Jakie jest Jego imię?

Czy należy Boga określać jakimś imieniem? Jeżeli tak, to jak się je wymawia?

„DLACZEGO zaprzestano umieszczać w Biblii Boże imię Jehowa?” — tak brzmiało pytanie skierowane pięć lat temu do działu religijnego gazety Evening Star, ukazującej się w Waszyngtonie. Odpowiedź pewnego duchownego zredagowana była w taki sposób: „Główną przyczyną, dla której to imię w większości Biblii angielskich bywa opuszczane, jest okoliczność, że nie występuje ono w pierwotnych manuskryptach hebrajskich.”

Podobny pogląd wyrazili tłumacze angielskiego przekładu Biblii pod nazwą Revised Standard Version, wydanego w roku 1952; postarali się nie używać tego imienia i postępowanie swoje objaśnili w następujący sposób: „Słowo ‚Jehowa’ nie oddaje dokładnie żadnej z form tego imienia, kiedykolwiek stosowanych w języku hebrajskim.”

Tego samego ducha przejawiło rzymskokatolickie pismo Our Sunday Visitor, kiedy przy omawianiu kwestii imienia „Jehowa” twierdziło w pewnym artykule: „Jehowa jest omyłką chrześcijańską. Żydzi nigdy tego imienia w ten sposób nie pisali, ani nie wymawiali.”

Poglądy reprezentowane przez te przykłady są wśród przywódców religijnych chrześcijaństwa powszechne. Twierdzą oni przeważnie, że posługiwanie się imieniem „Jehowa” w odniesieniu do Boga Wszechmocnego jest niesłuszne. Stąd też często usuwają je z wydań przekładów Biblii, ze swych przemówień, pism, jak również nabożeństw. Faktem jest, że większość religii rzekomego chrześcijaństwa w gruncie rzeczy zaprzestała określania Stwórcy imieniem; utrzymają, że wystarczające są takie tytuły, jak „Pan” czy „Bóg”.

CZY BÓG MA IMIĘ?

Przeciętny człowiek nieobeznany z wiedzą biblijną może z tego wszystkiego wnioskować, że Bóg nie ma imienia, a termin „Jehowa” jest wymysłem nie znajdującym oparcia w faktach. A zatem należy teraz postawić zasadnicze pytanie: Czy Bóg ma imię?

Dokąd należałoby się zwrócić po właściwą odpowiedź na to pytanie? Gdyby ktoś wątpił o tym, że ty, czytelniku, masz jakieś imię, czy nie byłoby najlogiczniej dowiedzieć się tego po prostu od ciebie? Oczywiście, bo właśnie ty byłbyś osobą najbardziej powołaną do udzielenia pewnej odpowiedzi, chociaż takie pytanie mogłoby ci się wydawać bardzo nierozsądne, skoro przecież przez całe życie posługujesz się imieniem!

Analogicznie byłoby najsłuszniej dowiedzieć się od samego Boga, czy ma On imię. Dokąd można się w tym celu udać? Trzeba się zwrócić do zapisków, które natchnął swym świętym duchem, to jest do Biblii, Pisma świętego. A w tym Słowie Bożym oświadczono, według brzmienia rzymskokatolickiego przekładu Ks. J. Wujka: „Ojcze nasz, któryś jest w niebiesiech! Święć się imię twoje!” (Mat. 6:9) Nowsze tłumaczenie Psalmów, opracowane przez ks. F.A. Symona, podaje w Psalmie 21:23 (według Biblii hebrajskiej Psalm 22:23): „Będę głosił imię twoje braci mej.” Szeroko rozpowszechniony przekład polski, znany pod nazwą Biblii Gdańskiej, oddaje tekst Izajasza 12:4 w ten sposób: „Rzeczecie dnia onego: Wysławiajcie Pana, wzywajcie imienia jego, opowiadajcie między narodami sprawy jego, przypominajcie, że wysokie jest imię jego.” Katolickie tłumaczenie słów Jezusa ze sprawozdania ewangelicznego Jana 17:6, dokonane przez ks. E. Dąbrowskiego, brzmi: „Objawiłem imię twoje ludziom.”

Wprawdzie dla potwierdzenia można by się powołać na znacznie więcej wersetów z wielu dalszych przekładów, czyż jednak nie wystarczy przytoczonych przykładów, aby stwierdzić stanowczo, że Bóg ma imię? Każdy rozsądny człowiek przyzna, że tak. Ale czy tym imieniem jest słowo „Bóg” lub „Pan”? Nie, gdyż to nie są imiona, tylko tytuły; tak samo do ciebie, czytelniku, można stosować ogólny zwrot „Panie” lub „Szanowny panie”.

