Pytania czytelników

● Dlaczego w wydawnictwach Towarzystwa Strażnica podaje się, że Mateusz napisał Ewangelię najpierw po hebrajsku, skoro się przecież przyjmuje, iż hebrajski był wtedy już językiem martwym?

Istnieje szereg podstaw do przyjęcia poglądu, że Mateusz napisał swoje sprawozdanie ewangeliczne najpierw po hebrajsku. Nie można na przykład brać za pewnik, że hebrajski był wtedy językiem martwym, gdyż G. Ernest Wright pisze w książce pt. „Biblical Archeology” (str. 240), co następuje: „Rzymskich żołnierzy i urzędników można było słyszeć mówiących po łacinie, podczas gdy prawowierni Żydzi rozmawiali pomiędzy sobą prawdopodobnie nową formą hebrajskiego, o której wiadomo, że nie była ani klasycznym hebrajskim, ani aramejskim, chociaż była do nich bardzo podobna.” Albert Edward Bailey opisuje w książce pt. Daily Life in Bible Times (Życie codzienne w czasach biblijnych), jak wychowywana była młodzież żydowska za dni Jakuba, syna Zebedeusza:

„Chłopców już od najwcześniejszej młodości ćwiczono w pobożności. Dlatego też znali Zakon. Umieli go czytać, przepisywać i objaśniać jego powszechnie przyjęte znaczenie. (...) Chłopcy siedzieli półkolem przed nauczycielem. W tym otoczeniu Jakub uczył się czytać Zakon po hebrajsku, poczynając od księgi 3 Mojżeszowej, której treść obowiązany był znać każdy Żyd, jeśli chciał żyć pobożnie; musiał wymawiać słowa poprawnie i z szacunkiem. Hebrajski był dla niego językiem obcym, gdyż w domu i przy zabawie mówiono po aramejsku, a potem w życiu zawodowym czekało go posługiwanie się greckim. Hebrajski był tylko językiem synagogi. (...) Za czytaniem szło pisanie i jest bardzo prawdopodobne, że niezależnie od aramejskiego musiał on uczyć cię pisać także po hebrajsku.” — Str. 248, 249.

Okoliczność, że Mateusz pisał swe sprawozdanie ewangeliczne najpierw po hebrajsku jest poświadczona przez wielu pisarzy drugiego, trzeciego i czwartego stulecia. Papias, żyjący na przełomie pierwszego i drugiego wieku, pisał na przykład: „Mateusz zestawił wypowiedzi [Pana] po hebrajsku”. („The Ante-Nicene Fathers”, tom 1, str. 155) Orygenes, który żył w drugim i trzecim wieku, podał, że Ewangelia według Mateusza została „wydana dla wierzących Żydów i napisana literami hebrajskimi”. (M’Clintock i Strong „Cyclopaedia”, tom 6, str. 890) W tej samej encyklopedii ukazują się także słowa Euzebiusza z pogranicza trzeciego i czwartego wieku: „Ewangelista Mateusz przekazał swoją Ewangelię w języku hebrajskim.”

Hieronim (czwarty i piąty wiek) oświadczył: „Mateusz opracował Ewangelię o Chrystusie w Judei na użytek wiernych z obrzezania w języku hebrajskim i hebrajskimi literami (...) Zresztą w języku hebrajskim jest aż do dziś dnia przechowywana w Bibliotece Cezarejskiej, którą bardzo wzbogacił Pamfilus męczennik.” — „Catalogue of Ecclesiastical Writers”.

Słowa G. Schonfielda, współczesnego biblisty, również są pod tym względem bardzo pouczające. W dziele pt. „An Old Hebrew Text of St. Matthew’s Gospel” (Dawny hebrajski tekst Ewangelii św. Mateusza) pisze on na stronie 11: „Jeszcze w czwartym wieku słyszymy o hebrajskiej Ewangelii według Mateusza, która była przechowywana w żydowskich archiwach Tyberiady.”

Dalszą podstawą do założenia, że Mateusz pisał Ewangelię najpierw po hebrajsku, są występujące w niej cytaty z Pism Hebrajskich. Staranne zbadanie tych przytoczeń wskazuje mianowicie, że cytował bezpośrednio z hebrajskiego, a nie z przekładu „Septuaginty”. Gdyby pisał to sprawozdanie ewangeliczne najpierw po grecku, wówczas najprawdopodobniej przytaczałby teksty według „Septuaginty”.

Wobec świadectwa pisarzy wczesnochrześcijańskich i wobec faktu, że język hebrajski był wtedy jeszcze pielęgnowany w synagogach oraz że Mateusz cytował bezpośrednio z hebrajskiego, rozsądny wydaje się wniosek, iż najpierw napisał tę Ewangelię po hebrajsku, a dopiero potem prawdopodobnie sam przetłumaczył ją na greczyznę koine, czyli potocznie używaną odmianę tego języka.