6544) nie marzną ani nie przemakają w czasie długiego siedzenia na wodzie.

Nad akwenami Palestyny można też spotkać rybitwy (rodzina Sternidae). Ptaki te różnią się od mew jeszcze smuklejszym ciałem, rozwidlonym ogonem oraz długimi, węższymi skrzydłami; poza tym nie są padlinożercami. Rybitwy zazwyczaj mają białe ciało i czarną lub szarą „czapeczkę” na głowie. Ponieważ żywią się głównie małymi rybami, latają nad wodą, a gdy dostrzegą ofiarę, błyskawicznie nurkują z dziobem skierowanym w dół. Odbywają rekordowo długie wędrówki. Rybitwa popielata (Sterna paradisaea) potrafi pokonać co roku nawet 35 000 km. Niektóre rybitwy upodobały sobie przybrzeżne wody w cieplejszych regionach świata. Ze względu na szybki, pełen wdzięku lot bywają nazywane jaskółkami mórz.

Dla starożytnych Egipcjan mewa, podobnie jak sokół oraz ibis, była świętym ptakiem.

(„złote wody”).

Jedno z rodziców Matred i przodek (być może kobieta) Mehetabel, żony Hadara (Hadada), ostatniego z wymienionych królów Edomu (Rdz 36:31, 39; 1Kn 1:50).

(z gr.: „międzyrzecze”).

Grecki termin odnoszący się do krainy położonej między Tygrysem i Eufratem. Najwyraźniej jest on odpowiednikiem hebrajskiego określenia o zbliżonym znaczeniu — „Aram-Naharaim” (Ps 60, nagł.), które tłumacze greckiej Septuaginty na ogół oddawali przez „Mezopotamia” (zob. ARAM 5).

Nazwy „Mezopotamia” używano i dalej się używa w różnym znaczeniu. Ogólnie odnosi się ona do całego obszaru pomiędzy Tygrysem i Eufratem, od Zatoki Perskiej na pd. do gór Turcji i Iranu na pn. W tym więc znaczeniu obejmuje też aluwialną nizinę starożytnej Babilonii, rozciągającą się jakieś 400 km na pd. od Bagdadu (zob. BABILON 2). Jednakże w węższym znaczeniu dotyczy tylko regionu na pn. od Babilonii. Jest to leżący na niewielkiej wysokości skalisty płaskowyż z pofałdowanymi wzgórzami i zagłębieniami terenu.

Niemniej w I w. n.e. nazwa ta najwyraźniej miała szersze zastosowanie, co wynika z Dziejów 7:2, gdzie o Abrahamie (który mieszkał w Ur na obszarze Babilonii) Szczepan powiedział, iż przebywał w Mezopotamii. Nie ma jednak pewności, czy hebrajskie określenie „Aram-Naharaim” obejmowało także Babilonię. W Pismach Hebrajskich (przynajmniej tam, gdzie da się to ustalić) odnosi się ono do terenów położonych na pn. — do okolic Charanu (Rdz 24:2-4, 10) lub do górzystego regionu wokół Petor (Pwt 23:4; por. Lb 23:7). Co prawda nie wiadomo, nad jakim obszarem panował król Mezopotamii Kuszan-Riszataim (przeciwnik Izraela w czasach sędziego Otniela), ale jego stolica również mogła się znajdować na pn. (Sdz 3:8-10; zob. KUSZAN-RISZATAIM). I prawdopodobnie też z pn. Mezopotamii król Ammonitów Chanun najął rydwany i jeźdźców do walki z Dawidem (1Kn 19:6, 7).

Mieszkańcy Mezopotamii byli wśród Żydów i prozelitów obecnych w Jerozolimie na święcie Pięćdziesiątnicy w 33 r. n.e. (Dz 2:1, 2, 9). Być może niektórzy pochodzili z pd. części tej krainy, czyli z Babilonii. Co ciekawe, historyk Józef Flawiusz donosi, że w I w. p.n.e. w Babilonie „żyło wielu Judejczyków” (Dawne dzieje Izraela, XV, II, 2).

Nazwa wywodząca się od hebrajskiego wyrazu, który w Biblii na ogół oznacza odrzwia lub węgar. Słowa mezuzáh i mezuzòt (lm.) występują w Wyjścia 12:7 (przyp. w NW), 22, 23, gdzie jest mowa o opryskaniu węgarów krwią baranka paschalnego, oraz w Wyjścia 21:6, gdzie wspomniano o niewolniku, który chcąc pozostać w służbie u swego pana, miał przyjść do drzwi lub węgara i pozwolić, by pan przekłuł mu ucho szydłem. O odrzwiach wspomniano również w opisie świątyni zbudowanej przez Salomona (1Kl 6:31, 33; 7:5) oraz symbolicznej świątyni ukazanej w wizji Ezechielowi (Eze 41:21; 45:19; 46:2).

Obecnie mezuzą nazywa się prostokątny kawałek pergaminu z hebrajskim tekstem Powtórzonego Prawa 6:4-9 i 11:13-21, na ogół zawartym w 22 liniach. Ortodoksyjni żydzi zwijają go i umieszczają w drewnianym, metalowym lub szklanym pudełeczku, które przymocowują ukośnie do prawej framugi drzwi wejściowych swych domów — w taki sposób, by jego górna część była skierowana do wnętrza domu, a dolna na zewnątrz. Na odwrotnej stronie pergaminu jest wypisane hebrajskie słowo Szaddáj („Wszechmocny”), często widoczne przez szklane okienko w pudełeczku. Czasami futerał ten jest kunsztownie zdobiony. Gdy pobożni żydzi wchodzą do domu lub z niego wychodzą, dotykają mezuzy i odmawiają modlitwę: „Niech Bóg strzeże mego wychodzenia i wchodzenia odtąd aż na zawsze” (por. Ps 121:8).