Słowo samego Boga jasno ukazuje, że znajomość Jego imienia i posługiwanie się nim ma nader żywotne znaczenie, gdyż w liście do Rzymian, rozdziale 10, wierszu 13, który jest cytatem z proroctwa Joela, rozdziału 2, a wiersza 32, czytamy: „Wszelki bowiem, który by wzywał imienia Pańskiego, zbawiony będzie.” — Wk.

Zatem świadectwo Słowa Bożego dowodzi jednoznacznie, że Bóg faktycznie ma imię oraz że ci, którzy pragną żyć, powinni je znać i nim się posługiwać. Powątpiewanie o tym, że Bóg ma imię, jest bardziej nierozsądne niż powątpiewanie, czy ty sam masz imię.

SKĄD TRUDNOŚCI?

Chociaż nie ma żadnych wątpliwości co do tego, że Bóg ma imię, to jednak nadal otwarta pozostaje kwestia: Jakie ono jest?

W hebrajskiej części Pisma świętego imię to występuje w formie wyraźnie wypisanej czterema literami hebrajskimi, który to znak zwany jest tetragramem. Te cztery litery hebrajskie są odpowiednikami naszych czterech polskich liter JHWH. Nawet we wspomnianym już artykule z waszyngtońskiej gazety Evening Star przyznano w związku z tym, że imię Boga „składało się z hebrajskich liter, których odpowiednikami są: J, H, W, H.” Tygodnik Our Sunday Visitor podawał: „Pisano je samymi tylko spółgłoskami: JHWH.” Przedmowa do Biblii w angielskim przekładzie Revised Standard Version traktuje o „czterech spółgłoskach JHWH tego Imienia”.

Skoro hebrajskie litery imienia Bożego są tak dobrze znane, to jaką trudność może stanowić ustalenie jego brzmienia? Otóż trudność wynika przy tłumaczeniu starożytnego języka hebrajskiego, w najdawniejszym piśmie hebrajskim zaznaczano jedynie spółgłoski, bez samogłosek. Czytający na głos sami dodawali dźwięki samogłoskowe, bo przecież znali wymowę hebrajską.

Właśnie okoliczność, że Imię Boże reprezentują cztery hebrajskie spółgłoski, bez samogłosek, stanowi punkt węzłowy trudności. Ci, którzy dobrze znali język hebrajski, jak Jezus i starożytni Hebrajczycy z jeszcze dawniejszych czasów, z pewnością też dokładnie znali i poprawnie wymawiali to imię, ponieważ w Pismach Hebrajskich występowało ono 6962 razy. Ale szczególnie po zburzeniu Jeruzalem w roku 70 naszej ery właściwa wymowa stopniowo poszła w niepamięć. Między innymi przyczynił się do tego przesąd odstępczych Żydów, uważających, że wymawianie Imienia Bożego jest grzechem, którego to przesądu oczywiście nie popierał Jezus ani pierwsi chrześcijanie, ani dawni wierni hebrajczycy. Tak doszło do tego, że z biegiem czasu prawidłowy sposób wymawiania JHWH okryło powszechne zapomnienie.

Znaki samogłoskowe w hebrajskich odpisach Biblii zaczęto po raz pierwszy stosować w siódmym wieku naszej ery. Znaki te wskazywały, jakie dźwięki samogłoskowe należy zastosować, czytając złożony z samych spółgłosek tekst hebrajski. Ale z powodu owego przesądu co do niewymawiania Imienia Bożego ustawiono przy nim znaki samogłoskowe należące do słów Elohim (Bóg) i Adonaj (Pan), aby ostrzec czytelnika, że zamiast właściwego Imienia ma wymawiać te słowa. Z połączenia tych ostrzegawczych znaków samogłoskowych z czterema hebrajskimi spółgłoskami powstała wymowa Jehovih i Jehowah, z czego wywodzi się wyraz „Jehowa” w języku polskim. W tej formie wprowadzono to imię do polskich przekładów szesnastowiecznych, jak również do używanej po dziś dzień Biblii Gdańskiej z roku 1632.

Chociaż dokładna wymowa Imienia Bożego po hebrajsku nie jest obecnie znana, to jaka wymowa może jednak być jej najbliższa? Niedawno ukazało się w języku angielskim rzymskokatolickie tłumaczenie Biblii świętej, opracowane przez ks. T. O’Connella, gdzie w komentarzu do tekstu księgi 2 Mojżeszowej 3:14 podano: „Jestem, który jestem: Widocznie to wyrażenie stało się źródłem słowa Jahweh, właściwego osobistego imienia Boga Izraela.” Przekład Revised Standard Version stwierdza: „Jest prawie — jeśli nie zupełnie — pewne, że to Imię było początkowo wymawiane ‚Jahweh’.” Artykuł z Evening Star podawał: „Gdyby już to imię miało być wymawiane, poprawniej byłoby wymawiać je jako ‚Jahweh’.”a

