Co się stało z imieniem Bożym?
MŁODA kobieta wspomniana w poprzednim artykule była przyzwyczajona do wydań Pisma Świętego, w których spotykała słowa „Pan” albo „Bóg” w tych licznych miejscach, gdzie obecnie widziała imię „Jehowa”.
Kiedy głosiciel życzliwie jej wytłumaczył, że „Pan” to tytuł, a nie imię własne, zgodziła się z jego wywodem. Następnie powołał się na tekst Księgi Izajasza 42:8, gdzie w wielu Bibliach czytamy: „Ja Pan, to jest imię moje, chwały mojej nie dam drugiemu” (Wk). Rozmówczyni napomknęła, że oczywiście słowo „Pan” określa Stwórcę, ale przyznała, że to nie jest imię. Skoro w tym wersecie mowa o „imieniu” Bożym, to właściwie jakie jest owo imię?
Chcąc należycie zrozumieć odpowiedź, musimy pokrótce przeanalizować pewne fakty dotyczące Biblii, pierwotnie spisanej w językach hebrajskim i greckim. Nawet jeśli, czytelniku, na ogół nie interesują cię zbytnio tego rodzaju dane, skup przez chwilę uwagę na poniższym materiale, gdyż ułatwi ci to śledzenie naszych dalszych rozważań na temat imienia Bożego oraz twojego własnego.
W oryginalnym tekście hebrajskim Księga Izajasza 42:8 nie zawiera bynajmniej odpowiednika tytułu „Pan”, lecz znajdziesz tam cztery litery oznaczające imię Boże: יהוה (taki jest ich kształt w piśmie współcześnie używanym w tym języku). Często nazywa się je razem tetragramem („czteroliterowcem”). Aby je oddać literami, którymi się posługujemy w języku polskim, trzeba napisać JHWH, co najczęściej bywa odczytywane jako „Jehowa” albo „Jahwe”. (Szerzej zajmiemy się tym tematem nieco dalej).
Hebrajczycy, starożytny lud Boży, mieli wielki szacunek dla Jego imienia i unikali posługiwania się nim. Znajduje to potwierdzenie w Biblii, gdzie ono występuje ponad 6900 razy. Czy zdajesz sobie sprawę, co to znaczy? Prawdziwi czciciele Boga stale spotykali się z Jego imieniem, gdy czytali „słowo” Boże lub przysłuchiwali się czyjemuś czytaniu (Joz. 1:8; 8:34, 35). A na przykład Mojżesz kazał ludowi gromadzić się regularnie celem słuchania Prawa odczytywanego z tak zwanej Księgi Powtórzonego Prawa, co oznaczało, iż do ich uszu docierało imię Boże przeszło 500 razy (Powt. Pr. 31:10-12). Ponadto wiele przemawia za tym, że zawsze podczas Paschy każda rodzina śpiewała psalmy od 113. do 118. W samych tylko 29 wersetach Psalmu 118. wypowiadano aż 22 razy imię własne Boga. — Porównaj z tym Ewangelię według Mateusza 26:30.
DLACZEGO ZAPRZESTANO UŻYWAĆ JEGO IMIENIA?
Hebrajscy czciciele Boga mieli liczne powody, by posługiwać się Jego imieniem. Biblia nawołuje ich, żeby ‛wzywali Jego imienia’, oraz ‛miłowali Jego imię’ (Izaj. 12:4; Ps. 69:37). Mimo to w późniejszym okresie Żydzi zaczęli zabobonnie unikać wymawiania tego świętego imienia. Kiedy w trakcie czytania napotykali je w Piśmie Świętym, wypowiadali słowo Adonaj (Pan) lub Elohim (Bóg). Dlaczego?
Niektórzy twierdzą, że wynikło to z obawy przed nadużywaniem świętego imienia Boga. Prawdą jest, że w myśl Dziesięciorga Przykazań nie wolno było posługiwać się Jego imieniem w sposób niegodny (Wyjścia 20:7). Wyraźnie wyklucza to wypowiadanie go lekkomyślnie, bez należytego uszanowania. W Księdze Kapłańskiej 24:16 nakazano karać śmiercią każdego, kto by zbeszcześcił imię Boże, bez względu na to, czy by chodziło o rodowitego Hebrajczyka, czy o cudzoziemca. Zabronione jednak nie było używanie tego imienia, lecz tylko jego nadużywanie. Liczne dowody przemawiają zresztą za tym, że przez większą część okresu biblijnego Hebrajczycy z szacunkiem posługiwali się imieniem Bożym w działalności religijnej i na równi z tym w życiu codziennym.
