Dlaczego imię Boże powinno występować w całej Biblii

BYĆ MOŻE, drogi czytelniku, natknąłeś się w Biblii na imię Boże, a to podczas czytania tak zwanego „Starego Testamentu”. Mogłeś na przykład przeczytać o Bogu w drugim wydaniu Biblii Tysiąclecia: „Niechaj poznają Ciebie i wiedzą, że Ty masz na imię Jahwe [według innych tłumaczeń: Jehowa], że tylko sam jesteś najwyższy nad całą ziemią”. — Ps. 83:19.a

Natomiast przy czytaniu „Nowego Testamentu”, czyli Chrześcijańskich Pism Greckich, mogłeś wcale nie napotkać imienia Bożego. Większość tłumaczy, pracując nad tą częścią Biblii, opuszcza je. Dlaczego? Jedną z przyczyn jest okoliczność, że dotąd nie znaleziono żadnej starożytnej kopii manuskryptów pierwotnego tekstu Chrześcijańskich Pism Greckich, która by zawierała imię Boże w pełnej formie.

Z drugiej jednak strony imię Boże występuje w skróconej formie, zarówno w starych rękopisach greckich, jak też w ich przekładach. Czy w czasie czytania Biblii zwróciłeś uwagę na zawarte w księdze Apokalipsy [Objawienia] 19:1, 3, 4, 6 wyrażenie „Alleluja”, a właściwie „Hallelu-Jah”? Według znanego dzieła Webster’s New Collegiate Dictionary [Nowy zbiorowy słownik Webstera] słowo „Alleluja” znaczy: „Chwalcie Jah (Jehowę)”.b

Występowanie w tych miejscach imienia Bożego w skróconej formie wyjawia, że pierwsi chrześcijanie nie zaprzestali używać tego imienia. Dlaczego więc imię Boże w pełnej formie nie występuje w żadnym z istniejących manuskryptów greckiego tekstu Biblii? Czy brak imienia Bożego w tych starych rękopisach wskazuje, jakoby Jezus i jego uczniowie nie używali imienia Jehowa?

WYJAŚNIENIE, KTÓRE SIĘ OKAZAŁO NIESŁUSZNE

Przez dłuższy czas sądzono, że imię Boże w pełnej formie nie występuje w znanych manuskryptach Chrześcijańskich Pism Greckich, ponieważ pierwsi chrześcijanie posługiwali się greckim tłumaczeniem Pism Hebrajskich, zwanym Septuagintą, i że po prostu idąc za jego przykładem pomijali imię Boże. Owa grecka Septuaginta została opracowana w latach po roku 280 p.n.e. dla Żydów mówiących po grecku i przyjmuje się, iż tym przekładem Pism Hebrajskich posługiwali się pierwsi uczniowie Jezusa Chrystusa.

Przez dłuższy czas panowała zgodna opinia, że z uwagi na pewien żydowski przesąd odnośnie do imienia Bożego tłumacze greckiej Septuaginty usunęli ze swego przekładu tetragram, czyli cztery litery hebrajskie (יהוה), które przedstawiają imię Boże, Jehowa, a zastąpili je greckimi tytułami Kyrios (Pan) albo ho Theos (Bóg). Tymczasem stosunkowo niedawno odkrycia archeologiczne wykazały, że w najstarszych fragmentach greckiej Septuaginty jednak występuje imię Boże, i to w oryginalnej formie hebrajskiej!

Komentując ten fakt, dr Paul E. Kahle pisze: „Obecnie wiemy, że grecki tekst Biblii (Septuaginta), skoro był pisany przez Żydów dla Żydów, nie zawierał tłumaczenia imienia Boskiego na kyrios [Pan]; w takich MSS [manuskryptach] raczej zachowywano tetragram, pisany literami hebrajskimi bądź greckimi”.

Kto więc zastąpił imię Boże w kopiach greckiej Septuaginty tytułami „Pan” lub „Bóg”? Dr Kahle odpowiada: „To chrześcijanie zastąpili tetragram wyrazem kyrios [Pan], gdy pisane hebrajskimi literami imię Boże stało się już niezrozumiałe”. — The Cairo Geniza, strony 222, 224.

A kiedy „chrześcijanie” w swych greckich przekładach Pism Hebrajskich zastąpili imię Boże, wyrażone za pomocą tetragramu, tytułami Kyrios (Pan) i ho Theos (Bóg)? Gdybyśmy to zdołali ustalić, padłoby nieco światła na kwestię, czy sami pisarze Chrześcijańskich Pism Greckich w swych natchnionych pismach używali imienia Bożego i czy najwcześniejsze kopie ich pierwotnych pism zawierały to Boskie imię.

KIEDY ZASTĄPIONO IMIĘ BOŻE

Imię Boże występujące w formie tetragramu zastąpiono w Chrześcijańskich Pismach Greckich najpewniej w późniejszych stuleciach po śmierci Jezusa i jego apostołów. Wynika to z faktu, iż w przekładach greckich „Starego Testamentu”, czyli Pism Hebrajskich, opracowanych w pierwszych stuleciach naszej ery przez ludzi podających się za chrześcijan, imię Boże widnieje. Na przykład w greckiej wersji Akwili, pochodzącej mniej więcej z roku 128 n.e., występuje jeszcze tetragram pisany literami hebrajskimi.