Używanie mezuzy opiera się na dosłownej interpretacji nakazu z Powtórzonego Prawa 6:9 (przyp. w NW) i 11:20.

Grecki wyraz basanízo (łącznie z wyrazami pochodnymi) występuje w Biblii ponad 20 razy. Dosłownie znaczy „trzeć o kamień probierczy [básanos]”, stąd także „badać lub wypytywać na torturach”. Jak twierdzą językoznawcy, w Chrześcijańskich Pismach Greckich jest używany w znaczeniu „zadawać katusze; dręczyć; męczyć; być nękanym” (Mt 8:29; Łk 8:28; Obj 12:2).

Słowo basanízo pojawia się w Biblii w różnych kontekstach. Na przykład o pewnym służącym powiedziano, że cierpiał „straszliwe męki” (NŚ) lub że leżał „wśród strasznych boleści” (Kow) (Mt 8:6; por. 4:24). Lot zaś ‛dręczył swoją sprawiedliwą duszę’ (PE) albo „trapił się” (Bw) z powodu nieprawych czynów mieszkańców Sodomy (2Pt 2:8). Słowa tego użyto nawet w odniesieniu do łodzi miotanej przez fale oraz do trudu wioślarzy (Mt 14:24; Mk 6:48).

Grecki rzeczownik basanistés występujący w Mateusza 18:34 oddano w niektórych przekładach jako „dozorcy więzienni” (NŚ), „strażnicy więzienni” (KŻNT) lub „więzienie” (Wp) (por. Mt 18:30), a w innych jako „kaci” (Bg, BT, Bw) bądź „oprawcy” (Bp). Słowo to zaczęto odnosić do dozorców więziennych, ponieważ w więzieniach niekiedy wymuszano zeznania za pomocą tortur (por. Dz 22:24, 29, gdzie mowa o takiej praktyce, choć nie pojawia się tam wyraz basanízo). Jednakże w dziele The International Standard Bible Encyclopaedia (red. J. Orr, 1960, t. V, s. 2999) tak napisano na temat użycia tego terminu w Mateusza 18:34: „Prawdopodobnie już samo uwięzienie uznawano za ‛katusze’ (i niewątpliwie słusznie), więc ‚kaci’ to nie kto inny jak właśnie dozorcy więzienni”. Dlatego wypowiedź z Objawienia 20:10 o ‛męczonych dniem i nocą na wieki wieków’ (por. BT) najwyraźniej wskazuje, że zostaną oni niejako uwięzieni w śmierci, pozbawieni możliwości działania. O tym, że taki stan można nazwać męką, świadczy porównanie równoległych relacji z Mateusza 8:29 i Łukasza 8:31 (zob. JEZIORO OGNIA).

Niektórzy bibliści powołują się na wersety ze słowem „męczarnie” czy „męczyć”, by uzasadnić naukę o wiecznych mękach w ogniu. Jak jednak wykazano powyżej, istnieją biblijne podstawy, by uznać, że w Objawieniu 20:10 słowo to ma inny sens. Werset 14 wyjawia wprost, iż „jezioro ognia” — miejsce owych męczarni — oznacza „drugą śmierć”. Wprawdzie Jezus wspomniał o pewnym bogaczu, że po śmierci ‛był w męczarniach’ (Łk 16:23, 28), ale jak wyjaśniono w haśle ŁAZARZ 2, nie jest to opis przeżyć rzeczywistej osoby, a jedynie przypowieść. Inne wzmianki o męczarniach w Księdze Objawienia również mają znaczenie symboliczne, na co wyraźnie wskazuje ich kontekst (Obj 9:5; 11:10; 18:7, 10).

Zobacz OPAR, MGŁA.

Przybliżone wartości różnych miar i wag używanych przez Hebrajczyków można ustalić na podstawie znalezisk archeologicznych, starożytnych tekstów, a także samej Biblii.

Miary długości. Hebrajczycy najwyraźniej posługiwali się miarami długości nawiązującymi do wzorca w postaci ciała ludzkiego. Na podstawie wzajemnego stosunku długości i szerokości różnych części ciała da się ustalić związek między poszczególnymi miarami długości. A ponieważ z odkryć archeologicznych wynika, że łokieć miał ok. 44,5 cm, można wyrazić miary biblijne we współczesnych jednostkach (zob. ŁOKIEĆ). Wzajemne zależności między hebrajskimi miarami długości oraz ich przybliżone dzisiejsze odpowiedniki przedstawiono w poniższej tabeli.

Pewne wątpliwości budzi miara określana hebrajskim słowem gòmed, użyta wyłącznie w Sędziów 3:16 w odniesieniu do długości miecza Ehuda. Wiele przekładów oddaje ten wyraz przez „łokieć” (Bg, BT, Bw, BWP, NŚ). Zdaniem niektórych uczonych gòmed to tzw. krótki łokieć, odpowiadający mniej więcej odległości od stawu łokciowego do kostek zaciśniętej ręki. W takim wypadku mierzyłby on jakieś „piętnaście cali” (ok. 38 cm) (NE).

Do biblijnych miar długości należą też: sążeń (1,8 m), stadium (185 m) oraz mila — prawdopodobnie chodziło o milę rzymską (1479,5 m). Przebyty dystans często mierzono w dniach potrzebnych na pokonanie danej drogi (Rdz 31:23; Wj 3:18; Lb 10:33; 33:8). ‛Dzień drogi’ to przypuszczalnie co najmniej 30 km, a „odległość drogi