-
KolczykWnikliwe poznawanie Pism, tom 1: Aaron-Mazzarot
-
-
W wielu starożytnych narodach kolczyki nosili wszyscy — mężczyźni, kobiety i dzieci. O tym, że w różnych krajach ozdabiali się nimi mężczyźni, świadczą egipskie wizerunki przedstawiające cudzoziemców. Jednakże w samym Egipcie najwyraźniej nie było takiego zwyczaju, nie wiadomo też, czy upowszechnił się w Izraelu. Kolczyki nosili Midianici; znalazły się one wśród izraelskich łupów wojennych (Lb 31:1, 2, 50). Kiedy na pustkowiu Aaron zbierał złoto na posąg cielca, polecił Izraelitom: „Pozdejmujcie złote kolczyki, które są w uszach waszych żon, waszych synów oraz waszych córek, i przynieście je do mnie” (Wj 32:1-4).
Egipcjanki często nosiły złote kolczyki w kształcie obręczy o średnicy 4—5 cm lub większe, składające się nawet z sześciu połączonych ze sobą kół. Wśród srebrnych kolczyków znalezionych w Tebach niektóre miały postać zwykłych sztyfcików. Egipskie kolczyki, podobnie jak asyryjskie, bywały bardzo misterne, miewały też kształt krzyża. W przekłuty płatek ucha zazwyczaj wkładano specjalny haczyk albo samą obręcz.
W starożytnym Egipcie osoby z wyższych sfer niekiedy nosiły w uszach złote ozdoby w kształcie kobry, wysadzane drogimi kamieniami. Na Bliskim Wschodzie do obręczy kolczyków mocowano wisiorki z kamieni szlachetnych. W Biblii wspomniano też o „nausznicach” (hebr. netifòt, od natáf [„kapać” lub „padać”]), choć nie opisano, jak wyglądały (Sdz 8:26). Prawdopodobnie chodziło o wisiorki albo inne ozdoby w kształcie kropli, wykonane z pereł, srebra bądź złota. „Nausznice” wyliczono wśród przedmiotów, które Jehowa zamierzał odebrać wyniosłym „córkom Syjonu” (Iz 3:16, 19).
Wierni Hebrajczycy i chrześcijanie nie uważali kolczyków za amulety, w przeciwieństwie do współczesnych im ludzi. Choć o domownikach Jakuba Biblia bezpośrednio nie mówi, że traktowali swe kolczyki w ten sposób, Jakub zakopał je pod wielkim drzewem w pobliżu Szechem razem z „cudzoziemskimi bogami” (Rdz 35:2-4). „Ozdobne, brzęczące muszelki” wyniosłych „córek Syjonu”, noszone na szyi lub w uszach, najwyraźniej były amuletami (Iz 3:20).
Kiedy w Izraelu zbierano daninę na przybytek, kolczyki znalazły się wśród różnych przedmiotów ofiarowanych przez osoby o „ochoczym sercu” (Wj 35:20-22). Setki lat później Jehowa powiedział o Jerozolimie, że dał jej kolczyki (wraz z innymi rzeczami) w dowód swej miłości (Eze 16:1, 2, 12). A Salomon użył następującej przenośni: „Złotym kolczykiem i ozdobą ze specjalnego złota jest dla słuchającego ucha mądry człowiek, który upomina” (Prz 25:1, 12).
Kolczyki do nosa umieszczano w jednej z jego bocznych ścianek lub w przegrodzie nosowej; zazwyczaj stanowiły ozdobę kobiet (Rdz 24:22, 30, 47; Iz 3:21), ale z niektórych przekładów wynika, że wśród Ismaelitów nosili je również mężczyźni (Sdz 8:24-26).
Chociaż kolczyki do nosa wykonywano głównie ze złota, niekiedy wykorzystywano też inne materiały, np. srebro. Bywało, że ozdabiano je koralikami, kawałkami korala szlachetnego lub cennymi kamieniami w formie wisiorków. Kolczyki takie mogły mieć od 2,5 do 7,5 cm średnicy. Ponieważ zwisały nad ustami, w czasie jedzenia trzeba je było przytrzymywać.
