Lukluk Long World
Pepa From Banana Tree
Bihaen olketa harvestim olketa banana, olketa leavim olketa tree lei daon long graon olsem fertilizer. Nomata olsem, Asahi Shimbun niuspepa long Japan talem hao Professor Hiroshi Morishima from Nagoya City University hem win for mekem pepa from olketa banana tree. Olketa fiber bilong tree “olketa long and strong and klosap semsem olsem samting olketa iusim for mekem pepa from Manila hemp.” Pepa from banana tree wea wanfala machine wakem hem semsem olsem olketa nara copy pepa, and hem moa strong winim recycled copy pepa. Datfala Niuspepa talem olsem, “Olketa growim banana long 123 kantri raonem world and hevi bilong olketa banana wea olketa harvestim hem 58,000,000 ton evri year, wea mekem hem gudfala samting for iusim.”
Malaria Medicine No Waka Nao
Times of Zambia hem talem hao ‘gavman long Zambia bae no orderim eni moa Chloroquine, wea hem nao main treatment for malaria long there,’ olketa bae iusim nara treatment wea moabeta. Olketa disaedem diswan bihaen wanfala research showimaot hao evri year long Zambia “malaria wea resistant long Chloroquine killim dae 12,000 long 25,000 pikinini wea dae wea age bilong olketa no winim faev year.” Klosap evri nara kantri long east and south part bilong Africa changem treatment tu. Times hem talem hao “Nomata Chloroquine helpem pipol for winim 30 year finis, distaem hem no savve aotem malaria, wea hem nao barava main sik wea killim pipol dae long datfala nation.”
Olketa Rabis Grass Winim Olketa Pesticide
New Scientist magasin talem hao olketa farmer long East Africa no iusim pesticide bat rabis grass for mekem corn bilong olketa grow moabeta. Olketa farmer wea plantim corn long East Africa mas deal witim tufala difren samting wea spoelem corn. Wanfala hem Striga, wanfala parasitic plant wea distroem olketa corn garden, wea diswan kostim $10 billion evri year. Wanfala man for duim research from Kenya, Ziadin Khan hem faendemaot hao Striga bae no grow sapos olketa plantim wanfala rabis grass wea olketa kolem desmodium midolwan long olketa corn. Narawan hem larvae bilong datfala stem borer insect, wea klosap evri year hem kaikaim smolfala haf long olketa corn. Nomata olsem, Khan hem faendem hao olketa stem borer laek for kaikaim wanfala rabis grass winim corn wea olketa kolem napier grass. Taem olketa farmer plantim disfala rabis grass long garden, hem switim olketa insect for kam and kaikaim hem. Datfala larvae pas long sticky wata bilong grass hia wea killim hem dae. Khan hem sei, “hem moabeta winim olketa pesticide, and cheap tumas. And hem apim namba bilong corn wea olketa harvestim 60 go kasem 70 percent.”
Taiwan Givim Amnesty long olketa “Prisoner bilong Conscience”
The China Post hem sei, “President Chen Shui-bian [bilong Taiwan] talem hao 21-fala convict . . . , and 19-fala ‘prisoner bilong conscience’ wea olketa go long prison bikos olketa no willing for joinim army, olketa no guilty long eni crime. Wei for sei olketa no guilty, wea start long International Human Rights Day [December 10, 2000], hem kliarem nem bilong 19-fala Jehovah’s Witness, wea gavman panisim olketa from olketa no willing for serve long army bikos long biliv bilong olketa.” Long 19-fala hia, 14-fala bin go aot from prison finis long parole. Hem firstaem for letem olketa prisoner go free olsem insaed tenfala year. Nigel Li, lawyer wea law company bilong hem nao deal witim case bilong olketa Witness, sei: “Wei wea olketa witness aftarem peace hem barava muvim feeling bilong mi. . . . Wei wea olketa chusim peace showimaot barava hae standard long fasin. Hem mekem iumi showimaot spesol respect long olketa.”