prowincji Azja i słynęła z imponujących budynków publicznych. Wzniesiono w niej świątynię poświęconą Tyberiuszowi i uprawiano kult cesarza.

Zbór w Smyrnie był drugim z siedmiu zborów chrześcijańskich w Azji Mniejszej, do których wyniesiony do chwały Jezus Chrystus skierował orędzia za pośrednictwem apostoła Jana (Obj 1:11). O zborze tym powiedziano, że był ubogi materialnie, lecz bogaty duchowo. Został wypróbowany przez ucisk (zapewne chodziło o prześladowania) i bluźnierstwa tych, którzy podawali się za Żydów, ale w rzeczywistości byli „synagogą Szatana”. Chrześcijan ze Smyrny zachęcono, by mimo ubóstwa i ucisku nie lękali się tego, co mają wycierpieć, ale byli ‛wierni aż do śmierci’, a otrzymają „koronę życia” (Obj 2:8-11).

Król Egiptu żyjący współcześnie z Hoszeą, ostatnim królem dziesięcioplemiennego królestwa Izraela. Hoszea spiskował z So przeciw asyryjskiemu królowi Salmanasarowi V i przestał mu płacić daninę, za co został uwięziony (2Kl 17:3, 4). Trudno jest utożsamić So z jakimś znanym z historii świeckiej faraonem panującym w tamtym okresie (np. z Osorkonem IV lub Szabaką), głównie ze względu na zawodność egipskiej chronologii (zob. CHRONOLOGIA).

(prawdopodobnie: „gałąź”).

1. Judzkie miasto na obszarze Szefeli (Joz 15:20, 33, 35). Przed walką Goliata z Dawidem Filistyni zgromadzili w Socho swe wojska, po czym rozłożyli się obozem w pobliskim Efes-Dammim (1Sm 17:1). Po wielu latach przypuszczalnie właśnie to Socho znalazło się wśród miast, które umocnił Rechoboam (2Kn 11:5-7; choć może też chodzić o miasto omówione w poz. 2). Ponad 200 lat później, za panowania króla Achaza, zostało wraz z zależnymi miejscowościami zdobyte przez Filistynów (2Kn 28:16-18). Utożsamia się je z ruinami Chirbat ʽAbbad (Chorbat Socho) na nizinie Ela, ok. 4 km na wsch. pd. wsch. od Azeki, chociaż wydaje się, że biblijna nazwa zachowała się w nazwie leżącego niedaleko na wsch. od tego miejsca Chirbat Szuwajka.

2. Miasto w górzystym regionie Judy (Joz 15:20, 48). Identyfikowane z Chirbat Szuwajka położonym ok. 17 km na pd. zach. od Hebronu (czyli innym niż to wspomniane powyżej).

3. Miejsce, którym zarządzał jeden z pełnomocników Salomona (1Kl 4:7, 10). Utożsamia się je z Chirbat Szuwajkat ar-Ras, ok. 15 km na zach. pn. zach. od Samarii, co zdaje się też pasować do opisu biblijnego, gdyż w pobliżu tego miejsca prawdopodobnie leżały Arubbot i Chefer (wymienione w 1 Królów razem z Socho).

4. W rodowodzie Judy nazwano Chebera „ojcem Socho” (1Kn 4:18). Możliwe więc, że Socho to imię jednego z potomków Chebera albo że Cheber założył miasto o takiej nazwie lub był przodkiem jego mieszkańców. Gdyby przyjąć, że Socho było miastem, i tak nie da się ustalić, czy chodzi o to omówione w poz. 1, czy w poz. 2.

(hebr. ʽadaszáh).

Jednoroczna roślina z rodziny motylkowatych, uprawiana od dawien dawna i po dziś dzień popularna w Egipcie, Izraelu i innych krajach (2Sm 17:27, 28; 23:11). Soczewica jadalna (Lens esculenta) osiąga wysokość 15-45 cm i dobrze rośnie w lekkiej, suchej glebie. Pierzaste liście składają się zazwyczaj z sześciu par podłużnych listków i są zakończone wąsem czepnym. Na każdej z szypułek znajduje się od dwóch do czterech drobnych kwiatów przypominających kwiaty grochu. Wyrastają z nich krótkie strąki podobne do strąków grochu i zawierające zwykle dwa małe, soczewkowate nasiona. Poszczególne odmiany soczewicy różnią się kolorem nasion i kwiatów. Nasiona mogą być czerwonawobrązowe, szare lub czarne, a kwiaty białe bądź niebieskawe. Z nasion, bogatych w białko i węglowodany, od dawna przyrządza się zupy (Rdz 25:34), a w połączeniu z jęczmieniem także chleb (por. Eze 4:9). Sama zaś roślina stanowi paszę dla zwierząt.

Zobacz PRACZ.

(od rdzenia oznaczającego: „zaufane grono”).

Zebulonita, którego syn Gaddiel reprezentował swoje plemię podczas dokonywania zwiadu w Ziemi Obiecanej (Lb 13:2, 10).

Miasto na pd.-wsch. granicy Kanaanu (Rdz 10:19; 13:12), często wymieniane wraz z Gomorą. Było chyba najbardziej znane spośród pięciu miast, które przypuszczalnie leżały na nizinie Siddim (Rdz 14:2, 3). Wielu uczonych sądzi, że Sodoma oraz inne „miasta tego Okręgu” są obecnie przykryte wodami Morza Martwego, choć ostatnio pojawiły się opinie, iż ich ruin należałoby szukać wzdłuż suchych dolin biegnących na wsch. i pd. wsch. od tego akwenu (Rdz 13:12; zob. też SŁONE, MORZE).

Kiedy Abraham i Lot postanowili się rozdzielić, by uniknąć kłótni między swymi pasterzami, Lot udał się na wsch., gdzie leżał dobrze nawodniony Okręg Jordanu, i rozbił namiot w pobliżu Sodomy. Ku swemu utrapieniu przekonał się jednak, że „mężczyźni mieszkający w Sodomie byli źli i ciężko grzeszyli przeciwko Jehowie” (Rdz 13:5-13;