Cisy — dlaczego rosną na cmentarzach Wielkiej Brytanii?
OD NASZEGO KORESPONDENTA Z WIELKIEJ BRYTANII
W ROKU 1656 pewien duchowny Kościoła anglikańskiego napisał: „Nasi przodkowie otaczali szczególną ochroną cmentarne cisy, ponieważ wieczna zieleń tych roślin symbolizowała nieśmiertelność duszy”. Tak podaje tradycja. A co mówią fakty?
Kojarzenie roślin wiecznie zielonych z nieśmiertelnością sięga odległej przeszłości. W Walii tradycja, która nadała cisom takie symboliczne znaczenie, ma źródło w wierzeniach i zwyczajach starożytnych druidów. W Anglii na długo przed narodzeniem Chrystusa cisy sadzono na terenach świątyń pogańskich; później kościół uznał je za „święty symbol”. Tradycje są bardzo żywotne i chociaż osoby nienależące do Kościoła anglikańskiego im nie hołdowały, na współczesnych cmentarzach w Wielkiej Brytanii nadal rosną cisy.
A co o nieśmiertelności duszy mówi Biblia? Nigdzie nie znajdujemy w niej połączenia słów „nieśmiertelność” czy „nieśmiertelny” z wyrazem „dusza”. W wykładzie „Teologiczny pogląd na życie i śmierć” anglikański arcybiskup Yorku porównał „uproszczone przekonania o duszy opuszczającej ciało” z podstawową prawdą biblijną. Powiedział: „W naszym ciele nie ma niczego, co opuszczałoby nas w chwili śmierci”.
Jakie to drzewo?
Cis pospolity [Taxus baccata] jest majestatycznym, wiecznie zielonym drzewem. Rośnie powoli i osiąga wysokość około 10 metrów. Wiele najbardziej imponujących okazów w Wielkiej Brytanii to w gruncie rzeczy dwa lub trzy zrośnięte ze sobą drzewa, których kora całkowicie zamaskowała miejsca połączenia. Ustalono na przykład, że znany cis w Szkocji o obwodzie 17 metrów składa się z dwóch spojonych w ten sposób drzew.
Cisy mogą żyć setki, a według pewnych uczonych nawet tysiące lat. Sporo starych drzew w Wielkiej Brytanii to jedyne pozostałości po średniowiecznych wioskach; z czasem rozwinęły się w tych miejscach nowe osady.
Dojrzałe ziarna pokrywa jaskrawoczerwona mięsista tkanka w kształcie filiżanki, zwana osnówką. Podobnie jak igły i kora cisa, ziarna te są trujące, mogą więc być zabójcze dla pasących się w pobliżu zwierząt domowych. W przeszłości wierzono, że cis zdobiący dom sprowadzi na rodzinę śmierć.
Wąskosłoiste drewno cisowe przypomina nieco mahoń. Z jego czerwonawej twardzieli można wyrabiać solidne meble. A ponieważ jest twarde i elastyczne, w średniowieczu wytwarzano z niego długie łuki — broń umiejętnie wykorzystywaną w działaniach wojennych przez angielskich łuczników.
W Wielkiej Brytanii, a także w niektórych rejonach Normandii, niegdyś rządzonej przez Anglię, cisy często można spotkać na starych cmentarzach przykościelnych. Jeden z nich słynie z 99 takich drzew, ale ta liczba to wyjątek. Zazwyczaj sadzono dwa drzewa — jedno przy krytej dachem bramie cmentarnej, a drugie w pobliżu wejścia do kościoła. Obecnie wzdłuż alejki ciągną się czasami dwa rzędy przyciętych krzewów irlandzkiej odmiany cisa, a w sąsiedztwie grobowców rosną dodatkowe drzewa lub krzewy tego gatunku.
Pamiętajmy jednak, iż rzekoma nieśmiertelność duszy to pogląd pogański, głoszony przez greckiego filozofa Platona. Bóg natomiast zamierza usunąć śmierć i wskrzesić zmarłych do życia wiecznego na ziemi (Jana 5:28, 29; Objawienie 21:4).
[Ilustracja na stronie 31]
Liczący tysiąc lat cis na cmentarzu przy kościele św. Andrzeja w Totteridge w hrabstwie Hertfordshire
[Ilustracje na stronie 31]
Po prawej: osnówki są kolorowe — lecz ziarna trujące
Dalej po prawej: przycięte cisy na cmentarzu przy kościele św. Wawrzyńca w Little Stanmore w hrabstwie Middlesex