Tak wielu jest uczonych biblistów, którzy uważają, że słowo „Jahweh” albo trochę spolszczone „Jahwe” bliższe jest hebrajskiej wymowie Imienia Bożego. Ale to w niczym nie umniejsza niewybaczalnej winy religii chrześcijaństwa, usuwających Imię Boże ze swoich przekładów Biblii i nabożeństw. Jeżeli wymowa „Jahwe” czy jakakolwiek inna miałaby być bardziej poprawna, to dlaczego się jej nie używa powszechnie? Jaki sens ma przyznawanie istnienia poprawniejszej wymowy i następnie pomijanie jej? Naprawdę czystą obłudą jest obstawać przy jednym sposobie wymawiania, zwalczać inny, a potem nie posługiwać się żadnym!

WYMAWIAJ W SWOIM JĘZYKU

Jaką wymowę świadkowie Jehowy uważają za najpoprawniejszą? Na stronie 25 przedmowy do Chrześcijańskich Pism Greckich w Przekładzie Nowego Świata, wydanych przez Towarzystwo Strażnica w r. 1950, tłumacze podali, że skłonni są „uważać wymowę ‚Jahweh’ za bardziej poprawną”.

Jeżeli instytucja wydawnicza świadków Jehowy uznaje, że forma „Jahweh” (wymawiana także: Jahwe) jest poprawniejsza, to dlaczego świadkowie Jehowy w przekładzie Biblii, w literaturze i w służbie Bożej zamiast niej posługują się formą „Jehowa”? Ponieważ ta forma Imienia jest w użyciu od wielu wieków, a ponadto dlatego, że nie gorzej od innych form zachowuje brzmienie czterech spółgłosek tetragramu. Poza tym przecież nie rozmawiamy dziś po hebrajsku! Mówimy innymi językami. Rozmawiając na przykład po polsku, używamy wymowy Imienia Bożego rozpowszechnionej w naszym języku, to znaczy „Jehowa”. W innych językach to Imię jest wymawiane odmiennie, chociaż w większości wypadków całkiem podobnie.

Ci, którzy odrzucają polską wymowę „Jehowa” i obstają przy stosowaniu wymowy hebrajskiej, uczyniliby dobrze, gdyby się zastanowili, dlaczego mówią „Jezus Chrystus”, mimo że jego imię po hebrajsku brzmiało inaczej. Jest to polski sposób wymowy, oparty na pośrednictwie języka greckiego. Po hebrajsku imię Jezusa brzmiałoby mniej więcej „Jehoszua”, a zamiast Chrystus powiedziałoby się „Masziach”. A więc tak jak mówimy po polsku „Jezus Chrystus”, tak też mówimy „Jehowa”; jeśli rozmawiamy w języku polskim, obydwa wyrażenia są poprawne.

Angielskie dzieło The Catholic Encyclopedia, wydanie z r. 1910, tom 8, strona 329, uznaje słuszność używania formy „Jehowa” (po angielsku: Jehovah), podając: „Jehowa, imię własne Boga w Starym Testamencie.” Ponadto dodaje jeszcze następującą ciekawą informację: „Niektórzy nowsi uczeni utrzymywali, że słowo Jehowa datuje się dopiero od roku 1520. (...) Ale pisarze szesnastego wieku, tak katoliccy, jak protestanccy, doskonale znają to słowo. (...) Poza tym Druzjusz odkrył je u Porchetusa, teologa z czternastego wieku. Wreszcie słowo to występuje nawet w ‚Pugio Fidei’ Rajmunda Martiniego, dziele napisanym około r. 1270. Wprowadzenie imienia Jehowa prawdopodobnie poprzedza nawet R. Martiniego.”

Stąd więc zupełnie słusznie, angielski przekład Króla Jakuba podaje w Psalmie 83:18: „Ażeby ludzie się dowiedzieli, że ty, który sam masz imię JEHOWA [w jęz. ang.: Jehovah], tyś najwyższy nad całą ziemią.” Słusznie też inne przekłady, takie jak American Standard Version, Moultona Modern Reader’s Bible, tłumaczenie Roberta Younga, New World Translation of the Holy Scriptures (Pismo święte w Przekładzie Nowego Świata) i inne używają angielskiego słowa „Jehovah”. Przekłady Biblii w wielu innych językach używają Imienia Bożego w brzmieniu stosowanym w danym języku. Na przykład forma „Jehova” występuje w niemieckiej Biblii Elberfeldskiej i kilku dalszych. A w języku polskim Biblia Gdańska podaje w księdze 2 Mojżeszowej 6:3 imię Boże w formie „Jehowa”.