Oto na przykład w roku 1961 jakieś 32 kilometry na południowy zachód od Jeruzalem odkryto grotę, służącą w czasach starożytnych za grobowiec. Pochodzi ona prawdopodobnie z czasów króla Ezechiasza (745-716 p.n.e.). Na jej ścianach widnieją napisy hebrajskie z tetragramem, takie jak: „Jehowa jest Bogiem całej ziemi”. A w roku 1966 opublikowano raport dotyczący pokrytych pismem skorupek glinianych, które znaleziono w miejscowości Arad na południu Republiki Izrael. Jedna z nich, widoczna obok na ilustracji, to prywatny list w języku hebrajskim, napisany do niejakiego Eliasziba przez kogoś z jego podwładnych. List rozpoczyna się słowami: „Do mojego pana Eliasziba. Oby Jahwe szukał pokoju dla Ciebie. A teraz (...)”. — Israel Exploration Journal, rocznik 13, nr 2, strony 74-92; rocznik 16, nr 1, strony 1-7.
Z uwagi na fakt, że wielu starożytnych Hebrajczyków posługiwało się imieniem Bożym nawet w okolicznościach nie mających charakteru czysto religijnego, ktoś mógłby zapytać, kiedy właściwie rozwinął się przesąd nakazujący powstrzymywanie się od wymawiania go. Nikt nie może tego dzisiaj stwierdzić z całą pewnością. Oparłszy się na żydowskich pismach rabinistycznych niektórzy utrzymują, że imienia tego nie używano już w pierwszym stuleciu, gdy na ziemi przebywał Pan Jezus. Ale choćby nawet rozpowszechniał się wówczas taki zwyczaj zabobonnego unikania imienia Boga, nie oznacza to, że absolutnie już się nim nie posługiwano. Dr M. Reisel napisał na ten temat: „Arcykapłani musieli wymawiać tetragram aż do zburzenia drugiej świątyni w roku 70 n.e.”
Może cię jednak zastanawia, jak pod tym względem zachowali się Jezus i jego apostołowie. Czy posługiwali się imieniem Bożym w mowie, piśmie lub podczas czytania świętych Pism? Jak na przykład postąpił Jezus, gdy powstał w synagodze nazaretańskiej i odczytał Księgę Izajasza 61:1? W tekście hebrajskim występuje tam tetragram, gdyż zaczyna się on od słów: „Duch Jahwe, Pana, nade mną (...)”. Czy sądzisz, że jeśli nawet niektórzy uprzedzeni Żydzi uchylali się od wymawiania imienia Bożego, Jezus unikałby go celowo? Przypomnij sobie, że powiedział: „Objawiłem imię Twoje ludziom, których Mi dałeś ze świata”. — Jana 17:6.
O wystąpieniu Jezusa, połączonym z odczytaniem Księgi Izajasza 61:1, donosi nam Ewangelia według Łukasza 4:18, 19. Jeżeli odszukasz te wersety w którymś z szeroko rozpowszechnionych wydań poza Przekładem Nowego Świata, nie znajdziesz w nich imienia własnego Boga. Zauważysz raczej, że według nich Jezus miał odczytać: „Duch Pana spoczął na mnie (...)”. — Kow.
Czy wyobrażasz sobie, żeby tak brzmiała rzeczywista wypowiedź Jezusa? Dlaczego większość Biblii podaje w tym miejscu tylko słowo „Pan”, a opuszcza imię Boże? Odpowiedź na to pytanie możemy oprzeć na wynikach najnowszych odkryć, które mają wszelkie cechy ciekawej, wręcz intrygującej opowieści detektywistycznej. Zapraszamy cię do pójścia tym tropem i zwrócenia uwagi na niektóre ze zdumiewających śladów, na jakie natrafiono.
[Ilustracja na stronie 13]
List z tetragramem na starożytnej skorupce glinianej