w sensie symbolicznym Izajasz: 1) Zapowiedział, że „wojsko górne” (prawdopodobnie chodzi o nieposłusznych aniołów) i „ziemscy królowie” zostaną „zamknięci w lochu”, a „po mnóstwie dni” Jehowa zwróci na nich uwagę, co być może nawiązuje do wypuszczenia na krótki czas nieposłusznych aniołów z otchłani (Iz 24:21, 22; por. Obj 20:1-3). 2) W Izajasza 42:7 prorok wspomniał o lochu, przepowiadając uwolnienie z duchowego stanu ciemności i uwięzienia. Sędziwy Symeon pod natchnieniem odniósł to proroctwo do ludzi, którym Jezus Chrystus miał przynieść światło prawdy (Łk 2:25-32; zob. WIĘZIENIE).

Miasto z zależnymi miejscowościami, najwyraźniej wybudowane przez Beniaminitę Szemeda, ‛syna’ Elpaala (1Kn 8:1, 12). Po powrocie Żydów z niewoli babilońskiej należało do ich osad najbardziej wysuniętych na zach. (Ezd 2:33; Neh 7:37; 11:35). Utożsamia się je z Liddą, gdzie Piotr uzdrowił Eneasza (Dz 9:32-38). Miasto to leżało w żyznej dolinie na pd. krańcu równiny Szaron, ok. 18 km na pd. wsch. od Joppy, w miejscu zwanym dziś Al-Ludd (Lod). W starożytności znajdowało się na skrzyżowaniu głównej drogi z Egiptu do Babilonu oraz drogi z Joppy do Jerozolimy. Ze względu na swe strategiczne położenie było w naszej erze wielokrotnie pustoszone — przez Rzymian, Saracenów, krzyżowców i Mongołów.

Miejsce, w którym miał swój dom Machir, żyjący w czasach króla Dawida (2Sm 9:4, 5; 17:27). Na ogół uważa się Lo-Debar za tożsame z Debirem na terytorium Gada (Joz 13:24, 26; zob. DEBIR 4).

Najmniejsza miara objętości płynów wymieniona w Biblii. Ze źródeł talmudycznych wynika, że log to dwunasta część hinu, czyli 0,014 miary bat. Na podstawie znalezisk archeologicznych przypuszcza się, że miara bat wynosiła 22 l. Jeśli tak było, to log miałby ok. 0,31 l. Jeden log oliwy wchodził w skład ofiary wymaganej od oczyszczonego z trądu (Kpł 14:2, 10, 12, 15, 21, 24).

Babka Tymoteusza, najprawdopodobniej ze strony jego matki, Eunike. Za tym, że nie była babką ze strony ojca, przemawia przekład na język syryjski, w którym napisano o niej „matka twojej matki”. O Lois pochlebnie wypowiedział się apostoł Paweł, wskazując na „nieobłudną wiarę” tej chrześcijanki (2Tm 1:5). Jej rodzina najwyraźniej mieszkała w Listrze (Dz 16:1, 2). Z porównania 2 Tymoteusza 1:5 i 3:15 wynika, że Lois razem z Eunike pouczały Tymoteusza na podstawie Pism.

Zobacz ŻYCZLIWOŚĆ.

W Pismach Hebrajskich przymiotnik chasíd jest używany w odniesieniu do kogoś „lojalnego” albo „okazującego lojalną życzliwość” (Ps 18:25, przyp. w NW). Rzeczownik chésed nawiązuje do życzliwości, ale oznacza coś więcej niż tylko serdeczną troskę lub przychylność. Chésed to podyktowane miłością przywiązanie okazywane komuś tak długo, aż zostanie osiągnięty cel dotyczący danej osoby. Właśnie takim przywiązaniem Bóg darzy swoich sług i takiego przywiązania oczekuje od nich. Tego rodzaju życzliwość łączy się więc z lojalnością — lojalnością, którą wyróżnia świętość, prawość i oddanie — dlatego słowo chésed jest tłumaczone na „lojalna życzliwość” bądź „lojalna miłość” (Rdz 20:13; 21:23; zob. ŻYCZLIWOŚĆ).

