Ko Munkudziwa?

Ko ntcherwa zomwe zidagumanika ku Babulo zinkuonesa tani kuti Baibolo ilewa chaivo?

AKATSWIRI wofukula vinthu vakale adagumana ntcherwa zizinji zomwe ambaphatisa basa pakumanga thaundi ya Babulo. Katswiri munango dzina yake Robert Koldewey, adati ntcherwa mwezi zimbaumbiwa “kunja kwa thaundi komwe dothi yake ni yabwino . . . maninge kuumbira ntcherwa.”

Vonembewa va kalekale vimbaonesa kuti akulu-akulu wa ku Babulo, ambaphatisa pomwe basa ng’anjo pa vinthu voipa. Paul-Alain Beaulieu, nkulu wa shikola ya pa Universidade ku Toronto, adati: “Vonembewa vizinji va ku Babulo vilewa, . . . va kushokewa kwa wanthu womwe ambapandukira mpfumu na kuinyoza.” Bukhu inango ya mu nthawe ya Mpfumu Nebukadinezara ina mawu yakuti: “Adzongeni, watentheni ashokeni . . . mu ng’anjo yotenthera . . . athuseni pamoto kuti apse.”

Vimwevi vinkutikumbusa mawu yogumanika pa Danieli msolo 3. Msolo moyu ufotokoza kuti Mpfumu Nebukadinezara idadzikonzera chifano chitali chagolide kunja kwa thaundi ya Babulo. Panthawe yomwe alumbwana atatu wochemerewa kuti Sadraki, Mesaki na Abedinego adalamba kugwadira chifano chimwechi, Mpfumu Nebukadinezara idakalipa maninge ndipo idalamula kuti ng’anjo ya moto isonkhezerewe ‘maulendo 7 kuposha mwangachitira ntsiku zose.’ Ndipo patsogolo pake iwo ‘adathusiwa mu ng’anjo mweyo yomwe imbagaka maninge.’ Mngelo wamphanvu adawapulumusa panthawe mweyi yomwe adakafa.—Dan. 3:1-6, 19-28.

© The Trustees of the British Museum. Licensed under CC BY-NC-SA 4.0. Source

Ntcherwa zimwezi zomwe zidagumanika ku Babulo, pazokha zinkutsimikizira kale kuti Baibolo ilewa vazedi. Tinkulewa teno ndawa yakuti zizinji zenze zonembanemba mawu yotamanda mpfumu. Ntcherwa inango yenze yonemba kuti: “Ine Nebukadinezara ndine Mpfumu ya ku Babulo . . . Ndipo ndine nidamanga nyumba yangu ya mpfumu . . . Vomwe ninkufuna ni vakuti wana wangu ambadzatonge Babulo mpakana kalekale.” Mawu mwaya yankubverana maninge na mawu yogumanika pa Danieli 4:30 pomwe panamawu yomwe Nebukadinezara adayankhula modzikuza kuti: ‘Ko sikuti imweyi ni thaundi ikulu ya Babulo yomwe inepano namanga na mphanvu zangu zizinji na ulemerero wangu ukulu na cholinga chakuti kukhale nyumba yachifumu?’