndawa yake Christine ambafuna kudziwa kuyankhula Chigujarati. Ndipomwapo Christine adagumana mwayi womulalikira. Patsogolo pake ntsikana moyu adauza Christine kuti: “Vinkuonesa kuti imwepo mulidi na ntontholo wodekana maninge wakuti muuzembo anango.”

11. Ko tingachite tani kuti timbalalikire wanthu wa viyankhulo vinango?

11 Nishuwadi kuti niwoselini omwe angapfunzire chiyankhulo chinyowani. Olo kuti viriteno tichadekana kukhala okonzeka kulalikira wanthu wa viyankhulo vinango. Ko tingachite tani vimwevi? Njira ibodzi yochitira vimwevi nikuphatisira basa pologalama ya pa JW Language® kuti mupfunzire kupereka moni muchiyankhulo chomwe wanthu azinji wa mudera yanu achayankhula. Mungapfunzire pomwe mawu yang’onong’ono ya muchiyankhulo mwicho yomwe yangathandize wanthu azinji kukhala na chidwi chopfunzira Baibolo. Mungawauze pomwe va saiti yathu ya jw.org nkuwaonesa mavidiyo komasoti mabukhu yosiyanasiyana yomwe yalimo mu chiyakhulo chawo. Tikambaphatisira basa vinthu vimwevi mu utumuki, tingakhale okondwa ninge momwe Akhrisitu wa mu nthawe ya atumi adakhalira okondwa pomwe wanthu ochokera m’madziko yanango adakondwa maninge padabva va ntontholo wabwino “aliyese . . . mu chiyankhulo chake.”

AYUDA AMBAGUMANIKA POMWE KU MESOPOTAMIYA NA KU IGUPUTO

Bukhu inango yofotokoza mbiri ya Ayuda idalewa kuti (História do povo Judeu no tempo de Jesus Cristo (175 BC–AD. 135): “Ku Mesopotamiya, ku Mediya na ku Babulo kumbagumanikapomwe wanthu ochokera mu ufumu wa madzinza 10 [ya Izirayeli]. Komasoti ochokera mu ufumu wa Ayuda omwe adaphatiwa na Asuri, komasoti Ababulo nkukawasiya kumuko.” Molingana na vomwe lemba ya Ezara 2:64, ichanena Aizirayeli womwe adabwera ku Yerusalemu kuchokera ku ukapolo ku Babulo enze amuna 42,360 pabodzi na akazi komasoti na wana wawo. Vimwevi vidachitika mu gole ya 537 EBC. Flavius Josephus adanena kuti Ayuda omwe “ambakhala madera ya ku Babulo” nthawe ya atumi enze mamidyau yazinji. Ayuda mwawa adanemba bukhu ya malamulo yochemerewa Talmud yaku Babulo.

Mabukhu yanango yanaumboni woonesa kuti Ayuda ambagumanika pomwe ku Iguputo kalekale maninge mu gole ya 500 EBC. Panthawe mweyo Yeremiya adanemba ntontholo woyenda kwa Ayuda omwe ambakhala ku madera yosiyanasiyana yaku Iguputo kuphatanidzapo ku Mofi. (Yer. 44:1.) Vingachitike kuti wanthu azinji adafulukira ku Iguputo pa nthawe yomwe wanthu ambatewedzera maninge chikhalidwe cha Chigiriki. Josephus adanena kuti Ayuda enze n’gulu ya wanthu oyambirira kukhala mu thaundi ya Alekizandria. Kuyenda kwa nthawe mbali inango ya thaundi mweyo idaperekewa kwa Ayuda. Nthawe ya atumi, Filo wonemba mabukhu ya Chiyuda adalewa kuti Ayuda anzake okwana 1000 000 ambakhala dziko yose ya Iguputo kuchokera “kumalire ya dziko ya Libiya mpakana kumamaliziro kwa dziko ya Itiyopiya.”

“Petulo Adaimirira” (Machitidwe 2:14-37)

12. (a) Ko mneneri Yoweli adanemba ntontholo uponi womwe ubverana na vomwe vidachitika pa Pentekosite mu gole ya 33 EC? (b) Ndawa chani opfunzira wa Yesu oyambirira ambadikhira kukwanirisiwa kwa ulosi wa Yoweli?