W Pismach Greckich podobną myśl wyraża rzeczownik hosiòtes i przymiotnik hòsios. Słowa te odnoszą się do świętości, prawości, bogobojności, religijności i pobożności, do starannego spełniania wszystkich obowiązków wobec Boga. Obejmują też pozostawanie z Nim w dobrych stosunkach.

W języku polskim chyba nie ma określenia, które by dokładnie oddawało pełne znaczenie wymienionych wyrazów hebrajskich i greckich, niemniej w odniesieniu do Boga i służby dla Niego dość trafnym odpowiednikiem wydaje się „lojalność” — cecha kojarząca się z oddaniem i wiernością. Chcąc ustalić sens oryginalnych terminów, najlepiej jest przeanalizować, jak są używane w Biblii.

Lojalność Jehowy. Bóg Jehowa, jako Najświętszy, jest na wskroś prawy i niezawodny. Niezmiennie okazuje lojalną życzliwość swym sługom i nawet w stosunkach z wrogami kieruje się prawością i wiernością wobec prawdy. Powiedziano o Nim: „Wielkie i zdumiewające są twe dzieła, Jehowo Boże, Wszechmocny. Prawe i prawdziwe są twe drogi, Królu Wieczności. Któż by się ciebie rzeczywiście nie bał, Jehowo, i nie wychwalał twego imienia, skoro ty sam jesteś lojalny?” (Obj 15:3, 4). Ponieważ to właśnie pod wpływem lojalnego przywiązania do prawości i sprawiedliwości, a także miłości do swego ludu Jehowa podejmuje niezbędne działania sądownicze, pewien anioł z przekonaniem oświadczył: „Ty, któryś jest i któryś był, Lojalny, jesteś prawy, gdyż powziąłeś te rozstrzygnięcia” (Obj 16:5; por. Ps 145:17).

Jehowa lojalnie dochowuje swoich przymierzy (Pwt 7:9). Ze względu na przymierze, które zawarł ze swym przyjacielem Abrahamem, przez całe wieki okazywał wielkoduszną cierpliwość i miłosierdzie narodowi izraelskiemu (2Kl 13:23). Za pośrednictwem proroka Jeremiasza nawoływał: „‚Powróćże, niewierna, Izraelu’ — brzmi wypowiedź Jehowy. ‚Swego oblicza nie będę ku wam zwracał w gniewie, ja bowiem jestem lojalny’” (Jer 3:12). Kto jest lojalny wobec Boga, ten może bezgranicznie na Nim polegać. Modląc się do Niego o pomoc, Dawid oznajmił: „Z lojalnym będziesz postępował lojalnie; z mocarzem, który jest nienaganny, będziesz się obchodził nienagannie” (2Sm 22:26). Przy innej okazji Dawid wzywał lud, by odwrócił się od złego i czynił to, co dobre, „bo Jehowa miłuje sprawiedliwość i nie opuści lojalnych wobec niego” (Ps 37:27, 28).

Lojalni słudzy Jehowy mogą ufać, że dopóki dochowują Mu wierności, On będzie przy nich, zawsze gotów przyjść im z pomocą. Mogą być całkowicie spokojni, iż będzie o nich pamiętał w każdej sytuacji. Jehowa strzeże ich drogi (Prz 2:8). Strzeże też ich duszy, czyli życia (Ps 97:10).

Jezus Chrystus. Kiedy Jezus Chrystus przebywał na ziemi, ogromnie pokrzepiała go prorocza obietnica, że Bóg nie pozostawi w Szeolu duszy tego, kto jest wobec Niego lojalny (Ps 16:10). W dniu Pięćdziesiątnicy 33 r. n.e. apostoł Piotr odniósł to proroctwo do najbardziej lojalnego sługi Bożego, oznajmiając: „Widząc naprzód, [Dawid] mówił o zmartwychwstaniu Chrystusa, że ani nie został opuszczony w Hadesie, ani jego ciało nie ujrzało skażenia. Tego Jezusa wskrzesił Bóg, czego my wszyscy jesteśmy świadkami” (Dz 2:25-28, 31, 32; por. 13:32-37). W pewnym komentarzu do Dziejów 2:27 powiedziano, że hebrajskie słowo chasíd (użyte w Ps 16:10) „oznacza kogoś, kto nie tylko jest bogobojny i pobożny, ale również zaznaje lojalnej życzliwości Jehowy” (The Expositor’s Greek Testament, red. W. R. Nicoll, 1967, t. II).