Potrzeba posługiwania się Imieniem Bożym została trafnie uwypuklona przez Johanna Davida Michaelisa w jego niemieckim tłumaczeniu Starego Testamentu, pochodzącym z osiemnastego wieku. W komentarzu do księgi 1 Mojżeszowej oświadczył on między innymi: „Z drugiej strony imię Jehowa [w jęz. niem.: Jehova] występuje w równie długich fragmentach [Biblii]; Istota Najwyższa stale nazywana bywa Jehową Bogiem, widocznie w zamiarze przekonania czytelnika, że Bóg, o którym donosi Mojżesz, jest tymże samym Bogiem, który dał mu się poznać imieniem Jehowa i który tym osobliwym imieniem wyróżnia się spośród wszystkich innych bogów. (...) Uznałem więc za sprawę rzetelności w tłumaczeniu, żeby je zaznaczać, chociażby to niemieckiemu uchu nie zawsze było miłe.”

W komentarzu do księgi Ijoba Michaelis stwierdził: „Nic nie wzbudzało we mnie tyle wątpliwości przy tłumaczeniu, jak imię Boga, Jehowa, tak często występujące w [Pismach] Hebrajskich. Niektórzy z moich przyjaciół nalegali, żebym w ogóle nie zamieszczał tego cudzoziemskiego słowa. (...) Jehowa jest Nomen Proprium [imieniem własnym] i tak samo jak pozostawiłem inne nomina propria: Abraham, Izaak, Jakub, czy na przykład imiona innych bogów, jak: Baal, Asztarot, Dagon — choćby brzmiały jak najbardziej obco — tak równie dobrze może być też w wypadku imienia Jehowa. Tłumacząc dzieła jakiegoś autora klasycznego nikt nie ma najmniejszych oporów co do używania imion Jupitera, Apolla, Diany; dlaczego by więc imię jedynego prawdziwego Boga miało brzmieć nieodpowiednio? Stąd też nie widzę powodu, dla którego miałbym w niemieckiej Biblii nie używać imienia Jehowa.”b

Zgodnie z wyjaśnieniem tego tłumacza imię Boga, Jehowa, występuje w Biblii tak często, iż rzetelni i bogobojni ludzie czują się w swym sumieniu zobowiązani do używania tego imienia w swoich tłumaczeniach i w służbie Bożej, niezależnie od tego, jakim mówią językiem.

Nie powinno się wydawać rzeczą dziwną, że słuszne jest wypowiadanie Imienia Bożego w języku, którym się posługujemy. Tak samo przecież jest też w wypadku innych imion. Czy twoje imię brzmi po polsku „Jan”? Pięknie, ale w innych językach będzie inaczej; po angielsku „John”, po hiszpańsku „Juan”, po francuska „Jean”, po niemiecku „Johann” a po hebrajsku to samo imię brzmiałoby „Jochanan”. W dalszych językach to samo imię może być wymawiane jeszcze inaczej. Ale czy z tego tylko powodu, że twoje imię jest w różnych językach różnie wymawiane, miałbyś całkowicie zarzucić posługiwanie się nim w swoim własnym języku? Rzecz oczywista, że nie! Tak samo też imię Boga nie może być pomijane z tej tylko przyczyny, że w różnych językach jest odmiennie wymawiane!

ISTOTA RZECZY

Istota rzeczy nie tkwi w tym, czy formą imienia Bożego bardziej poprawną po hebrajsku jest Jahwe, czy też jakaś inna forma. Żywotne znaczenie ma natomiast okoliczność, czy się posługujesz tym imieniem, choćby z wymową powszechnie przyjętą w twoim języku. Żadna religia, która zarzuca posługiwanie się nim, nie może być religią prawdziwą, gdyż Bóg powiedział: „Pozna lud mój imię moje.” Członkowie tego ludu nie tylko wiedzą, jakie jest Jego Imię, ale jest to dla nich imię wzniosłe, traktowane z uszanowaniem. — Izaj. 52:6.

Każdy, kto pragnie wiernie służyć Bogu i zaznawać Jego błogosławieństw, posługuje się Jego imieniem. Wymawia Imię Boże w swoim własnym języku i stara się sławić jego wielkość w miarę swych najlepszych możliwości. Dobrze sobie zdaje sprawę z tego, że się „Bogu upodobało wybrać spomiędzy pogan lud dla imienia swego”, i chce należeć do tego ludu. — Dzieje 15:14, NT.

Jakie więc jest imię Boże? Biblia odpowiada w wiernym tłumaczeniu z Pism Hebrajskich: „Ja jestem Jehowa. Takie jest moje imię.” — Izaj. 42:8, NW.

[Przypisy]