Następnie około roku 245 n.e. wybitny uczony Orygenes wydał swą Heksaplę, to jest sześciokolumnową reprodukcję natchnionych Pism Hebrajskich. Na podstawie znanych obecnie jej fragmentarycznych kopii profesor W.G. Waddell stwierdził: „W Heksapli Orygenesa (...) wersje greckie: Akwili, Symmacha i LXX [Septuaginty] oddają każda JHWH przez ΠΙΠΙ; w drugiej kolumnie Heksapli tetragram pisany był literami hebrajskimi”.c Inni sądzą, że pierwotny tekst Heksapli Orygenesa we wszystkich kolumnach zawierał tetragram pisany literami hebrajskimi. Sam Orygenes oświadczył, że w „najbardziej wiernych rękopisach IMIĘ wypisane jest literami hebrajskimi, i to nie we współczesnym, ale w dawnym stylu hebrajskim”.

Jeszcze w czwartym wieku Hieronim, tłumacz, który opracował łaciński przekład Wulgata, pisał w swej rozprawie Prologus Galeatus, będącej przedmową do księgi Samuela i Malachiasza: „Po dzień dzisiejszy znajdujemy w niektórych greckich księgach czteroliterowe imię Boga (to jest יהוה), wyrażone pismem starożytnym”.

Na co wskazują takie wiadomości? Wyjaśniają, że tak zwani „chrześcijanie”, którzy w kopiach Septuaginty „zastąpili tetragram wyrażeniem kyrios”, to nie pierwsi uczniowie Jezusa. Byli to ludzie żyjący w późniejszych stuleciach, kiedy przepowiedziane odstępstwo dobrze już się rozwinęło i skaziło czystość nauk chrześcijańskich. — 2 Tes. 2:3; 1 Tym. 4:1.

W UŻYCIU U JEZUSA I JEGO UCZNIÓW

Istnieją więc niezbite dowody na to, że imię Boże występowało w kopiach Pisma świętego, używanych za dni Jezusa oraz jego uczniów i to zarówno w manuskryptach hebrajskich, jak i w greckich przekładach rękopiśmiennych. Czytając te odpisy Biblii i nauczając z nich innych ludzi, na pewno posługiwali się oni imieniem Bożym. Bez wątpienia też uczniowie Jezusa podczas spisywania Chrześcijańskich Pism Greckich szli za podobającym się Bogu zwyczajem używania imienia Boga. Mistrz ich, Jezus Chrystus, z całą pewnością zostawił im taki przykład, gdyż wysławiał imię swego Ojca.

Weźmy pod uwagę samo imię „Jezus”. Imieniem tym niebiański anioł kazał Marii nazwać dziecko, które miała urodzić (Łuk. 1:30, 31). A właśnie imię „Jezus” przydaje blasku imieniu Bożemu, gdyż w języku hebrajskim znaczy ono: „Zbawienie od Jah [Jehowy]”.

Co więcej, Jezus w trakcie swej służby kaznodziejskiej niejednokrotnie przedstawił ludziom imię swego Ojca. Uczył na przykład swych uczniów się modlić: „Ojcze nasz, który jesteś w niebie, niech się święci imię Twoje” (Mat. 6:9). Sam powiedział, że swych czynów dokonywał ‚w imię swego Ojca’ (Jana 10:25). A w modlitwie, jaką zanosił w nocy poprzedzającej jego śmierć, oświadczył wyraźnie, iż ‚objawił imię swego Ojca’ uczniom. — Jana 17:6, 26.

Powyższe wprost narzuca wniosek, że gdy Jezus przytaczał Pisma Hebrajskie lub z nich czytał, na pewno używał imienia Bożego: Jehowa. Na przykład musiał tak uczynić, kiedy z Pism Hebrajskich zacytował słowa księgi Powtórzonego Prawa 8:3 i rzekł: „Napisano: ‚Człowiek ma żyć nie samym tylko chlebem, lecz każdą wypowiedzią pochodzącą z ust Jehowy’” (Mat. 4:4, NW; porównaj też tekst Ewangelii według Mateusza 22:37 z tekstem księgi Powtórzonego Prawa 6:5; Mateusza 22:44 z Psalmem 110:1 oraz Łukasza 4:16-21 z proroctwem Izajasza 61:1, 2). Logicznie wynika stąd następny wniosek, że ci uczniowie Jezusa, którzy zostali natchnieni do napisania Chrześcijańskich Pism Greckich, idąc za przykładem Mistrza także posługiwali się imieniem Bożym, a tym samym wprowadzali je do swych pism biblijnych.

Dlaczego w takim razie brak tego imienia w posiadanych dziś starożytnych rękopisach Chrześcijańskich Pism Greckich czyli tak zwanego „Nowego Testamentu”? Widocznie dlatego, że do czasu, w którym te starożytne kopie wykonano, a więc nie wcześniej, jak od trzeciego wieku n.e., pierwotny tekst pism apostołów i uczniów został już poddany przeróbkom. Imię Boże (występujące być może w formie tetragramu) zostało niewątpliwie zastąpione określeniami Kyrios i ho Theos przez późniejszych przepisywaczy, w taki sam sposób, jak tego dowodzą stwierdzone fakty w odniesieniu do późniejszych kopii przekładu Pism Hebrajskich, zwanego Septuagintą.

Niektórzy tłumacze, zdając sobie sprawę z tego biegu wypadków, znowu włączyli imię „Jehowa” do swych przekładów Chrześcijańskich Pism Greckich. Istnieją po temu mocne podstawy. I słusznie, bo przecież imieniu Bożemu przysługuje miejsce w całej Biblii.

[Przypisy]