W Przysłów 11:22 kobietę piękną z wyglądu, lecz odrzucającą rozsądek przyrównano do „złotego kolczyka do nosa tkwiącego w ryju świni”.
-
-
KolendraWnikliwe poznawanie Pism, tom 1: Aaron-Mazzarot
-
-
KOLENDRA
(hebr. gad).
Manna, którą Izraelici jedli na pustkowiu, była ‛biała jak nasienie kolendry’ (Wj 16:31). Najwyraźniej przypominała ją nie tylko kolorem, ale też ogólnym wyglądem (Lb 11:7).
Kolendra siewna (Coriandrum sativum) to jednoroczna roślina z rodziny selerowatych; osiąga wysokość ok. 50 cm i ma liście podobne do pietruszki oraz różowe lub białe kwiaty tworzące pęki. Owoc składa się z kulistych, popielatobiałych nasion o średnicy 1—3 mm. Zawierają one aromatyczny olejek o przyjemnym zapachu i są używane jako przyprawa oraz środek leczniczy na łagodniejsze dolegliwości żołądkowe.
Nasion kolendry używano już w starożytnym Egipcie, toteż Izraelici zapewne dobrze je znali jeszcze przed wyjściem z tego kraju. Zarówno tam, jak i w Palestynie kolendra rosła dziko.
-
-
KoloryWnikliwe poznawanie Pism, tom 1: Aaron-Mazzarot
-
-
KOLORY
Biblia nie zawiera takiej liczby precyzyjnych nazw kolorów, jak współczesne tabele barw. Pisarze biblijni określali kolory opisowo, np. przyrównywali rzeczy nieznane do dobrze znanych (Wj 16:31; Obj 1:14). Często odwoływali się do takich powszechnie spotykanych rzeczy, jak krew, śnieg, pewne ptaki, ogień, czy kamienie szlachetne (2Kl 3:22; Ps 51:7; PnP 5:11; Mt 16:2, 3; Obj 9:17). Kolory mogły mieć znaczenie symboliczne i być kojarzone z pewnymi pojęciami.
Biały. Najczęściej wymieniany kolor w Biblii. Oprócz określania barwy często symbolizuje prawość i czystość duchową (Obj 3:4; 7:9, 13, 14). Biały koń ukazany w Objawieniu 6:2 i 19:11 przedstawia sprawiedliwą wojnę prowadzoną pod wodzą Jezusa Chrystusa.
Białe szaty nosili zarówno ludzie biedni, jak i piastujący wysokie stanowiska, a także większość wspomnianych w Biblii aniołów (Mk 16:5; Jn 20:12; Obj 19:14). Poza tym biel występuje również we wzmiankach o włosach (Kpł 13:3; Mt 5:36), ciele ludzkim (Kpł 13:16), polach gotowych do żniw (Jn 4:35) i Boskim tronie sędziowskim (Obj 20:11). Jezus przyrównał faryzeuszy i uczonych w piśmie do pobielanych grobów (Mt 23:27). Nawiązał w ten sposób do zwyczaju bielenia grobów w okolicy Jerozolimy przed Paschą, co chroniło podróżujących na to święto ludzi przed skalaniem się w wyniku ich dotknięcia. Biblia rozróżnia kilka odcieni bieli, m.in. mówi o barwie czerwonawobiałej (Kpł 13:19, 24) i matowobiałej (Kpł 13:39).
Brunatny. Występuje tylko w opisie owiec (Rdz 30:32, 33, 35, 40).
Cynober (Jer 22:14; Eze 23:14). W Biblii określenie to oznacza czerwonawy barwnik uzyskiwany z tlenków żelaza lub ołowiu. Wydaje się, że pierwsi użyli go Fenicjanie, którzy przywieźli ten surowiec z Afryki Północnej. Później jego złoża odkryto również na Bliskim Wschodzie.
Czarny. Kolor ten pojawia się w opisie włosów (Kpł 13:31; Mt 5:36), koni (Za 6:2, 6), skóry (Hi 30:30) i słońca (Obj 6:12). W Objawieniu 6:5, 6 czarny koń symbolizuje głód. W Biblii wspomniano również o „czarnym marmurze” i „czarnym tuszu” (Est 1:6; Jer 4:30).