12 “Petulo adaimirira” kuti ayankhule kwa gulu ya wanthu yochokera madziko yosiyanasiyana. (Mac. 2:14) Iye adauza wanthu wose omwe angamubvesera kuti Mulungu ndiye adachitisa kuti opfunzira mwawo ambayankhule viyankhulo vosiyanasiyana modabwisa. Iye adalewa kuti Mulungu adachita vimwevi pakukwanirisa ulosi wa Yoweri, wakuti: “Nidzapereke mzimu wangu kwa chamoyo chirichose.” (Yow. 2:28) Yesu akalibe wayenda kudzulu adauza opfunzira wake kuti: “Nidzakumbire Ababa ndipo adzakupaseni m’nthandizi munango.” Iye adalewa kuti m’nthandizi moyu ni “mzimu.”—Yoh. 14:16, 17.

13, 14. Ko Petulo adachita chani kuti awafike pamoyo wanthu omwe ambamubvesera ndipo tingamutewedzere tani?

13 Pomaliza kuyankhula nagulu ya wanthu mweyo, Petulo adanena mawu ya mphanvu yakuti: “Nyumba yose ya Aizirayeli idziwe kuti Yesu moyu, yemwe imwepo mudamuphera pamuti, Mulungu adamuikha kukhala Ambuya na Khrisitu.” (Mac. 2:36) Ni shuwadi kuti azinji mwa wanthu omwe ambabvesera Petulo, kwenze kulibe pomwe Yesu ambaphewa pa muti wodzudzikirapo, olo kuti venze teno khaindi yose mweyi yenze na mulandu wakupha Yesu. Onani kuti Petulo adayankhula na Ayuda anzake mwawa mwaulemu ndipo adawafika pa moyo. Cholinga cha Petulo chenze kulimbikisa wanthu mwawale kuti alape osati kuwaimba mulandu. Ko wanthu mwawale adakalipa na vomwe Petulo adanena? Neye. M’malo mwake wanthu mwawa adashupika maninge muntima ndipo adabvunza Petulo na atumi anango mwawale kuti: “Abale wathu, tichite chani pamwapa?” Vomwe Petulo adachita pa kuyankhula nawo mwaulemu, vidathandiza maninge wanthu wale kuti ntontholo uwafike pa ntima ndipo adalapa.—Mac. 2:37.

14 Isembo tingakwanise kuwafika pamoyo wanthu pa kutewedzera vomwe Petulo adachita. Tikambalalikira ayi kuti timbandotsutsa mpfundo iriyose yosabverana na Malemba yomwe munthu watagumana naye mu utumiki anganene. Koma tingachite bwino kukambirana mpfundo zomwe tose tinkubverana nazo. Isepano na munthu yemwe tinkukambirana naye uyo tikafika pa mpfundo yomwe tinkubverana nayo, mwabuya tingakambirane mpfundo za m’Mawu ya Mulungu mobverana na nkhani mwiyo. Tikambafotokoza chonadi cha m’Baibolo pokambirana mpfundo zomwe tose tinkubverana nazo, kawirikawiri wanthu wa ntima wabwino angakwanise kubvesera ntontholo wathu.

CHIKHRISITU CHIDAFIKA KU PONTO

Anango omwe adabvesera Petulo pa Pentekosite mu 33 EC enze Ayuda ochokera ku Ponto dera yomwe yenze ku Norte kwa Ásia Minor. (Mac. 2:9) Vinkuonesa kuti atumi mwawa padabwerera kumuyi adafalisa ntontholo wabwino, ndawa kalata yoyamba yomwe Petulo adanemba idayendapomwe kwa wanthu okhulupirira omwe “adamwazana” madera yazinji yosiyanasiyana ninge ku Ponto.g (1 Pet. 1:1) Vomwe Petulo adanemba vinkuonesa kuti Akhrisitu mwawa “adabonera ndawa ya mayesero yosiyanasiyana” yomwe adagumana nayo ndawa ya chikhulupiriro chawo. (1 Pet. 1:6) Panango iwo ambaboneresewa ndawa ya kutsutsiwa na kudzudziwa.

