PERGAMIN

Materiał pisarski sporządzony z wyprawionych skór owczych, kozich lub cielęcych. Starożytni od dawien dawna pisali na skórze; np. pod koniec II w. p.n.e. utrwalono na niej Księgę Izajasza, znalezioną wśród Zwojów znad Morza Martwego. Powszechniej używany był papirus, sprowadzany z Egiptu, ale jak wynika z relacji Pliniusza, gdy ok. 190 r. p.n.e. jeden z faraonów zakazał go stamtąd wywozić, w Pergamonie zaczęto wykorzystywać jego substytut — pergamin (z łac. [charta] pergamena, czyli [papier] pergameński). Zapewne po prostu spopularyzowano znaną wcześniej metodę takiego wyprawiania skór, by dało się je zapisywać po obu stronach. Zwoje pergaminowe były droższe od papirusowych, lecz o wiele trwalsze.

W 2 Tymoteusza 4:13 apostoł Paweł prosi, żeby przyniesiono mu „zwoje, zwłaszcza pergaminy”. Nie precyzuje, co zawierały, ale najprawdopodobniej były to księgi Pism Hebrajskich, które chciał studiować podczas uwięzienia w Rzymie. Wyrażenie „zwłaszcza pergaminy” może sugerować, że miał na myśli zwoje zarówno papirusowe, jak i pergaminowe.

Dawni Rzymianie często prowadzili doraźne zapiski na drewnianych tabliczkach pokrytych woskiem. Z czasem zaczęto posługiwać się w tym celu kawałkami skóry bądź pergaminu. Tego rodzaju notatniki nazywano po łacinie membranae (skóry). W przytoczonym powyżej wersecie Paweł użył greckiego odpowiednika tego słowa, prosząc o „zwoje, zwłaszcza pergaminy [membránas]”. Na tej podstawie niektórzy komentatorzy sugerują, że chodziło mu o dostarczenie zwojów Pism Hebrajskich oraz jakichś notatek lub listów. Dlatego w przekładzie Moffatta czytamy: „moje księgi, a zwłaszcza me papiery”, a w The New English Bible: „książki, przede wszystkim moje notatniki”. Nie da się jednak dokładnie ustalić, czy tymi „pergaminami” były dokumenty bądź notatki, czy też zwoje pergaminowe (Kx, La).

Welin. Pergamin wytwarzano zwykle ze skór owczych, kozich albo cielęcych. W III-IV w. n.e. zaczęto rozróżniać ów materiał na podstawie jakości — sztywniejszy dalej nazywano pergaminem, a szlachetniejszy stał się znany jako welin. Ten ostatni wyrabiano z delikatnych skórek cielęcych bądź koźlęcych, a nawet ze skórek martwo urodzonych cieląt lub jagniąt. Umyte skórki oskrobywano z sierści, rozpinano na ramie, po czym ponownie je przemywano i skrobano w celu usunięcia nierówności, a następnie posypywano kredą i wygładzano pumeksem. W ten sposób powstawał cienki, gładki, niemal biały materiał pisarski, powszechnie stosowany do spisywania ważnych ksiąg — aż do wynalezienia druku, do którego bardziej nadawał się, tańszy zresztą, papier. Na welinie sporządzono znane rękopisy biblijne, np. kodeksy: synajski i watykański, pochodzące z IV w. n.e., oraz aleksandryjski z V w.