Czerwony, ognistoczerwony i żółtawoczerwony. Kolorów tych użyto w odniesieniu do włosów (Rdz 25:25), farbowanych skór baranich (Wj 25:5), zwierząt (Lb 19:2; Sdz 5:10; Za 1:8), odzienia (Iz 63:2) i wieczornego nieba (Mt 16:2, 3). Hebrajski przymiotnik ʼadòm, „czerwony”, pochodzi od słowa dam, które znaczy „krew” (Rdz 9:6; 25:30).
Karmazyn. Jeden z kolorów, na jakie farbowano kosztowne tkaniny (2Kn 2:7, 14; 3:14; Nah 2:3). Tę intensywną barwę przenośnie przypisano grzechom (Iz 1:18).
Niebieski. Na taki kolor barwiono m.in. włókna, sznury, tkaniny i szaty (Wj 26:4, 31, 36; 39:22; Lb 4:7). Wszyscy Izraelici na skraju swych szat powyżej frędzli umieszczali niebieski sznur (Lb 15:38, 39). Jednym z kolorów zdobiących napierśniki opisane w Objawieniu 9:17 był hiacyntowoniebieski.
Ognisty. Barwa ta występuje w symbolicznym opisie wielkiego smoka, Szatana Diabła (Obj 12:3). W Objawieniu 6:4 koń maści ognistej przedstawia wojny między narodami.
Purpura i czerwonawa purpura. Pismo Święte często wspomina o tych kolorach, choć nie rozróżnia licznych odcieni purpury, które uzyskiwano dzięki rozmaitym barwnikom lub metodom barwienia (Wj 25:4; Lb 4:13; Eze 27:7, 16; Dn 5:7, 29; Mk 15:17, 20; Łk 16:19; Obj 17:4). Ze względu na wysoką cenę purpurę często kojarzono z bogactwem, chwałą i królewskim majestatem lub używano jako ich symbolu.
Siwy, szary. Zwykle używany w odniesieniu do włosów osób w podeszłym wieku (Rdz 42:38; Kpł 19:32; Prz 20:29). Droga wełna mogła mieć kolor czerwonoszary (Eze 27:18).
Szkarłatny (intensywnie czerwony). Występuje we wzmiankach o sznurach i niciach, tkaninach i szatach, a także grzechach (Rdz 38:28, 30; Lb 4:8; Joz 2:18; Iz 1:18; Jer 4:30; Mt 27:28). Bestia opisana w 17 rozdz. Objawienia (w. 3) jest barwy szkarłatnej, co odróżnia ją od bestii z rozdz. 13. Tej szkarłatnej bestii dosiada nierządnica przyobleczona w purpurę i szkarłat (Obj 17:3-5). W ten sposób ukazano, że bestia rości sobie prawo do królewskiej władzy, a ujeżdżająca ją niewiasta żyje w zbytku i ma wysoką pozycję.
Zielony. Przymiotnik ten często występuje w Biblii, ale na ogół nie odnosi się jedynie do koloru, lecz przywodzi też na myśl żywą, bujną roślinność lub ogólnie pomyślny stan rzeczy (Rdz 1:30; 9:3; Wj 10:15; 2Kl 19:26; Obj 8:7). W opisie rafinowanego złota oraz plam trądu na ubraniu lub na ścianach domu Biblia wspomina o kolorze żołtawozielonym (Kpł 13:49; 14:37; Ps 68:13).
Żółty i siarkowożółty. Kolejne kolory wymienione w Biblii (Kpł 13:30, 32, 36; Obj 9:17).
Kolory mieszane. Oprócz wzmianek o określonych kolorach Biblia zawiera też wiele przymiotników odnoszących się do przedmiotów różnokolorowych lub o nieokreślonej barwie, np.: łaciaty (Rdz 30:32, 33), jaskrawy (Iz 63:1), wielobarwny (Jer 12:9), srokaty (Za 6:3, 7), rumiany (1Sm 16:12; PnP 5:10), nakrapiany (Za 6:3, 6), cętkowany (Rdz 31:10, 12), pasiasty (Rdz 37:3; 2Sm 13:19), śniady (PnP 1:6), dwubarwny (Eze 27:24), różnobarwny (Eze 16:16; 17:3; 27:7, 16, 24) (zob. BARWNIKI, FARBOWANIE).