Bóg wymaga lojalności. Jehowa oczekuje od swoich sług lojalności. Muszą brać z Niego wzór (Ef 5:1). Apostoł Paweł polecił chrześcijanom „przyoblec się w nową osobowość, stworzoną według woli Bożej w rzeczywistej prawości i lojalności” (Ef 4:24). Zachęcając do modlenia się w zborze, napisał: „Dlatego pragnę, żeby na każdym miejscu mężczyźni modlili się, wznosząc lojalne ręce, bez srogiego gniewu i sprzeczek” (1Tm 2:8). Mężczyzna, który chciałby się nadawać do usługiwania w charakterze nadzorcy w zborze Bożym, musi przejawiać lojalność (Tyt 1:8).

(„nie okazano [jej] miłosierdzia”).

Dziewczynka urodzona przez Gomer, żonę Ozeasza. Jehowa polecił prorokowi nadać jej takie imię, ponieważ ‛już więcej nie okaże miłosierdzia domowi Izraela’. W ten sposób Bóg podkreślił, że odrzuca cały Izrael (Oz 1:6-8). Kiedy wcześniej urodził się Jizreel, zaznaczono, iż Gomer „urodziła mu [Ozeaszowi] syna”, tymczasem w wypadku Lo-Ruchamy podano tylko, że jej matka „jeszcze raz stała się brzemienna i urodziła córkę”, nie wspomniano natomiast w ogóle o Ozeaszu. Chociaż nie powiedziano tego wprost, najprawdopodobniej nie było to jego dziecko, lecz pochodziło z nieprawego łoża (Oz 1:2, 3). Do symbolicznego imienia Lo-Ruchamy nawiązano w Ozeasza 2:1, 23.

W starożytności różne ważne sprawy rozstrzygano przez rzucanie losów. Mogły to być kamyki, drewienka albo kostki drewniane czy kamienne. Wrzucano je do „podołka”, czyli do fałdy szaty, bądź do dzbana, po czym nimi potrząsano. Za wskazaną przez losowanie uważano osobę, której los wypadł na zewnątrz lub został wyciągnięty. Rzucaniu losów, podobnie jak składaniu przysięgi, często towarzyszyła modlitwa — głośna lub cicha. Proszono Jehowę o kierownictwo i oczekiwano, że je zapewni. Hebrajski wyraz gorál, tłumaczony na „los”, oznacza też „dział” lub „część” (dosłownie lub w przenośni) (Joz 15:1; Ps 16:5; 125:3; Iz 57:6; Jer 13:25).

Zastosowanie. W Przysłów 16:33 powiedziano: „Los wrzuca się do podołka, lecz każde jego rozstrzygnięcie pochodzi od Jehowy”. W Izraelu przez losowanie rozstrzygano spory: „Los uśmierza swary i rozdziela nawet mocarzy” (Prz 18:18). Nie chodziło o zabicie czasu, zabawę czy hazard. Nie robiono zakładów ani nie obstawiano wyników, nie było zwycięzców ani przegranych. Losowanie nie miało służyć wzbogaceniu świątyni czy kapłanów ani zdobyciu środków na cele dobroczynne. Natomiast żołnierze rzymscy, którzy rzucali losy o szaty Jezusa (co zapowiedziano w Ps 22:18), robili to z chęci zysku (Mt 27:35).

Pierwsza biblijna wzmianka o ciągnięciu losów odnosi się do wybrania kozłów dla Jehowy i dla Azazela w Dniu Przebłagania (Kpł 16:7-10). Za czasów Jezusa arcykapłan usługujący w świątyni Heroda wyciągał wtedy z pojemnika dwa losy wykonane podobno z bukszpanu lub ze złota. Na jednym było napisane „dla Jehowy”, a na drugim „dla Azazela”. Potem losy kładziono na głowach kozłów.