Mayesero yanango yomwe Akhrisitu wa ku Ponto adagumana nayo, yadatomolewa mumakalata yomwe Pliny anganemberana na mpfumu Trajan. Pliny wenze governador wa dera ya Ponto komasoti chigawo cha Bituniya chimbatongewa na Aroma. Pomwe wenze ku Ponto cha m’ma 112 EC, iye adanemba kuti ‘kuwanda’ kwa Chikhrisitu kudachitisa mantha munthu aliyese peno ni mwamuna, nkazi, mwana, nkulu, olo wanthu waudindo. Pliny ambaphata munthu aliyese akandomukaikira kuti ni Mkhrisitu ndipo ambamupasa mwayi wakuti asiye Chikhrisitu koma akandolamba kusiya ambaphewa. Aliyese yemwe ambatukwana Akhrisitu panango kupemphera kwa milungu ya chifano cha traja ambamasuliwa. Koma Pliny adadawikidza kuti “wale omwe enze Akhrisitu chaiwo ambabvumarini kuchita vimwevi.”

g Mawu yomwe adayatsumbudzulira kuti ‘adamwazana’ yadaphatisiwa basa maninge na Ayuda ndipo vimwevi vinkuoneka kuti azinji mwa wanthu woyambirira womwe adakhala Akhrisitu enze Ayuda.

“Ndipo aliyese abatiziwe” (Machitidwe 2:38-47)

15. (a) Ko Petulo adayankhula mawu yaponi ndipo wanthu adachita tani padabva mawu mwayo? (b) Ndawa chani wanthu azinji omwe adabva ntontholo wabwino pa Pentekosite ambafunika kubatiziwa ntsiku mwiyoletu?

15 Pa ntsiku yachikodwerero pa Pentekosite mu gole ya 33 EC, Petulo adauza Ayuda komasoti wanthu omwe adachinja nkukhala Ayuda omwe adabvesera ntontholo wake, kuti: “Lapani, ndipo aliyese abatiziwe.” (Mac. 2:38) Ndipomwapa wanthu pafupifupi 3000 adabatizika, panango adabatizikira m’madamu yomwe yenze mu Yerusalemu panango yomwe yenze pafupi na thaundi mweyi.e Ko wanthu mwawa adandokulumiza kubatizika akanati kuganizira nkhani mwiyo modekha? Ko nkhani mweyi inkuonesa kuti wanthu omwe ankupfunzira Baibolo manjemanje komasoti wana omwe azibereki wawo ni Akhrisitu ambakulumize kubatizika akalibe akonzekera? Neye. Kumbukirani kuti Ayuda na wanthu omwe adachinja nkukhala Ayuda omwe adabatizika pa ntsiku mweyi, angapfunzira mawu ya Mulungu mwakhama komasoti enze mu khaindi yomwe yenze yodzipereka kwa Yahova. Kuingizira pamwapa iwo enze adaonesa kale kuti ambakonda Mulungu mwakhama ndawa anango mwa iwo adafamba nsenga utali maninge kuti akagumanike pa chikondwerero mwechi chomwe chimbachitika gole iriyose. Padabvuma mpfundo za chonadi zolewa va udindo womwe Yesu wenze nawo wokwanirisa cholinga cha Mulungu, iwo enze okonzeka kubatizika kuti apitirize kutumikira Mulungu ninge ateweri wa Khrisitu.

KO WANTHU OMWE ADACHINJA NKUKHALA AYUDA ENZE MBANI?

“Ayuda na wanthu omwe adachinja nkukhala Ayuda” adabvesera pomwe Petulo angalalikira pa Pentekosite mu 33 EC—Mac. 2:10.

M’bodzi mwa amuna omwe adasaluriwa kuti akhale onyang’anira “basa yodikana maninge” mweyi, yomwe yenze yogawa vakudya va ntsiku na ntsiku wenze Nikolao wa “ku Antiokeya yemwe adachinja nkukhala Muyuda.” (Mac. 6:3-5) Wanthu omwe adachinja nkukhala Ayuda enze wa khaindi inango omwe adangena mu chipembedzo cha Chiyuda. Wanthu mwawa ambaonewa ninge Ayuda ndawa ambatumikira Mulungu wa Aizirayeli na kubvuma Chilamulo chawo, adalamba milungu yanango na kubvuma kuchita mdulidwe (peno ni amuna), ndipo ambakhala pabodzi na mtundu wa Aiziraeli.

Ayuda padamasuliwa ku ukapolo ku Babulo mu 537 BCE, azinji adakhala madera yanango yakutali na dziko ya Izirayeli koma adapitiriza kutumikira Mulungu mobverana na chipembedzo chawo chachiyuda. Pa nthawe mweyi wanthu wose omwe ambakhala madera ya kumachibese kwa nyanja ya Mediterranean komasoti madera yanango yakutali adadziwa va chipembedzo chachiyuda. Mashasha yonemba mabukhu yakalekale ninge Horace na Seneca, adafotokoza kuti wanthu azinji m’madziko yosiyasiyana adatengeka na Ayuda komasoti na vomwe angakhulupirira. Ndipo adayamba kukhala na Ayuda mwawa patsogolo pake wanthu mwawa adangena m’chipembedzo cha Chiyuda nkuchinja nkukhala Ayuda.

