Młody człowiek poszukuje odpowiedzi

PORANNE słońce sączyło się przez liście drzew i muskało twarz klęczącego chłopca, który żarliwie się modlił. Czternastoletni Joseph czuł się zagubiony pośród zamieszania panującego wówczas w religii. Znane kościoły były podzielone. Wciąż powstawały nowe sekty. Do której z nich powinien się przyłączyć? Na klęczkach pytał: „Kto ma rację? Może wszystkie te wyznania się mylą? A jeśli jedno z nich jest właściwe, to które, i jak mam się o tym przekonać?”

Właśnie tak Joseph Smith opisał rozterkę duchową przeżywaną w młodości. Nic dziwnego, że czuł się zagubiony. Na początku XIX wieku ludzie z regionów rolniczych północno-wschodniej Ameryki byli ogarnięci uniesieniem religijnym.a Niezmiernie potrzebowali nadziei. Wielu rolników zmagało się z życiem tak twardym, jak skalista ziemia, którą uprawiali. Tęskniąc za czymś lepszym, dawali posłuch bałamutnym opowieściom o skarbach ukrytych przez Indian. Wyposażeni w magiczne kamienie i różdżki, z zaklęciami na ustach przeczesywali wzgórza. Miejscowe legendy głosiły, że gdzieś na terenie stanu Nowy Jork w straszliwej bitwie zginęła wielka cywilizacja indiańska.

Popularni podówczas kaznodzieje podsycali żar domysłów, twierdząc, że Indianie amerykańscy wywodzą się od dziesięciu rozproszonych plemion Izraela. Na przykład w roku 1823 Ethan Smith napisał książkę View of the Hebrews; or the Tribes of Israel in America (Kronika Hebrajczyków, czyli plemiona izraelskie w Ameryce).

Złote płyty i prorok

Joseph Smith wyrastał w tej płodnej atmosferze folkloru oraz żarliwości religijnej, która udzieliła się również jego rodzinie. Matka Josepha pisała, że doświadczyli uzdrowień, cudów i wizji. Razem z pozostałymi dziećmi przyłączyła się też do jednego z kościołów, ale Joseph nie chciał tego uczynić. Później utrwalił w życiorysie swą modlitwę o pomoc oraz odpowiedź, jaką otrzymał.

Opisał wizję, w której Bóg zakazał mu przystępowania do jakiejkolwiek sekty, gdyż wszystkie były w błędzie. Pewnego jesiennego dnia 1823 roku 17-letni Joseph oznajmił rodzinie, że anioł imieniem Moroni pokazał mu starożytne płyty ze złota. Cztery lata później twierdził, iż otrzymał owe płyty, jak również daną tylko jemu moc od Boga potrzebną do ich przetłumaczenia, co wymagało użycia specjalnego kamienia zwanego „jasnowidzącym kamieniem” oraz magicznych, srebrnych okularów — dwóch wyszlifowanych, trójkątnych diamentów wtopionych w szkło. Smith ostrzegał, że dla każdego innego człowieka ujrzenie tych płyt oznaczałoby natychmiastową śmierć.

Joseph Smith, który potrafił czytać, ale niezbyt dobrze pisał, podyktował „tłumaczenie” płyt kilku osobom. Siedząc za parawanem, zrelacjonował historię, opowiedzianą rzekomo przez Hebrajczyka imieniem Mormon. Tekst na płytach został zapisany „zreformowanymi egipskimi hieroglifami”, które jak wyjaśniał Smith, były bardziej zwięzłe niż pismo hebrajskie. Mormon i jego syn Moroni byli tam przedstawieni jako jedni z ostatnich członków ludu Nefitów — jasnoskórych potomków Hebrajczyków — którzy jak głosi to podanie, chcąc uchronić się przed zagładą Jeruzalem, wyemigrowali około roku 600 p.n.e. do Ameryki.