Szata Chrystusa. Niektórzy dopatrują się sprzeczności między biblijnymi wzmiankami dotyczącymi koloru szaty, w którą Jezus Chrystus został ubrany w dniu swej śmierci. Mateusz napisał, że żołnierze odziali Jezusa w „szkarłatne okrycie” (Mt 27:28), natomiast Marek i Jan wspominają o kolorze purpurowym (Mk 15:17; Jn 19:2). Jednakże ta różnica wcale nie oznacza sprzeczności, a jedynie świadczy o tym, że pisarze Ewangelii sporządzali swe relacje samodzielnie i nie byli w zmowie. Mateusz opisał szatę tak, jak ją widział: intensywnie czerwoną. Natomiast Jan i Marek nazwali ją purpurową, czyli czerwoną z odcieniem fioletowym. A zatem wszyscy trzej przyznali, że była czerwona. Oczywiście jej odcień zależał od oświetlenia oraz od tego, na jakim tle ją widziano. Podobnie woda w jakimś akwenie może przyjmować różne barwy o różnych porach dnia, w zależności od koloru nieba i oświetlenia. Gdy się weźmie to pod uwagę, widać, że pisarze Ewangelii wcale nie zaprzeczają sobie, opisując kolor szaty, w którą rzymscy żołnierze szyderczo ubrali Chrystusa w ostatnim dniu jego ludzkiego życia.
-
-
Kolosan, List doWnikliwe poznawanie Pism, tom 1: Aaron-Mazzarot
-
-
KOLOSAN, LIST DO
Natchniony list apostoła Pawła do chrześcijan w Kolosach. We współczesnych polskich przekładach Biblii jest to 12 księga Chrześcijańskich Pism Greckich. Paweł sam przedstawia siebie jako pisarz tego listu zaraz w pierwszych słowach: „Paweł, z woli Bożej apostoł Chrystusa Jezusa, i Tymoteusz, nasz brat, do świętych oraz wiernych braci w jedności z Chrystusem, którzy są w Kolosach” (Kol 1:1, 2). Dodatkowo poświadczają ten fakt końcowe pozdrowienia, napisane jego własną ręką (Kol 4:18).
Spore podobieństwo łączy ten list z innym, napisanym przez Pawła do Efezjan. Mogła na to wpłynąć okoliczność, że oba powstały mniej więcej w tym samym czasie i że w obu miastach przypuszczalnie panowały zbliżone warunki; jeśli się więc przyjmuje, iż Paweł napisał List do Efezjan, to ze względu na to podobieństwo trzeba go też uznać za pisarza Listu do Kolosan. (Por. np. Kol 1:24-29 z Ef 3:1-7; Kol 2:13, 14 z Ef 2:1-5, 13-16; Kol 2:19 z Ef 4:16; Kol 3:8-10, 12, 13 z Ef 4:20-25, 31, 32; Kol 3:18-25; 4:1 z Ef 5:21-23; 6:1-9). Co więcej, List do Kolosan występuje razem z innymi pismami Pawła w papirusie Chester Beatty 2 (P46, ok. 200 r. n.e.), a zatem nie ulega wątpliwości, że pierwsi chrześcijanie uważali go za natchniony list Pawła.
Jak się wydaje, do napisania go skłoniły Pawła dwie sprawy. Po pierwsze, dowiedział się od Epafrasa o duchowym stanie zboru. Niektóre wiadomości budziły niepokój, ale inne były całkiem pomyślne, gdyż Paweł napisał w nawiązaniu do otrzymanej relacji, że Epafras „wyjawił waszą miłość pod względem duchowym” (Kol 1:7, 8). Chociaż w zborze istniały problemy, sytuacja nie była krytyczna, a wiele rzeczy zasługiwało na pochwałę. Po drugie, Onezym, niewolnik Filemona, wracał do swego pana w Kolosach. Paweł skorzystał
-