16. Ko Akhrisitu wa mu nthawe ya atumi adaonesa tani kuti enze opasa?

16 Nivodziwikiratu kuti Yahova adawadalisa wanthu mwawa. Nkhani mweyi ilewa kuti: “Wose omwe adakhala wokhulupirira angakhala pabodzi ndipo angapasana vinthu vose vomwe enze navo. Ambagulisa malo yawo na vinthu vinango vomwe enze navo nkugawa kwa wose vomwe agumana, mobverana na vomwe aliyese ankufunikira.”f (Mac. 2:44, 45) Akhrisitu ntsiku zino achadekana kukhala wa chikondi, opasa ninge momwe opfunzira wa Yesu adachitira.

17. Ko munthu achadekana kuchita chani kuti abatizike?

17 Kuti munthu adzipereke kwa Mulungu na kubatiziwa nkukhala Mkhrisitu afunika kuchita vinthu vinganani vobverana na Malemba. Afunika kupfunzira Mawu ya Mulungu. (Yoh. 17:3) Afunika kukhala na chikhulupiriro komasoti afunika kulapa machimo yomwe adachita kalekale na kuonesa kuti ankudzibvera ntsisi ndawa ya vomwe adachita ivo. (Mac. 3:19) Patsogolo pake afunika kuchinja nkumbachita vinthu vabwino vobverana na chifuniro cha Mulungu. (Aro. 12:2; Aef. 4:23, 24) Akachita vimwevi afunika kudzipereka kwa Mulungu mwa kuchita pemphero yochokera pasi pa ntima ndipo patsogolo pake angabatizike.—Mat. 16:24; 1 Pet. 3:21.

18. Ko opfunzira wa Khrisitu omwe ni obatizika anamwayi ukulu uponi?

18 Ko ndimwe opfunzira wa Yesu Khrisitu ndipo mudadzipereka kwa Mulungu na kubatizika? Peno nteno munkufunika kukhala okondwa maninge ndawa mwapasiwa mwayi ukulu. Molingana na opfunzira wa mu nthawe ya atumi omwe adadzodzewa na mzimu uchena, Yahova angakuphatisirenimbo basa maninge kuti muchite chifuniro chake pochitira umboni mokwana!

a Onani bokosi yakuti: “Likulu ya Chiyuda yenze ku Yerusalemu,” pa tsamba 25.

b Onani bokosi yakuti: “Thaundi ya Roma yenze likulu ya ufumu wa Aroma,” tsamba 26; “Ayuda angagumanikasoti ku Mesopotamiya na ku Iguputo,” pa tsamba 27; na “Chikhrisitu chidafika ku Ponto,” pa tsamba 28.

c “Malilimi mwaya wenzelini moto chaiyo” koma yambaoneka “ninge malilimi ya moto” yogaka yomwe yenze pa opfunzira.

d Onani bokosi yakuti: “Ko wanthu omwe adachinja nkukhala Ayuda enze mbani?” pa tsamba 29.

e Mu nthawe yathu ino pa 7 Augosto 1993, wanthu 7402 adabatizika ntsiku ibodzi pa nsonkhano wa m’madziko wa Mboni za Yahova womwe udachitika mu thaundi ya Kiev, dziko ya Ucrânia. Wanthu mwawa adabatizika m’madamu 6. Ubatizo wose udachitika kwa maola yawiri na 15 minuto.

f Akhrisitu mwawo adachita vimwevi kwa nthawe ing’ono pakufuna kuthandiza alendo omwe enze adakhala ku Yerusalemu kuti apitirize kupfunzira vinthu vinango vokhudza chikhulupiriro chawo chamanjemanje. Akhrisitu mwawo adapereka vinthu vawo mwakufuna kwawo ndipo tichadekanalini kuganiza kuti iwo adachita vimwevi potewedza vomwe wanthu azinji achanena, vakuti munthu aliyese anaufulu wophatisa basa vinthu va anango momwe ankufunira.—Mac. 5:1-4.

    Mabuku ya Chiphimbi (2014-2025)
    Bulani
    Ngenani
    • Chiphimbi
    • Kutumiza
    • Vomwe muchada
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malangizo yophatisira basa
    • Malamulo ya kusunga chintsintsi
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Ngenani
    Kutumiza