Według tej relacji Jezus po swej śmierci i zmartwychwstaniu ukazał się Nefitom w Ameryce i wybrał spośród nich 12 apostołów. Lamanici, także pochodzenia hebrajskiego, byli ludem wojowniczym i skłonnym do buntu, toteż Bóg rzucił na nich przekleństwo, dając im ciemną skórę. Opowieść Mormona to głównie kronika nieustannych wojen między tymi dwoma narodami. Nefici stawali się coraz bardziej niegodziwi i z czasem zostali wytępieni przez Lamanitów, przodków Indian.

Smith twierdził, że syn Mormona, obecnie duch Moroni, przekazał mu tę historię na złotych płytach oraz polecił doprowadzić do przywrócenia Kościoła Chrystusowego. Wkrótce Smith zyskał zwolenników. Jeden z zamożnych wyznawców sfinansował wydanie jego manuskryptu, zatytułowanego Księga Mormona. Dzieło to ukazało się drukiem wiosną 1830 roku. Dwa tygodnie później Joseph Smith oficjalnie ogłosił się: „Widzącym, Tłumaczem, Prorokiem i Apostołem Jezusa Chrystusa”. Dnia 6 kwietnia 1830 roku powstał Kościół mormonów, czyli Kościół Jezusa Chrystusa Świętych Dni Ostatnich.b

Imponująca osobowość Smitha zjednała mu wielu oddanych zwolenników. Ale jego oryginalne poglądy religijne przysporzyły mu też wrogów. Nowo powstały kościół stał się celem prześladowań, toteż jego członkowie uciekli z Nowego Jorku do Ohio, a potem w poszukiwaniu Nowego Jeruzalem udali się do Missouri. Jako prorok, Joseph Smith otrzymywał objawienie za objawieniem i oznajmiał wolę Bożą w najróżniejszych kwestiach — od dotacji pieniężnych po Boskie zezwolenie na wielożeństwo. Zwłaszcza ta ostatnia nowość ściągnęła na mormonów wiele prześladowań. Spotykając się z nieufnością i sprzeciwem, chwytali za broń.

Intrygi i zamieszanie, które towarzyszyły wczesnym latom życia Josepha Smitha, nigdy nie wygasły. Miasta graniczące z nie zasiedlonymi rejonami stawiły zdecydowany opór napływowi jego zwolenników. Nie chciały żadnej nowej świętej księgi ani żadnego samozwańczego proroka. W roku 1839 mormoni założyli dobrze prosperującą kolonię w Nauvoo w stanie Illinois, z własnymi młynami, fabryką, uniwersytetem i gwardią. Wzbudziło to niepokój okolicznej ludności. Kiedy nienawiść się wzmogła, Joseph Smith został aresztowany i uwięziony w Carthage w stanie Illinois. Dnia 27 czerwca 1844 roku wzburzony tłum zaatakował więzienie i zlinczował proroka.

Kościół przetrwał swego proroka

Jednakże historia nie skończyła się wraz ze śmiercią Josepha Smitha. Brigham Young, prezydent „kolegium 12 apostołów”, szybko przejął kierownictwo i zorganizował niebezpieczną wędrówkę wiernych do doliny Wielkiego Jeziora Słonego w stanie Utah, gdzie po dziś dzień znajduje się centralny ośrodek mormonów.c

Wyznanie, któremu początek dał Joseph Smith, wciąż przyciąga wiernych i jak podają źródła Świętych Dni Ostatnich, liczy na świecie jakieś dziewięć milionów członków. Rozprzestrzeniło się daleko poza swą kolebkę w stanie Nowy Jork i dotarło do miejsc tak odległych, jak Filipiny, Urugwaj, Włochy czy Zair. Pomimo nieustannego sprzeciwu ten szczególny kościół w dalszym ciągu się rozwija. Czy rzeczywiście — zgodnie z oczekiwaniami wiernych — przywrócił on prawdziwy chrystianizm?

[Przypisy]

[Prawa własności do ilustracji, strona 17]

Zdjęcie: Za uprzejmą zgodą Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych Dni Ostatnich/​Dictionary of American Portraits/​Dover